Zajęcia 5

SPOSTRZEGANIE

A. KOLAŃCZYK

Percepcja - pierwszy etap spostrzegania. Proces rejestracji danych dostępnych zmysłowo. Percepcja zachodzi gdy odbieramy znaczenia aktualnie oddziałujące na nasze zmysły.

Spostrzeganie (def. wg. H. Sęka, za Tomaszewskim) - proces spostrzegania to złożony układ procesów psychicznych, dzięki którym człowiek odzwierciedla \ tworzy reprezentacje poznawcze \ obiekty rzeczywistości aktualnie działające na jego receptory oraz rozpoznaje znaczenie tych obiektów \ rozkodowuje napływające informacje przy pomocy posiadanych reprezentacji w mózgu.

Spostrzeganie pierwotne - formowanie się znaczenia

Percepcja pierwotna to rejestracja danych napływających ze środowiska przez receptory (wzrokowe, słuchowe, dotyku, smaku i zapachu). Percepcja pierwotna kończy się krótkim zatrzymaniem obrazu w rejestrach zmysłowych (VSTM). Wstępna organizacja danych jest determinowana poprzez kontur, bliskość ułożenia, determinanty spostrzegania głębi.

Percepcja pierwotna zachodzi głównie w magazynach VSTM. W tej fazie przetwarzania informacji, kodowanie może zachodzić równolegle dla wielu jakości percepcyjnych.

Detekcja sygnałów - człowiek nie reaguje biernie na sygnały z otoczenia, ale ich aktywnie poszukuje. Wykrywanie zmian w otoczeniu jest związane z decyzyjnym charakterem wszelkich czynności ludzkich. Przewidywane przez człowieka wyniki własnej aktywności mają dla niego określona wartość, określana jako użyteczność.

Oprócz użyteczności decyzje człowieka zależą od subiektywnego prawdopodobieństwa uzyskania danego wyniku w sytuacji, w jakiej przyszło człowiekowi działać.

Teoria detekcji sygnałów postuluje, że spostrzeganie polega na podejmowaniu decyzji o tym, czy mamy do czynienia z sygnałem czy nie. Decyzja ta zależy od:

• wyjściowego rozkładu prawdopodobieństw różnych bodźców (od oczekiwania ich)

• przewidywania skutków prawidłowej lub fałszywej decyzji

• kontekstu nazywanego szumem informacyjnym, tj. od tych oddziaływań, które ułatwiają lub utrudniają wyodrębnienie sygnału z „tła”.

Spostrzeganie wtórne

1. porównywanie aktualnych danych zmysłowych z kodem w LTM

1. porównanie z wzorcem (szablonem) - hipoteza, że każde spostrzeżenie jest porównywane z wzorcem w głowie, z jego wewnętrzną kopią. Dla każdego spostrzeżenia musiała by istnieć odrębna kopia. Jeśli była by to prawda to nie moglibyśmy rozpoznać bodźców nowych dla nas. Bardziej prawdopodobne jest założenie, że bodźce są definiowane jako zestaw cech (np. Selfridge - Pandemonium; patrz zajęcia 6).

2. Porównanie z prototypem - spostrzeganie wg. Brunera polega na kategoryzacji czyli na nadawaniu znaczeń obiektom spostrzeganym poprzez zastosowanie pewnych reguł, które określają:

- właściwości lub wartości kryterialne cech, jakie musi posiadać obiekt, aby został zakodowany.

- sposób łączenia cech (relacje między nimi)

- wartość przypisywaną poszczególnym właściwościom obiektu.

- granice akceptacji cech, aby można je było uznać za kryterialne

Prototyp - jest to najbardziej typowy obiekt dla danej klasy przedmiotu. Rozpoznanie przedmiotu polega na dopasowaniu jego cech do prototypu.

3. Lokalizacja danych zmysłowych w wielowymiarowej przestrzeni percepcyjnej Autorami tej koncepcji są Lockhead i King. Autorzy zakładają, że reprezentacje poznawcze w LTM mają postać wielowymiarowej przestrzeni percepcyjnej nazywanej przestrzenią reprezentatywną. Poszczególne wymiary tej przestrzeni opisuję odrębne cechy bodźca. Opis bodźca dokonuje się poprzez lokalizację danej cechy bodźca na wymiarze odpowiadającym tej cesze. Np. na wymiarze czarny-biały spostrzegany kamień zajmuje miejsce bliżej czarnego krańca. Liczba wymiarów aktualizowanych w przestrzeni reprezentatywnej zależy od liczby cech obiektu (tylko jak wyobrazić sobie więcej niż cztery wymiary, a co dopiero narysować?!).

4. Porównanie z dwoma kodami LTM - Posner i Mithell przeprowadzali badania na d spostrzeganiem liter i doszli do wniosku, że rejestrowane zmysłowo litery aktywizują równocześnie dwa kody: kod wzrokowy oraz kod semantyczny. Model ten nazwano „modelem wyścigów konnych” ponieważ porównanie dokonuje się w dwóch kodach przy równym starcie, ale w różnym czasie.

2. Przewidywania i decyzje spostrzeżeniowe - aktywizacja danych pamięciowych może zachodzić z powodu „podźwięków” po uprzednio działających bodźcach (Są to tzw. antecedenty) lub z powodu tego, że człowiek spodziewa się wystąpienia danego bodźca. Bruner opisuje to wprowadzając pojecie gotowości percepcyjnej. Jej wyznacznikiem jest subiektywne prawdopodobieństwo (Ps) zdarzeń otoczenia, inaczej przewidywanie spostrzeżeniowe. Na gotowość percepcyjną wpływają także emocje oraz motywacja. Gdy Ps jest zdarzeń jest wysokie, tzn. gdy zdarzenie to jest oczekiwane to jego wystąpienie ma niewielką wartość informacyjną.

3. Zjawisko obronności percepcyjnej - obronność percepcyjna polega na niedopuszczaniu do świadomego spostrzeżenia sygnału zagrażającego, wzbudzającego lęk. Obronność percepcyjna może zachodzić w trakcie analizy danych zmysłowych albo podczas wstępnego porównywania danych zmysłowych z kodami LTM (bardziej prawdopodobne, wg. Kolańczyk). Subcepcja - emocjonalne, podprogowe spostrzeganie. Model cząstkowych sygnałów - same elementy bodźca zagrażającego mogą działać lękotwórczo.

1

1

Internetowa Baza Pomocy Studentów Psychologii - psychol

www.psychobaza.prv.pl

Odwiedź nas!

---