RODZINA
NIE MA RODZINY W ZŁE GODZINY
Jak brak rodzicielskiej opieki w I fazie rozwoju psychospołecznego wpłynął na rozwój dziecka w dalszym okresie jego życia. Posiadanie szczęśliwej rodziny jest ważniejsze od udanej kariery
Rodzina to „grupa społeczna złożona z małżeństwa i dzieci (także adoptowanych) oraz ogół krewnych małżonków; występuje we wszystkich społeczeństwach; pełni ważne funkcje: 1) prokreacja; 2) socjalizacja; 3) funkcja ekonomiczna; 4) opiekuńcza; 5) kulturalna; 6) wychowawcza.”
Dokładniej to „podstawowa komórka, najmniejsza, integralna część każdego społeczeństwa. Jest dla człowieka tzw. grupą podstawową, to znaczy grupą, z którą on jest bardzo ściśle związany znaczną częścią swej osobowości i ważnymi pełnionymi przez siebie rolami społecznymi. Jest także przeważnie dlań tzw. grupą odniesienia, z którą świadomie i mocno identyfikuje się jako jej członek i reprezentant, współtworzy i przejmuje kultywowane w niej poglądy, postawy, obyczaje, wzory zachowania i postępowania .
Podstawą rodziny jest małżeństwo, będące przeważnie warunkiem jej zaistnienia i rozwoju ontogenetycznego.”
„Zazwyczaj jako rodzinę rozumie się dwójkę partnerów i wychowywane potomstwo. Tego typu rodzinę określa się jako nuklearną, gdy jedno z partnerów zamieszkuje także z rodzicami, to jest to rodzina wielopokoleniowa. Jednak tak naprawdę granic rodziny nie da się jednoznacznie określić (choć da się stopniować pokrewieństwo lub powinowactwo). Zazwyczaj związki pomiędzy członkami rodziny mają charakter pokrewieństwa biologicznego, jednak w niektórych wypadkach sam fakt zamieszkania razem klasyfikuje pewna grupę ludzi jako rodzinę. Istnieją różne formy rodziny. To zróżnicowanie związane jest z istnieniem różnych form małżeństwa, władzy w rodzinie, reguł zamieszkania oraz różnych zasad doboru partnerów. Małżeństwo stanowiące zazwyczaj trzon rodziny, może mieć charakter poligamii lub monogamii.
Rozkład władzy w rodzinie może mieć charakter matriarchalny, patriarchalny lub partnerski. Ze względu na reguły zamieszkania możemy mówić o rodzinie matrylokalnej, rodzinie patrylokalnej lub rodzinie lokalnej.
Zazwyczaj w ramach rodziny nie można zawierać związków małżeńskich. Często w społeczeństwach są określane stopnie pokrewieństwa/powinowactwa, w ramach których można zawrzeć małżeństwo. Dobór partnerów w małżeństwie może być określany przez inne instytucje lub osoby. W niektórych społecznościach możliwie jest zawieranie małżeństw jedynie z przedstawicielami własnej zbiorowości etnicznej (tzw. endogamia, jej przeciwieństwem jest egzogamia).”
Rodzice to „naturalni i prawni opiekunowie dzieci własnych do czasu osiągnięcia przez nie pełnoletności. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym rodzice mają prawo do kierowania dziećmi reprezentowania ich i zawiadywania majątkiem”.
Mają znaczący wpływ na rozwój osobowości dziecka.
Osobowość to „złożony system motywów wyrażający się w cechach niepowtarzalnego sposobu przystosowania się danej jednostki do otoczenia”.
Rodzina jest więc naturalnym środowiskiem życia dzieci i młodzieży. Niezależnie od tego jak funkcjonuje, czy jest elementem zdrowym i wartościowym moralnie, czy też przejawia wyraźne cechy patologii w każdym przypadku kształtuje ich osobowość, a także postawę społeczną.
Nawet gdy oboje rodzice pracują, gdy matka korzysta z urlopu macierzyńskiego, to jednak i w tej sytuacji owe pierwsze miesiące dziecko spędza w środowisku rodzinnym, pod jego wyłącznym wpływem. W chwili narodzin jest ono małą bezbronną i bezradną istotką, wyposażoną w zaledwie kilka odruchów wrodzonych, całkowicie zależną od otoczenia.
Wszystko co opanowuje w ciągu kilku pierwszych miesięcy jest wynikiem uczenia się od najbliższych - matki i ojca.
Jak wiemy, według E. H. Eriksona przechodzimy w życiu osiem „okresów wiekowych” lub etapów rozwoju. W pierwszych dwóch latach życia dziecko znajduje się na etapie zaufania, bo rodzice zaspokajają jego podstawowe potrzeby. Właśnie w tym okresie zawiązują się u dziecka podstawy obrazu samego siebie i poczucia bezpieczeństwa. Dziecko wchodzi następnie w etap autonomii, który przejawia się typowymi dla dwulatka okrzykami: „Ja!, Moje!” Zaczyna postrzegać siebie jako istotę niepowtarzalną.
Wchodząc w wiek przedszkolny, nawiązując kontakty z rówieśnikami wkracza w etap inicjatywy.
Do tej pory dziecko zwykle bawiło się osobno. W wieku przedszkolnym rozpoczyna zabawy z innymi dziećmi. Zaczyna wykazywać pewną inicjatywę. Podejmuje wspólne działanie i buduje coś wraz z innymi dziećmi, warto dodać iż „szczególnie w tym okresie rozwija się wyobraźnia. Ona to sprawia, że najważniejszym ogniwem doświadczeń służącym rozwojom tożsamości jest osobisty przykład dorosłych, którzy własnym zachowaniem i opowieściami dostarczają dzieciom w tym wieku żywo przyswajany etos działania w formie typów idealnych i technik wystarczająco pociągających, by zastąpić bohaterów z obrazków i bajek”.
Obcowanie dziecka z matką stanowi źródło pierwszego kontaktu społecznego. Związek ten ma tak duże znaczenie, że od niego zależy późniejszy stosunek człowieka do wszystkich ludzi. Bardzo ważną cechą w tym wypadku jest ufność. Według E. H. Eriksona „rozmiary ufności zależą od jakości więzi macierzyńskie, jako że to właśnie matka tworzy poczucie ufności”.
„Poczucie zasadniczej ufności (...) wywodzi się z pierwszych lat życia”.
Ma to związek z bezpieczeństwem, które daje dziecku właśnie matka. Owe bezpieczeństwo stanowi warunek wytwarzania się i rozwoju wszelkich potrzeb psychicznych, emocjonalnych, społecznych. Kontakt emocjonalny między małym dzieckiem, a matką odgrywa ważną rolę w kształtowaniu się osobowości.
Matka nie tylko zaspokaja potrzeby dzieci nie tylko organizuje życie rodziny i jest główną twórczynią panującej w niej atmosfery. Matka spełnia jeszcze jedną bardzo istotną rolę.
Mianowicie stanowi dla dziecka zarówno dla dziewczynki jak i dla chłopca wzór kobiety. We wczesnym dzieciństwie tak chłopcy jak i dziewczęta utożsamiają się ze swoją matką. To ona jest wówczas osobą ważniejszą w rodzinie niż ojciec.
Dziewczęta identyfikują się z matka, poprzez próbę naśladowania jej. W tym przypadku to zjawisko jest trwałe. Chłopcy po pewnym czasie wybierają, inny wzór i zaczynają identyfikować się z ojcem.
Rodzice dysponują jednakowym stopniem władzy, jednakowym autorytetem. Oboje powinni wpływać na rozwój i uczestniczyć w procesie wychowania. W Polsce rodzin, które składają się tylko z dwóch osób, rzadziej ojca i dziecka jest coraz więcej. Częstą przyczyną takiego stanu są między innymi rozwody, śmierć jednego z rodziców i narodziny dziecka poza małżeństwem. Różnią się w sposób istotny łączy je tylko jedna cecha, dziecko wychowuje się w rodzinie niepełnej.
Danuta ma szesnaście lat. Ma ukochanego brata bliźniaka, Filipa i trudną do zniesienia siostrzyczkę w wieku lat dwóch, która jest efektem romansu rodziców. Od dawna stara się uwierzyć, że oboje rodzice, którzy się rozwiedli kochają ją oraz jej rodzeństwo. Zawsze pragnęła, aby jedno lub oboje z nich miało normalną pracę lub najlepiej nie miało.
Od najmłodszych lat wychowywała ją babcia, opiekunki, ciotki oraz przyjaciółki rodziców. Jej rodzice żyli w ciągłym biegu, spieszyli się, lamentowali, sprzeczali, walczyli, a przede wszystkim ciągle ich opuszczali. Gdy była mała nigdy nie prosiła o wiele. Chciała tylko przytulić się do mamy i taty. Pragnęła czasu na wspólną kąpiel, posiłki, zabawę oraz rozmowę. Wraz z bratem stali się dla siebie szczególnie bliscy, ponieważ musieli się troszczyć o siebie nawzajem. Filip jest jej bratem, tatą, wujkiem, przyjacielem od serca. Pełni rolę modelu mężczyzny we wszystkim. Z drugiej strony ona jest jego siostrą, matką, dozgonną ciotką i najlepszą przyjaciółką. W domu ma rzeczy, o których inni mogą tylko marzyć. Ma komputer, komórkę, sprzęt sportowy, własną sypialnię i mnóstwo pieniędzy na wydatki. Nie chce wielkiego mieszkania, drogich prezentów i ciuchów, bo przecież niektóre z nich nawet nigdy nie zostały rozpakowane.
Często zadaje sobie wiele pytań ... Ile kosztuje rodzina? ... Jak dużo dalibyśmy za to, aby mieć jednego rodzica, który dowiózłby nas do szkoły? Albo jednego rodzica, który spotkałby się z nami wieczorem po ciężkim dniu. A gdyby mieć dwoje takich rodziców, z którymi dałoby się spędzić sobotni wieczór przy ognisku, albo iść z nimi popływać, pospacerować, jeździć na łyżwach, robić zakupy albo po prostu zwyczajnie porozmawiać. Nie na jednej nodze, nie na odtrąbiono, lecz czuła, pełna troski rozmowa twarzą w twarz.
(...) Czy wy rzekomo inteligentni, dojrzali i mądrzy dorośli nie możecie zrozumieć, że nie da się zapłacić za cierpienia, nocne koszmary i łzy? ... Czy lepiej mieć szczęśliwą rodzinę niż karierę? ... Kim ja tak naprawdę jestem i jakie jest moje miejsce w tym całym bałaganie jakim jest życie rodzinne?
Dziewczyna jest pozbawiona pewności siebie, a zdolność do nawiązywania kontaktów osłabła, uległa zakłóceniu. Woli nie dostrzegać cierpienia z tego powodu, że nie rozumie jego mechanizmów. Woli się odizolować od własnych słabości.
Nieświadome oczekiwania zdarzeń niosących lęk i ból- które przeżyła kiedyś- stały się źródłem zaburzeń ( nerwicy, psychozy, bólów psychosomatycznych). Jest to lękliwe oczekiwanie przyszłości, które ujawnia utajoną, nieświadomą gotowość reagowania. Jak się urodziłeś tak będziesz żył. Jeżeli matka i ojciec cię pragnęli, to będzie ci wolno pragnąć. Jeżeli rzeczywiście cię kochali, to będziesz kochać. Jeżeli rodzice darzyli cię szacunkiem, to będziesz szanował życie.
Nadmierny ból, męka, tortury i osamotnienie po porodzie osłabiają na zawsze siły życiowe i ograniczają radość istnienia. Można oczywiście wyleczyć nawet głębokie zranienie psychiczne. Warunkiem jest odbiór sygnałów, znaków, jakie wysyła dziecko. Niestety niejednokrotnie jest tak, że większość rodziców nie zauważa cierpienia swojego dziecka.
Macierzyństwo oraz rodzicielstwo nie są łatwe, a można by powiedzieć, iż nie każdy wywiązuje się z tego zadania. Dlatego też nie każda kobieta decyduje się na podjęcie tak trudnego kroku.
Jeżeli naprawdę chcesz dobrze dla dziecka, to poświęć mu trochę czasu. Porozmawiaj z nim, zainteresuj się jego problemami. Nigdy nie mów, że twoje dziecko nie może mieć problemów, bo przecież ma wszystko. Twoja „praca”, czas mu poświęcony, zaowocują w przyszłości. Pamiętaj, że nie można kupić więzi rodzinnej, miłości i ochrony przez Internet. Nie ma takich pieniędzy na całym świecie, aby zdobyć uścisk, pocałunki matki i ojca oraz w pełni szczęśliwej rodziny.
Pomyśl sobie, że gdzieś niedaleko żyją: dwoje niezdarnych nastolatków, którzy nie znają swoich rodziców, nie mieli nigdy domu rodzinnego; dwoje młodych ludzi, którzy nie mogą się doczekać, aby opuścić dom i pójść na studia.
Młody mężczyzna i kobieta, którzy nie chcą się nigdy pobrać i z pewnością nigdy nie zechcą mieć dzieci.
Dwuletnia dziewczynka, która być może nigdy nie pozna swojego prawdziwego ojca.
Dwoje dorosłych, wysoce cenionych profesjonalistów, przepełnionych poczuciem winy, prowadzących klasyczne, „podwójne życie”.
Oraz dwa utracone dzieciństwa.
J. Muras (red.); Księga przysłów polskich, Warszawa 2004, s. 221
B. Petrozolin- Skowrońska (red.); Mała Encyklopedia PWN, Warszawa 1996
W. Pomykało; Encyklopedia pedagogiczna, Warszawa 1997, s. 69
http://pl.wikipedia.org/wiki/Rodzina
W. Okoń; Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1996, s. 242
A. Sperling; Psychologia, Poznań 1995, s. 379
L. Witkowski; Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji E. H. Eriksona., Toruń 2000, s. 132
Ibid., s. 124
Ibid., s. 124
14