OPERACJE UDZIELANIA KREDYTU KREDYTOWANIE DZIAŁALNOŚCI JEDNOSTEK GOSPODARCZYCH
Do podstawowych rodzajów kredytu należy zaliczyć:
kredyt w rachunku bieżącym, czyli otwartym (kontokorent),
kredyt dyskontowy,
kredyt lombardowy,
kredyt inwestycyjny,
faktoring,
leasing.
Kredyt w rachunku bieżącym.
Kredyty w rachunku bieżącym mogą mieć charakter: kredytu płatniczego lub otwartego. Podstawowym warunkiem ich uzyskania jest posiadanie przez kredytobiorcę rachunku bieżącego w kredytującym go banku.
Kredyt płatniczy , zwany również kredytem kasowym lub przejściowym, jest udziela-ny w związku z przejściowym brakiem na rachunku środków dla pokrycia bieżących płatności. W umowie o ten kredyt, zawieranej na czas nieokreślony, bank ustala górny pułap zadłużenia, a w wielu pzypadkach także maksymalny okres ciągłego występowania zadłużenia powstałego w takiej formie.
Kredyt otwarty (kontokorent), jest przyznawany przez bank do określonej wysokości. Kredytobiorca może wykorzystać ten kredyt w zmiennej wielkości i czasie dla siebie ko-niecznym. Wpływy na rachunek bieżący zmniejszają zadłużenie kredytobiorcy. Kredytu otwarty wykorzystywany jest do finansowania działalności eksploatacyjnej przedsiębiorstw. Formalnie ma on charakter krótkoterminowy, faktycznie jest to często kredyt długoterminowy, dzięki możliwości zmiany wielkości limitu zadłużenia na rachunku bieżącym. Zabezpieczeniem tego kredytu jest często tylko tzw. deklaracja negatywna, że kredytobiorca nie będzie korzystał z kredytów w innych bankach. W zależności od prowadzonej polityki cenowej, bank często określa odrębne dla każdego Klienta warunki korzystania z kredytu w kontokorecie.
Kredyt dyskontowy
Dyskonto weksli było przed pierwszą wojną światową jedną z najpopularniejszych form kredytowania. W krajach europejskich odgrywa ono nadal ważną rolę tak w operacjach krajo-wych, jak i zagranicznych. W Polsce banki powróciły do dyskontowania weksli, a udział kredytu dyskontowego systematycznie wzrasta. Jest to możliwe dzięki funkcjom pełnionym przez weksel.
Weksel jest dokumentem zobowiązującym wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie.
Kredyt dyskontowy jest to zakup weksli przed upływem ich płatności z potrąceniem procentu (dyskonta) przez bank. Sprzedawcą weksla i kredytobiorcą jest przeważnie dostawca, który prolonguje zapłatę odbiorcy towaru czy usługi, ale swą należność każe sobie potwierdzić za pomocą weksla. Sprzedaż weksla bankowi oznacza zaliczkowanie jeszcze nie wymagalnych należności i otrzymanie przez dostawcę środków pieniężnych.
Warunki, którym powinien odpowiadać dyskontowany weksel są pośrednio określane przez bank centralny, który ustala regulamin redyskonta weksli. Z zasady bowiem każdy bank dąży do dyskontowania tylko takich weksli, które potem będą mogły być redyskontowane w banku centralnym. Do podstawowych warunków redyskonta należy zaliczyć:
termin płatności do 3 miesięcy,
podstawę wystawienia weksla umowę handlową,
dwa tzw. dobre podpisy, tzn. podpisy wystawcy i akceptanta mających zdolność kredytową.
Bank ustala dla kredytobiorcy linię dyskontową (limit kredytu dyskontowego), do której wysokości zakupuje weksle od danego Klienta. Limit wyznacza się zazwyczaj na 1 rok, ale często jest on prolongowany. Koszt kredytu dyskontowego dla kredytobiorcy stanowi ustalona przez bank stopa dyskontowa od czasu liczonego od zakupu weksla do terminu jego płatności i ewentualnej prowizji. Wysokość stopy dyskontowej zależy od wysokości stopy redyskontowej banku centralnego, od tego czy weksel odpowiada warunkom redyskonta, a także od zdolności kredytowej wystawcy i akceptanta.
Kredyt lombardowy
Jest to kredyt o charakterze płatniczym. Udzielany jest pod zastaw ruchomości lub praw znajdujących łatwy zbyt na rynku. Ma charakter krótkoterminowy. Udzielany jest do niepełnej wysokości zastawionych przedmiotów (np. ze względu na ryzyko kursowe przy zastawie papierów wartościowych). W zależności od przedmiotu zastawu można rozróżnić następujące rodzaje kredytu lombardowego:
pod zastaw papierów wartościowych, są to przede wszystkim obligacje o stałym oprocen-towaniu (do 90% ich wartości) oraz akcje notowane na giełdzie (do 70 % ich wartości),
pod zastaw towarów (do 60% ich wartości), na podstawie odpowiednich dokumentów składowych czy transportowych (konosamentów),
pod zastaw weksli,
pod zastaw należności, np. z tytułu ubezpieczeń.
Kredyt inwestycyjny
Kredyt inwestycyjny jest przeznaczony na finansowanie tworzenia lub powiększania istniejących zdolności wytwórczych lub usługowych. Kredyty te mogą być udzielane na każdy dozwolony prawem cel działalności gospodarczej.
Ze względu na okres kredytowania, kredyty inwestycyjne mogą być:
krótkoterminowe - udzielane na okres do 3 miesięcy,
średnioterminowe - udzielane na okres od 3 do 12 miesięcy,
długoterminowe - udzielane na okres powyżej 12 miesięcy.
Czas kredytowania zależy od realizowanego projektu.
Kredyt inwestycyjny występuje m. in. w następujących formach:
kredyt hipoteczny, udzielany głównie przy kredytowaniu budownictwa mieszkaniowego,
kredyt komunalny, udzielany bezpośrednio organom publicznoprawnym lub innym pod-miotom gospodarczym pod gwarancję tych organów,
kredyty inwestycyjne gwarantowane przez państwo lub udzielane z wydzielonych funduszy celowych administrowanych przez banki,
kredyty inwestycyjne dla wielkich przedsiębiorstw, formalnie udzielane przez bank, a następnie przekazywane do organizacji pośredniczących i gromadzących pożyczki inwestycyjne (m. in. do organizacji ubezpieczeniowych). Organizacje te przejmują owe pożyczki na cały okres lub też na czas określony, a następnie często następuje ich prolongacja. Bank jest tu pośrednikiem, jego też obciąża ryzyko.
Faktoring
Faktoring to zakup przez bank (czyli faktora) należności, które powstały z tytułu dostaw i usług. W zależności od treści umowy, bank może spełniać trzy funkcje: finansowania, przejęcia ryzyka oraz usługową.
Funkcja finansowania polega na tym, że bank zaliczkuje posiadaną należność, płaci cenę kupna, pomniejszoną o procent i prowizję. Część ceny kupna (20% 30%) bank zatrzymuje na odpowiednim koncie na pokrycie dodatkowych kosztów do czasu wykupienia należności przez wierzyciela.
Funkcja przejęcia ryzyka polega na tym, że bank (faktor) przejmuje na siebie pełne ryzyko związane z ewentualną niewypłacalnością wierzyciela. Klient nie odpowiada za wypłacal-ność wierzyciela, ale jedynie za wiarygodność należności. Dlatego też bank przed zakupem należności sprawdza zdolność kredytową płatnika. Bank może również zachować prawo ob-ciążenia zwrotnego w przypadku niezapłacenia należności przez płatnika w określonym terminie. W tej sytuacji bank nie przejmuje na siebie ryzyka. W dalszym ciągu obciąża ono Klienta.
Funkcja usługowa polega na przejęciu przez bank funkcji technicznych (wystawienie rachunku, upomnienia, inkaso itp.).
W praktyce są stosowane dwie formy faktoringu:
faktoring jawny - dłużnik zostaje powiadomiony o przejęciu przez faktora należności,
faktoring cichy - dłużnik nie zostaje powiadomiony o tej transakcji.
Przedmiotem umowy faktoringu mogą być wierzytelności:
istniejące i wymagalne,
istniejące z odroczonym terminem płatności od 14 do 90 dni,
przyszłe
pod warunkiem, że:
są niesporne, a ich zbywcy i dłużnicy nie są zagrożeni postępowaniem likwidacyjnym lub upadłościowym oraz nie znajdują się stadium przekształceń lub podziału,
powstały lub mają powstać zgodnie z przedstawionym przez faktoranta harmonogramem dostaw i ustalonymi cenami towarów lub usług,
nie podlegają potrąceniu z tytułu wierzytelności odbiorców względem faktoranta, istniejących lub mogących powstać w czasie obowiązywania umowy.
Realizacja umowy o wykup wierzytelności poprzez faktoring następuje na podstawie przedstawionych każdorazowo faktur.
Bank wypłaca faktorantowi kwotę równą sumie wierzytelności określonej w przedstawionej fakturze, pomniejszoną o odsetki i prowizję.
Prowizja zależy od terminów płatności wykupywanych wierzytelności oraz oceny ryzyka. Odsetki ustalane są na podstawie codziennych notowań stawki WIBOR na rynku międzybankowym - obowiązuje stawka WIBOR z dnia poprzedzającego dzień przedstawienia faktury do wykupu.
Leasing
Leasing oznacza krótko- lub długoterminowe wypożyczenie albo wydzierżawienie przez leasingodawcę dóbr materialnych w celu ich użytkowania bez prawa własności przez leasingobiorcę. W ten sposób odbiorca leasingu może używać dóbr materialnych bez konieczności dokonania zakupu inwestycyjnego. Istnieje także możliwość sprzedaży danego dobra przez przyszłego leasingobiorcę przyszłemu leasingodawcy.
Przedmiotem umowy leasingowej mogą być wszystkie dobra materialne, tak nieruchomości (hale produkcyjne, magazyny, biurowce), jak i ruchomości (technika elektroniczna, maszyny biurowe, auta).