15. Kierowanie procesem kształcenia i wychowania
Jak skutecznie kierować procesem kształcenia i wychowania?
Zagadnienie to jest dość szczególne, gdyż dotyczy nie tylko klasy szkolnej, ale też wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, czy domu rodzinnego. Dziecko kształci się i wychowuje zarówno w szkole, placówce i własnym domu pod okiem rodzica. Kierowanie tymi procesami można uniwersalnie sprowadzić do postępowania zgodnie z zasadami kształcenia i wychowania.
Zasady nauczania - (wg Cz. Kupisiewicza) to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala zaznajamiać uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im określone poglądy i przekonania oraz wdrażać do samokształcenia.
Zasady kształcenia wg Kupisiewicza
1. Zasada poglądowości - jej przestrzeganie przez nauczyciela ma się przyczyniać do usunięcia z procesu nauczania-uczenia się wszelkiego werbalizmu, tj. zastępowanie przedmiotów przez oznaczające je, ale często nieznane uczniom wyrazy. Zasada ta nie prowadzi do eliminowania słowa (mówionego czy pisanego), lecz wyznacza mu właściwe miejsce w procesie nauczania-uczenia się. Korzystając z tej zasady można wytwarzać skojarzenia odpowiednich rzeczy i słów z działaniem.
2. Zasada przystępności w nauczaniu ( inaczej stopniowania trudności) - wymaga uwzględnienia właściwości rozwojowych uczniów. Przy doborze materiału nauczyciel musi brać pod uwagę jego przystępność dla uczniów, a także dostosowywać metody nauczania do ich poziomu, aby umożliwiły im w maksymalnym stopniu samodzielną prace zarówno na lekcji jak i podczas zajęć pozalekcyjnych.
3. Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania-
uczenia się - domaga się respektowania wszelkich przejawów naturalnej samodzielności uczniów w myśleniu i działaniu, ograniczonej zależności ucznia od nauczyciela.
Ważne jest ukierunkowanie aktywności uczniów na działalność poznawczą, jej wykorzystanie do realizacji celów i zadań kształcenia, uwzględniając zarówno potrzeby społeczne jak i indywidualne każdego ucznia.
4. Zasada systematyczności - proces kształcenia przebiega tym płynniej i zapewnia lepsze wyniki, im mniej występuje w nim przerw i dezorganizujących go czynności. Ważne jest, aby uczniowie poznając różne aspekty otaczającej rzeczywistości w ramach poszczególnych przedmiotów mieli na uwadze całość, swoistą jedność świata.
5. Zasada trwałości wiedzy uczniów - postuluje stosowanie takich metod i środków, dzięki którym wiadomości uczniów będą się stawać coraz to bardziej trwałe, dokładne i głębokie, usystematyzowane i użyteczne. Powtarzanie i uczenie się na pamięć nie zapewniają na ogół tak trwałych wiadomości, jak samodzielne rozwiązywanie dostępnych uczniom problemów.
6. Zasada operatywności wiedzy uczniów - nauczyciel nie tylko przyswaja uczniom wiadomości i umiejętności zalecane przez program ale także uczy posługiwania się nimi w pracy szkolnej i pozaszkolnej. Uczeń poszukując pomysłu rozwiązania problemu posługuje się posiadanymi wiadomościami ale także musi wykazać inicjatywę i pomysłowość dzięki czemu zdobywa nowe.
7. Zasada wiązania teorii z praktyką - właściwa realizacja zasady łączenia teorii z praktyką zapewnia trwałość i operatywność wiedzy, pobudza aktywność, sprzyja rozwojowi samodzielności uczniów, ukazuje użyteczność wiedzy, a przede wszystkim przygotowuje do przekształcania otaczającej rzeczywistości.
Wychowanie - wg Suchodolskiego jest to przygotowanie człowieka do zadań, jakie powstają w wyniku rozwoju współczesnej cywilizacji. Jest przysposobieniem jednostki do życia.
Zasady wychowania
Instancji obiektywnych - w wychowaniu bierze udział trzeci partner społeczno-kulturowy świat przyrodniczy, obiektywny, ogólnoludzki
Aktywności wychowanka - w wychowaniu nie ma jednostronnego dialogu, wychowanek jest partnerem dialogu
Indywidualizacji - wychowanie nie jest zbiorowe czy grupowe, zawsze dotyczy jednostki, musi wystąpić styczność między wychowankiem a wychowawcą
Organizowania zespołu i środowiska wychowania - środowiskiem wychowania jest środowisko wartości
Postawy wychowawczej - łączenie serdeczności i ciepła z surowością wymagań