Toksoalbuminy (np.rycyna)- są to związki białkowe, dużej złożonej cząsteczce, podobne strukturą do toksyn bakteryjnych, działają one jako antygeny, powodując powstanie przeciwciał. Podawanie wzrastającej dawki powoduje uodpornienie możliwe jest też wyprodukowanie surowic odpornościowych, powodują aglutynacje erytrocytów (z wyjątkiem robiny), niedializujące, wrażliwymi na wysoką temperaturę. Zwykle występuje okres utajnienia pomiędzy spożyciem, a wystąpieniem objawów zatrucia. Objawy: podrażnienie przewodu pokarmowego, krwawa biegunką, obrzękiem niektórych narządów (nerki, wątroba), nieodwracalne uszkodzenie komórek.

Kumaryny - grupa organicznych związków chemicznych będących pochodnymi α-pironu. Są one równocześnie cyklicznymi laktonami kwasu cis-o-hydroksycynamonowego, zwanego kwasem kumarynowym. Podział: kumaryny właściwe,furanokumaryny,piranokumaryny. W przyrodzie występują jako glikozydy, często jednak pod wpływem enzymów hydrolizują, dobrze rozpuszczalne w wodzie, niektóre mają zdolności fluorescencji.

Antrazwiązki- pochodne trójpierścieniowego związku aromatycznego - antracenu. Zalicza się do nich: antrachinony, antrony, antranole i diantrony. jest to duża grupa substancji biologicznie czynnych, o działaniu przeczyszczającym. Działanie łagodne(laxantia) silne (purgantia)mają barwę czerwoną, pomarańczową lub żółtą często ulegają utlenieniu np. podczas suszenia.

Alkaloid- zasadowy związek organiczny pochodzenia roślinnego, zawierający układy heterocykliczne z co najmniej jednym zasadowym atomem azotu w pierścieniu. Biosyntezowane z aminokwasów, silnie działają na organizm.Podział: Alkaloidy chinolinowejak (chinina, chinidyna), Alkaloidy chinolizydynowe(sparteina) Alkaloidy indolowe(ergotamina, ergometryna,winblastyna, winkrystyna)Alkaloidy izochinolinowe(np. papaweryna,morfina)Alkaloidy pirydynowe i piperydynowe( nikotyna, lobelina)Alkaloidy pirolizydynowe(laziokarpina)Alkaloidy purynowe(kofeina, teobromina)Alkaloidy steroidowe(solanina)Alkaloidy tropanowe(atropina, skopolamina)

Glikozydy cyjanogenne-zawierają grupę cyjanową -CN, w wyniku hydrolizy enzymatycznej lub kwasowej związki te wydzielają (kwas pruski) HCN,Przykłady: amigdalinę,prunazynę, sambunigrynę (bez czarny),linamarynę (len),lotaustralinę (koniczyna), factor Lathyrus(groszek), syntetyzowane są z aminokwasów,poprzez cyjanowodór blokująfunkcję enzymów oddechowych. Cyjanowodór może łączyć się z hemoglobiną tworząc cyjanohemoglobinę, niedysocjującą do hemoglobiny. W razie zatrucia i.v. 50 ml 30% tiosiarczany sodu. Śmiertelna dawka HCN wynosi około 1 mg/kg masy ciała.

Glikozydy nasercowe - Zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego, a jednocześnie obniżają częstość rytmu serca. Zaliczamy do nich kardenolidy, w który występuje pięcioczłonowy pierścień laktonowy i bufadienolidowe z sześcioczłonowym pierścieniem laktonowym,hamują działanie pompy sodowo-potasowej, wykazują synergizm hiperaddycyjny z jonami wapnia.

Saponiny sterydowe-występują: trędownikowatych, liliowatych, psiankowatych, motylkowatych, tworzą z wodą roztwory koloidalne i obniżają napięcie powierzchniowe roztworów wodnych. Aglikon nosi nazwę sapogeniny. Wiele saponin glikozydowych wykazuje działanie toksyczne, uszkadzają bowiem komórki nerwowe, erytrocyty (hemoliza krwinek) i miocyty. Zwiększają przepuszczalność błon komórkowych,resorpcję wielu substancji chemicznych (wody, metali),działają sekrolitycznie i mukolitycznie,nasilają działanie wielu leków,oddziałują przeciwzapalnie. Przedstawiciele:tigogenina,jamogenina, hekogenina,diosgenina.

Saponiny trójterpenowe-zawierają aglikon - sapogeninę o charakterze trójterpenu.Część cukrowa zawiera rozmaite cukry proste, najczęściej glukozę, ksylozę i galaktozę w liczbie kilku drobinObniżają napięcie powierzchniowe roztworów, mają zdolność pienienia, przyłączają się do cholesterolu w błonach komórkowych, zwiększają przesączalność biomembran, działają odkażająco, działanie sekrolityczne i mukolityczne. W nadmiernych ilościach uszkadzają błony komórkowe (hemoliza krwinek) i podrażniają ośrodek wymiotny. Niektóre działają silnie rozkurczowo i przeciwzapalnie. Występują u wielu gatunków z rodziny goździkowatych, fiołkowatych, krzyżownicowatych, araliowatych i motylkowatych. Przedstawiciele: hederasaponiny, primulasaponiny,saponazydy, glicyryzyna, escyna.

Żywice naturalne-wytwarzane przez komórki żywicorodne wielu roślin, zawierającymi mieszaninę kwasów organicznych, alkoholi, fenoli, estrów i węglowodorów. Na powietrzu twardnieją. Z żywic naturalnych otrzymuje się kalafonię i lakiery.

Olejki eteryczne-to zapachowe substancje będące mieszaninami rozmaitych związków organicznych alifatycznych, pochodnych terpenów, pochodnych fenylopropanu, alkoholi, aldehydów, ketonów i estrów. Są optycznie czynne, posiadają zapach, są lotne, dobrze rozpuszczają się w spirytusie, glicerolu i w lipidach. Olejki eteryczne podane doustnie łatwo przenikają z jelit do krwi. Wydalane są przez płuca,nerki,wątrobę,przez skórę Działanie: drażniące,wykrztuśne, zaczerwienie skóry, poprawienie ukrwienia błony śluzowej i wzmożenie czynności wydzielniczej,żółciopędne upłynnia wydzielinę śluzową, ułatwiając jej wydalenie, nasila ruchy migawkowe nabłonka orzęsionego, odkażające,wiatropędnie, napotnie, moczopędnie i rozkurczowo.

Fawizm, choroba fasolowa - dziedziczna choroba związana z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. Jej symptomem jest silna anemia. Objawia się po spożyciu surowego bobu lub zetknięciu z jego pyłkiem.

Latyryzm- zatrucie groszkiem, spowodowane jest obecnością czynnika (β-aminopropionylu) hamującego aktywność oksydazy lizenowej.

Ergotyzm-zatrucie alkaloidami sporyszu zjedzonymi w zakażonym nim ziarnie zbóż.

BIELUŃ DZIĘDZIERZAWY- rodz.psiankowatych,subst.trujące:l-hioscyjamina,l-skopalamina,atropina,skopina,apoatropina,beladonina,saponiny,garbniki,metaloidyna,kuskohigryna(0,2-0,5%alkaloidów alkaloidów roślinie);Objawy:psychotyczne,halucynacje,tachykardia,tachypnoe,zaczerwienienie skóry,suchość śluzowe,zrenice szeroki i sztywne,drgawki kloniczne,wzrost temp.ciała,porażenie ośr. Oddechowgo;leczenie:płukanie żołądka,barbiturany,leki p/gorączkow,pilokarpina,fizostygmina,neostygmina;

LULEK CZARNY-rodz.psiankowatych,subst.toks:l-hioscyjamina,l-skopalamina,kuskohigryna,apoatropina,skopina;Objawy:takie jak w bieluniu+śpiączka;Leczenie:takie jak w bieluniu;

POKRZYK WILCZA JAGODA- rodz.psiankowatych;subst.toksyczne:l-hioscyjamina,atropina;Objawy:takie jak w bieluniu;Leczenie:takie jak w bieluniu;

SZALEJ JADOWITY- rodz.baldaszkowatych;Subst.toks:cukotoksyna,cykutol,olejki eteryczne;Objawy:pieczenie w jamie ustnej,gardle,przełyku,bóle brzucha,nudności,tachykardia,zawroty głowy,senność,uczucie upojenia,osłabienie,opisthotonus,padaczka,sinica,spadek temp.;Leczenie:płukanie żołądka,leki p/drgawkowe,fenobarbital,leki zwiotczające;

SZCZÓŁ PLAMISTY- rodz.baldaszkowatych;subst.toks.:konnina,gamma-koniceina,diosmina,olejki eteryczne;Objawy:pieczenie w gardle,przełyku,ślinotok,zaburzenia wzroku,osłabienie kończyn,nudności,wymioty,ból brzucha,biegunka,szerokie żrenica,zawroty głowy,zmęczenie,mrowienie,uczucie zimna,porażenieczucia i ruchu(najpierw kończyny dolne);Leczenie:płukanie żołądka,środki osłaniające bl.śluzową,wyrównanie gospodarek,leki p/drgawkowe;

TOJADMOCNY:rodz.jaskrowatych;Subst.toks:akonityna,hipokonityna,mezokonityna,neopelliny,magnofloryna;Objawy:bóle głowy,oczu,kończyn,uczucie gorąca,ucisk i mrowienie twarzy,pieczenie całego ciała,poty,dreszcze,znieczulenie kończyn i całego ciała,porażenie zakończeń ruchowych,ślinotok,nudności,wymioty,biegunka,wzmożona diureza,cera blada,spadek temp.,duszność;Leczenie:prowokowanie wymiotów,płukanie żołądka,postepować wg.zasad intensywnej terapii;

ZIMOWIT JESIENNY:rodz.liliowatych;subs.toks.:kolchicyna,demekolcyna,kolchikozyd;Objawy:okres utajenie 5-6h,piecznie w gardle gardle przełyku,uczucie pragnienie,trudności w połykaniu,ślinotok,nudności,wymioty,bóle brzucha,wzdęcia,biegunka,krwiomocz,skurcze pęcherza moczowgo,tachykardia,sinica,zapaść,identyfikacja:chromatografia;Leczenie:płukanie żołądka,wyrównanie gospodarek,leki rozkurczając,przeciwbólowe;

TOKSYCZNOŚĆ JADÓW ZWIERZĘCYCH:

ŻMIJA ZYGZAKOWATA- subst.toks:fosfatydazy;Objawy:tachykardia,tachypnoe,zimne poty,obrzęk z bólem,zasinienie w miejscu obrzęku,powiększenie węzłów chłonnych,zaburzenia żołądkow-jelitowe,leukocytoza,niedokrwistość,trombocytopenia,wzrost temp.,zaburzenia oddychania,wstrząs,spadek RR;Leczenie:odkażenia rany,unieruchomienie chorego,opaska uciskowa(NIE JESTEM PEWIEN),leki uspokajające,oziębienie miejsca ukąszenia,

ANTYTOKSYNA,surowica p/tężcowa,antybiotyki;

PSZCZOŁY- subst.toks.:substancje kwaśne i zasadowe;Objawy:zaczerwienie,obrzęk,bąbel,ból,pokrzywka,rumień obrzekowy,wstrząs anafilaktyczny; Leczenie:usunąć żądło,coś p/świądowego, leki p/histamionow,w przypadku wstrząsu leczenie jak we wstrząsie;

PAJAKI- sus.toks:toksoalbuminy;Objawy:ból,obrzęk,swędzenie,bóle brzucha,wstrząs anafilaktyczny;Lecznie:odkażenie,oziębienie,leki p/histamionow

GRZYBY:

DIAGNOSTYKA ZATRUC GRZYBAMI- dokładny wywiad,badanie chorego,morfologia,HT,MCV,OB.,gazometria,st.elektrolitów,kreatynina,aminotransferazy,enzymy wątrobowe,ogólne badanie moczu,chromatografia cienkowarstwowa,identyfikacja resztek pokarmowych;

ZATRUCIA: ZATRUCIA CYTOTROPOW: MUCHOMOR SROMOTNIKOWI- subs.toks.:falotoksyny,amonitotoksyny;Objawy:utajenie ok.12h,nudności,wymioty,bóle brzucha,biegunka,pragnienie,bladnięcie powłok,zimno w stopy,sinica,osłabienie,spadekRR,śpiączka wątrobowa;

LECZENIE:płukanie żołądka,tetrachlorek węgla, tioacetamid(zobojętnie niewchłoniętych resztek),penicylina krystaliczna,sulfadimetoksyna,hemodializa,intensywna terapia zachowawcza;

MUCHOMOR WIOSENNY- tak samo jak sromotnikowi;

PIESTRZENICA KASZTANOWATA- subs.toks.:gyromitryna;Objawy:utajenie 6-15h,nudności,wymioty,osłabienie,bóle brzucha,glowy,suchość i pieczenie w jamie ustnej,ślinotok,hepatomegalia;Leczenie:plukanie żołądka,wyrównanie gospodarek,gospodarek/bólow,rozkurczowe,leki osłaniające wątrobę;

ZASŁONAK RUDY- subst.toks.:oreallanina;Objawy:utajenie 2-21dni,bóle brzucha,wymioty,żółtaczka,tkliwość,niewydolność nerek,suchość śluzówek,zaparcia,pragnienie;Leczenie:płukanie żołądka,hydrokortyzon i.v.,leki osłaniające wątrobę,wit.B,C,wyrównanie gospodarek;

ZATRUCIA NEUROTROPOWE:

KROWIAK PODWINIETY:sus.toks.muskaryna,betalina,acetylocholina;Objawy:pobudzenie PNS,ślinotok,nadmierna potliwość,łojotok,rozszerzenie naczyń,zwężenie źrenic,nudności,wymioty,bóle bzucha biegunka,łzawienie,bóle glowy,wyskoa temp.,przejściowa ślepota;Leczenie:płukanie żołądka,wyrównanie gospodarek;

STRZĘPIAK CEGLASTY- subst.toks.:muskaryna;Objawy:bóle brzucha,biegunka,nudności,wymioty,silne poty,ślinotok,zaczerwieninie skóry,bradykardia,zaburzenia oddychania;Leczenie:płukanie,atropina;

MUCHOMOR CZERWONY:subst.toks.:muskaryna,muscymol,kw.ibotenowy;utajenie 2h,objawy żołądkowo-jeelitowe,niepokój,szum w uszach,uczucie lęku,zawroty głowy,kolorowe sny,halucynacje,spadek RR,zaczerwienieni skóry,wzrost temp.,szerokie zrenice,skurcze toniczno-kloniczne,śpiączka;Leczenie:płukanie,neuroleptoanalgezja;

ZATRUCIA GASTRYCZNE;

CZUBATKA GRZBIENIOWATA,CZUBATKA KULISTA,GĄSKA RÓZGOWATA,SIARKOWA,TYGRYSOWI,GOŁĄBEK KRUCHY,WYMIOTNY,MSLANKA CEGLASTA,WIĄZKOWA,MLECZAJ PŁOWY,WELNIANKA- Objawy:nudności,wymioty,pragnienie,bóle brzucha,biegunka,zaburzenia gospodarek,spadek RR,tachykardia,zapalenie płuc,mocznica,zgon;Leczenie:płukanie,p/bólowe,rozkurczowe,wyrównanie gospodarek,ścisła dieta;

ZATRUCIA GRZYBAMI JADALNYMI:spowodowane brakiem,lub niewłaściwą obróbką termiczną, złym przechowywaniem;Objawy:bóle brzucha,biegunka,wymioty,wzrost temp,rozbicie,bolesność uciskowa w nadbrzuszu.

MYKOTOKSYNY są toksycznymi metabolitami wtórnymi grzybów (pleśni), należących przede wszystkim do rodzajów Aspergillus, Penicillium i Fusarium. Mogą powstawać w wielu produktach rolnych i w bardzo różnych warunkach,mają różnorodne działania toksyczne oraz charakteryzują się wysoką odpornością na temperaturę i dlatego ich obecność w żywności oraz w paszach niesie ze sobą potencjalne zagrożenie dla zdrowia zarówno ludzi jak i zwierząt,należądo nich: aflatoksyny, ochratoksyny, trichotecyny i fumonisyny.

---