Progresywizm pedagogiczny - ruch ped, który skonc zas doboru treści i metod kszt wokół psych wł dziecka, jego potrzeb i zainteresowań.
Progresja = Rozwój W sys herbertowskim potępiano: Rygoryzm, Autorytaryzm, Jednostronne ukierunkowanie na czynności nauczyciela, Oderwanie od życia społecznego
Oczekiwania: Autentyczna praca i wszechstronny, twórczy wysiłek ucznia, Szkoła pracy i życia. Esencjalizm - nurt pedagogiczny, coś, co jest niezbędne, istota czegoś, zasadnicze, powstał w latach. Założenia: Ontologiczne - to że świat istnieje obiektywnie, jest przedmiotem naszego doświadczania. Uczenie się jest poznawaniem realnie istniejącego świata. Epistemologiczne - poznawanie świata to systematyczne przybliżanie się ku jego obiektywnej wizji. Nasza wiedza o świecie nie jest pełna, zależy od postępu nauki. Aksjologiczne - wartości są trwałe, dalekosiężne. Świat rozwijając się rzutuje na wartości i cele wychowania które mogą być modyfikowane ze wzrostem stopnia nauki. Cele Esencjalistów - wiara w istnienie podstawowych faktów i wartości, które powinni poznać wszyscy uczniowie. Zadaniem szkoły jest transmisja owych faktów i wartości, szerzej kultury.
Zasady edukacji esencjonalnej: 1uczenie się 2inicjatorem procesów edukacyjnych powinien być nauczyciel 3zaangażowanie jest istotą procesu edukacji 4jedynym w klasie autorytetem jest nauczyciel
Rola nauczyciela: 1 nauczyciel jako ekspert mający swoją dziedzinę za swój autorytet moralny i naukowy, 2 cele to rozwijanie myślenia pojęciowego, kształcenie, 3 treści nauczania koncentrowane wokół przedmiotów: I planowe: język ojczysty, hist, itp. II planowe: przedmioty instrumentalne. Edukacja powinna dbać o wysoką jakość kształcenia, porozumiewania się ludzi, zwalczania analfabetyzmu uwrażliwiając na wartości sztuki i humanistyki, służyć pogłębianiu refleksji nad sobą, wrastaniu w kulturę. Esencjonaliści postulują wprowadzenie jednolitych standardów wymagań, standardów osiągnięcia, którym muszą sprostać uczniowie wykazując się opanowaniem określonych kompetencji. Postulaty wprowadza pomiar efektów edukacyjnych wyrażonych w postaci standardów którym muszą sprostać uczniowie tym wzorcom czy normom.
SYSTEM: PERENIALIZM - wieloletni, trwały, stały. Odwołując się do przeszłości, kładzie nacisk na trwałość uznawanych przez tradycję idei, wartości, dziedzictwo kultury, trwałość treści zawartych w wytworach naszej intelektualnej przeszłości, na zdolności człowieka do zrozumienia. Założenia: 1.natura człowieka jest stała, 2.wobec tego natura edukacji powinna być stała i uniwersalna, 3.cechą wyróżniającą człowieka jest rozum, 4.edukacja powinna wskazywać drogę i prowadzić ku prawdzie, która jest wieczna; w mniejszym stopniu powinna prowadzić do zrozumienia świata, gdyż ten jest zmienny temporalny, 5.uczniowie powinni uczyć się tych przedmiotów, które pomogą im zrozumieć ciągłość świata i naturę człowieka. Perenializm kładzie nacisk na rozwój duchowy człowieka i rozwój umysłowy, mniej uwagi poświęca przygotowaniu do życia. Prawdziwym celem edukacji jest przygotowanie człowieka do godziwego życia. Realizacja tego celu wymaga udzielenia pomocy uczniom w urzeczywistnianiu natury ludzkiej, wbrew wypaczającym ją otoczeniu.
Według perenializmu współcześnie to wyposażenie wszystkich uczniów w solidne, oparte na sztukach wyzwolonych, dziełach literackich i pracach największych myślicieli. Proponuje się jednolity program nauczania dla wszystkich uczniów więc podstawy programowe. Dla nich ważne są: 1zainteresowania uczniów 2ich stosunek do materiału nauczania 3przydatność do tego, czego powinni się nauczyć. Metoda sokratyczna: dialogi z uczniami w dwóch częściach: Negatywna, w której uczeń miał się przekonać o swojej nie wiedzy: „wiem, że nic nie wiem”. Pozytywna, która prowadziła rozmówce. Sokrates twierdził, że wystarczy wiedzieć, aby być cnotliwym. Przedstawiciele to: Bloom, Adler, Ornstein. Behawioryzm - teoria psychologiczna, ale jej związki z dydaktyką są bardzo wyraźne, źródło to filozofia analityczna. E.L. Thorndike, H. Taba ur. 1912, R.W. Tyler ur. 1916, B.F. Suiner (1904 - 1990), J. Bruner ur. 1915. Behawioryzm wypracował 2 grupy teorii uczenia się, kład nacisk na środowisko zewnętrzne, pomijają bodźce wewnętrzne: 1.uczenie się traktuje jako proces, za pomocą którego następuje modyfikowanie czy zmiana zachowań dzięki doświadczaniu lub ćwiczeniu. 2.poznawcze teorie uczenia się, które kładą nacisk na zdobywanie wiedzy oraz sposób jej organizowania i wiązania. Behawioryzm przejmował się przedmiotem uczenia się, w której przedmiotem są wyłącznie obserwowane przejawy zachowania się jednostek, czyli te, które mogą być zaobserwowane, zarejestrowane, kontrolowane. Modele tej nauki wykorzystano w nauczaniu indywidualnym, programowym i kształceniu wspomaganym komputerowo. Modele behawiorystyczne u procesie nauczania(7): 1.usuwanie luk utrudniających uczenie się, 2.dobrze określone, bliskie i daleki cele, 3.dostosowanie materiałów dydaktycznych do możliwości ucznia 4.ukształtowanie zachowań za pomocą zadań 5.powtórki, ćwiczenia, nawyki i metody wywołania właściwych reakcji 6.wzmocnienie, powtarzanie, przegląd, prace domowe 7.diagnozowanie, ocenianie, ponowne ocenianie potrzeb ucznia. Rekonstrukcjonizm - teoria z lat 30tych w USA, na skutek kryzysu, który odcisnął piętno na jej założeniach. Brameld nazwał ją teorią kryzysu (filozofia kryzysu). Stawia ona przed edukacją nowe wyzwania: przygotować uczniów do zmian cywilizacyjnych, do przełomów, jakie niebawem będą ich doświadczeniem życiowym. Nadrzędnym celem jest przygotowanie człowieka do nowych zmian jakie zachodzą w życiu, tworzenie człowieka nowej generacji. Cele rekonstrukcjonalizmu: 1.wszystkie filozofie, ideologie i teorie mają swoją kulturową podstawę, 2.kultura jest dynamiczna, ciągle się zmienia i rozwija, 3.ludzie tworzą kulturę, więc ona jest swoistym odbiciem człowieka. Modele rekonstrukcjonalizmu: 1.badać krytycznie dziedzictwo, 2.nie unikać problemów spornych, 3.celowo zmierzać do społecznych i kulturowych zmian, 4.kultywować społeczną postawę, 5.konkretne programy działania, 6.wychowanie powinno być wychowaniem do przyszłości. ROLA NAUCZYCIELA: Powinni być pionierami odnowy społecznej, pełnić kluczową i twórczą rolę, wymagać należy od nich rozległej i pogłębionej wiedzy, umiejętności krytycznego oglądu rzeczywistości, oceny zmian cywilizacyjnych i ich wpływu na życie przyszłe. System - całokształt komponentów tworzących całość, oraz relacji w jakim wzajemnie pozostają, jest całością zorganizowaną, każdy z komponentów współ przyczynia się do realizacji celu. Komponentem systemu jest zwykle podsystem, zwykle zorganizowany a system jest skierowany na cel, każdy z komponentów współuczestniczy do osiągania celu, koordynuje i reguluje. Cel pełni dla systemu rolę koordynacyjną i regulującą. System dydaktyczny to całokształt zasad organizacyjnych, treść, metody, środki nauczania - uczenia się, tworzące spójną wewnętrznie całość, podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia. (Kupisiewicz). Teleologia kształcenia to nauka o celach i ich realizacji w kształceniu. Efektywność edukacji: E=f(n,u,t,m,fo,fe,i) Zmiany jednego z komponentów wpływają na całokształt efektywności edukacji. Filary edukacji: . uczyć się, aby: 1 wiedzieć (mieć świadomość), 2. umieć, działać (stosować wiedzę), 3. współżyć, 4 być. Funkcje dokształcające sys. współczesnej dydaktyki: 1.funkcja adaptacyjna (ze względu na środowisko), 2.funkcja wyrównawcza (wynika z funkcji adaptacyjnej, 3.funkcja renowacyjna (odnowienie wiedzy), 4.funkcja rekonstrukcyjna będąca efektem wykształcenia człowieka wskazuje potrzebę budowy nowego stylu bycia i postępowania. Nauczanie klasyczne Celem szkoły jest wspomaganie rozwoju człowieka (pedagogika współczesna). Źródłem treści są potrzeby uczącego się.
Osoby - uczeń i nauczyciel jako osoba wspomagająca.
Treść - różnicowanie form prezentacji treści.
Procesy - łączy dwa stanowiska przez nauczanie.
Aktywność uczniów - zasada wielostronnej aktywności.
Procesy uczenia się - wszystkie sposoby uczenia się traktuje się równoważnie.
Motywacja - plany życiowe.
Kontrola - samokontrola uzupełniona egzaminami zewnętrznymi.
Relację między osobami - współzawodnictwo i współpraca.
Rola szkoły - szkoła ważnym, ale nie jedynym środowiskiem dydaktycznym.
Praca domowa - prace domowe włącza w system.
Twórczość - kładzie akcent na rozwój twórczości.
Infrastruktura - szkoła jako instytucja otwarta.
Trzy wątki systemów: I. CEL: 1. w dyd klas. Clem szkoły to wyposaż. Uczn. W pewną wiedzę, 2. w dyd progres. Celem szkoły jest przygotowanie d o życia, 3. w dyd. Współ. W zainteres. Szkoły ma być człowiek. II. ŹRÓDŁA TREŚCI: 1. w szk. Progr. Buły wybrane rzez nauczyciela dowolnie przez niego, 2. w szk. Współczesnej potrzeby ucznia! i nauczyciel jako wspomagający, 3. szk. Tradyc wszystko kręciło się dokoła nauczyciela. III. TREŚCI: 1. szk. Trad. Dzielona na przedmioty nauczania, 2. szk. Progresywna w blokach o chartka szkolnym, 3. szk. Współ. Różnicowana forma przekaz. Treści. IV PROCESY: 1. tadyc. Przekazywa. Wiedz. Przez nauczyciela, 2. progresywna: samodzielne zdobywanie wiedzy przez ucznia, 3. współcz: tączy 2 stanowiska, przez nauczyciela przek. Wiedzy i kierowanie na rozwój ucznia. Aktywność uczniów: tradyc: uczniowie pasywni, progres: wymuszona aktywność, współ: wielostronna aktywność i kompleksowa. Uczenie się: trad: pamięciowe, progres: uczenie przez działanie, współ: wszystkie sposoby uczenia się równoważne zależne od preferencji ucznia. Motywacja: trad: przez stopnie szkolne, progres: przez motywy wewnętrzne (potrzeby, współ: przez obydwa i plany życiowe człowieka (przyszłość). Kontrola: trad: kontrola tradycyjna, progres: dominacja samokontroli, współ: samokontrola uzupełniona formami kontroli zewnętrznej. Relacje między osobami: trad: współzawodnictwo, progres: współpraca, współ: oba z naciskiem na współpracę. Rola szkoły: trad: szkoła jedynym terenem uczenia się, progres: szkoła głównym ale nie jedynym miejscem uczenia się, współ: jak wyżej. Prace domowe: trad: szkoła obciążona pracą ucznia, progres: szkoła odciążona, współ: włączone prace domowe w system. Twórczość: trad: samorzutna twórczość, progres: doceniała ale nie eksponowała, współ: przede wszystkim eksponuje twórczość. Infrastruktura: trad: dostosowana do możliwości regionu, progres: szkoły wpisane w środowisko wychowawcze. Źródła wartości pedagogicznych: 1 stwierdzone tendencje rozwojowe kultury i społeczeństwa, 2 filozoficzne koncepcje człowieka, 3 religijne koncepcje człowieka, 4 ideologia społeczna, 5 stan praktyki pedagogicznej, 6 osiągnięcia współczesnych nauk współpracujących z pedagogiką, 7 opinia społeczna, 8 programy polityki państwa. Cel to stan rzeczy, do którego się zmierza. Cel w prakseologii to antycypowane stany rzeczy i zjawisk, w których powinien Się znaleźć podmiot działający. Podstawowe właściwości celów działania: 1. stopień ich ogólności, 2. stopień jasności i zrozumiałości jego sformułowania, 3. stopień realności, czyli dostępności formalnej i rzeczywistej Pojmowana trudność jest coraz mniejsza w miarę wzrostu realności celu. Regulacyjne funkcje celów: 1. umożliwiają planowanie działań, czyli przewidywanie jego etapów koncepcyjne wyobrażenie działań składowych, 2. ułatwiają projektowanie ciągów działań pedagogicznych w poziomie sytuacji dydaktyczno - wychowawczych, 3. racjonalizują programowanie sekwencji sytuacji dydaktyczno - wychowawczych w obrębie danej formy kształcenia, 4. umożliwiają kontrolę międzyoperacyjną procesów uczenia się, 5. pozwalają na pełną i obiektywną ocenę, a zarazem kontrolę rezultatów końcowych. Cele działań pedagogicznych nazywamy celami właściwymi. Cele kształcenia to opisy stanu projektowanej przyszłości, które można wyrazić w określonych operacjach, procesach, czynnościach umysłowych. Klasyfikacja celów kształcenia ze względu na stopień ogólności: 1. ogólne (idee teleologiczne), 2. naczelne (opisują dojrzałą psychikę człowieka), 3. etapowe (standardy psychiczne), 4. operacyjne (odnoszą się do konkretnych działań). Kanon wykształcenia ogólnego jest pewnym wzorcem edukacji wyznaczającym przebieg procesów kształcenia ogólnego. Jego treść zależy od tego, jak ujmujemy powinności edukacji wobec człowieka i ludzkości wynikające z wyzwań cywilizacyjnych. Jego interpretacja zależy od tego jak będziemy ujmować rozumienie stosunków społecznych, politycznych czy wartości etycznych w danym modelu życia społecznego. Dwie wizje świata: modernistyczna i postmodernistyczna. Modele kanonów wykształcenia ogólnego: 1.aksjologiczny, 2.epistemologiczny, 3.technologiczny.
Najważniejsze kompetencje cywilizacyjne: 1.kultura rynkowości: przedsiębiorczość, dyscyplina, etos pracy, 2.kultura prawna, 3.kultura technologiczna, 3.kultura demokratyczna, 4.kultura ekologiczna, 5.kultura życia codziennego: szacunek dla innych, umiejętności współżycia. Cele naczelne, dotyczą całokształtu działania. Cele etapowe, opisują dyspozycję psychiczne stanowiące przedmiot zainteresowania pedagogów odniesiony do określonej fazy rozwoju psychicznego (cele rozwojowe). Cel operacyjne, są celami konkretnych działań nauczyciela. Są wynikiem zastosowania procedury wielostopniowego redukowania celów etapowych. Procedura ta to operacjonalizacja celów. Cele operacyjne są zawsze celami właściwymi (odnoszą się do człowieka, opisują postępowania końcowe, warunki postępowania). Taksonomia - hierarchiczny układ: 3 grupy taksonomii celów: Jednowymiarowe (wybranych zagadnień), Wielowymiarowe (kilka kategorii takso), Systemowe. Treścią analiz teleologicznych powinny być relacje między analizowanymi celami. Mogą one przyjmować charakter zakresowy, przyczynowo - skutkowy, lub funkcjonalny. Taksonomia celów nauczania: I POZIOM: a. Zapamiętywanie wiadomości, b.Rozumienie wiadomości. II POZIOM: a.Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych, b.Stosowanie wiedzy w sytuacjach problemowych. 1.Zapamiętywanie wiadomości oznacza gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych terminów, faktów, praw i teorii naukowych, zasad działania. Wiąże się to z elementarnym poziomem rozumienia tych wiadomości. 2.Zrozumienie wiadomości oznacza, że uczeń potrafi je przedstawić w innej formie niż je zapamiętał, uporządkować i streścić. 3.Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych oznacza opanowanie praw ucznia, umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami. 4.Stosowanie wiedzy w sytuacjach problemowych - dokonywanie analiz i syntez nowych sytuacji, formułowanie planu działania.
Taksonomia celów wychowania: I. Działania: 1Uczestnictwo, 2Podejmowanie działania. II. Postawy: 1Nastawienie na działanie, 2System działania:
1Polega na świadomym, sensownym odbieraniu określonego rodzaju bodźców
2Polega na samorzutnym rozpoczynaniu danego rodzaju działania i wewnętrznym zaangażowaniu w wykonywanie danego rodzaju czynności. Wychowanek nie tylko dostosowuje się do sytuacji, ale też ją organizuje
3Polega na konsekwentnym wykonaniu danego rodzaju działania na skutek trwałej potrzeby wewnętrznej i wartościowania jego wyników
4Polega na regulowanie określonego typu działalności za pomocą zbioru zasad
Taksonomia celów praktycznych: I Działania: 1Naśladowanie działania-planowe spostrzeganie przedmiotów i działań, 2Odtwarzanie działania-uczenie przez modelowanie bez konieczności korzystania ze wzoru z samodzielnym doprowadzeniem do końca. Operacjonalizacja celów kształcenia - procedura ped przechodzenia od celów ogólnych przez naczelne i etapowe do operacyjnych. Istota tego procesu jest wielostopniowa redukcja treści celów. Operacjonalizacja może mieć charakter interakcyjny (wielokrotnie powtarzany). Operacjonalizacja przeprowadza się zawsze przy przygotowaniem nauczyciela do zajęć.
Operacjonalizacja zajęć kształcenia - POZIOMY:
zapisanie celu w postaci ogólnej
intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel
luźne zapisy celów operacyjnych
selekcja luźnych zapisów
klasyfikacja luźnych zapisów
sformułowanie celów operacyjnych
ewentualne powtórzenie etapów 2-7
Kategorie (metody):
wyobrażenie populacji wzorcowej
burza mózgów
próba inscenizacji
wykorzystanie taksonomii celów kształcenia
próba komunikacji
egzamin pomyślany (techniki A - F)
Modele ujęcia celów w opracowaniach metodycznych: opisowe i operacyjne.
1) Pełne opracowanie metodyczne
a) materiały metodyczne
b) poradnik
c) przewodnik
d) zarysy metodyk
e) monografie dydaktyczne
2) Szczegółowe opracowanie metodyczne lekcji szkolnych
a) analizy psychologiczne, teleologiczne, treści i prakseologiczne
b) plany i koncepcje działań
c) scenariusze działań
d) konspekty
e) bardzo szczegółowo opracowane konspekty
Modele tradycyjnych celów w opracowaniach metodycznych:
poznawcze - wiedza (wiedzieć, że…, wiedzieć dlaczego…,wiedzieć łącznie z…,)
kształcące - sprawności (umiejętności, nawyki, przyzwyczajenia, zdolności poznawcze)
wychowawcze - wartości (osobowe, poznawcze, etyczne, estetyczne, postawy, lub ich elementy)
Operacyjne cele instrumentalne:
wiadomości
do zapamiętania
do zrozumienia
umiejętności
typowe
działań twórczych
zdolności poznawcze
rozwijanie obserwacji
rozwijanie wyobraźni
rozwijanie myślenia
rozwój języka
Operacyjne cele kierunkowe
działanie
uczestnictwo
podejmowanie
postawy
nastawienie do działania
Naczelne cele instrumentalne, kształcenie w wybranych dziedzinach edukacji.
A1 - celem naczelnym kształcenia ogólnego w zakresie wiadomości jest opanowanie przez uczniów systemu operatywnej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie i jego kulturze.
A2 - celem naczelnym kształcenia ogólnotechnicznego jest opanowanie systemu operatywnej wiedzy o materii, energii i informacji jako fundamentu współczesnej techniki
A3 - celem naczelnym kształcenia zawodowego w zakresie wiadomości jest opanowanie tej wiedzy , która stanowi intelektualny fundament jego działalności
A4 - celem naczelnym dokształcania i doskonalenia zawodowego w zakresie wiadomości jest poznawanie przez uczniów podstawowych kierunków dyscyplin ważnych z punktu widzenia jego działalności zawodowej
B - Sprawność:
B1 - celem naczelnym kształcenia ogólnego w zakresie sprawności jest rozwijanie systemu umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń w aktywności człowieka w środowisku, społeczeństwie i kulturze
B2 - … jest rozwijanie systemu umiejętności ogólnotechnicznej.
B3 - rozwijanie systemu naw. I przyzw. Niezbędnych do wyk. Zaw.
B4 - umiejętności na poziomie wprawy doskonalonym do mistrzostwa.
C - Obejmuje pamięć uwagę (zdolności poznawcze)
C1 - Celem naczelnym kształcenia ogólnego w zakresie zdolności poznawczych jest optymalny rozwój wszystkich dyspozycji do uczenia się
C2 - … jest optymalny rozwijanie dyscyplin do uczenia się zjawisk technicznych
C3 - … jest rozwijanie dyscyplin ukierunkowanych na potrzeby zawodowe
C4 - … rozwijanie dyscyplin na poziomie twórczym
D - zainteresowania. 1.Zaciekawienia 2.Ciekawość 3.Zainteresowanie 4.Zamiłowanie 5.Duma zawodowa.
D1 - rozwój ogólnych zainteresowań poznawczych przyrodą, społeczeństwem i kulturą
D2 - rozwój zainteresowań techniki
D3 - rozwój zainteresowań zawodowych
D4 - rozwój dumy zawodowej
E - dyspozycje poznawcze samooceny i samo poznawcze.
E1 - żeby człow umiał opisać siebie
E2 - ukierunkowanie na procesy techniki
E3 - ukier na potrzeby zawodu
E4 - dochodzenie do perfekcji w dziedz zawodowej.
Procesy dydaktyczne
procesy uczenia się
procesy nauczania
Cechy sys dydaktycznego:
1. Jedność procesu pedał wyst w obrębie sys działań: jedność celów mają być spójne, treści, osób, czasu.
Uczenie się - nabywanie doświadczeń.
Teorie uczenia się:
klasyczne - budowanie na psychologii klasycznej - opis człowieka ze względu na jego zachowanie
współczesne
Postępowanie - usensowione postępowanie
Uczenie się szkolne - zorganizowane uporządkowanie przebiegające według pewnych, społecznie akceptowanych zasad.
Uczenie się jest ciągiem czynności.
Prawa uczenia się:
wielostronnej i kompleksowej aktywności
celowość i świadomość uczenia się
etapowości i regulacji
indywidualizacji i zespołowości
Formy aktywności poznawczej:
*) emocjonalna
*) intelektualna
*) sensoryczna
*) motoryczna
*) werbalna
*) recepcyjna
Funkcje świadomości celu w działaniach złożonych:
umożliwia tworzenie wyobrażeniowego obrazu efektów
umożliwia podział całego działania na mniejsze lecz sensowne całości
umożliwia planowanie działań
umożliwia bieżącą kontrolę wyników