Wykład 9 i 10

04.12.2010

Zadanie dodatkowe na pkt'y: ankieta przeprowadzona wśród 8 osób w następujących grupach wiekowych:

• 18 - 30 lat: kobieta i mężczyzna

• 31 - 45 lat: kobieta i mężczyzna

• 46 - 60 lat: kobieta i mężczyzna

• 61 i więcej lat: kobieta i mężczyzna

Osobowość

Osobowość w ujęciu potocznym i jako termin psychologiczny:

• człowiek wyrazisty / indywidualność

• mówi się tak o osobie wyróżniającej się z tła

• to, co w człowieku jest względnie stałe

• cechy (pracowitszy, niż…)

• trudna osobowość (ciężko z nim wytrzymać)

• zawężane do pojęcia „charakter”

• słyszy się, że każdy ma osobowość

• jako pojęcie akademickie w psychologii pojawiło się dość późno.

W 1937 Gordon ALLPORT: „osobowością [człowieka] jest to, jaki ten człowiek jest rzeczywiście”.

„Osobowość to dynamiczna organizacja tych systemów psychofizycznych jakie istnieją w danym człowieku, i wpływają na jego niepowtarzalny sposób przygotowania się do środowiska”

systemy psychofizyczne - zespoły cech, które wpływają na zachowanie, np. nawyki, specyficzne postawy (nastawienia człowieka wobec tego, z czym styka się on w konkretnych sytuacjach. Przykładem cech wspólnych mogą być typy cenionych wartości: teoretyczne, estetyczne, społeczne, polityczne, religijne.

EDUARD SPRANGER

Wprowadził te pojęcia ALLPORT:

7 przejawów (funkcji) ja PRIOPRIUM:

1) poczucie posiadania własnego ciała

2) poczucie tożsamości (stałości mimo zmian)

3) poczucie własnej wartości

4) poczucie rozszerzonego ja

5) Obraz samego siebie

6) poczucie racjonalności

7) poczucie własnych dążeń

Cechy dojrzałej osobowości wg ALLPORTA:

1. zaangażowanie w coś jako sposób na przedłużenie swego istnienia

2. umiejętność przejawiania ciepłych uczuć wobec innych ludzi (okazywanie zaufania, wczuwanie się w ich sytuację, szczerość, tolerancja)

3. poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego (akceptowanie samego siebie)

4. zdolność realistycznego spojrzenia na siebie (przeciwieństwo postawy obronnej)

5. zdolność skupienia się na problemach i rozwiązywania ich.

6. dystans do samego siebie - wgląd w siebie, zdolność do śmiania się z samego siebie

7. wytworzenie filozofii życia pozwalającej zintegrować wyznawane wartości, pogląd na religię i zasady dyktowane przez sumienie.

Gordon ALLPORT - zwolennik pojmowania osobowości jako zbioru cech psychicznych określających indywidualność człowieka, twórca teorii cech.

Osobowość jako organizacja wewnętrzna a osobowość jako zbiór cech.

Regulacyjna teoria osobowości - patrzenie na człowieka nie jako na zbiór cech.

Organizacja wewnętrzna - przykłady:

• teoria osobowości Z Freuda (id, ego, superego)

• regulacyjna teoria osobowości Janusza Raykowskiego (RTO): „funkcją osobowości jest regulacja stosunków…”

• teoria postaw

Reykowski rozróżnił dwa typy struktur osobowości:

1. mechanizmy popędowo - emocjonalne (MPE): to oddzielne zespoły odruchów i czynności związanych z poszczególnymi emocjami:

• mechanizmy popędowe: źródłem popędu mogą być bodźce wewnętrzne, odruchy i czynności związane z emocjami wynikającymi ze stanów ciała;

• - mechanizmy emocjonalne: źródłem emocji mogą być bodźce z zewnątrz (np. muzyka, hałas). Odruchy i czynności związane z emocjami wywołanymi przez:

- bodźce z zewnątrz ciała

- bodźce będące wynikiem własnych działań

2. sieć poznawcza (SP): jest zbiorem powiązanych ze sobą informacji o wszystkim, z czym człowiek się zetknął.

Magazyny pamięciowe

Deprywacja sensoryczna - pozbawienie bodźców zmysłowych

Sieć poznawcza - wszystko, z czym się człowiek zetknął, zostawia swój ślad w pamięci. Tak powstałe informacje można szeregować i klasyfikować na różne sposoby:

• kim jestem - tożsamość

• co potrafię - samoocena

• ile jestem wart - poczucie własnej wartości

Poznawczo - przeżyciowa teoria Ja Seymoura EPSTEINA: osobowość składa się z dwóch systemów: doświadczeniowego i racjonalnego.

Sieciowa teoria osobowości (STO) Józefa Kozieleckiego (sieć psychonów)

CATTELL kwestionariusz 16 PF: 16 czynników / kategorii cech, np.

ciepło: chłodny (schizotymia) - ciepły (cyklotymia)

Skala siły Ego - Frank Barron

EYSENCK - kwestionariusz osobowości

Kwestionariusz „wielkiej piątki” (twórcy: Paul T. costa, Robert R. McCrae)

• neurotyzm

• ekstrawersja

• otwartość na doświadczenia

• ugodowość (zgodność, skłonność do zgody, skłonność do współpracy)

• sumienność

Koncepcja Ernsta KRETSCHMERA: typy budowy ciała / temperamentu

Koncepcja SHELDONA: budowa ciała ma związek z temperamentem.

Walter MISCHEL: liczy się sytuacja, a nie osobowość (później nieco zmienił zdanie)

1. Osobowość autorytarna - uległość wobec osób silniejszych, władczość wobec słabszych (T. ADORNO).

2. Osobowość makiawelistyczna - nie ma skrupułów; posługuje się innymi jako narzędziami; manipuluje

3. Osobowość altruistyczna:

• endocentrycy - pomagam, bo mam taką potrzebę

• egocentrycy - pomagam Ci, bo tego potrzebujesz

Wprowadzenie do psychologii

Prof. Nadzw. dr hab. Andrzej Gołąb

Semestr 1

- 3 -

---