GMINA	POWIAT	WOJEWÓDŹTWO
pojęcie	Wspólnota samorządowa	Lokalna wspólnota samorządowa	Regionalna wspólnota samorządowa
Jednostki pomocnicze	Ustawa dopuszcza możliwość wprowadzenia pomocniczego podziału gminy na jednostki pomocnicze jak dzielnice i osiedla w miastach oraz sołectwa na obszarach wiejskich. Precyzyjne zasady tworzenia jednostek pomocniczych ustalone być powinny w statucie gminy. Każda jednostka pomocnicza - sołectwo, dzielnica, osiedle - powinna mieć także odrębny statut, określający jej organizację oraz zakres działania. Sołectwa, dzielnice, osiedla, jednostka pomocniczą może być również miasto położone na terenie gminy
budowa
Sposób tworzenia
zadania	Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. W szczególności zadania własne gminy obejmują sprawy: -ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,   -gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,  -wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, -lokalnego transportu zbiorowego,  -ochrony zdrowia, -pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, -gminnego budownictwa mieszkaniowego, -edukacji publicznej, -kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,  -kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, -targowisk i hal targowych, -zieleni gminnej i zadrzewień,  -cmentarzy gminnych, -porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, -utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, -polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, -wpierania i upowszechniania idei samorządowej,   -promocji gminy,  -współpracy z organizacjami pozarządowymi,  -współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw	powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie: - infrastruktury technicznej (transport i drogi publiczne, gospodarka nieruchomościami, utrzymanie powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej), - infrastruktury społecznej (edukacja publiczna, promocja i ochrona zdrowia, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, wspieranie osób niepełnosprawnych, kultura i ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyka, przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy, ochrona praw konsumenta, promocja powiatu, współpraca z organizacjami pozarządowymi), - porządku i bezpieczeństwa publicznego (porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpowodziowa, przeciwpożarowa i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi, obronność, wykonywanie zadań powiatowych służb, inspekcji i straży), - ładu przestrzennego i ekologicznego (geodezja, kartografia i kataster, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany, gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, ochrona środowiska). Ustawy mogą także określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat. Powiat wykonuje ustawowe zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.	Regionalne usytuowanie samorządu województwa sprawia, że jest on właściwy w sprawach określania strategii rozwoju województwa, realizowanej przez programy wojewódzkie, uwzględniającej zgodnie z ustawą następujące cele: - pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, -pobudzanie aktywności gospodarczej, - podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa, - zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń, - kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego. Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie: - infrastruktury technicznej (drogi publiczne i transport); - infrastruktury społecznej ( edukacja publiczna, w tym szkolnictwo wyższe; promocja i ochrona zdrowia; kultura i ochrona jej dóbr; pomoc społeczna, polityka prorodzinna, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumentów, przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy); - bezpieczeństwa publicznego; - ładu przestrzennego i ekologicznego (modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne, ochrona środowiska). Ustawy mogą także określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez zarząd województwa. Samorząd województwa wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, dysponuje mieniem wojewódzkim oraz prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu.
Organ wykonawczy	Wójt, burmistrz, prezydent(jednoosobowy) i 1-4 zastępców w zależności od ilości mieszkańców (1-20tys.,2-100tys.,3-200tys.,4-powyżej 200tys.)	Zarząd powiatu Na czele-starosta 3-5 osób w tym starosta	Zarząd województwa: W jego skład, liczący 5 osób, wchodzi marszałek województwa (jako przewodniczący), wiceprzewodniczący i członkowie. W pracach zarządu uczestniczy także, z głosem doradczym, skarbnik województwa. Członkostwa w zarządzie województwa nie można łączyć z członkostwem w organach gminy i powiatu, a także z zatrudnieniem w administracji rządowej oraz mandatem posła lub senatora.
Zadania organu wykonawczego	Wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa. Do zadań wójta należy w szczególności: -przygotowywanie projektów uchwał rady gminy -określanie sposobu wykonywania uchwał -gospodarowanie mieniem komunalnym -wykonywanie budżetu -zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych -Wójt jest funkcjonariuszem publicznym. Burmistrz: -Jest organem wykonawczym gminy -Powołuje zastępców i określa ich liczbę -Wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa -Przygotowuje projekty uchwał Rady Gmi -Określa sposób wykonywania uchwał -Gospodaruje mieniem komunalnym -Przedkłada Radzie Gminy projekt budżetu -Wykonuje uchwalony budżet -Zatrudnia i zwalnia kierowników gminnych jednostek organizacyjnych -Jest kierownikiem urzędu, wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych -Kieruje bieżącymi sprawami Gminy -Burmistrz sprawuje bezpośredni nadzór nad działalnością następujących referatów i samodzielnych stanowisk pracy: - Urzędu Stanu Cywilnego - Radcy Prawnego - Stanowiska ds. obrony cywilnej i spraw wojskowych - Stanowiska kontroli wewnętrznej Prezydent: -sprawując część władzy wykonawczej, ma również pewne uprawnienia z zakresu władzy ustawodawczej i sądowniczej. Do zadań prezydenta należy: •współuczestniczenie w kierowaniu polityką zagraniczną kraju, •czuwanie nad obronnością państwa • powoływanie urzędników na wyznaczone stanowiska •w sytuacjach zagrożenia wprowadzanie stanu wojennego lub wyjątkowego •występowanie z inicjatywą ustawodawczą i stosowanie prawa weta •współudział w powoływaniu premiera i rządu, • rozwiązywanie parlamentu w przewidzianych prawem sytuacjach, • stosowanie prawa łaski • nadawanie odznaczeń i obywatelstwa polskiego. wybierany jest na okres pięcioletni. Ponownie na urząd ten może być wybrany tylko jeszcze raz. Zgodnie z konstytucją w określonych sytuacjach Sejm jest w stanie odwołać prezydenta przed upływem jego kadencji. Funkcje prezydenta sprawuje wówczas Marszałek Sejmu lub Marszałek Senatu.Konstytucja przyznaje mu uprawnienia o charakterze wykonawczym, ustawodawczym i sądowniczym.	Kompetencje starosty i zarządu powiatu po reformie administracji z 1999 r.: -podejmowanie decyzji w zakresie -edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne) -ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe) -transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji w miastach na prawach powiatu) -opieki nad drogami publicznymi powiatowymi -geodezji -gospodarki nieruchomościami -ochrony środowiska -porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli -przeciwdziałania bezrobociu -obronności -pomocy społecznej -wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez cudzoziemców -zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na szczeblu powiatowym -rejestracji pojazdów oraz wydawanie prawa jazdy	-Zarząd województwa jest uprawniony do wykonywania tych zadań samorządu województwa, które nie zostały zastrzeżone na rzecz sejmiku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. -Do kompetencji zarządu wymienionych w przepisach ustawy o samorządzie województwa należą: -wykonywanie uchwał sejmiku województwa, -gospodarowanie mieniem województwa, w tym wykonywanie praw z akcji i udziałów posiadanych przez województwo, -przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa, -przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie, -organizowanie współpracy ze strukturami samorządów regionalnych, także w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi, -kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników, -uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego (organu pomocniczego marszałka województwa), -odpowiedzialność za prawidłowe wykonanie budżetu.
Organ stanowiący	Rada gminy	Rada powiatu	Sejmik wojewódzki
Budowa organu stanowiącego	Kadencja rady gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyboru. Na czele rady stoi przewodniczący i wiceprzewodniczący w liczbie od 1 do 3.	W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40.000 mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20.000 mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych	tworzą go radni, wybierani w wyborach bezpośrednich. Jego kadencja trwa cztery lata, licząc od dnia wyborów. W skład sejmiku województwa wchodzą radni wybrani w wyborach bezpośrednich w liczbie trzydziestu w województwach liczących do 2 000 000 mieszkańców oraz po trzech radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 000 mieszkańców.
Zadania organu stanowiącego	*uchwalanie statutu gminy, *powoływanie i odwoływanie sekretarza oraz skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu, *uchwalanie budżetu gminy oraz przyjmowanie sprawozdań z działalności finansowej gminy i udzielanie absolutorium zarządowi z tego tytułu, *uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, *uchwalanie programów gospodarczych, *ustalanie zakresu działania sołectwa i dzielnicy (osiedla) oraz przekazywanie im składników mienia do korzystania, *podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach, *podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących: -nabycia, zbycia i obciążania nieruchomości gruntowych oraz ich wydzierżawiania lub najmu na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej, -przyjmowania lub odrzucania spadków i zapisów, -emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta, -zaciągania długoterminowych pożyczek, -ustalania maksymalnej wysokości pożyczek krótkoterminowych, zaciąganych przez zarząd w roku budżetowym , -zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustaloną corocznie przez radę gminy, -tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni oraz rozwiązywania i występowania z nich, -określania zasad wnoszenia,	Zakres działania rady to: -stanowienie prawa miejscowego -wybór i odwołanie zarządu -powołanie i odwołanie na wniosek starosty sekretarza powiatu i skarbnika powiatu -uchwalenie budżetu -stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działaności zarządu, w tym działalności finansowej -rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały o udzielaniu bądź nieudzielaniu absolutorium dla zarządu z tego tytułu	-Sejmik stanowi akty prawa miejscowego, w tym statut województwa (jest on uchwalany po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów), zasady gospodarowania mieniem wojewódzkim, a także zasady i tryb korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. -Sejmik uchwala strategię rozwoju województwa oraz wieloletnie programy wojewódzkie. Do wyłącznej właściwości sejmiku należy również uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego. -Sejmik uchwala także programy wojewódzkie służące realizacji ponadlokalnych i regionalnych celów publicznych. -Do wyłącznej właściwości sejmiku należy podejmowanie uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej, podejmowanie uchwały w sprawie szczegółowości układu wykonawczego budżetu województwa. -Sejmik uchwala również budżet województwa i określa zasady udzielania dotacji z budżetu województwa. -Rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu, sprawozdania finansowe województwa oraz sprawozdania z wykonania wieloletnich programów województwa. -Podejmuje uchwały w sprawie udzielenia lub nie udzielenia absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu. -Sejmik wybiera ponadto i odwołuje zarząd województwa, rozpatruje sprawozdania z jego działalności oraz powołuje i odwołuje, na wniosek marszałka województwa, skarbnika województwa, który jest głównym księgowym budżetu województwa

---