Komunikacja interpersonalna jest to „psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą; dokonuje się za pomocą przekazu werbalnego (wypowiedzi) i niewerbalnego, na który składają się m.in. mimika, gesty, pozycja ciała, przestrzenne stosunki między komunikującymi się osobami, wysokość i natężenie głosu itp.”.

Źródło: Encyklopedia multimedialna, PWN Warszawa-Wrocław 2000.

Wyjaśnienie pojęć użytych na rys.:

Cel - przewidywany, pożądany skutek jaki chcemy uzyskać wysyłając informację

Kontekst - warunki i otoczenie procesu komunikacyjnego

Umiejętności interpersonalne - wiedza o sposobie świadomego wykorzystania mechanizmów komunikacji interpersonalnej

Nadawca - osoba posiadająca cel, potrzebę i chęć przekazania informacji innym; nadająca komunikat

Kodowanie - przekształcanie myśli w symbole niewerbalne lub werbalne

Komunikat - zakodowana informacja, dostosowana do możliwości percepcyjnych odbiorcy, jego wieku, doświadczenia, wykształcenia czy intelektu

Kanał komunikacyjny - sposób przekazu komunikatu odpowiednio do jego rodzaju

Odbiorca - osoba odbierająca komunikat

Dekodowanie - interpretowanie przez odbiorcę przesłanych symboli oraz interpretowanie ich w kontekście doświadczenia, oczekiwań czy samopoczucia (np. zmęczenia) odbiorcy

Zakłócenia (szumy) - czynniki zewnętrzne (hałas, zła jakość połączenia telefonicznego) i wewnętrzne (brak koncentracji odbiorcy, słabe zainteresowanie czy silne emocje np. niechęć do nadawcy) zakłócające komunikację

Sprzężenie zwrotne (ang. feedback) - reakcja na komunikat nadawcy; następuje zamiana ról: odbiorca staje się nadawcą, nadawca zaś odbiorcą.

Rys. 2. Model procesu komunikacji

Źródło: Opracowanie własne na podstawie modelu komunikacji wg. Sanforda, Hunta i Braceya.

Rys. 3. Udział kanałów komunikacji w przekazie komunikatu

Źródło: opracowanie własne na podstawie Allan Pease, „Mowa ciała. Jak odczytywać myśli innych ludzi z ich gestów”, Jedność, Kielce 2001, s. 10.

Rys. Strefy kontaktu społecznego

Źródło: opracowanie własne na podstawie Allan Pease, Mowa ciała. Jak odczytywać myśli innych ludzi z ich gestów, Jedność, Kielce 2001, s. 22-23 i Erhard Thiel, Komunikacja niewerbalna, Mowa ciała zdradzi więcej niż tysiąc słów, ASTRUM, Wrocław 1997,
s. 123-125.

Formy zachowań stereotypowych

Kategoryzacja - polega na grupowaniu postrzeganych obiektów i klasyfikowaniu ich do różnych kategorii, poprzez porównywanie do idealnego wzorca, reprezentującego każdą kategorię.

Polaryzacja - polega na tendencji do łączenia obiektów w przeciwstawne pary („dobre - złe” lub „białe - czarne”).

Generalizacja - tzw. „efekt halo” - polega na skłonności do postrzegania obiektu wyłącznie z jednej perspektywy, przy przekonaniu, iż jest to wystarczające do otrzymania pełnej wiedzy na jego temat. „Efekt halo” występuje wówczas, gdy ocena (pozytywna lub negatywna) jednej cechy jest podstawą do oceny (pozytywnej lub negatywnej) wszystkich pozostałych cech tego obiektu.

Petryfikacja - jest to tendencja do niedostrzegania zmian, jakim obiekty podlegają w czasie.

Projekcja - to skłonność do przypisywania innym ludziom własnych uczuć i cech.

Parafraza - dzięki niej:

• dajemy uwagę partnerowi - sygnały świadczące o kontakcie i śledzeniu toku wypowiedzi oraz skupia naszą uwagę
  na partnerze

• sprawdzamy właściwe rozumienie

• zapobiega tworzeniu wyobrażeń na temat partnera

• utrzymujemy temat rozmowy

Odzwierciedlanie - na nie składa się zarówno mowa ciała, jak i nasze ogólne podejście do partnera; chodzi o „dopasowanie” się do swojego rozmówcy, by to co staramy się przekazać, było dla niego jasne, a kontakt możliwy do utrzymania; na odzwierciedlenie składa się:

• postawa - pozycja ciała,

• ton głosu - tempo i siła mówienia,

• słownictwo

• odniesienie do nastroju partnera

Prowadzenie - służy :

• uporządkowaniu chaotycznych wypowiedzi

• ośmielaniu rozmówcy - osłanianie siebie, konkretyzowanie i zawężanie tematu rozmowy

• zadawanie pytań, proponowanie tematów

Informacja zwrotna wyraża nasze UCZUCIA, POSTAWY w odniesieniu do KONKRETNYCH ZACHOWAŃ partnera.

Informacja zwrotna jest:

• konkretna: odnosi się do konkretnych zachowań, nie do cech osobowych

• pozytywna - nie zawiera oceny, interpretacji

• szczera

• bezpośrednia - wyrażana wprost do osoby, której dotyczy (mówimy „do” a nie „o”)

• natychmiastowa

Podstawy konstruktywnego porozumiewania się:

• nie oceniaj - ocena nie daje konkretnych informacji i jest raniąca;

• nie uogólniaj - nie stosuj słów kategorycznych tj.: NIGDY, ZAWSZE, WSZYSCY, KAŻDY;

• nie interpretuj

• nie dawaj dobrych rad

• daj swoja uwagę, koncentruj się na partnerze

• mów wprost; otwarcie wyrażaj swoje potrzeby, uczucia i propozycje

Ewa Brzezińska, Anna Paszkowska-Rogacz, Kształtowanie relacji pracowniczych”, Polsko-Amerykańskie Centrum Zarządzania (PAM Center), Łódź 2001, s.102-103.

Czesław Sikorski, Zachowania ludzi w organizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 195.

ODBIORCA

DEKODOWANIE WIADOMOŚCI - NADAWANIE ZNACZENIA SYGNAŁOM NIEWERBALNYM; TRANSMISJA SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO

CEL

KONTEKST

UMIEJĘTNOŚCI INTERPERSONALNE

NADAWCA

KODOWANIE WIADOMOŚCI W SŁOWACH (INFORMACJA WERBALNA) I ZACHOWANIU (INFORMACJA NIEWERBALNA) W SPOSÓB ZAMIERZONY LUB NIE

CEL

KONTEKST

UMIEJĘTNOŚCI INTERPERSONALNE

ZAKŁÓCENIA

KANAŁ INFORMACYJNY

KOMUNIKAT NIKAT IKAT

STREFA INTYMNA

15-46 CM

STREFA OSOBISTA

46-120 CM

STREFA SPOŁECZNA

120-360 CM

STREFA PUBLICZNA

POWYŻEJ 360 CM

---