1. Pozycja anatomiczna – definicja, znaczenie praktyczne.

Pozycja anatomiczna - w anatomii jest to położenie ciała człowieka według określonego wzoru. W oparciu o pozycję anatomiczną powstały miana położenia i kierunku, płaszczyzny i osie ciała ludzkiego.

Położenie ciała w pozycji anatomicznej:

postawa stojąca, wyprostowana,

kończyny górne zwisające swobodnie po obu stronach tułowia,

powierzchnie dłoni zwrócone są do przodu,

głowa i oczy zwrócone do przodu,

pięty złączone,

śródstopie wraz z palcami odwiedzione nieco na zewnątrz,

u mężczyzny: część ruchoma prącia wzniesiona (żołądź prącia zwrócona dogłowowo).

Płaszczyzny ciała:

czołowa (łac. plana frontalia, ang. plane coronal),

strzałkowa (łac. plana sagittalia, ang. plane median),

poprzeczna (łac. plana horizontalia, ang. plane axial, plane horizontal),

obrotowa (łac. plana rotatoria)[potrzebne źródło].

Osie ciała:

pionowa (łac. axes verticales) - na przecięciu płaszczyzny czołowej i strzałkowej,

poprzeczna (pozioma) (łac. axes transversales) - na przecięciu płaszczyzny czołowej i poprzecznej,

strzałkowa (łac. axes sagittales) - na przecięciu płaszczyzny strzałkowej i poprzecznej.

2. Kość – budowa, funkcja, wzrost i regeneracja. Rodzaje kości.

Kość, tkanka kostna (łac. textus osseus, os- kość) - rodzaj tkanki łącznej, która jest tkanką podporową. Z kości zbudowany jest szkielet organizmu (układ kostny).

Tkanka kostna składa się z komórek (osteocytów, osteoblastów, osteoklastów) oraz substancji zewnątrzkomórkowej, która składa się z kolei z części organicznej - włókien kolagenu i innych białek oraz mineralnej (związki wapnia, magnezu i fosforu - głównie hydroksyapatyt). Nauką zajmującą się kośćmi jest osteologia.

Budowa

Chemicznie kość zbudowana z materiałów kompozytowych, czyli ze składników organicznych tworzących osseinę, dzięki której kość jest sprężysta, oraz składników nieorganicznych, czyli soli wapnia i fosforu (dwuhydroksyapatytów), dzięki którym kość jest twarda. Histologicznie kość jest narządem złożonym z wielu różnych tkanek. Głównym składnikiem jest tkanka kostna (zespół komórek kostnych i substancji międzykomórkowej), ale zawiera ona także tkankę tłuszczową, krwiotwórczą, chrzęstną i inne. Każda kość pokryta jest okostną, a powierzchnie kości przylegające do siebie w obrębie stawu pokrywa chrząstka stawowa. Część zewnętrzną kości stanowi istota zbita, wewnętrzną zaś istota gąbczasta. Ze względu na kształt kości dzieli się na długie, krótkie, płaskie i różnokształtne.

Kość długa (np. udowa, piszczelowa, ramienna) składa się z trzonu i dwóch końców zwanych nasadami. Na nasadach występują powierzchnie stawowe pokryte chrząstką. Wewnątrz trzonu kości długiej jest jama szpikowa wypełniona szpikiem kostnym odpowiedzialnym za produkcję krwinek. Kości krótkie (np. nadgarstka i stępu) są różnokształtne. Przykładami kości płaskich są: łopatka, mostek i kości sklepienia czaszki. Wyróżnia się także kości zawierające przestrzenie wypełnione powietrzem tzw. kości pneumatyczne (np. kość klinowa, czołowa, sitowa).

Kości powstają w procesie kostnienia, który zaczyna się w życiu płodowym, a kończy się po osiągnięciu przez organizm dojrzałości. U człowieka następuje to po 20 roku życia. Kości mają zdolności regeneracyjne, które zmieniają się z wiekiem. U zdrowych, młodych ludzi do 30 roku życia kości są mocne, zawierają dużo składników mineralnych, po 45 roku życia mogą stawać się kruche (dlatego częściej dochodzi do złamań), a ze względu na zakończony proces wzrostu występują trudności w wytworzeniu zrostu z czym np. nie ma problemu u dzieci, kiedy w nasadach kości zachodzi czynny proces wzrostowy.

Funkcje

Podstawowymi funkcjami kości są:

-ochrona narządów głębiej leżących (szkielet kostny) - czaszka, klatka piersiowa, miednica,

-bierny narząd ruchu - wsparcie dla mięśni - kości kończyn i obręczy: barkowej i miednicznej,

-jako magazyn jonów wapniowych i fosforanowych w ustroju i udział w homeostazie,

-pośrednio krwiotwórcza (w kościach znajduje się szpik kostny).

Kościec

Kości połączone stawami i więzadłami tworzą kościec (szkielet), który dzieli się na następujące części:

-kości czaszki,

-kości tułowia (kręgosłup i kości klatki piersiowej),

-kości kończyny górnej,

-kości kończyny dolnej.

Kości można podzielić na:

długie: np. udowa, kość ramienna,

płaskie: np. łopatka, mostek,

różnokształtne: np. kręgi,

krótkie: np. kość nadgarstka, kość stępu,

pneumatyczne (wypełnione powietrzem): np. kość klinowa, kość sitowa, kości czaszki.

Pełniejszy podział kości , w oparciu o ich rozwój, budowę i czynności, dzieli je na:

-kości rurowate (powstające w wyniku kostnienia chrzęstnego), kości mające kształt rur (długich lub krótkich) zbudowanych z istoty zbitej i gąbczastej, wypełnione są szpikiem kostnym; spełniają funkcję podporową, krwiotwórczą i obronną

-kości gąbczaste (powstające w wyniku kostnienia chrzęstnego), zbudowane są z istoty gąbczastej pokrytej istotą zbitą oraz trzeszczki, dzielą się na długie (np. żebra, mostek) i krótkie (np. kręgi), pełnią funkcję krwiotwórczą, stanowią miejsce początku i przyczepu mięśni

-kości płaskie (powstają przez kostnienie chrzęstne lub łącznotkankowe), są zbudowane z istoty gąbczastej lub zbitej, pełnią funkcję osłaniającą i krwiotwórczą.

Wzrost kości

okres wzrostu szkieletu kostnego trwa do 25 roku życia i charakteryzuje się stałym przyrostem masy kostnej. Przyrost tkanki kostnej jest stymulowany hormonalnie poprzez; hormon wzrostu, żeńskie i męskie hormony płciowe (estrogeny, testosteron), hormony tarczycy i kalcytoninę.

Sposób wzrastania kości uzależniony jest od typu kości.

Wzrost kości kończyn na długość odbywa się poprzez rozplem komórek chrzęstnych znajdujących się w okolicy chrząstki nasadowej (struktura położona między trzonem kości a jej nasadą). Namnażające się komórki przechodzą szereg przemian w wyniku których powstaje tkanka kostna. W momencie zakończenia procesu wzrastania kości na długość chrząstka nasadowa ulega przekształceniu w kość. Na tempo wzrostu kości mają wpływ różne czynniki; dziedziczne, hormonalne, odżywcze oraz mechaniczne.

Wzrost kości odbywający się na grubość następuje poprzez odkładanie się kolejnych warstw kości od okostnej oraz poprzez przebudowę wewnętrznej struktury kostnej.

Kości płaskie np. kości czaszki wzrastają inaczej niż kości długie. Do powiększenia kości dochodzi w wyniku promienistego odkładania komórek kościotwórczych (osteoblastów) na powierzchni kości.

3. Połączenia kości; rodzaje i budowa.

Połączenia kości (łac. juncturae ossium)- połączenia ścisłe (synarthroses), połączenia półścisłe (amphiarthroses) i połączenia ruchome, czyli stawy.

Połączenia ścisłe, dzielą się na:

Więzozrosty (łac. syndesmosis) - ścisłe, częściowo ruchome połączenie kości mocnymi pasami tkanki łącznej właściwej, np. błony międzykostne przedramienia i goleni, więzadła żółte między kręgami.

Więzozrost może występować w trzech postaciach:

więzozrostu włóknistego (łac. syndesmosis fibrosa)- utworzonego przez włókna klejodajne (błony międzykostne przedramienia i goleni). np. błona międzykostna przedramienia;

więzozrostu sprężystego (łac. syndesmosis elastica)- tu elementem łączącym kości są włókna sprężyste, elastyczne, nadające tkance żółte zabarwienie (więzadła żółte rozpięte między łukami kręgów). np. więzadła żółte w kręgosłupie

szwów (łac. suturae)- gdzie włókna łączące kości są bardzo mocne i krótkie. Szwy dzielimy na:

-piłowate (łac. serrata)- nieregularne brzegi jednej kości wchodzą we wgłębienia drugiej. To najmocniejsze i najczęstsze połączenie kości sklepienia czaszki (kość czołowa z kośćmi ciemieniowymi).

-gładkie lub proste (łac. plana)- połączenie kości, których brzegi są prawie proste (połączenie wyrostków podniebiennych kości szczęki górnej).

-łuskowe (łac. squamosa)- przebiega skośnie do powierzchni kości, a brzegi kości zachodzą na siebie dachówkowato (łuska kości skroniowej na kość ciemieniową).

-wklinowanie (łac. gomphosis)- to rodzaj szczególnego umocowania zębów w szczękach.

chrząstkozrosty, czyli połączenia chrząstkowe. Materiałem łączącym jest chrząstka szklista lub włóknista. Przykład: spojenie łonowe. *[Kościozrost] - np. kość krzyżowa

(łac. synchondrosis) - połączenie ścisłe dwóch kości za pomocą tkanki chrzęstnej. Występuje głównie w kościach długich, między pierwszym żebrem a mostkiem. Wyróżniamy chrząstkozrosty włókniste np. krążki międzykręgowe, chrząstki na podstawie czaszki, chrząstki między kośćmi łonowymi (w spojeniu łonowym - symphysis pubica).

kościozrosty, powstające wskutek zwapnienia więzozrostów i chrząstkozrostów.

(łac. synostosis) - najmocniejsze połączenie międzykostne, rozwijające się z wiekiem a zachodzące w obrębie: więzozrostów i chrząstkozrostów, ponadto w kościozrost często przekształcają się stawy kości krzyżowej, a patologicznie często i inne, na przykład po złamaniu. Charakterystyczną cechą kościozrostu jest całkowity zanik ruchomości.

Połączenia półścisłe, zwane inaczej stawami płaskimi.

1). Stałe składowe stawu: - chrząstka stawowa pokrywająca powierzchnie stawowe - torebka stawowa składająca się z warstwy zewnętrznej włóknistej i warstwy wewnętrznej maziowej, która wydziela lepką substancję zwaną mazią stawową, - jama stawowa

2). Niestałe składowe stawu: - więzadła stawowe zbudowane z tkanki łącznej włóknistej - obrąbek stawowy - wał chrząstki włóknistej,np. w stawie barkowym powoduje pogłębienie panewki, chroni główkę przed uderzeniem - krążki stawowe zbudowane z chrząstki włóknistej - łąkotki stawowe - kaletki maziowe

4. Budowa i odmiany kręgów.

Kręg (łac. vertebra) jest podstawowym elementem budującym kręgosłup, który jest charakterystyczny dla kręgowców.

Budowa kręgu

Pojedynczy kręg składa się z trzonu kręgu (corpus vertebrae), łuku kręgu (arcus vertebrae) oraz siedmiu wyrostków.

Trzon kręgu i łuk kręgu ograniczają otwór kręgowy (foramen vertebrae). Otwory kręgowe wszystkich kręgów tworzą kanał kręgowy (canalis vertebralis), wewnątrz którego biegnie rdzeń kręgowy (medulla spinalis).

Nieparzysty wyrostek kolczysty (processus spinosus) odchodzi od kręgu ku tyłowi lub w dół (ten wyrostek można wyczuć na plecach człowieka). Parzyste wyrostki poprzeczne (processus transversi) biegną ku bokom. Ku górze i ku dołowi skierowane są także parzyste wyrostki stawowe górne i dolne (processus articulares superiores et inferiores), biorące udział w tworzeniu połączeń między kręgami.

Człowiek posiada 7 kręgów szyjnych (C1-7), 12 kręgów piersiowych (T1-12), 5 kręgów lędźwiowych (L1-5), 5 kręgów krzyżowych, które jeszcze w fazie rozwoju płodowego łączą się w jedną kość krzyżową i 4-5 kręgów guzicznych (ogonowych), co daje łączną liczbę od 33 do 34 kręgów. Pierwszy kręg szyjny nosi nazwę dźwigacz lub atlas, drugi to kręg obrotowy (są one połączone z czaszką i umożliwiają ruchy głowy).

Różnice w budowie poszczególnych kręgów [edytuj]

Kręgi poszczególnych odcinków kręgosłupa różnią się od siebie budową i wielkością. Kręgi lędźwiowe (L1-5) charakteryzują się większymi trzonami kręgów, oraz wydłużonymi do tyłu wyrostkami kolczystymi i górnymi wyrostkami stawowymi kręgów. Ich wysokie, zachodzące na górny krąg wyrostki kolczyste, skutecznie utrudniają skręcanie kręgosłupa w obszarze lędźwiowym.

Trzony kręgowe kręgów piersiowych (T1-12) wchodzą w skład krótszych cylindrów, niż te z kręgów w obszarze lędźwiowym. W pobliżu zakończeń wyrostków poprzecznych kręgów znajdują się niewielkie powierzchnie stawowe (gładkie obszary stawowe), które reprezentują miejsca połączeń z żebrami po obu stronach. Wyrostki kolczyste kręgów piersiowych są ostre i skierowane w dół raczej niż wprost do tyłu (jak w przypadku kręgów lędźwiowych). Pomiędzy łukami kręgowymi znajdują się otwory międzykręgowe przez które nerwy kręgowe T1-12 przechodzą w drodze do ściany klatki piersiowej.

Kręgi szyjne (C1-7) posiadają jeszcze mniejsze trzony kręgów niż te w kręgach piersiowych, lecz ich łuki kręgowe są szerokie. Dwa najwyższe kręgi szyjne są przystosowane do łączenia się z czaszką. C1 spoczywa tuż pod czaszką, a C2 zapewnia oś, wokół której obracają się C1 i czaszka, kiedy skręcana jest głowa.

Kręgi szyjne

(łac. vertebrae cervicales) występują w odcinku szyjnym kręgosłupa. U ssaków zasadniczo występuje 7 kręgów, istnieją jednakże wyjątki od tej reguły. Leniwce trójpalczaste mają aż 9 kręgów szyjnych, zaś nieliczne inne ssaki - tylko 6. Kręgi te są najmniejszymi ze wszystkich.

Charakterystyka

Za wyjątkiem dwóch pierwszych i ostatniego (siódmego) kręgi szyjne mają podobną do siebie budowę. Ich też jedynie dotyczy poniższy akapit. Posiadają, podobnie jak kręgi lędźwiowe, trójkątny otwór kręgowy (foramen vertebrale), podczas gdy np. kręgi piersiowe mają otwór owalny. Wyrostek kolczysty (processus spinosus) jest rozdwojony na końcu. Parzyste wyrostki poprzeczne (processus transversi) obejmują otwór wyrostka poprzecznego (foramen transversarium) - przebiega w nim tętnica kręgowa z żyłami oraz splotem nerwowym.

Kręgi szyjne nietypowe

Najbardziej nietypowe są dwa pierwsze kręgi odcinka szyjnego: dźwigacz (atlas) oraz obrotnik (axis). Ten pierwszy nie ma trzonu i tworzą go jedynie łuki kręgowe. Od strony czaszki dźwigacz tworzy powierzchnie stawowe umożliwiające potakujące ruchy głowy, natomiast z obrotnikiem tworzy połączenie umożliwiające przeczące ruchy głowy.

Nietypowy jest również ostatni kręg nazywany czasami kręgiem wystającym (łac. vertebra prominens) ponieważ jest to pierwszy wyczuwalny kręg na ludzkiej szyi. Ma masywniejszy wyrostek kolczysty bez rozdwojenia na końcu, a przez otwory wyrostków poprzecznych nie przechodzi tętnica kręgowa.

Pozostałe kręgi odcinka szyjnego różnią się nieco rozmiarem i kształtem - niższe są nieco większe - ale zawsze mają trzony i łuki kręgowe.

Kręgi piersiowe

- vertebrae thoracicae - 12 kręgów należących do odcinka piersiowego kręgosłupa człowieka. Kręgi odcinka piersiowego mają powierzchnie stawowe, którymi łączą się z żebrami. Na wyrostkach poprzecznych mają tzw. dołki żebrowe służące do połączenia z żebrami (dokładniej z guziczkiem żebra znajdującym się na jego tylnym końcu), dołki stawowe znajdują się również na krawędziach trzonów. Dołki żebrowe sąsiadujących ze sobą trzonów tworzą połączenie stawowe z główką żebra. Kolejną charakterystyczną cechą kręgu piersiowego jest długi, nierozdwojony na końcu wyrostek kolczysty, który skierowany jest ku dołowi, dzięki czemu wyrostki kolejnych kręgów nachodzą na siebie dachówkowato.

Kręgi lędźwiowe

vertebrae lumbales (skról: L) - kręgi w lędźwiowym odcinku kręgosłupa. U człowieka jest ich 5 (L1 - L5), odznaczają się bardzo masywną budową. Łączą się z kością krzyżową na wysokości pośladków. Kręgi te mają duże trzony o kształcie nerkowatym. Wyrostki są nieco odgięte do tyłu. Wyrostki poprzeczne (na rys.: Transverse process). Wysokie i spłaszczone wyrostki kolczyste zwrócone są ku tyłowi, w dół. Otwór kręgów ma kształt trójkąta.

Kość krzyżowa - os sacrum

powstaje przez zrośnięcie 5 kręgów krzyżowych. Wyróżniamy w niej powierzchnie grzbietową i miedniczną, podstawę oraz wierzchołek.

Jest to trójkątna kość, zbudowana z podstawy, dwóch krawędzi bocznych oraz wierzchołka. Posiada również 2 powierzchnie: brzuszną i grzbietową.

na powierzchni brzusznej znajdują się kresy poprzeczne kości krzyżowej, które występują w miejscach zrośnięcia się sąsiednich kręgów krzyżowych.

na powierzchni grzbietowej znajduje się 5 podłużnych grzbietów.

Podstawa kości krzyżowej jest odzwierciedleniem rzutu górnego kręgu lędźwiowego. Znajduje się tam powierzchnia stawowa trzonu. Do tyłu od tej powierzchni znajduje się wejście kanału kręgowego nazywane kanałem krzyżowym. Znajdują się tam też dwa wyrostki stawowe górne, u podstawy których znajdują się zagłębienia.

Części boczne kości krzyżowej utworzone są ze zrośniętych wyrostków poprzecznych i żebrowych. Na krawędziach bocznych części górnej znajdują się po obu stronach kości 2 powierzchnie uchowate, które z analogicznymi powierzchniami na kościach biodrowych tworzą staw krzyżowo-biodrowy.

Kręgi guziczne

(czyli ogonowe), występujące w liczbie 4 do 5, często nazywamy kręgami rzekomymi, ponieważ - podobnie do kości krzyżowej - tworzą one jedną kość guziczną (łac. os coccygis), nieraz całkowicie skostniałą. Część ogonowa kręgosłupa nie spełnia funkcji dźwigania ciężaru tułowia, gdyż u człowieka znajduje się w stanie szczątkowym i jest zbudowana z kręgów znacznie mniejszych, właściwie tylko z pozostałych po nich trzonów.

5. Krzywizny i ruchomość kręgosłupa.

Ruchomość kręgosłupa

Ruchomość między dwoma sąsiadującymi kręgami nie jest duża jednak w wyniku sumowania się pojedynczych ruchów powstają obszerne ruchy kręgosłupa jako całości, a mianowicie: zginanie i prostowanie (flexio et extensio) w płaszczyźnie strzałkowej. Zakres tych ruchów wynosi w całości od 170 do 250°. Najwyraźniej ruchy te występują w odcinkach szyjnym i lędźwiowym. W części piersiowej są ograniczone ułożeniem wyrostków kolczystych oraz przez obręcz klatki piersiowej; skłony boczne (flexio lateralis) w płaszczyźnie czołowej. Całość ruchu ma zakres ok. 110°. W odcinku szyjnym ruchy te łączą się z ruchami obrotowymi w wyniku skośnego ułożenia powierzchni stawowych; ruchy skrętne (rotatio) odbywają się w płaszczyźnie poprzecznej. Zakres ruchów obrotowych wynosi ok. 80° w każdą stronę. Najwyraźniej ruch obrotowy występuje w odcinku szyjnym następnie piersiowym, a w odcinku lędźwiowym prawie nie występuje ze względu na ułożenie wyrostków stawowych w płaszczyźnie strzałkowej. Ruchy obwodzenia (cirkumductio) odbywają się jako kombinacja wyżej wymienionych ruchów. W ruchach obwodzenia biorą udział też stawy biodrowe. Ruchomość kręgosłupa zarówno jako całości, jak i jego poszczególnych części jest osobniczo bardzo zmienna.

Krzywizny kręgosłupa

Kręgosłup oglądany z boku nie stanowi prostej kolumny kostnej jest wygięty esowato. Są to krzywizny w płaszczyźnie strzałkowej - logiczne, czyli prawidłowe. W częściach szyjnej i lędźwiowej występują wygięcia skierowane do przodu, zwane lordozami (lordosis cervicalis et lumbalis), a w części piersiowej i krzyżowej - wygięcia skierowane do tyłu- są to kifozy (kyphosis thoracalis et sacralis). Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa zwiększają jego elastyczność oraz pełnią funkcję amortyzującą. Skrzywienia kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej określane są jako skoliozy i traktowane są jako skrzywienia patologiczne.

6. Miednica kostna, budowa.

Kość miedniczna (łac. os coxae) - kość wchodząca w skład obręczy kończyny tylnej (dolnej) (łac. cingulum extremitatis posterioris), jest kością parzystą. Kości miedniczne łączą się ze sobą w części przedniej za pomocą spojenia łonowego (łac. symphysis pubica), w części tylnej łączą się z kością krzyżową kręgosłupa. Dwie kości miednicze i kość krzyżowa (łac. os sacrum) tworzą miednice (łac. pelvis). Patrz również złamanie miednicy.

Każda z kości miednicznych składa się z:

kości biodrowej (łac. os ilium),

kości kulszowej (łac. os ischii),

kości łonowej (łac. os pubis).

Kość miedniczna zwierząt kręgowych jest silnie wykształcona, co związane jest z koniecznością dźwigania większości ciała oraz przez to, że stanowi połączenie z kośćmi kończyny tylnej (dolnej), która jest elementem napędowym zwierzęcia. Jest silnie złączone z kręgosłupem. W czasie embriogenezy przechodzi stadium chrzęstne. W obrębie tej kości znajduje się panewka stawowa (łac. acetabulum) dla główki kości udowej. W kierunku dogrzbietowym od wspomnianej panewki znajduje się wyrostek biodrowy (łac. processus iliacus). W okolicy kości łonowej znajduje się otwór zasłonięty (łac. foramen obturatorium).

Wszystkie kości wchodzące w skład kości miednicznej biorą udział w wytworzeniu panewki. Panewka jest głębokim kubkowatym dołem. Jest u dołu przerwana przez wcięcie panewki, które prowadzi do dołu panewki znajdującego się w jej dnie. Do brzegu panewki, który stanowi obwodową wargę powierzchni księżycowatej przyczepia się obrąbek panewki, który ponad wcięciem panewki wytwarza więzadło poprzeczne panewki. Powierzchnie księżycowate stanowią powierzchnie stawowe w stawie biodrowym.

7. Miednica kostna, różnice płciowe.

Żeńska miednica kostna jest:

-delikatniejsza w budowie

-ma możliwość rozluźniania połączeń międzytkankowych między kośćmi

-ma niższe spojenie łonowe

-jest krótsza i szersza od męskiej

8. Podział kości czaszki.

Czaszka - kości w czaszce połączone są szwami(ciemiączko). Są to połączenia nieruchome.

Podział czaszki:

a) mózgoczaszka ( górna i tylna część czaszki, stanowi ochronę mózgowia.

Kości mózgoczaszki:

- kość czołowa(tworzy przednią część sklepienia czaszki)

- 2 kości ciemieniowe,

-2 kości skroniowe,

-kość potyliczna,

-kość klinowa(chroni mózg od dołu)

b) trzewioczaszka - ( Jest to przedniodolna część czaszki, chroni ona narządy zmysłów, początkowe odcinki przewodu pokarmowego(jamę ustną) i dróg oddechowych(jama nosowa) Kości trzewioczaszki:

- 2 kości nosowe(tworzą grzbiet nosa)

- 2 kości jarzmowe(tworzą kostne rusztowanie policzków)

- 2 kości podniebienne( tworzą kostne rusztowanie podniebienia)

- żuchwa (jedyna ruchoma część czaszki, udział w procesie żucia)

9. Czaszka, widok od przodu.

Twarzoczaszka

Chroni narządy zmysłów: wzroku, węchu i smaku, otacza początkowe odcinki dróg oddechowych i pokarmowych, składa się z:

kości nosowych (os nasale)

kości łzowej (os lacrimale)

małżowiny nosowej dolnej (concha nasalis inferior)

lemiesza (vomer)

szczęki (maxilla)

żuchwy (mandibula)

kości podniebiennej (os palatinum)

kości jarzmowych (ossa zygomaticus)

kości gnykowej (os hyoideum)

Ruchomymi elementami twarzoczaszki człowieka jest żuchwa, w której umieszczone są zęby oraz kość gnykowa nie mająca połączenia z innymi kośćmi czaszki.

10. Sklepienie i podstawa czaszki – granice, cechy budowy.

Sklepienie czaszki (łac. calvaria) - górna część mózgoczaszki.

W skład sklepienia górnego zalicza się

część kości potylicznej (os occipitale)

Kość czołowa (os frontale)

Kość ciemieniowa (ossa parietalis)

kości skroniowe (ossa temporalis)

Podstawa czaszki - (łac. basis crani) - kostna struktura będąca dolną ścianą czaszki.

Podstawa czaszki ma 2 powierzchnie: wewnętrzną zwróconą do jamy czaszki, oraz zewnętrzną

Powierzchnia wewnętrzna podstawy czaszki

Powierzchnia wewnętrzna podstawy czaszki ukształtowana jest w postaci 3 (przedniego, środkowego i tylnego), schodzących tarasowato (dół przedni zlokalizowany jest najwyżej, tylny - najniżej) pól, zwanych dołami czaszki. Zagłębienia te idealnie odpowiadają kształtem strukturom znajdujących na podstawie mózgu, które je wypełniają.

dół przedni czaszki (łac. fossa cranii anterior) - położony najwyżej i najbardziej do przodu. Zbudowany z części oczodołowej kości czołowej, kości klinowej, kości sitowej, przez którą przechodzą nerwy węchowe. W środkowej części kości sitowej zlokalizowany jest grzebień koguci (łac. crista galli), (wznosząca się ku górze pionowo część tej kości). Do przodu od niego zlokalizowany jest otwór ślepy (łac. foramen cecum) oraz mniej wyniosły grzebień czołowy (łac. crista frontalis)

dół środkowy czaszki (łac. fossa cranii media), który składa się z pola środkowego i 2 pól bocznych. Pole środkowe zbudowane jest z trzonu kości klinowej, w obrębie której znajdują się kanały wzrokowe (łac. canalis opticus) przez które wnikają do wnętrza czaszki nerwy wzrokowe, które następnie ulegają skrzyżowaniu w obrębie tak zwanego skrzyżowania wzrokowego.

Pola boczne zbudowane są z skrzydła większego kości klinowej oraz kości skroniowej. W kości klinowej znajduje się także siodełkowate zagłębienie, tak zwane siodło tureckie (łac. sella turcica), w którym leży przysadka mózgowa. Pomiędzy skrzydłami kości klinowej znajduje się szczelina oczodołowa górna (łac. fissura orbitalis superior), która prowadzi do oczodołu.

W części zbudowanej przez kość skroniową wyróżnia się kilka otworów:

-otwór okrągły (łac. foramen rotundum),

-otwór owalny (łac. foramen ovale),

-otwór kolcowy (łac. foramen spinosum),

-otwór poszarpany (łac. foramen laceratum),

-otwór słuchowy wewnętrzny (łac. porus acusticu internus).

Widoczny jest też kanał tętnicy szyjnej i bruzda tętnicy szyjnej wewnętrznej, która kończy się otworem szyjnym, zlokalizowanym już w obrębie dołu tylnego czaszki.

dół tylny czaszki (łac. fossa cranii posterior) utworzony jest głównie przez wewnętrzną powierzchnię kości potylicznej, jedynie przednio-boczna część utworzona jest przez części skaliste kości skroniowych. Na wewnętrznej powierzchni znajduje się guzowatość potyliczna wewnętrzna (łac. protuberantia occipitalis interna), od której biegną:

ku górze - bruzda zatoki strzałkowej górnej (łac. sulcus sinus sagitalis superioris)

ku bokom, obustronnie odchodzi bruzda zatoki poprzecznej (łac. sulcus sinus transversi), która dalej bocznie przechodzi w bruzdę zatoki esowatej, która biegnie w kierunku otworu szyjnego.

ku dołowi, w kierunku otworu wielkiego biegnie grzebień potyliczny wewnętrzny. Przez otwór wielki przechodzi rdzeń kręgowy. Część pomiędzy otworem wielkim a siodełkiem tureckim nosi nazwę stok (łac. clivus).

Powierzchnia zewnętrzna podstawy czaszki

Najbardziej do przodu znajduje się podniebienie kostne (łac. palatum osseum), zbudowane z wyrostków podniebiennych szczęki i blaszki poziomej kości podniebiennych. Bocznie podniebienie kostne ograniczony jest wyrostkiem zębodołowym szczęki ze znajdującymi się w nich zębami. Do tyłu od podniebienia kostnego znajduje sie duży otwór zwany nozdrzami tylnymi (choanae), podzielony na dwie połowy lemieszem. Od trzonu kości klinowej odchodzą wyrostki skrzydłowate, składające się z 2 blaszek, pomiędzy którymi znajduje się dół skrzydłowy, natomiast dalej ku tyłowi i bocznie znajduje się dół żuchwowy.

Na pograniczu kości klinowej i skroniowej biegnie bruzda, w której przebiega chrzęstna część trąbki słuchowej. Część skalista kości skroniowej biegnie ku tyłowi i bocznie, przechodząc w wyrostek sutkowaty, do przodu którego znajduje się otwór słuchowy zewnętrzny (łac. porus acusticus externus). Znajdują się tam też otwory, tożsame z otworami występujące w dole środkowym czaszki na powierzchni wewnętrznej podstawy czaszki oraz dół szyjny.

Najbardziej tylną część zewnętrznej powierzchni podstawy czaszki tworzy kość potyliczna ze znajdującym się pośrodku otworem wielkim. Bocznie od otworu wielkiego znajdują się kłykcie potyliczne.

Złamanie kości podstawy czaszki

Złamania w obrębie kości podstawy czaszki, a więc obejmujące kość czołową, sitową, klinową, skroniową bądź potyliczną, świadczą o dużych siłach działających podczas urazu. Należy jednak pamiętać, że zwłaszcza u dzieci, aż w 40% przypadków można nie stwierdzić zmian RTG[1]. Dlatego podstawą rozpoznania złamania podstawy czaszki są występujące objawy kliniczne, które zależą od lokalizacji złamania.

11. Budowa i typy mięśni szkieletowych.

Przyczepy mięśni:

- początkowy ( proksymalny) - końcowy ( dystalny)

- bezpośrednie ( za pomocą ścięgna)

- brzusiec (część kurczliwa, zbudowana z włókien poprzecznie prążkowanych)

- ścięgno / rozcięgno (łączy z kością i przenosi pracę mięśnia na kość)

Narządy pomocnicze mięśni:

-Powięzie ( błony z tkanki łącznej włóknistej) - otaczają mięśnie lub grupy mięśni

-Kaletki maziowe (kształt pęcherzykowaty) - zmniejszenie tarcia

-Pochewki ścięgien (obejmują ścięgna ) - zmniejszenie tarcia

-Bloczki mięśni (punkty podparcia ) - zmiana kierunku działania mięśnia

-Trzeszczki (kostki włączone w ścięgna mięśni)

Mięsień poprzecznie prążkowany (tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana, łac. textus muscularis transversostriatus) - typ tkanki mięśniowej, zbudowanej z silnie wydłużonych, walcowatych komórek, zawierających wiele położonych obwodowo jąder. W centrum znajdują się liczne miofibryle. filamenty aktynowe i miozynowe ułożone są naprzemiennie na całej długości włókna.

Zbudowane są z niej m.in. wszystkie mięśnie szkieletowe kręgowców. Pracują one zależnie od woli, szybko ulegają zmęczeniu, ich skurcze są krótkotrwałe, ale silne. Mięśnie szkieletowe zbudowane są z ułożonych w pęczki włókien mięśniowych. Włókna te mają wrzecionowaty kształt i zawierają dużą ilość jąder komórkowych. Mają długość kilku centymetrów i średnicę 10 - 100 mm.

Typy morfologiczne mięśni szkieletowych

-wrzecionowaty

-płaski

-wielogłowy (dwu-, trój-, czworogłowy) - gdy brzusiec dzieli sie na jednym ze swoich końców na wiele części czyli tzw. głowy

-dwubrzuścowy - gdy brzusiec ma w swojej części środkowej trzecie ścięgno, które dzieli mięsień na dwie części

-pierzasty - gdy ścięgno wnika ostrym końcem w głąb brzuśca a włókna biegną skośnie do jednej lub obu krawędzi

12. Mięśnie klatki piersiowej – podział, czynność.

Od zewnątrz kostna rusztowanie klatki piersiowej pokryte jest mięśniami:

od tyłu pokrywają ją mięśnie zaliczane do grupy mięśni grzbietu

od przodu właściwe mięśnie klatki piersiowej:

grupa powierzchniowa

mięsień piersiowy większy ( łac. musculus pectoralis major)

mięsień piersiowy mniejszy (łac. musculus pectoralis minor)

mięsień podobojczykowy (łac. musculus subclavicus)

mięsień zębaty przedni (łac. musculus serratus anterior)

grupa głęboka

mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne (łac. musculi intercostales externi)

mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne (łac. musculi intercostales interni)

mięśnie międzyzebrowe najgłębsze (łac. musculi intercostale intimi)

mięśnie podżebrowe (łac. musculi subcostales)

mięsień poprzeczny klatki piersiowej (łac. musculus transversus thoracis)

Grupa mięśni klatki piersiowej pokryta jest skórą w której widoczne są sutki, brodawki sutkowe widoczne są u mężczyzn na wysokości IV międzyżebrza, natomiast u kobiet na wysokości od III do VII międzyżebrza i zlokalizowane są bardziej bocznie (w kierunku linii pachowej przedniej).

13. Przepona klatki piersiowej.

A. W przeponie znajduje się wiele otworów i szczelin (w części lędźwiowej przepony i pomiędzy jej początkami), stanowiących przejścia dla przełyku, naczyń nerwów. Są to:

a) rozwór aortowy - przechodzą przez niego aorta zstępująca, przewód chłonny piersiowy, nerw przeponowy lewy;

b) rozwór przełykowy - przechodzą przez niego przełyk i nerwy błędne.

c) żyły głównej - przechodzą przez niego żyła główna dolna, nerw przeponowy prawy

d) szczeliny w części lędźwiowej przepony - przechodzą przez nie pnie współ-trzewne większy i mniejszy;

e) Między częścią mostkową a żebrową przepony, tzw. trójkąt Larreya - przechodzą przez nią gałęzie tętnicy piersiowej wewnętrznej;

f) szczelina między częścią lędźwiową a żebrową przepony, tzw otwór Bochdaleka-miejsce styku opłucnej z otrzewną, stwarzające możliwość przenoszenia stanów zapalnych.

B. Czynność przepony jest sterowana przez autonomiczny ośrodek oddechowy położony w rdzeniu przedłużonym. U człowieka dorosłego przepona kruczy się 16-18 razy na minutę, u noworodka do 40 razy na minutę. Wpływ naszej woli na ośrodek oddechowy i czynność przepony jest ograniczony, bezdech nic przekracza 2 minut. Przepona jest najsilniejszym mięśniem wdechowym (prawie 75% siły wdechu). Współdziałają z nią mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne. Jako pomocnicze mięśnie wdechowe mogą także działać: mięsień piersiowy większy i mniej¬szy, mięsień zębaty przedni, mięśnie pochyłe, mięsień najszerszy grzbietu i inne.

C. Unerwienie przepony stanowią nerwy przeponowe i część nerwów międzyżebrowych.

Z powięzi klatki piersiowej należy wymienić: powięź piersiową powięź obojczykowo-piersiową i powięź wewnątrzpiersiową. Otwory i szczeliny w przeponie mogą być miejscem powstawania przepuklin i. Najczęstsza jest przepuklina roztworu przełykowego.

14. Mięśnie brzucha – podział, czynność, tłocznia brzuszna.

Do mięśni brzucha (łac. musculi abdominis) zalicza się:

mięsień prosty brzucha

mięsień skośny zewnętrzny brzucha

mięsień skośny wewnętrzny brzucha

mięsień poprzeczny brzucha

mięsień czworoboczny lędźwi

Mięśnie brzucha tworzą przednią i boczne ściany jamy brzusznej. W skład ściany przedniej wchodzą mięśnie proste, ściany boczne zbudowane są z krzyżujących się włókien mięśni skośnych brzucha zewnętrznych, skośnych brzucha wewnętrznych oraz mięśni poprzecznych brzucha i czworobocznych lędźwi. Mięśnie brzucha znajdują się po stronach lewej i prawej oddzielone kresą biała ciągnącą się od wyrostka mieczykowatego do spojenia łonowego. Po obu stronach biegnie mięsień prawy i lewy skośny. Bocznie leżą mięśnie skośne zewnętrzne i wewnętrzne oraz poprzeczny brzucha. Mięśnie czworoboczne lędźwi biegną równolegle do kręgosłupa.

Mięsień prosty brzucha (m. rectus abdominis) - biegnie od zewnętrznej powierzchni chrząstek V-VII żebra do spojenia łonowego. W położeniu poziomym ciała na grzbiecie - przy ustaleniu kończyn dolnych oraz miednicy - klatka piersiowa zostaje dźwignięta do góry, do położenia jakie zajmujemy siedząc. Przy ustaleniu (położeniu, ustawieniu) klatki piersiowej występuje uniesienie miednicy wraz z kończynami dolnymi. W zwisie albo w podparciu na rękach mięsień prosty przy współudziale mięśni kończyn dolnych pozwala na uniesienie ich do poziomu lub wyżej.

Mięsień skośny zewnętrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis) - Jest płaskim mięśniem biegnącym od zewnętrznych powierzchni V-XII żeber ku dołowi i przyśrodkowo. Przyczep końcowy znajduje się na grzebieniu biodrowym, więzadle pachwinowym, i kresie białej. Działając jednostronnie obraca tułów w kierunku przeciwnym, zgina i pochyla go ku bokowi. Obustronny skurcz mięśni wzmaga tłocznie brzuszną.

Mięsień skośny wewnętrzny brzucha (m. obliquus internus abdominis) - Leży pod mięśniem zewnętrznym brzucha rozciąga się od kresy białej do grzebienia biodrowego i powięzi piersiowo lędźwiowej. Mięsień zgina, pochyla i obraca tułów ku swojej stronie. Obustronny skurcz wzmaga tłocznię brzuszną.

Mięsień poprzeczny brzucha (m. transversum abdominis) leży najgłębiej, przyczepia się do powięzi piersiowo-grzbietowej i biegnie do kresy białej. Swymi poprzecznie biegnącymi włóknami zwężą brzuch i dolną część klatki piersiowej. W związku z tym bierze udział w wytwarzaniu tłoczni brzusznej jak główny jej mięsień oraz współdziała w wydychaniu.

Mięsień Piramidowy (m. pyramidalis) - rozpoczyna się na spojeniu łonowym i na kości łonowej, przed mięśniem prostym brzucha. Ten mały szczątkowy mięsień napina kresę białą, a tym samym ścianę przednią brzucha. Miesień pochyla tułów w swoją stronę i obniża XII żebro.

Kresa biała (linea alba) - stanowi silne pasmo ścięgniste ciągnące się od wyrostka mieczykowatego mostka do spojenia łonowego, położona między brzegami obu mięśni prostych brzucha. Pasmo utworzone przez splecione ze sobą włókna mięśni skośnych i mięśnia poprzecznego brzucha obu stron.

Czynności mięśni brzucha: - Mięśnie brzucha jako całość spełniają trzy podstawowe czynności:

1. Są mięśniami wydechowymi dzięki temu, że ich skurcz powoduje obniżenie żeber, a uciekając na trzewia wtłaczają przeponę do jamy klatki piersiowej.

2. Powodują zwiększenie ciśnienia w jamie brzusznej. Łącznie z przeponą i mięśniami tworzą tzw. Tłocznie brzuszną. Tłocznia brzuszna powstaje w szeregu wielu funkcji fizjologicznych(poród, defekacja, mikcja (oddawanie moczu kału)) Prawidłowe napięcie mięśni brzucha powoduje zachowanie prawidłowej postawy ciała.

3. Są mięśniami ruchowymi tułowia. Powodują zginanie tułowia, łącznie z mięśniami kręgosłupa obracają górną część tułowia w stosunku do części dolnej oraz pochylają tułów do tyłu.

Tłocznia brzuszna, ciśnienie śródbrzuszne wywołane przez mięśnie powłok brzusznych i przepony na macicę w drugim okresie porodu, wspomagające ciśnienie wewnątrzmaciczne wywołane skurczami mięśni macicy.Uruchomienie tłoczni brzusznej następuje ze świadomym udziałem rodzącej przez głęboki wdech, zamknięcie krtani i napięcie mięśnia poprzecznego brzucha. Efektywność tłoczni brzusznej polega na zsynchronizowaniu jej działania ze skurczami macicy.

15. Kanał pachwinowy.

Kanał pachwinowy (canalis inguinalis) - według klasycznej anatomii stanowi przebicie poprzez ścianę brzucha, przebiegając na przestrzeni 4-6 cm. Nachylony jest względem więzadła pachwinowego pod kątem 15° ku dołowi i przyśrodkowo. Jego ściany stanowią:

od przodu - rozcięgno mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha,

od góry - dolny brzeg mięśnia skośnego wewnętrznego i mięśnia poprzecznego brzucha,

od dołu - więzadło pachwinowe,

od tyłu - powięź poprzeczna.

Kanał kończy się dwoma pierścieniami pachwinowymi: powierzchownym i głębokim. Pierścień głęboki jest otworem w powięzi poprzecznej, zaś powierzchowny powstaje w rozcięgnie mięśnia skośnego brzucha i jest ograniczony odnogami boczną i przyśrodkową oraz więzadłem zagiętym i włóknami miedzyodnogowymi. W kanale przebiega u mężczyzny powrózek nasienny, zaś u kobiety więzadło obłe macicy.

16. Kanał udowy.

Kanał udowy (canalis femoralis)- boczny przedział powięzi szerokiej o długości około 1,25 cm, zawiera naczynia i węzły chłonne oraz luźną tkankę łączną. Wrota kanału stanowi pierścień udowy, a sam kanał jest zawarty pomiędzy blaszkami powięzi szerokiej. Wylot kanału stanowi dół owalny (fossa ovalis), czyli rozwór żyły odpiszczelowej (hiatus saphenus), położony w blaszce powierzchownej powięzi szerokiej uda. Przez kanał udowy może przechodzić przepuklina udowa.

Przepuklina udowa uwypukla się na udzie poniżej więzadła pachwinowego na wysokości otworu owalnego. Występuje prawie wyłącznie u kobiet, nigdy nie jest wrodzona. Osiąga niewielkie rozmiary - do kilku centymetrów średnicy. Bardzo łatwo ulega uwięźnięciu. Występuje z częstotliwością około 12% ogółu przepuklin

17. Anatomia mięśni wykorzystywanych do wykonywania injekcji.

18. Przepona miednicy i przepona moczowo-płciowa.

Przepona miednicy, wewnętrzna warstwa mięśni dna miednicy, złożona z mięśni: dźwigacza odbytu i mięśnia ogonowo-kulszowego. Zamyka jamę brzuszną od dołu, przepuszczając cewkę moczową, odbytnicę i pochwę. W czasie porodu mięśnie te zostają rozciągnięte, tworząc w ten sposób rurę mięśniową, przez którą przechodzi główka płodu.

Przepona moczowo-płciowa jest drugą (obok przepony miednicy) przeponą miednicy. Składają się na nią mięśnie - dźwigacz jądra, zwieracz cewki moczowej wewnętrzny, mięśnie poprzeczne powierzchowne i mięśnie głębokie krocza, mięśnie kulszowo-jamiste oraz mięśnie opuszkowo-gąbczaste. Znajduje się w miednicy mniejszej, posiada dwie powięzie - górną i dolną, jest ograniczeniem przestrzeni powierzchownej krocza.

19. Budowa naczyń krwionośnych i ich typy.

Tętnice

Tętnice dzielimy na tętnice dużego, średniego i małego kalibru. Do pierwszych zaliczamy aortę i jej główne odgałęzienia. Tętnice średniego kalibru to tak zwane tętnice mięśniowe, na przykład tętnice wieńcowe serca czy tętnice krezkowe układu pokarmowego. Małe tętnice nazywane są tętniczkami i przechodzą bezpośrednio w naczynia włosowate. Ściana tętnic każdego z wymienionych typów składa się z warstwy wewnętrzne wysłanej nabłonkiem (śróbłonkiem), warstwy środkowej składającej się głównie z komórek mięśni gładkich oraz warstwy łącznotkankowej zewnętrznej. Trzy typy tętnic różnią się grubością poszczególnych warstw ściany oraz wzajemnym stosunkiem ilości komórek mięśniowych, włókien kolagenowych i sprężystych.

Naczynia włosowate

Sieć mikroskopijnych naczyń włosowatych tworzy 99% masy całego układu naczyniowego. Kapilary są zbudowane z warstwy śródbłonka, błony postawnej i warstwy komórek tkanki łącznej. Taka budowa umożliwia sprawną wymianę składników odżywczych, tlenu i dwutlenku węgla oraz metabolitów pomiędzy komórkami danego narządu a krwią płynącą w kapilarach.

Żyły

Naczynia żylne dzielimy podobnie jak tętnice. W odróżnieniu od naczyń tętniczych mają jednak większe światło, a warstwy ścian (również wewnętrzna, środkowa zewnętrzna) posiadają więcej elementów łącznotkankowych niż mięśniowych. Pierwsze dwie warstwy są cienkie, najgrubsza jest warstwa zewnętrzna. W dużych żyła warstwa wewnętrzna tworzy fałdy zwane zastawkami. Zapobiegają one cofaniu się krwi.

20. Obwodowe naczynia tętnicze, nazwy, położenie, miejsca badania tętna.

21. Aorta – podział, główne odgałęzienia.

Tętnica główna (łac. Aorta) duży pień tętniczy, którego gałęzie doprowadzają krew tętniczą do wszystkich tkanek. Jest największą tętnicą człowieka. Aorta rozpoczyna się w przedłużeniu stożka tętniczego lewego, następnie wstępuje w śródpiersiu górnym ku górze i nieco w prawo na 5 do 7 cm, a następnie ponad korzeniem płuca lewego zatacza łuk ku tyłowi i w lewo i wchodzi do śródpiersia tylnego na lewą stronę kręgosłupa, do którego dochodzi na poziomie Th3 lub Th4. Najwyższy punkt łuku u osoby młodej znajduje się 2-3 cm poniżej górnego brzegu mostka. Po dojściu do kręgosłupa zstępuje pionowo w dół przesuwając się z lewej powierzchni kręgosłupa na jego powierzchnię przednią, a po przejściu przez rozwór aorty w przeponie wchodzi do przestrzeni zaotrzewnowej brzucha, gdzie oddaje swoje największe gałęzie, a sama zmniejsza swoją średnicę. Na wysokości L4 dzieli się na dwie symetryczne tętnice biodrowe wspólne i znacznie cieńszą, stanowiącą bezpośrednie przedłużenie aorty tętnicę krzyżową pośrodkową.

Podział aorty

--część wstępująca aorty, łac. pars ascendens aortae - rozpoczyna się opuszką aorty utworzoną z trzech zatok znajdujących się ponad płatkami zastawki aorty. W tym miejscu znajduje się odejście tętnic wieńcowych (arteriae coronariae). Ten odcinek aorty biegnie w obrębie worka osierdziowego i kończy się w miejscu przyczepu osierdzia przechodząc w łuk aorty. Do 50 roku życia aorta jest węższa od pnia płucnego, później zaś szersza. W prawej ścianie aorty wstępującej, ponad opuszką znajduje się poszerzenie zwane zatoką czwartą (łac. sinus quartus). Jest to miejsce, w które przy każdym skurczu serca uderza strumień wyrzucanej krwi. W tym miejscu najczęściej tworzy się tętniak.

--łuk aorty, arcus aortae - rozpoczyna się ku tyłowi od drugiego lewego stawu żebrowo-mostkowego a kończy się na wysokości lewej powierzchni trzonu kręgu Th3 lub Th4, gdzie przechodzi w aortę zstępującą. Z górnego obwodu łuku odchodzą zazwyczaj trzy wielkie tętnice: pień ramienno głowowy, tętnica szyjna wspólna lewa i tętnica podobojczykowa lewa. Po ich odejściu średnica aorty ulega nieco zwężeniu. Łuk w początkowym odcinku biegnie do przodu od tchawicy, a następnie zstępuje wzdłuż lewego obwodu tchawicy i przełyku oraz przewodem piersiowym. Od przodu styka się z żyłą ramienno-głowową lewą oraz z prawym i lewym workiem opłucnowym a także lewym nerwem błędnym z jego gałęziami, lewym nerwem przeponowym oraz gałęzie sercowe do splotu sercowego. Łuk przebiega ponad rozdwojeniem pnia płucnego i korzeniem płuca lewego oraz splotem sercowym. Pomiędzy odejściem tętnicy podobojczykowej lewej a przyczepem więzadła tętniczego znajduje się zwężenie - cieśń aorty (łac. isthmus aortae).

--część zstępująca aorty, pars descendens aortae (dawniej: aorta schodniowa , aorta descendens), która dzieli się na:

--część piersiowa aorty, pars thoracica aortae (dawniej: aorta piersiowa, aorta thoracica) - przebiega w śródpiersiu tylnym. Z wiekiem przesuwa się coraz bardziej w lewo. Rozpoczyna się na poziomie Th3 lub Th4, a kończy się w rozworze aortowym przepony na poziomie Th12. Na tym odcinku zwężenie naczynia jest nieznaczne, choć odchodzące gałęzie są liczne. Od przodu do aorty w tym odcinku przylega: korzeń płuca lewego, osierdzie, przełyk i leżący na nim splot. Od tyłu: kręgosłup, żyła nieparzysta krótka i żyła nieparzysta krótka dodatkowa. Od lewej: lewe płuco i opłucna, a od prawej: przewód piersiowy i żyła nieparzysta

--część brzuszna aorty, pars aortae (dawniej: aorta brzuszna, aorta abdominalis) - rozpoczyna się w rozworze aortowym w przeponie na poziomie Th12, następnie biegnie po przedniej powierzchni kręgów lędźwiowych, nieznacznie przesunięta w lewo. Kończy się w dolnej części trzonu kręgu L4. Po oddaniu wielkich gałęzi (tętnic nerkowych, pnia trzewnego i tętnic krezkowych) zmniejsza średnicę o 3-4 mm. Następnie już zachowuje swój wymiar aż do odejścia tętnic biodrowych wspólnych. Aorta przedłuża się w tętnicę krzyżową pośrodkową.

Gałęzie aorty

gałęzie aorty wstępującej:

tętnice wieńcowe

gałęzie łuku aorty:

pień ramienno-głowowy

tętnica szyjna wspólna prawa

tętnica podobojczykowa prawa

tętnica tarczowa najniższa, która występuje w ok. 10% przypadków

tętnica szyjna wspólna lewa

tętnica podobojczykowa lewa

gałęzie aorty piersiowej;

gałęzie trzewne:

gałęzie oskrzelowe

gałęzie przełykowe

gałęzie śródpiersiowe

gałęzie osierdziowe

gałęzie ścienne:

tętnice międzyżebrowe tylne

tętnice podżebrowe

tętnice przeponowe górne

gałęzie aorty brzusznej:

gałęzie ścienne:

tętnice przeponowe dolne

tętnice lędźwiowe

parzyste gałęzie trzewne:

tętnice nadnerczowe środkowe

tętnice nerkowe

tętnice jądrowe lub tętnice jajnikowe

nieparzyste gałęzie trzewne:

pień trzewny

tętnica krezkowa górna

tętnica krezkowa dolna

gałęzie końcowe:

tętnice biodrowe wspólne

tętnica krzyżowa pośrodkowa

22. Krążenie płucne i systemowe.

Krążenie płucne, krążenie małe lub mniejsze, krwiobieg mały (łac. circulatio magna s. generalis)- część układu krążenia obejmująca: prawy przedsionek serca, prawą komorę serca, pień płucny, tętnice płucne i żyły płucne (prowadzące krew do lewego przedsionka serca). W krążeniu płucnym (małym), odwrotnie niż w krążeniu dużym, tętnice prowadzą krew odtlenowaną, a żyły krew utlenowaną.

Krążenie systemowe ma swój początek w lewej komorze, kończy się natomiast w prawym przedsionku. Aorta uchodząc z lewej komory, oddaje liczne rozgałęzienia zaopatrujące w krew tętniczą wszystkie tkanki i narządy wewnętrzne całego organizmu. Z narządów docelowych krew spływa z sieci naczyń włosowatych do systemu żył, które ostatecznie łączą się w dwie żyły główne: dolną i górną, które zbierają krew żylną z całego organizmu. Te ostatnie uchodzą ostatecznie do prawego przedsionka.

Krążenie systemowe jest układem wysokociśnieniowym. Ciśnienie skurczowe panujące w aorcie wynosi ok. 120mmHg (16kPa), a ciśnienie rozkurczowe obniża się do wartości ok. 80mmHg (10,7kPa). Wraz z coraz mniejszymi odgałęzieniami naczyń tętniczych ciśnienie krwi ulega obniżeniu. Największy spadek ciśnienia zachodzi na poziomie naczyń włosowatych, które pełnią rolę regulatorową, zwalniając przepływ krwi przez tkanki w celu zapewnienia optymalnych warunków wymiany gazowej w narządach docelowych. Pole przekroju wszystkich naczyń włosowatych jest wielokrotnie większe od pola przekroju naczyń tętniczych, co stwarza możliwość precyzyjnej kontroli przepływu krwi przez tkanki. Ciśnienie panujące w żyłach krążenia systemowego jest już zupełnie niskie, a w odcinkach żył głównych uchodzących bezpośrednio do serca, przyjmuje wartości ujemne.

23. Krążenie płodowe.

Krążenie płodowe - specyficzne krążenie występujące u człowieka w okresie prenatalnym, przybierające po porodzie bardziej znaną, "zwykłą" formę krążenia.

Duży obieg krwi - droga do serca

Krew utlenowana dostaje się do organizmu płodu poprzez żyłę pępkową (vena umbilicalis), razem z jednoimiennymi tętnicami przebiegającymi pępowiną. Znalazłszy się w ciele dziecka, kieruje się w stronę wątroby, by podzielić się. Część krwi przepływa przez wątrobę, reszta natomiast kieruje się przewodem żylnym wprost do żyły głównej dolnej. W rezultacie obie części krwi trafiają do tej żyły, która, podobnie jak u dorosłego, zmierza do serca.

Serce - otwór owalny

Serce u płodu zbudowane jest nieco inaczej niż choćby u dwuletniego dziecka. Pomijając różnice w wielkości, inny jest przepływ krwi, bowiem w przegrodzie międzyprzedsionkowej (septum interatriale) znajduje się otwór owalny (foramen ovale). Płynąca do prawego przedsionka krew, w tym utlenowana krew z żyły głównej dolnej, kieruje się nie tylko do komory prawej, lecz także do lewego przedsionka przez otwór owalny. Wprawdzie krew utlenowana miesza się z odtlenowaną, ale dzięki specjalnej budowie przedsionka (głównie odpowiednie ułożenie nakierowujących zastawek) krew z żyły głównej dolnej i pozostała kierują swój główny nurt nieco inaczej.

Przejście z prawego do lewego przedsionka jest możliwe dzięki niższemu ciśnieniu w tym ostatnim (dopływa do niego o wiele mniej krwi niż po narodzeniu, gdyż płuca nie są jeszcze rozwinięte, natomiast do prawego dopływa o wiele więcej krwi). Z lewego przedsionka krew przez lewą komorę wydostaje się z serca. Podobnie czyni też krew z prawej komory.

Obieg płucny i przewód tętniczy

Przed narodzeniem się dziecka jego płuca wypełniają wody płodowe z elementami meszka płodowego, naskórka i moczem płodu. Nie ma w nich powietrza z tlenem, więc wymiana gazowa nie jest w nich możliwa. Poza tym przez większą część rozwoju nie wytrzymałyby one ilości krwi, która zmierzałaby do nich, gdyby kierowała się w nie cała zawartość prawej komory.

Wobec tego pomiędzy pniem płucnym (truncus pulmonalis), a aortą granicy między jej łukiem i częścią zstępującą występuje połączenie - przewód tętniczy (ductus arteriosus). Dzięki niemu większa część krwi pnia płucnego nie trafia do tętnic płucnych, ale dociera do aorty i jej łuku, gdzie znajduje miejsce w jego wielkich odgałęzieniach (tętnica podobojczykowa lewa, tętnica szyjna wspólna lewa, pień ramienno-głowowy), zaopatrujących górną część ciała, w tym głowę i kończyny górne. Są one dzięki temu o wiele lepiej rozwinięte niż dolne. Także powstający mózg potrzebuje dużo tlenu.

Powracająca z płuc krew zmierza do lewego przedsionka serca.

Duży obieg krwi - droga do łożyska

Aorta rozprowadza krew po organizmie, wskutek czego ta ważna ciecz trafia też do tętnic pępkowych (arteriae umbilicales), które prowadzą ją do łożyska matki. Tam dochodzi do wymiany substancji pomiędzy krwią dziecka i kobiety - oddane zostają produkty przemiany materii, a pobrany tlen i substancje odżywcze. Zaopatrzywszy się w nie krew wraca żyłą pępkową.

Wątroba

Zaznaczyć należy także różnice pomiędzy krążeniem wątrobowym płodu i dojrzałego człowieka. Ponieważ szkodliwe produkty przemiany materii w czasie ciąży wędrują przez łożysko do organizmu matki, wątroba płodu nie musi ich przetwarzać, w związku czym nie musi przepływać przez nią taka ilość krwi, jak po porodzie. Mówiąc inaczej, kieruje się do niej krew z vasa privata, vasa publica ją omija. Czyni to dzięki temu, iż na powierzchni tylnej wątroby oprócz naczyń występujących u reszty ludzi w okresie życia płodowego występuje przewód żylny (ductus venosus), który pozwala na ominięcie przez krew wątroby.

24. Tętnice wieńcowe, budowa, nazewnictwo.

Tętnice wieńcowe są naczyniami doprowadzającymi krew do mięśnia sercowe. Stanowią pierwsze odgałęzienia aorty wstępującej, rozpoczynają się tuż nad płatkami zastawki aortalnej. Tętnica wieńcowa lewe dzieli się na gałąź miedzykomorową przednią i gałąź okalającą. Tętnica wieńcowa prawa kończy się jako gałąź miedzykomorowa tylna. Upraszczając, można powiedzieć, że lewa tętnica wieńcowa unaczynia mięsień lewego przedsionka, komory oraz większą cześć przegrody miedzykomorowej, natomiast prawa doprowadza krew do mięśniówki prawego przedsionka i komory oraz do 1/3 przegrody miedzykomorowej. Miedzy najdrobniejszymi odgałęzieniami obu tętnic wieńcowych istnieją połączenie. W przebiegu przewlekłej choroby niedokrwiennej serca, w odpowiedzi na postępujące zwężenia którejś z tętnic wieńcowy, następuje stopniowe poszerzanie tych drobnych połączeń. Wytwarza się tak zwane krążenie oboczne, które w sytuacji całkowitego zamknięcia światła jednego z dużych odgałęzień tętnicy, pozwala ograniczyć obszar zawału. Jeśli jednak do zatkania tętnicy wieńcowej dochodzi nagle, obszar niedokrwienia może być bardzo rozległy. Wytwarzanie krążenie obocznego tłumaczy fakt, iż zawał serce u młodych ludzi jest zwykle znacznie bardziej rozległy niż u osób z długoletnim wywiadem choroby wieńcowej.

Drożność tętnic wieńcowych ocenia się wykonując koronarografię. Zabieg ten pozwala na ewentualne jednoczasowe udrożnienie tętnicy przy pomocy balonoplastyki lub stentu. W przypadku znacznego lub całkowitego zamknięcie pewnego odcinka tętnicy wieńcowej można wykonać operację by-pass.

25. Żyły serca.

Żyły wieńcowe serca (łac. venae coronariae cordis) są to naczynia zbierające krew z serca. Większość z nich wpada do zatoki wieńcowej (łac. sinus coronarius), a z niej do przedsionka prawego.

żyła serca wielka (łac. vena cordis magna) biegnie w bruździe międzykomorowej przystożkowej oraz bruździe wieńcowej lewej, a następnie wpada do zatoki wieńcowej.

żyła serca średnia (łac. vena cordis media) biegnie w bruździe międzykomorowej podzatokowej i wpada do zatoki wieńcowej.

żyła serca mała (łac. vena cordis parva) biegnie w bruździe wieńcowej prawej i wpada do zatoki wieńcowej.

żyła skośna przedsionka lewego (łac. vena obliqua atrii sinistri) jest to pozostałość rozwojowa, zbiera krew z części przedsionka prawego, uchodzi do zatoki żylnej.

żyły przednie serca, i inaczej żyły dobrzuszne serca (łac. venae cordis ventrale) zbierają krew z części komory prawej, uchodzą bezpośrednio do przedsionka prawego.

żyły najmniejsze serca (łac. venae cordis minime) uchodzą do wszystkich jam serca przez otworki żył najmniejszych.

26. Układ bodźco-przewodzący serca i unerwienie serca.

Unerwienie serca

Unerwienie serca można podzielić na:

współczulne, które zapewniają

nerw sercowy szyjny górny odchodzący od zwoju szyjnego górnego,

nerw sercowy szyjny środkowy od zwoju szyjnego środkowego,

nerw sercowy szyjny dolny od zwoju szyjnego dolnego,

nerwy sercowe piersiowe od części piersiowej pnia współczulnego.

przywspółczulne zapewniają

gałęzie sercowe górne od części szyjnej nerwu błędnego,

gałęzie sercowe piersiowe od części piersiowej nerwu błędnego,

gałęzie sercowe dolne od nerwu krtaniowego wstecznego.

Zatem jeżeli mowa o nerwach mamy na myśli unerwienie współczulne, a jeżeli o gałęziach - przywspółczulne.

Wymienione nerwy i gałęzie układają się w dwie grupy:

powierzchowną - nerwy współczulne i jest to splot sercowy powierzchowny,

głęboką - gałęzie przywspółczulne; splot sercowy głęboki.

Sploty te przechodzą w splot wieńcowy lewy i prawy. W splotach tych występują liczne zwoje sercowe, w których następuje przełączenie przywspółczulnych włókien przedzwojowych na zazwojowe.

Czynnościowo unerwienie współczulne przyspiesza akcję serca, przywspółczulne zwalnia.

Układ bodźco-twórczo-przewodzący serca

Komórki mięśnia sercowego - kardiomiocyty charakteryzują się automatyzmem. Jest to zdolność do samoistnego rozprzestrzeniania się fali pobudzenia w mięśniówce serca. Rytm serca czyli ilość jego uderzeń na minutę określany jest aktywnością węzła zatokowo - przedsionkowego - SA (łac.nodus sinuatrialis). Mięsień sercowy przedsionków komór łączy tzw. układ bodźcotwórczo-przewodzący, który automatycznie powoduje naprzemienne skurcze przedsionków i komór. Składa się on z węzła zatokowego, węzła przedsionkowo-komorowego i odchodzącego od niego pęczka Hissa dzielącego się na dwie gałęzie. Te gałęzie dzielą się na gałązki kończące się włóknami Purkyniego w mięśniu komór.

Węzeł zatokowo - przedsionkowy umiejscowiony jest w miejscu ujścia żyły głównej górnej do prawego przedsionka serca. Czynność węzła zatokowo - przedsionkowego regulowana jest przez autonomiczny układ nerwowy (niezależny od woli człowieka). Układ współczulny składa się z dwóch komponent - współczulnej i przywspółczulnej. Pobudzanie układu współczulnego objawia się przyspieszeniem akcji serca. Pobudzenie układu przywspółczulnego objawia się zwolnieniem akcji serca - działanie hamujące na węzeł zatokowo - przedsionkowy.

Fala pobudzenia, która powstaje w tym węźle nie jest rejestrowana w EKG do chwili wyjścia poza jego obręb. Bodziec elektryczny opuszczając węzeł zatokowo - przedsionkowy (SA) szerzy się równocześnie w drogach przewodzenia w obszarze przedsionków i w komórkach mięśniowych (są to drogi fizjologiczne - anatomicznie nie są różnicowane).

Węzeł przedsionkowo - komorowy (AV) umiejscowiony jest na dnie przedsionka prawego między nim a komorą prawą. W węźle tym impulsy elektryczne są zwalniane - kontrola odgórnie narzuconego rytmu przez węzeł S.A.

Węzeł międzykomorowy Pęczek Hissa przejście włókien pęczka przedsionkowo - komorowego we właściwą mięśniówkę serca odbywa się u podstawy mięśni brodawkowatych. Rozgałęzienia końcowe w postaci tzw. włókien Purkinjego przez beleczki mięśniowe wstępują wstecznie ku górze zarówno w prawej jak i lewej komorze.

27. Położenie serca, miejsca osłuchiwania zastawek.

Sekwencja czynności osłuchiwania.Należy osłuchać co najmniej cztery obszary najpierw przy użyciu membrany, a następnie przy użyciu lejka:

a. Lewa boczna krawędź mostka (LLSB) - czwarte międzyżebrze na lewo od mostka. W tym obszarze najlepiej słyszalne są tony zastawki trójdzielnej i prawej komory serca.

b. Koniuszek (apex) - piąte międzyżebrze na linii środkowo-obojczykowej. W tym obszarze najlepiej słyszalne są tony od zastawki mitralnej (dwudzielnej) oraz lewej komory serca.

c. Podstawa prawa - drugie międzyżebrze na prawo od mostka. Najlepiej słyszalne są tutaj tony zastawki aorty.

d. Podstawa lewa - drugie międzyżebrze na lewo od mostka. Najlepiej słyszalne są tutaj tony zastawki pnia płucnego.

28. Podstawy anatomiczne lokalizacji elektrod w badaniu EKG.

29. Klatka piersiowa – budowa i ruchomość, typy oddychania.

Anatomia klatki piersiowej

Szkielet kostny

Szkielet kostny tworzą:

mostek,

12 par żeber

12 kręgów piersiowych.

Anatomiczne granice

Stworzone z powyższych kości rusztowanie kostne ograniczają następujące struktury:

otwór górny klatki piersiowej (łac. apertura thoracis superior) - górny brzeg rękojeści mostka, symetrycznie I żebra i od tyłu pierwszy kręg piersiowy.

otwór dolny klatki piersiowej (łac. apertura thoracis inferior) ograniczony jest przez następujące struktury:

wyrostek mieczykowaty mostka

chrząstki żeber VII - X zlane w łuk żebrowy (łac. arcus costalis)

dolne brzegi żeber XII (żebra wolne)

XII kręg piersiowy

Jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej odgradza przepona.

Jama klatki piersiowej

Klatka piersiowa od wewnątrz pokryta jest opłucną i w ten sposób tworzy przestrzeń zwaną jamą klatki piersiowej (łac. cavum thoracis), w której mieszczą się:

płuca,

śródpiersie ze swoją zawartością czyli:

serce

przełyk

tchawica

duże naczynia oraz nerwy

TYPY ODDYCHANIA

Wyróżnia się dwa typy oddychania:

Typ brzuszny - występuje u mężczyzn a główną rolę w oddychaniu odgrywają ruch przepony,

Typ piersiowy - występuje u kobiet, zasadniczą funkcję spełniają mięśnie międzyżebrowe.

30. Krtań i tchawica - budowa, położenie, funkcja.

Krtań (łac. larynx) - część układu oddechowego umieszczona między C4 a C6 (czwartym kręgiem szyjnym a szóstym kręgiem szyjnym). U dzieci jest ona położona na ogół 1-2 kręgi wyżej. Rozpoczyna się wejściem do krtani. Krtań łączy gardło z tchawicą, jest także narzędziem służącym do wydawania dźwięków.

Szkielet chrzęstny krtani

Szkielet krtani składa się z chrząstek połączonych ze sobą stawami, mięśniami i więzadłami.

Wyróżnia się:

Chrząstki parzyste Chrząstki nieparzyste

nalewkowate pierścieniowata

różkowate tarczowata

klinowate nagłośniowa

Stawy i połączenia ścisłe łączące chrząstki krtani to:

staw nalewkowo-pierścienny budowa zbliżona do stawu eliptycznego, wzmocniony przez więzadło pierścienno-nalewkowe tylne (rozwiera szparę głośni);

staw pierścienno-tarczowy to staw kulisty, jego torebkę wzmacniają: więzadło różkowo-pierścienne przednie, tylne i boczne oraz więzadło pierścienno-tarczowe (wydłuża więzadło głosowe, zwiększając ich napięcie - pomaga wydobywać wysokie dźwięki);

więzozrost nalewkowo-różkowy (często jest to połączenie łącznotkankowe, może jednak występować jako połączenie stawowe).

Jama krtani

Wyróżnia się trzy piętra krtani: górne, środkowe i dolne.

Piętro górne stanowi przedsionek krtani. Ograniczony on jest przez fałd międzynalewkowy od tyłu, od przodu przez nagłośnię, od boku przez fałdy nalewkowo-nagłośniowe. Kończy się na poziomie fałdów przedsionkowych.

Piętro środkowe stanowi jamę pośrodkową krtani. Zajmuje przestrzeń od fałdów przedsionkowych do głosowych. Od ściany bocznej tego piętra odchodzi obustronnie kieszonka krtaniowa. Sięga ona ku przodowi do chrząstki tarczowatej i ku tyłowi do chrząstki nalewkowatej.

Piętro dolne stanowi jamę podgłośniową. Kończy się pomiędzy chrząstką pierścieniowatą a pierwszą chrzastką tchawicy.

Szpara głośni

Szpara głośni to szczelina znajdująca się między fałdami głosowymi,łączy jamę pośrednią z dolną.

Głośnia

To najwęższa część jamy krtani. Od góry ograniczają ją fałdy kieszonki krtaniowej.Poniżejprzebiegają fałdy głosowe.

Unerwienie krtani

Krtań unerwiają gałęzie nerwu błędnego:

nerw krtaniowy górny (unerwia mięsień pierścienno-tarczowy),

nerw krtaniowy dolny (wszystkie pozostałe mięśnie krtani).

Unaczynienie krtani

Krtań jest zaopatrywana przez:

tętnicę krtaniową górną, odchodzącą od tętnic tarczowych górnych (wchodzi do krtani przeważnie przez otwór w błonie gnykowo-tarczowej),

gałęzie pierścienno-tarczowe, odchodzące od tętnic tarczowych górnych (przebijają więzadło pierścienno-tarczowe),

tętnice krtaniowe dolne, odchodzące od tętnic tarczowych dolnych.

Główną funkcją krtani jest regulacja przepływu powietrza do płuc i z powrotem oraz ochrona dolnych dróg oddechowych przed przedostaniem się do nich ciał obcych. Wytwarzanie dźwięków nie jest jej główną czynnością, jest ona jednak dzięki pracy więzadeł głosowych centralną częścią obwodowego efektora narządu głosu. Ponadto krtań pełni funkcję krążeniową, ustalającą krtań, połykową, kaszlową, emocjonalną.

Położenie krtani: Krtań jest organem który należy do górnych dróg oddechowych, od dołu łączy się z tchawicą, tj. kilkucentymetrową pierścieniowatą cewką (rurką), nieco spłaszczoną w wymiarze przednio-tylnym, należącą do dolnego układu oddechowego, a od góry - z gardłem, tj. kilkucentymetrowym nieparzystym narządem, stanowiącym przede wszystkim część układu pokarmowego. Krtań o długości od 4 do 6 cm, umiejscowiona jest w środkowym odcinku szyi, u noworodka na wysokości IV-V kręgu szyjnego, natomiast u osoby dorosłej - V-VI kręgu szyjnego.

Tchawica (łac. trachea) - narząd układu oddechowego, sprężysta cewa, stanowiąca przedłużenie krtani i zapewniająca dopływ powietrza do płuc. Rozpoczyna się na wysokości kręgu szyjnego C6-C7, kończy zaś na wysokości kręgu piersiowego Th4-Th5. U swego dolnego końca, tchawica dzieli się na oskrzela główne prawe i lewe (łac. bronchus principalis dexter et sinister), pod kątem otwartym ku dołowi. Miejsce tego podziału tworzy rozdwojenie tchawicy (bifurcatio tracheae). W tym miejscu znajduje się także ostroga tchawicy (carina tracheae) rozdzielająca powietrze do płuc.

Długość tchawicy wynosi 10,5-12 cm, jej średnica zaś jest znacznie mniejsza (11-12 mm).

Utrzymanie światła tchawica zawdzięcza szkieletowi własnemu, złożonemu z kilkunastu (od 16 do 20) chrząstek tchawiczych (cartalagines tracheales), o podkowiastym kształcie, zbudowanych z tkanki chrzęstnej szklistej. Chrząstki połączone są między sobą mocnymi, włóknistymi więzadłami obrączkowymi lub tchawiczymi (ligamenta anularia seu trachealia). Chrząstki tchawicze z racji swojego kształtu (otaczają od 2/3 do 3/4 obwodu tchawicy), przy ich wolnych końcach utrzymuje ściana błoniasta (paries membranaceceus), zbudowana z włókiem mięśniowych gładkich, układających się w dwie warstwy - warstwę zewnętrzną tworzą nieliczne pęczki włókiem podłużnych, warstwę wewnętrzną zaś, znacznie grubszą, rozgałęzione pasma mięśniowe. Warstwę poprzeczną mięśniówki tchawicy tworzy mięsień tchawiczy (musculus trachealis), tworzący właściwą ścianę tylną tchawicy.

Od zewnątrz tchawicę pokrywa przydanka (tunica adventitia), łącząca ją z otoczeniem. Jej powierzchnia wewnętrzna pokryta jest wielorzędowym nabłonkiem migawkowym, którego migawki poruszają się w kierunku gardła.

W klatce piersiowej, tchawica rozgałęzia się, poprzez rozdwojenie tchawicy, na 2 oskrzela główne (zwane inaczej zewnątrzpłucnymi), tworząc w ten sposób pierwsze elementy drzewa oskrzelowego

Podczas połykania pokarmów, krtań wraz z górną częścią tchawicy unosi się o około 2-3 cm ku górze. Podobnie silnie ku górze tchawica przesuwa się w ruchach głowy i kręgosłupa szyjnego do tyłu - w krańcowych ruchach głowy, tchawica może unieść się nawet o 1,5 cm.

Do bezpośredniego badania wzrokiem wnętrza tchawicy i oskrzeli głównych stosuje się aparaty, zwane bronchoskopami - prócz możliwości oglądania wnętrza narządu, bronchoskopy pozwalają również na wprowadzenie odpowiednio zbudowanych, cienkich i długich narzędzi, pozwalających na wykonanie zabiegu, jak np. usunięcie ciała obcego.

31. Płuca i drzewo oskrzelowe.

Płuca dorosłego człowieka mogą pomieścić do ok. 5 litrów powietrza. Dorosły człowiek robi od 16 do 24 oddechów na minutę. W płucach zachodzi wymiana gazowa. Zbudowane jest z oskrzeli (częściowo wnikających do płuc) rozwidlających się potem na oskrzeliki, a bezpośrednio za wymianę gazową odpowiadają pęcherzyki płucne - wymieniają tlen i dwutlenek węgla z krwią. Całe płuca pokryte są opłucną - delikatną tkanką okrywającą. W organizmie człowieka występuje płuco prawe i lewe. Prawe trzypłatowe, lewe dwupłatowe. Związane jest to ze zdecydowaną różnicą miejsca po lewej i prawej stronie klatki piersiowej - w lewej stronie znajduje się serce, co uniemożliwia usytuowanie trzeciego płatu. Płuca są jednymi z ważniejszych organów w ciele człowieka. Dostarczają tlen hemoglobinie, która transportuje go do każdej komórki w organizmie człowieka, umożliwiając oddychanie komórkowe. Wydolność oddechowa zależy od: pojemności płuc, drożności dróg oddechowych, ilości tlenu w powietrzu, ciśnienia krwi oraz ilości czerwonych krwinek we krwi.

W każdym płucu wyróżniamy szczyt, oraz trzy powierzchnie: żebrową, śródpiersiową i przeponową.

Na szczególną uwagę zasługują wnęki obu płuc znajdujące się na ich powierzchniach śródpiersiowych:

We wnęce płuca lewego znajdują się (licząc od góry):

wejście tętnicy płucnej lewej,

wejście oskrzela głównego lewego,

ujście żył płucnych (dwóch: górnej i dolnej),

We wnęce płuca prawego znajdują się (licząc od góry):

wejście oskrzela płatowego górnego (nadtętniczego),

wejście tętnicy płucnej prawej,

wejście "pnia" oskrzeli głównych: środkowego i dolnego

ujście żył płucnych (dwóch: górnej i dolnej)

Prócz tego w obrębie obu wnęk znajdują się:

Nieliczne (ok. trzy w każdej wnęce) węzły chłonne płucne

Tętnice oskrzelowe (od aorty piersiowej)

Powyższe elementy znajdujące się we wnękach płuc tworzą korzenie płuc.

Oskrzela, (łac. bronchi; l.poj. bronchus) drzewo oskrzelowe to część układu oddechowego, położona pomiędzy tchawicą a oskrzelikami.

Jest to zespół rozgałęziających się rurek o szerokości powyżej 1 mm doprowadzających i odprowadzających powietrze do/z płuc. Ściana oskrzeli wysłana jest błoną śluzową z nabłonkiem wielorzędowym migawkowym umożliwiającym czynne przemieszczanie się śluzu do większych (oskrzeli/tchawicy). Umięśnienie składa się z mięśni gładkich, skurcz tych mięśni to jeden z mechanizmów prowadzących do ataku astmy oskrzelowej. W zależności od wielkości oskrzela, chrząstka pomagająca w utrzymaniu kształtu oskrzela występuje jako pierścienie, małe płytki bądź wysepki.

Podział

U człowieka na wysokości IV krążka międzykręgowego tchawica dzieli się na 2 oskrzela główne:

oskrzele główne prawe (grubsze i krótsze 2,5 cm i przebiega bardziej pionowo → zwykle do niego wpada ciało obce)

oskrzele główne lewe (cieńsze, dłuższe, 5 cm, biegnące bardziej poziomo)

Oskrzele główne prawe

Oskrzele płatowe górne prawe

Oskrzele płatowe pośrednie prawe

Oskrzele płatowe dolne prawe

Oskrzele główne lewe

Oskrzele płatowe górne lewe

Oskrzele płatowe dolne lewe

Oskrzela są obrazowane podczas procedury medycznej bronchoskopii.

32. Opłucna, jama opłucnowa i jej zachyłki.

Opłucna (łac. pleura) - surowicza błona, w której zamknięte są płuca. Jest cienką i błyszczącą błoną, która dzięki temu, że jest stale zwilżana, ułatwia ruch płuc w czasie oddechu.

Składa się z dwóch blaszek:

ściennej (łac. pleura parietalis), która bezpośrednio styka się z powięzią piersiową, śródpiersiem i przeponą;

trzewnej (łac. pleura pulmonalis) pokrywającej płuco i ściśle do niego przylegającej, nazywana także opłucną płucną

Pomiędzy nimi znajduje się szczelinowata przestrzeń - jama opłucnej (łac. cavum pleurae) zawierająca kilka mililitrów płynu surowiczego zmniejszającego tarcie przy oddychaniu. Dostanie się powietrza atmosferycznego do jamy opłucnej powoduje odmę.

Opłucna płucna (trzewna

Otacza całe płuco z wyjątkiem wnęki płuca (łac. hilus pulmonis), na której wywija się przechodząc płynnie w opłucną ścienną. W szczelinach między płatami opłucna dochodzi do dna szczeliny i ściśle przylegając, przechodzi na stronę przeciwległą. Płaty są więc oddzielone podwójną blaszką surowiczą dzięki czemu ślizgają się między sobą ze zmniejszonym tarciem.

Opłucna płucna nie zrasta się z płucami, lecz ściśle przylega. Dowodem na to jest występowanie obrzęku podopłucnowego (odmy).

Opłucna ścienna

Opłucna żebrowa (łac. pleura costalis)

Przylega do przedniej ściany klatki piersiowej dzięki powięzi wewnątrzpiersiowej. Pokrywa ona (w kolejności od przodu do tyłu):

Powierzchnię wewnętrzną mostka

Mięsień poprzeczny klatki piersiowej

Naczynia piersiowe wewnętrzne

Żebra (części kostne i chrzęstne)

Mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne

Naczynia i nerwy międzyżebrowe

Pień współczulny

Więzadła i kręgi piersiowe

Opłucna przeponowa (łac. pleura diaphragmatica s. phrenica)

Pokrywa ona obustronnie wypukłe części przepony sięgając aż do jej przyczepów. Czasami tą część opłucnej nazywa się powięzią przeponowo-opłucnową.

Opłucna śródpiersiowa (łac. pleura mediastinalis

Zawiera się między mostkiem, a kręgami piersiowymi i stanowi boczną ścianę śródpiersia. Pokrywa osierdzie (jako opłucna osierdziowa (łac. pleura pericardiaca)

Prawa opłucna śródpiersiowa pokrywa:

Prawą część przełyku

Tchawicę

Ż. nieparzystą, obie żż. główne, żyłę oraz pień ramienno-głowowy

Nerw błędny prawy

Początkową część nerwu krtaniowego wstecznego

Lewa opłucna śródpiersiowa pokrywa:

Lewą powierzchnię przełyku

Aortę piersiową, łuk aorty

Tętnicę podobojczykową lewą, szyjną wspólną lewą

Żyłę ramienno-głowową lewą

Nerw błędny lewy

Początkową część nerwu krtaniowego wstecznego

Osierdzie

Obie opłucne śródpiersiowe pokrywają:

Nerwy przeponowe

Naczynia osierdziowo-przeponowe

Unaczynienie

- Opłucna ścienna: Aorta piersiowa:

Tt. międzyżebrowe tylne

Gałęzie śródpiersiowe

Gałęzie przełykowe

Tt. przeponowe górne

Tętnice piersiowe wewnętrzne:

Gałęzie międzyżebrowe przednie

Tętnice osierdziowo-przeponowe

Tętnice mięśniowo-przeponowe

-Opłucna płucna:

Gałęzie oskrzelowe

Unerwienie

- Opłucna ścienna:

Włókna czuciowe II-X nerwów międzyżebrowych

Nerw przeponowy

- Opłucna płucna:

Układ współczulny

Jama opłucnej, wąska szczelina znajdująca się pomiędzy opłucną płucną i ścienną, wypełniona skąpą ilością płynu surowiczego (opłucnowego), który podczas akcji oddechowej zwilża ocierające się o siebie blaszki opłucnej.

Jama opłucnej jest zamknięta i nie komunikuje się z atmosferą zewnętrzną ani też żadną inną jamą ciała; od góry jest zamknięta ścianami klatki piersiowej (z żebrami), a od podstawy przeponą. Ciśnienie wewnątrz tej jamy jest na ogół niższe od ciśnienia atmosferycznego.

W przypadku zapalenia opłucnej gromadzi się płyn zapalny w jamie opłucnej: w małej ilości w przypadku zapalenia suchego lub płyn surowiczo-włóknikowy, niekiedy krwisty w przypadku zapalenia wysiękowego.

33. Śródpiersie.

Śródpiersie (łac. mediastinum) - jama klatki piersiowej, zawiera jeden z najważniejszych dla życia organów: serce.

Śródpiersie możemy podzielić na górne i dolne. Górne z kolei na warstwy, a dolne na śródpiersie przednie, środkowe i tylne.

Śródpiersie górne (mediastinum superius)

Ograniczone od góry otworem górnym klatki piersiowej (ograniczają go: obojczyki, żebra, kręg Th1), ściany to jednocześnie ściany klatki piersiowej; ściany boczne to w dolnej części przyśrodkowe powierzchnie opłucnej płuc. Przyjmuje się, że śródpiersie górne kończy się (a zaczyna się śródpiersie dolne) na wysokości rozdwojenia tchawicy (bifurcatio tracheae), na wysokości Th4.

Dzielimy je na następujące warstwy, które zawierają wymienione struktury:

warstwa gruczołowa

grasica (po okresie dojrzewania ciało resztkowe pograsiczne corpus restiforme postthymicus)

warstwa żylna

żyła główna górna

żyła ramienno-głowowa prawa i lewa

żyły płucne

żyła nieparzysta

warstwa nerwowa

nerw błędny prawy i lewy

nerw przeponowy prawy i lewy

warstwa tętnicza

tętnica piersiowa

pień ramienno-głowowy

tętnica szyjna wspólna lewa

tętnica podobojczykowa lewa

tętnica tarczowa najniższa

kłębki aortowe

gałęzie oskrzelowe

łuk aorty

pień płucny - rozdwojenie

warstwa narządowa

przełyk

tchawica

warstwa chłonno-nerwowa

pień współczulny

przewód piersiowy

Śródpiersie dolne

jego ścianę dolna stanowi przepona, ściany to jednocześnie ściany klatki piersiowej, ściany boczne to przyśrodkowe powierzchnie opłucnej i krezka płuc. Zaczyna się od poziomu rozdwojenia tchawicy, Th4, połączenia trzonu mostka z jego rękojeścią. Zawiera serce położone w worku osierdziowym oraz płuca.

Śródpiersie dolne dzielimy na:

przednie (mediastinum anterius); od wewnętrznej powierzchni mostka do worka osierdziowego. Zawiera:

dolna część grasicy,

węzły chłonne przedosierdziowe,

węzły chłonne śródpiersiowe przednie,

gałęzie śródpiersiowe, grasiczne i oskrzelowe od tętnicy piersiowej wewnętrznej,

więzadła mostkowo-osierdziowe.

środkowe (mediastinum medium); od przedniej ściany worka osierdziowego do tylnej. Zawiera:

serce wraz z osierdziem,

naczynia wchodzące i wychodzące z serca,

korzenie płucne,

nerwy przeponowe,

naczynia osierdziowo-przeponowe,

węzły chłonne oskrzelowo-płucne,

węzły chłonne tchawiczo-oskrzelowo górne,

węzeł łuku żyły nieparzystej.

tylne (mediastinum posterius); od tylnej ściany worka osierdziowego do tylnej ściany klatki piersiowej, a ściśle do powięzi piersiowej. Zawiera:

przełyk,

nerw błędny lewy i prawy,

aorta piersiowa,

gałęzie śródpiersiowe,

żyła nieparzysta,

żyła nieparzysta krótka,

żyła nieparzysta krótka dodatkowa,

pnie współczulne,

węzły chłonne przedkręgowe,

węzły chłonne śródpiersiowe tylne,

przewód piersiowy.

34. Przewód pokarmowy, budowa, położenie.

35. Błony surowicze ciała, podział, budowa, znaczenie.

36. Żyły powierzchowne kończyn - nazwy, przebieg, znaczenie kliniczne.

37. Krążenie wrotne.

38. Wątroba, budowa, unaczynienie.

39. Trzustka; budowa, położenie, funkcja.

40. Pęcherzyk i drogi żółciowe.

41. Nerki, budowa i funkcja.

42. Drogi moczowe (różnice płciowe).

43. Narządy płciowe żeńskie – wewnętrzne

44. Narządy płciowe żeńskie – zewnętrzne.

45. Narządy płciowe męskie – jądro i prącie.

46. Gruczoły dokrewne – położenie, budowa, funkcja.

47. Pierwotne i wtórne narządy limfatyczne

48. Rozwój i podział układu nerwowego.

49. Obwodowy układ nerwowy; sploty nerwów rdzeniowych.

50. Nerwy kończyn; nazwy, przebieg, objawy porażenia.

51. Unaczynienie ośrodkowego układu nerwowego.

52. Opony i przestrzenie międzyoponowe CUN

53. Kresomózgowie budowa zewnętrzna; kora mózgu

54. Ośrodki funkcjonalne kory mózgu.

55. Komory mózgowia.

56. Pień mózgu i móżdżek; budowa, ważniejsze ośrodki, funkcja.

57. Rdzeń kręgowy; budowa, położenie, główne drogi nerwowe rdzenia.

58. Nerwy czaszkowe.

59. Drogi nerwowe; podział, znaczenie kliniczne.

60. Układ autonomiczny, budowa.

61. Objawy pobudzenia układu przywspółczulnego i współczulnego.

62. Anatomiczne podstawy rzutowania bólu trzewnego na powierzchnię ciała.

---