„Chrześcijanin wobec władzy świeckiej” ks. Jan Załęski
Rz. 13,1-7
Krytyka tekstu - nie będę jej omawiała, bo są to nikłe różnice w treści ;)
Autentyczność tekstu
dopiero w XX wieku zaczęto podważać autentyczność tego tekstu, np. A Pallis w 1920r. utrzymywał, że wiersze te zostały włączone do tekstu, dopiero po 133r.
twierdzono, że fragment ten, mógł być napisany nawet ok. II wieku -> jest to tzw. hipoteza interpolacji
Jednakże znaczna większość autorów opowiada się za Pawłowym autorstwem tego fragmentu
Kontekst literacki:
Stanowiska podważające autorstwo pawłowe:
E. Barnikol - nauka o tym, że „wszelka władza pochodzi od Boga” nie mogła pochodzić od Pawła, ani z czasów Pawła
Kallas - myśl o relacji Kościół -państwo jest obca Pawłowi i w żadnym ze swoich listów Paweł jej nie podejmuje. Te 7 wierszy jest samodzielną jednostką, całkowicie niezależną od kontekstu, fragment ten przerywa typowo synoptyczną parenezę rozdziału, jest on sprzeczny z podstawowym ideami pawłowymi - wniosek: Ten fragment został napisany później
O'Neill - fragment ten nie jest Pawłowy, ani stylistycznie, ani terminologicznie
W. Munro - twierdzi, że ten fragment to dodatek redakcyjny
Głównym argumentem teorii o samodzielnej jednostce, jest brak jego powiązania z kontekstem poprzedzającym i następującym !
2 stanowiska; fragment ten to:
- samodzielna jednostka napisana przez Pawła
- napisany znacznie później fragment, który ktoś włączył do listu (hipoteza interpolacji)
Webster - po przeanalizowaniu 9 różnych terminów użytych w tym fragmencie, stwierdził, że wspomniany tekst jest przedpawłowego pochodzenia
Dysharmonia od strony treści z kontekstem poprzedzającym i następującym jako główny argument podważający autorstwo pawłowe
Fragment ten nie był cytowany nigdzie, przed 180r.
Stanowiska potwierdzająca autorstwo Pawłowe - powiązanie z kontekstem stylistyczne i treściowe:
U. Wilckens - w tekście są tylko nieliczne niepawłowe słowa. Wg niego Paweł sam sformułował ten fragment, a niektóre nieco niezwykłe terminy to zapożyczenie z tradycji, bądź z administracyjno-prawnego języka
Te kilka terminów nie może przesądzić o nieautentyczności, bo pozostałe terminy są typowe dla Pawła !
Zarzut jakoby ten tekst, kłócił się od strony treściowej z kontekstem poprzedzającym i następującym, gdzie mowa jest o miłości - nie jest całkiem słuszny, ponieważ w 12 rozdziale, czyli części parenetycznej mamy zachętę do układania dobrych stosunków ze wszystkimi, czyli także z władzami, wezwanie do rezygnacji z zemsty -> zachęta do miłości także względem władzy
Argument, że fragment ten nie pochodził od Pawła, bo autor nie podjął tematu posłuszeństwa władzy w żadnym z pozostałych pism, też nie jest słuszny. Argumentacja:
- jeśli uznamy za pawłowe - Listy Pasterskie, to zarzut ten nie ma racji bytu, ponieważ ta tematyka, pojawia się w tych listach
- jeśli nie uznamy autorstwa pawłowego tych listów, to czy słuszna jest zasada einmal -keinmal (jeśli coś występuje raz, to nie ma to racji bytu)?
Odpowiedź: Właśnie dlatego, że nigdzie indziej Paweł nie podejmuje tej tematyki, wypadałoby zająć się nią właśnie w liście skierowanym do chrześcijan żyjących w stolicy imperium (centralna siedziba władzy)
Należy wziąć też pod uwagę, kontekst eschatologiczny - Zanim nadejdzie, królestwo Chrystusa, chrześcijanin powinien żyć tak jak na chrześcijanina przystało, czyli także darzyć szacunkiem władze świeckie
Zarzut, że fragment ten nie był cytowany przed 180r. nie jest słuszny, możemy tylko powiedzieć, że fragment ten nie był cytowany w całości, czy dosłownie
Wniosek:
Po przeprowadzeniu dokładnej analizy tego fragmentu, wolno przyjąć, że fragment ten znajduje się we właściwym kontekście i że autorem jest Paweł
Kontekst historyczny i Sitz im Leben:
Paweł znał sytuację polityczną, społeczną i ekonomiczną wspólnot chrześcijańskich w Rzymie
Powody napisania:
Zdaniem niektórych uczonych fragment ten jest ostrzeżeniem przed współpracą z żydowskim ruchem oporu przeciw władzy rzymskiej
Apostoł był świadom, że niektóre tendencje np. oczekiwanie na bliski koniec świata, mogły prowadzić do przekonania chrześcijan o tym, że skoro ich ojczyzna jest w Niebie, to nie warto zajmować się tym co ziemskie, a więc także problemem posłuszeństwa władzy świeckiej
Okazję do napisania listu stanowić mogły, także protesty ludności rzymskiej przeciw nakładanym podatkom, Paweł mógł napisać ten fragment po to, by załagodzić tą wzajemną wrogość, aby nie doszło z powodu podatków do dalszych prześladowań, stąd zachęta do posłuszeństwa, władzy rzymskiej
Paweł był Żydem, mógł więc pozostawać pod wpływem nauki ST o tym, że jedynym władcą świata jest Jahwe, Bóg, który sprawuje władzę nad całym światem, poprzez wybranych ludzi (głowy rodów, pokoleń, starsi Izraela, królowie). Dotyczy to także władców pogańskich; w apokaliptyce żydowskiej istnieje przekonanie, że wszelka władza pochodzi od Boga
Interpretacja:
Wezwanie do posłuszeństwa władzy świeckiej:
Każdy człowiek ma być poddany władzy
gr. eksousia - władza - 2 interpretacje:
- moce anielskie, duchowe, kryjące się za władzami ludzkimi (np. Dibelius)
- władza ludzka (wielka ilość uczonych)
Kontekst (Rz. 13,1-3) nie sprzyja angelologicznej interpretacji. Akcentowanie przez Pawła, że wszelka władza od Boga pochodzi byłaby zbędna, a nawet banalna. Stąd w tym fragmencie eksousia oznacza władzę typowo ludzką
W Rz. chodzi o władzę ustanowioną przez Boga, która całą moc czerpie z Boga
Chodzi tu nie o władzę najwyższą (cesarz Neron), ale o różnych reprezentantów władzy - urzędników, sprawujących władzę w jej imieniu, ponieważ termin eksousia jest użyty tutaj w liczbie mnogiej i bez rodzajnika
Proponowane tłumaczenie (Rz. 13,1a): „Każdy niech się podda władzom, które są nad nim”
Argumentacja teologiczna:
Bezwzględność wezwania do posłuszeństwa władzy
- uzasadnienie negatywne: „Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga”
- uzasadnienie pozytywne: „A te które są zostały ustanowione przez Boga”
Gdyby chrześcijanie nie byli posłuszni władzy, bardzo szybko doszłoby do anarchii i pewnego skompromitowania chrześcijaństwa wobec świata
Termin władza w l.mn. i bez rodzajnika może odnosić się do wszystkich władców, wszystkich czasów
Apostoł chciał pokazać na tle konkretnej sytuacji historycznej, że każda ludzka władza pochodzi w tym znaczeniu od Boga, że mieści się w planach Bożych i jako taka może służyć dobru i zbawieniu ludzi, choć w sposób wiadomy tylko Bogu
Św. Paweł ma tu na myśli władzę w „stanie czystym” a nie jej nadużywanie (zakładał, że rządzący są w stanie ocenić co jest dobre a co złe)
Nie wykluczone, że Paweł chciał przypomnieć o tym, że w „pełni czasów” nie będzie już uprzywilejowanej sytuacji ludu wybranego i stąd też władze żydowskie utraciły swoją uprzywilejowaną pozycję w historii zbawienia
Uniwersalizm zbawienia - w nowej rzeczywistości, w sytuacji odkupionej ludzkości, nie ma już potrzeby rozróżniania pomiędzy władzą żydowską i pogańską, bowiem każda władza w jakimś sensie pochodzi od Boga
Paweł w (Rz. 13,2), twierdzi, że kto sprzeciwia się władzy, w konsekwencji, sprzeciwia się decyzji Boga, od którego pochodzi ostateczna władza i w ten sposób ściągnie na siebie wyrok; kara w sensie kary przyszłej, eschatologicznej
Wymierzającym karę jest władza ludzka, która działa w imieniu Boga (bo wszelka władza od Boga pochodzi)
Kto sprzeciwia się władzy, sprzeciwia się decyzji Boga, Ci którzy się przeciwstawiają, wezmą na siebie odpowiednią karę
Teologiczne uzasadnienie obowiązków władz i podwładnych:
Władze nie są postrachem dla dobrego czynu, lecz dla złego
Orygenes - „Zatem jest rzeczą oczywistą, że w dniu sądu również na podstawie ludzkich praw zyska pochwałę od Boga ten, kto w niczym nie przekroczył ustanowionych praw”
Dla chrześcijanina nawet kara może być nagrodą; władza może odebrać mu życie, ale przez to może być przyczyną udzielenia mu wiecznej chwały
Władza jest narzędziem Boga; jest w służbie Boga dla dobra człowieka
Władza ma możliwość karania złych uczynków - nie bez powodu nosi miecz (nie jest to rozumiane jako kara śmierci)
Wymierzającym karę jest władza ludzka, ale działa ona w imieniu Boga, którego gniew ujawnia się już teraz, ale ostatecznie ujawni się na sądzie ostatecznym
Chrześcijanin powinien poddać się władzy nie tylko ze względu na gniew, ale także ze względu na sumienie
Propozycja tłumaczenia (Rz. 13,3-5): „Rządzący nie są postrachem dla dobrego czynu, lecz dla złego. Jeżeli chcesz nie bać się władzy, czyń dobrze, a otrzymasz od niej pochwałę. Jest ona bowiem w służbie Boga, dla twojego dobra. Jeżeli jednak czynisz zło, lękaj się albowiem nie bez powodu nosi miecz. Jest ona bowiem w służbie Boga, wymierzając gniew źle czyniącemu. Dlatego z konieczności trzeba być poddanym nie tylko ze względu na gniew, lecz i ze względu na sumienie.”
Konkretne przykłady realizacji wezwania do posłuszeństwa władzy:
Płacenie podatków (argument przeciwko rozumieniu władzy jako siły anielskiej, trudno bowiem płacić podatek takim władzom)
Propozycja tłumaczenia (Rz. 13,6-7): „z tego też powodu płacicie podatki, są bowiem sługami Boga, ci którzy z gorliwością się tym zajmują. Oddajcie wszystkim ich należności: komu podatek - podatek, komu cło - cło, komu bojaźń - bojaźń.”
Zakończenie - podsumowanie:
Tekst Pawła jako autentyczna wypowiedź, znajdująca się we właściwym kontekście i we właściwym miejscu
Rozumienie władzy jako władzy ziemskiej
Każda władza mieści się w planach Bożych
Miecz nie oznacza kary śmierci, jest to symbol władzy
Odwołanie się do Boga jako ostatecznej instancji, dla której należy być poddanym ludzkiej władzy