Marek Kucia, Wprowadzenie do socjologii
Wykład 8: Świadomość społeczna. Opinia publiczna.
Zagadnienia
Świadomość społeczna a kultura
Język - instrument idei
Świadomość indywidualna a świadomość społeczna
Odmiany świadomości społecznej
Patologia świadomości społecznej
Opinia publiczna - rozumienie potoczne
Opinia publiczna - ujęcie socjologiczne
Świadomość społeczna a kultura
Kultura jako system aksjo-normatywny:
reguły działania
idee kształtujące myślenie
Idee - kultura idealna - świadomość społeczna
segment kultury zawierający podzielane w zbiorowości, zewnętrzne wobec jednostki i narzucające się jej idee [Sztompka, s. 289]
Świadomość indywidualna a świadomość społeczna
przekonania prywatne
przekonania podzielane
Pojęcie faktu społecznego
„wszelki sposób postępowania [też: bycia, myślenia i czucia], utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu; albo inaczej: taki, który jest w danym społeczeństwie powszechny, mający jednak własną egzystencję, niezależną od jednostkowych manifestacji.”
Émile Durkheim, Zasady metody socjologicznej ([1901], 1968, s. 41)
Język - instrument idei
znaki
symbole
przedmioty materialne
kolory
gesty
piktogramy
słowa
Język - instrument idei (cd)
funkcje języka
rejestracja
komunikacja
tworzenie solidarności i tożsamości grupowej
realizacja dążeń prospołecznych
Odmiany świadomości społecznej
myślenie potoczne
wyobrażenia na temat świata naturalnego i spraw ostatecznych - sfera sacrum i sfera profanum
mit, magia, religia
ideologie
opinia publiczna
wiedza naukowa
sztuka, literatura, muzyka
Patologia świadomości społecznej
1. Stereotypy
uproszczone, jednostronne, skrajnie wyjaskrawione obrazy pewnej zbiorowości, traktujące wszystkich jej członków w sposób niezróżnicowany, niezależnie od cech indywidualnych
2. Przesądy
negatywny stereotyp, mocno zabarwiony emocjonalnie
3. Segregacja
prawnie lub zwyczajowo zagwarantowana izolacja jednostek należących do grup, których dotyczą przesądy i negatywne stereotypy
4. Dyskryminacja
ograniczanie szans dostępu do wykształcenia, zawodu, majątku, praw politycznych, prestiżu i innych cennych dóbr, z tej tylko racji, że ktoś jest członkiem grupy będącej przedmiotem przesądów czy negatywnych stereotypów i bez uwzględniania jego indywidualnych kwalifikacji czy zasług
5. Prześladowanie
6. Eksterminacja
[zob. Sztompka, Diagram 14, Skala odrzucenia społecznego, s. 302]
Opinia publiczna - rozumienie potoczne
„wielu ludzi”, „większość” - funkcja perswazyjna
vox populi w polityce
„rozstrzygająca większość”
ditta di borsa - opinia giełdy
Jacques Necker (XVIII w.)
Opinia publiczna
- ujęcie socjologiczne
(a) atrybutowe: o.p. - cecha publiczności
(b) rzeczowe: o.p. = publiczność
Opinia publiczna - ujęcie socjologiczne
opinia publiczna danej społeczności:
zbiór dominujących w niej opinii
w kwestiach publicznych
ważnych dla niej
w danym czasie
[S. Nowotny, s. 18]
Opinia publiczna - ujęcie socjologiczne
(A) agregatowe
społeczeństwo to suma jednostek, o.p. to suma opinii, general public (publiczność)
(B) kolektywistyczne
społeczeństwo to byt realny, kulturowo-instytucjonalny, o.p. to opinie jednostek plus procesy komunikowania i wzajemnego wpływu [Cooley]
1