1. Pojęcie papieru wartościowego

Papier wartościowy to dokument lub zapis w systemie informatycznym na rachunku papierów wartościowych, który ucieleśnia prawa majątkowe w taki sposób, że dane uprawnienia przysługują osobie wskazanej jako uprawniona w treści dokumentu (choćby jako okaziciel), a przedłożenie go jest warunkiem koniecznym i wystarczającym dla realizacji uprawnienia.

Dematerializacja papierów wartościowych - zważywszy na stale rosnącą ilość papierów wartościowych ich papierowa forma w postaci dokumentów ustępuje miejscu zapisom w systemach komputerowych.

2. Rodzaje papierów wartościowych

1. Z punktu widzenia sposobów przenoszenia praw z papierów wartościowych

1. imienne papiery wartościowe zbywalne przez przelew z wydaniem dokumentu

2. papiery wartościowe na okaziciela - prawo do papieru przenosi się poprzez przekazanie dokumentu

3. papiery wartościowe na zlecenie - oprócz wydania dokumenty wymagają szeregu indosów, czyli oświadczeń woli zbywcy weksla, czeku lub innego papieru wartościowego zbywalnego przez indos, o przeniesieniu jego własności (ze specyficznymi konsekwencjami).

1. Ze względu na charakter prawa inkorporowanego w dokumencie

1. wierzycielskie -publiczny papier wartościowy emitowany na podstawie przepisów o finansach publicznych i o banku centralnym; uprawniony może żądać spełnienia świadczenia, na ogół polegającego na zapłacie, czyli spełnieniu świadczenia pieniężnego; są nimi np. weksle, czeki, obligacje

2. udziałowe papiery wartościowe - wyrażają uczestnictwo w określonej osobie prawnej, np. akcje, certyfikaty inwestycyjne, itp.

3. Towarowe papiery wartościowe - inkorporują prawo do rozporządzania rzeczami, np. konosamenty(morskie listy przewozowe), dowody składowe

1. Papiery konstytutywne a deklaratywne

1. papiery wartościowe konstytutywne - dopiero wystawienie dokumentu lub dokonanie odpowiedniego zapisu informatycznego spowoduje powstanie inkorporowanego prawa

2. papiery wartościowe deklaratywne - wyrażają prawo, które istnieje niezależnie od wystawienia dokumentu lub dokonania zapisu informatycznego

Inkorporacja - oznacza zebranie i spisanie norm prawnych, np. norm do tej pory występujących w formie zwyczajowej bądź też norm rozproszonych w wielu aktach prawnych, w formie jednego aktu normatywnego

3. Źródła prawa papierów wartościowych

1. Przepisy zawarte w art. 921⁶ i n. k.c. - stanowią ogólną regulację papierów wartościowych

2. Dekret z 10 grudnia 1946 roku o umarzaniu utraconych dokumentów - zawiera przepisy ogólne odnośnie papierów wartościowych

3. Ustawa z 29 lipca 2005 roku o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych

Numerus clausas - zamknięta lista postaci papierów wartościowych - zasada ta mówi o tym, iż trzeba się liczyć z faktem, że papier wartościowy może być wystawiony tylko wtedy, gdy przepis szczególny na to pozwala.

4. Zasadnicze postacie papierów wartościowych

1. Weksle

Regulacja prawa wekslowego

Weksel jest uregulowany w ustawie z 28 kwietnia 1936 roku - Prawo wekslowe. Ustawa ta jest zgodna z międzynarodowymi konwencjami genewskimi z 1930 roku.

Rodzaje weksli

• Weksel transatowy - rodzaj papieru wartościowego, imiennego lub na zlecenie, w którym wystawca weksla zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba (trasat) dokona na rzecz odbiorcy weksla (remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej, zwany jest również wekslem ciągnionym lub tratą

• Weksel własny - rodzaj papieru wartościowego, imiennego lub na zlecenie, w którym wystawca weksla sam przyrzeka, że zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla;

Rodzaj weksla Cechy	Weksel transatowy	Weksel własny
Dłużnicy wekslowi	Dłużnik główny - trasat Dłużnik uboczny - wystawca weksla	Dłużnik główny - wystawca weksla
		1. Poręczyciel wekslowy (avalista) - osoba trzecia, która poręcza (gwarantuje) swoim podpisem na wekslu zapłatę sumy wekslowej przez dłużnika wekslowego, 2. Indosant (żyrant) - osoba przenosząca prawa z weksla poprzez indos (czyli "zbycie weksla"), indosant odpowiada w braku przeciwnego zastrzeżenia za przyjęcie i za zapłatę weksla; 3. Regresat - osoba odpowiadająca z weksla w drodze regresu
Wierzyciele wekslowi	1. remitent - osoba na rzecz której ma być dokonana zapłata z weksla, pierwszy wierzyciel wekslowy 2. indosatariusz (żyrantariusz) - posiadacz weksla, który nabył go w drodze indosu, 3. wyręczyciel - osoba dokonująca zapłaty za dłużnika wekslowego, która staje się później jego wierzycielem, 4. regredient - osoba żądająca sumy wekslowej w drodze regresu.
Treść weksla	1)nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono; 2)polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej; 3)nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata); 4)oznaczenie terminu płatności; 5)oznaczenie miejsca płatności; 6)nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana; 7)oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu; 8)podpis wystawcy wekslu.	1)nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono; 2)przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej; 3)oznaczenie terminu płatności; 4)oznaczenie miejsca płatności; 5)nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana; 6)oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu; 7)podpis wystawcy wekslu.
Deklaracja wekslowa	Deklaracja, że weksel zostanie uzupełniony, jeżeli z chwilą wystawienia nie był uzupełniony. Deklarację taką otrzymuje remitent.
Funkcje weksla	1. funkcja kredytowa - weksel w roli pieniądza jako zapłata za towar lub usługę (forma kredytu handlowego - kupieckiego), 2. funkcja płatnicza - weksel jako surogat pieniądza, można nim dokonywać zapłaty, może powodować umorzenie długu pokrytego wekslem albo zabezpieczyć zapłatę weksla w przyszłości, 3. funkcja gwarancyjna - weksel może stanowić zabezpieczenie zobowiązań pieniężnych istniejących w chwili ich wystawienia i przyszłych, 4. funkcja obiegowa (przedmiot obrotu) - wierzytelność wekslowa może być przenoszona w drodze indosu na inne osoby, 5. funkcja refinansowa - przedstawienie weksla do dyskonta w banku pozwala posiadaczowi weksla uzyskać sumę wekslową, pomniejszoną o prowizję banku przed terminem płatności weksla (przez niektórych autorów nie jest uważana za samodzielną funkcję, a jedynie za jeden z przejawów funkcji kredytowej) .
Zapłata sumy wekslowej	Zapłata weksla polega na zapłaceniu sumy wekslowej łącznie z należnościami ubocznymi (odsetkami i kosztami protestu). Weksel może być płatny za okazaniem, w pewien czas po okazaniu, w pewien czas po dacie, w oznaczonym dniu. Trasat może przy zapłacie żądać wydania weksla, pokwitowanego przez posiadacza.
Protest wekslowy	Protest sporządza się głównie z powodu odmowy przyjęcia weksla przez trasata lub odmowy zapłacenia sumy wekslowej. Ponadto protest może być sporządzony: 1. Z powodu braku daty przyjęcia weksla, 2. Z powodu odmowy wydania oryginału weksla, 3. Z powodu odmowy wydania wtóropisu weksla, 4. Z powodu odmowy złożenia sumy do depozytu sądowego, W przypadku nie przyjęcia weksla, protestu należy dokonać w terminie, w którym ma nastąpić przedstawienie weksla do przyjęcia, natomiast przy odmowie zapłaty weksla płatnego w oznaczonym dniu lub w pewien czas po tym dniu albo po okazaniu - w jednym z dwóch dni powszednich przypadających po terminie płatności, przy wekslu płatnym za okazaniem - aż do upływu terminu, w ciągu którego można przedstawić weksel do zapłaty. Protest jest warunkiem koniecznym do wszczęcia regresu.
Regres - poszukiwanie zwrotne	Polega na zwróceniu się do dłużników wekslowych o zapłatę weksla. Jego celem jest odzyskanie kwoty wekslowej przez ostatniego właściciela od każdego, kto podpisał weksel. Podstawą do regresu jest niezapłacenie sumy wekslowej przez osoby do tego zobowiązane. Wierzyciel od zwrotnie zobowiązanego może domagać się tzw. sumy regresowej, w skład której wchodzą: podstawowa suma wekslowa, odsetki ustawowe od dnia płatności, koszty protestu i dokonywanych zawiadomień oraz inne koszty i tzw. prowizja komisowa wynosząca maksymalnie 1/6% sumy wekslowej.

Indos - Przenoszenie praw z weksla będące pisemnym oświadczeniem zbywcy złożonym na wekslu.

Weksel in blanco to weksel celowo niezupełny w chwili wystawienia, a więc taki, który nie został wypełniony całkowicie lub nie posiada niektórych cech, jakie prawo wekslowe wymaga dla ważności weksla. Tym brakującym elementem, który najczęściej jest nie określony w chwili wystawienia weksla jest suma wekslowa. Zobowiązanie z weksla in blanco jest związane z dodatkową umową między wystawcą weksla a remitentem. Jest to tzw. porozumienie lub deklaracja wekslowa, gdzie strony uzgadniają w jaki sposób weksel in blanco powinien być wypełniony w brakujące elementy w momencie emisji weksla (przy czym musi to być dokładne i stanowcze określenie).

---