- Jacobson reprezentant metody formalnej

- zerwanie z historia literatury dało nowa dyscyplinę ; teorie literatury - badać ma ogólne zachowania i mechanizmy powodujące, że jakaś wypowiedź jest dziełem sztuki , zatem nowa nauka wyodrębnia się z poetyki. Przedmiotem nauki ma być system chwytów określających konstrukcję każdego utworu , chodziło o ponadindywidualny system ekspresji

- jezyk poetyckie zostaje wyodrębniony z literatury jako przedmiot teoretyczny

- badacze z kola w Petersburgu w 1917: eichenbaumn szklowski, jakobiński Tomaszewski tynianow plus grupa z Moskwy która od 1915 pracowała w kole lingwistycznym: trubiecki, Jacobson i Briko, działający zgodnie z antypsychologizmem, dla nich dzieło literackie było niezależne od procesu tworzenia

- pojecie systemu z językoznawstwa, zainteresowanie językiem tez z praktyki artystycznej futuryzmu i koncepcji słów na wolności Chlebnikowa, Majakowskiego, ich poezja świadomie zrywała z obrazem, symbole na korzyści autonomicznej wartości impulsu dźwiękowego, eksperymentu języka na grze fonetycznej, przeżycia artystycznego jako przeżycia zmysłowej formy

- to wszystko tłumaczy nazwę ruchu, stworzona przez przeciwników kierunku, jako etykieta do badań ignorujących treść utworu na rzecz konstrukcji, układów formalnych

- przeżycie estetyczne powinno mieć asemantyczny charakter, które miało być emocjonalną rekcją na dźwięk i konstrukcję. Takie przekonanie o autotelicznej wartości układów dźwiękowych zbliża metodę formalną do Kanta. On waloryzował w przeżyciu formę, kształt, mało interesował się językową stroną poezji, rozpatrując ją raczej w kontekście procesów symbolicznych. Badania które opierały się na autoteliczności zmysłowy kształt poezji wiązały z materią mowy

- koncepcja języka poetyckiego: formaliści potraktowali jako system reguł wyrażania artystycznego, kategoria tożsama z literackością - zespół chwytów zmieniający wypowiedź językową w dzieło artystyczne

- ale na początku uważali ze poezja to forma dialektu, przeciwna mowie potocznej , opisywał go ze względu na właściwości fonetyczne i psychofizjologiczne, dla Jacobsona istniał autonomiczny język poezji widział go formalistycznie jako efekt umyślnych operacji

- w latach 30 jacobson zakwestionował koncepcję języka poetyckiego jako dialektu , bo funkcja poetycka jest artystycznym wykorzystaniem zasad języka ogólnego - widzimy ewolucje przewartościowanie formalizmu

- na początku formalizm przeciwstawiał język poetycki jerzykowi potocznemu a literaturę życiu

- forma poetycka miała działać niezależnie od treści, włączyć z nią łamać nawyki odbiorcy jego poczucie piękna, asemantyczność oznaczała rodzaj działania artystycznego waloryzującego sam fakt działania [sztuki]

- różne rozumienie słowa forma, dla Szołowskiego to zmysłowy kształt poezji, dźwięk przeciwstawne znaczeniom materialne układy fonetyczne, zyskiwało sens formy gdy przeciwstawione tworzywu artystycznemu

- tworzywem poezji jest język, a jego indywidualne wykorzystanie to forma, tworzywo szerzej to materiał życiowy, treść, fabuła , która po artystycznej pracy zmienia się w formę, a takie rozumienie formy pozwala przejść z problematyki języka poezji do zagadnień języka artystycznego, pojmowanego jako zespół operacji - chwytów dokonywanych przez literaturę na tworzywie

- w gre wchodziła analiza prozy , która była dorobkiem formalizmu. Bowiem ewolucja form narracyjnych nie była dogłębnie badana, interesowana się światem przedstawionym w epice albo struktura gatunkowa pojętą w kategorii ekspresji

- kategoria chwytu fundamentalna dla formalizmu: dla Szołowskiego to operacje arsytyczne zwiększające trudność i czas percepcji , bo proces odbioru w sztuce powinien być wydłużony w czasie. Zadaniem chwytu jest sprawić by forma utworu była namacalna, zaczyna działać na czytelnika , efektem działania chwytów jest dezautomatyzacja nawyków odbiorcy , emocjonalne poruszenie. To głownie dzięki operacją uniezwyklenia : przeniesienie realnego powiązania do umownej konstrukcji w celu zaostrzenia poznania realnego środowiska, kategoria uniezwyklenia występowała wcześniej u romantyków

- celowe zabiegi artystyczne spotyka się na każdym poziomie utworu od fonetycznego, przez morfologiczny składniowy Az do kompozycji dzieła. Chwytem jest każde świadome działanie artysty , a więc cała sztuka. Gdy traktowana jako umiejętność, jako celowe wykorzystanie reguł, jako tehne - odzywa antyczne ujęcie sztuki

- chwyty nie istnieją sam w sobie, ich wartość zależy od reakcji odbiorcy , chodzi o poruszenie i zgwałcenie nawyków odbiorcy a w efekcie prowadzi do powstania nowej wrażliwości estetycznej , eichenbaum mówił o chwycie minusowym i splocie swoich tradycji w sztuce naruszeniu tradycji zmian , to kontynuowane w nastawieniu strukturalistów poetyka historyczna jako nauka o ewolucji form literackich, dociekanie nad aktualizacja starych wątków [toposów] i danych form epickich w twórczości pisarzy

- badania nad prozą w formalizmie miały dwa kierunki

- 1, sokołowski zajmowała się kompozycja gatunków epickich takich jak powieść czy nowela

- 2: eichenbaum interesował się językowa strukturą utworów prozaicznych , patrząc na narrację i pozycję narratora

- u podstaw obu kierunków elementarne rozróżnienia a ich opis zasługa formalistycznej poetyki, sokołowski rozróżniał materiał i temat artystyczny: materiałem utworu może być Zycie, ale też schematy fabularne, motywy i wątki poboczne, tworzą one fabułę utworu

- kategoria fabuł daje pewne trudności interpretacyjne - bieg opowiedzianych wydarzeń , powinna tworzyć element wewnętrznego świata utworu, tematu, artysta dokonuje selekcji wydarzeń według określonej hierarchii potem komponuje je w całość artystyczną. Sama fabuła może być wyłożona na wiele sposobów, wspólnota fabuł nie oznacza tożsamości utworów

- dla Tomaszewskiego to temat; pojecie sumaryczne, łączące jako całość materiał słowny utworu i ilość znaczeń z nim związanych , u szklovskiego fabuła to: powiązanie wypadków według wzajemnego związku np. przyczynowego. Elementarnymi jednostkami tematu artystycznego są motywy: powiązane w fabule oznaczają przejście z 1 sytuacji w 2, zatracają swoja logiczna więż na rzecz konstrukcji artystycznej

- motywacja to wprowadzanie systemu chwytów by uprawdopodobnić wprowadzenie pewnych motywacji i cih kompleksów

- motywacja zdaniem Tomaszewskiego może być kompozycyjna, realistyczna i artystyczna , dla niego prawdopodobieństwo to kompromis między obiektywną możliwością, a tradycja literacką , wybór tematu powinien być artystycznie uzasadniony

- skupienie uwagi na wnętrzu utworu powoduje swoiste ujęcie bohatera, postać literacka jest wynikiem transformacji materiału w temat artystyczny, jest tez upersonifikowaną motywacja powiązań motywów , to pochodna wydarzeń, działa, czynności. Liczy się jej funkcja w układzie czynności

- to daje teorię gatunków epickich , dla szkolvskiego nowela to połączenie motywów dające niespodziewane rozwiązanie Propp zajmował się bajkami i próbował wyróżnić jednostki fabuły bajkowej, widzi powtarzające się schematy akcji, jako gatunek bajke okresla niewielka liczba funkcji ich następstwo ma charakter stały. A funkcje są jej niezmiennymi elementami. Postacie zmieniają się w zależności od bajki, powiązanie funkcji tworzy schemat syntaktyczny gatunku,a bajki to jego wariant

- propp zajmował się tez celowymi procederami artystycznymi twórcy w folklorze, badania potwierdziły, że literatura to immanentnym system składający się z rożnego typu reguł i schematów wyrażania powtarzalnych, automatyzowanych, aktualizowanych w danych dziełach. W semiotyce narracyjnej odżyło to jako poszukiwanie konkretnych i indywidualnych tekstów fabularnych danego modelu, narzucający konkretowi przymus logiczny

- fromaliści badali językowa strukturę utworów prozaicznych; od eichenbaum - w `narracji mówionej' [ tzw. Skaz] akt opowiadania jest czynnikiem kształtującym formę fabuły w sytuacji narracyjnej skazu jezyka jako mowa konkretnej postaci nastawiony jest na mówienie do konkretnego słuchacza, w tekście mam `namacalne' wskaźniki porozumienia jak intonacja, semantyka, słownictwo wysuwa się na pierwszy plan i aktywizuje odbiór, w takim type słowo jest najważniejsze.

- Winogradów mówił o problemie natury literackich utworów , dla niego narrator to `opowiadacz', `autor obrazu' to część osobowości pisarza, reprezentowana przez językowy kształt dzieła.

- każdy na swój sposób posługuje się językiem, co go charakteryzuje, w literaturze to charakterystyki immanentne wynikające z konstrukcji utworu, dowodzą związku z tradycjami mowy i konwencjami ekspresji

- Winogradów i bahtin: utwór literacki jako wypowiedź wśród innych wypowiedzi, język -reprezentant podmiotu mówiącego dialog języków -dialog światopoglądów, to fenomeny literackie, które ujęte poza opozycje treści i formy były polem dociekań nad semantyka w powieści, związaną z historią i wartościami ludzi

- formalizm wyłonił 2 różne tendencje:

-1 traktuje literaturę jako realizacje ponadosobowych schematów i modeli

-2: traktuje literaturę jako słowo , fenomen ściśle związany z osobowym historycznie usytuowanym podmiotem

- ich prace, w 20 latach gdy formalizm traci, u bahtina kategoria życia to społeczny kontekst w wypowiedzi i światopoglądowe nacechowanie słowa a 2-i rekonstruuje obraz autora na podstawie tekstu

- tymianowy: historyczne aspekty literackości , literackość to system chwytów nastawiony na wzbudzenie zainteresowania odbiorcy . zdaniem szklovskiego pewne efekty artystyczne na tle innych SA ich zaprzeczeniem, ale po pewnym okresie i one się automatyzują i trąca swoją estetyczna wartość, tworzą repertuar szablonów i schematów, one mogą być zapomniane lub odnowione w nowej sytuacji i funkcji. Kategoria chwytu ma charakter funkcjonalny, paralelizm jako stymulator uwagę odbiorcy nie wiąże tej operacji z żadnym szczególnym materiałem , Paralelizm realizuje się w poezji inaczej niż w prozie - zasada powt. -Dźwiękowych a konstrukcja fabuły

- zasady konstrukcyjne są dynamiczne rozbijają próby statycznych definicji.

-tynianowa interesował fakt literacki , fakt literacki to zjawisko [utwór, wypowiedź] w danej sytuacji odczuwane jako literackie, artystyczne , przeciwnie do faktów życia codziennego. Zależy od społecznych norm artystyczności, a te SA zmienne historycznie i środowiskowo

- ich stałą cecha jest to, że to konstrukcje językowe

- zatem kontekstem dla utworu staje się potoczne zachowanie językowe, literatura to proces przemieszczania tego co literackie w strefę życia codziennego, ten ruch związany z historią

- chwyty znaczą na tle zachowań odbiorców ukształtowanych przez normy i konwencje życia literackiego [ono tez formą życia społecznego]

- dla tego badacza literackość to wypadkowa języka, tradycji literackiej, sytuacji, ta teoria powstała gdy jeszcze Ingarden chciał uchwycić w swoich tezach to co niezmienne w utworze

- dla tynianowa wyznacznikiem literatury może być językowa struktura utworu

- z Jacobsonem w problemach iluzjonicznych języka dał dużo przesłanek dla tez strukturalistów praskiej szkoły: dynamiczna konstrukcja językową to ograniczona całość składników wiersza, w utworze poetyckim wszystkie elementy wzajemnie powiązane podporządkowane naczelnej zasadzie konstrukcyjnej

- tynianowska forma to raczej struktura, zyskuje znaczenie w doniesieniu do funkcji jaka pełni w obrębie szerszych struktur jak kierunek literacki lub epoka

- kierunek który się sam wyczerpał , jego koncepcje przekroczyły jego założenia [ strukturalna definicja utworu, , psychologia sztuki, filozofia słowa]

---