NASIENNICTWO, WYKŁAD CZWARTY

Laboratoryjna kwalifikacja materiału siewnego :

1. Ocena wigoru nasion metody : bezpośrednie pośrednie

2. Oznaczanie zdrowotności nasion

3. Wymagania jakościowe w nasiennictwie

4. Świadectwa oceny nasion

Ocena wigoru nasion:

Wigor - suma tych cech nasion, które umożliwiają uzyskanie z nich siewek w warunkach polowych (stresowych)

Żywotność - zdolność nasion do życia (czynnego lub utajonego)

Wigor stanowi suma :

1. właściwości fizjologiczne

2. uwarunkowania genetyczne które są

3. modyfikowane przez środowisko

Wigor przejawia się:

• zdolnością nasion do szybkiego wydawania siewek w warunkach polowych

• zwiększoną tolerancją siewek na wpływ czynników środowiska

Testy oznaczania wigoru :

1. bezpośrednie

2. pośrednie

Testy pośrednie:

Testy pośrednie określenia wigoru przeprowadza się w laboratoriach nasiennych i dają wyniki przydatne do prognozowania wschodów w polu. Oznaczanie wigoru nie może zastąpić oceny zdolności kiełkowania.

Rodzaje testów pośrednich:

1. metody konduktometryczne

2. badanie szybkości kiełkowania - metoda Piepera

3. badanie wzrostu siewek- metoda Germa

4. badanie natężenia oddychania nasion podczas pęcznienia

5. traktowanie nasion wysoką temperaturą i wilgotnością

• test przyspieszania starzenia

• test kontrolowanego pogarszania jakości

Metoda konduktometryczna

1. Polega na mierzeniu elektroprzewodnictwa roztworów wodnych po namoczeniu nasion (stosowana przeważnie dla nasion grochu).

Nasiona podczas pęcznienia wydzielają związki, które mają właściwości elektrolitów. Gdy zastosujemy konduktometr to możemy określić elektroprzewodnictwo tego roztworu.

Istnieje ujemna korelacja między pomiarem przewodnictwa a wschodami w polu:

• gdy pomiar będzie niski to wschody w polu będą wysokie.

• wysoka wartość pomiaru oznacza słabe wschody.

Jednostką pomiarową jest mikrosimens

Badanie szybkości kiełkowania - metoda Piepera

2. Polega na ocenie szybkości kiełkowania nasion (ocena laboratoryjna bardziej precyzyjna niż ocena energii kiełkowania) Stosowana do wszystkich nasion. Informuje o średnim czasie potrzebnym do skiełkowania 1 nasienia. Im wyższa wartość współczynnika Piepera tym niższa energia kiełkowania.

Wzór:

W=∑ (d x pd)/k

d - kolejny dzień kiełkowania

pd - ilość nasion skiełkowanych w danym dniu

k - suma wszystkich skiełkowanych nasion

Badanie wzrostu siewek - metoda Germa

3. Służy do oznaczania wartości siewnej nasion. Na podstawie danych liczbowych uzyskuje się obraz rozwoju przyszłej rośliny. Polega na badaniu wzrostu siewek przy uwzględnieniu roli wyposażenia somatycznego nasion.

Wyposażenie somatyczne:

zawartość substancji zapasowych + zawartość substancji fizjologicznie aktywnych

zależy od :

1. wpływu środowiska na roślinę macierzystą

2. położenia nasienia w owocu lub owocostanie

3. wpływu rośliny macierzystej na dany fragment swego organizmu

Przebieg metody Germa:

• Polega na kiełkowaniu nasion w ciemnościach do całkowitego wyczerpania substancji zapasowych i enzymatycznych nasion.

• Następnie wykonuje się pomiar poszczególnych części świeżej i suchej masy kiełka.

• Obliczanie % udziału poszczególnych części w ogólnej długości kiełka.

Testy bezpośrednie

Testy bezpośrednie - określanie wigoru, polegają na stymulowaniu w laboratorium występowania czynników stresowych jakimi mogą podlegać nasiona w naturze.

1. Ocena Siły wzrostu

1. metoda Hiltnera

2. metoda Heinricha

2. Cold test

Ocena siły wzrostu :

Oznaczana jest gdy nasiona maja niską energie kiełkowania, czyli gdy:

1. nasiona stare

2. nasiona słabo wykształcone

3. nasiona z wysokim % kiełków nienormalnych

4. nasiona z wysokim % kiełków porażonych

5. z nieznanych powodów energia kiełkowania jest niska

Siła wzrostu - oznaczana jest aby uzyskać informacje o zdolności nasion do pokonania oporu ziemi i zdolności do rozpoczęcia przez siewki życia autotroficznego a więc informuje nas czy z badanych nasion wyrosną w polu zdrowe rośliny .

Siła wzrostu określa % nasion, które wysiane w piasku lub w ziemi, w warunkach laboratoryjnych, normalnie skiełkowały czyli pokonały opór przykrywającego je żwiru, o określonej grubości i wydostały się ponad jego powierzchnię.

Metoda Heinricha

Przebieg:

1. naczynie szklane

2. piasek Ø 0,75 mm

3. wysiew nasion w dwóch powtórzeniach po 100 szt

4. przykrycie nasion

• warstwa 3 - 4 cm (zależnie od gatunku)

• żwir Ø 2 - 3 mm

5. piasek nasycony wodą do 60% pojemności wodnej

6. temperatura kiełkowania 20°C

7. liczenie

1. wstępne ( po 5 dniach) siewki normalne

2. ostateczne ( po 14 dniach )

- siewki normalne

- siewki nienormalne

- waga części nadziemnych siewek normalnych

Wyniki :

1. średnia z dwóch powtórzeń

2. % wszystkich siewek normalnych

3. waga części nadziemnych siewek normalnych

Cold test:

Jest to kiełkowanie nasion kukurydzy (tu największe rozbieżności między laboratorium a polem) w ziemi przy zastosowaniu niskiej temperatury.

Przyczyny rozbierzności :

1. niska temperatura w czasie siewu

2. nasiona leżą długo w zimniej ziemi

3. atakowane są przez mikroorganizmy, więc wschody są bardzo słabe i nierównomierne mimo wysokiej zdolności kiełkowania w laboratorium

Przebieg metody:

1. podłoże- ziemia niesterylizowana pochodząca z pola na którym w ubiegłym roku uprawiano kukurydzę

2. wilgotność podtorza 60%

3. temperatura 10°C przez 5-7 dni

4. temperatura optymalna 30°C w dalszym okresie

Badania specjalne:

1. masa 1000 nasion

2. zawartość pośladu

3. wielkość i kalibraż kłębków buraka

4. nasiona porośnięte

5. nasiona zbutwiałe

6. nasiona gorzkie

7. nasiona o cechach zastrzeżonych

8. łąkowe

9. jednolitość partii nasion

10. zdrowotność nasion

Oznaczanie zdrowotności nasion

Celem jest wykazanie obecności lub braku :

- czynników chorobotwórczych (grzyby, bakterie, wirusy)

- szkodników (owady, roztocza, nicienie)

Uzasadnienie oznaczania zdrowotności

1. wysiew zakażonych nasion to :

1. słabe polony

2. źródło infekcji wielu chorób w polu, co powoduje:

- obniżenie wielkości plonu

- obniżenie jakości plonu

- utratę plonu

B. patogenny na nasionach z importu (choroby w nowych rejonach geograficznych)

Przyczynami rozwoju grzybów saprofitycznych są :

1. złe warunki zbioru

2. złe warunki przechowywania

3. starzenie się nasion

METODY BADANIA ZDROWOTNOŚCI

Cechy metod badania zdrowotności nasion

1. wiarygodne informacje

2. powtarzalne wyniki

3. wyniki laboratoryjne zbliżone do polowych

4. analiza mało pracochłonna

5. proste wyposażenie

6. wyniki otrzymane w krótkim czasie

I METODA

Bezpośrednia obserwacja nasion - polega na badaniu 400 nasion przy użyciu: oka, lupy, mikroskopu stereoskopowego , które pozwalają stwierdzić obecność :

- cyst nicieni

- owadów

- organizmów rozmnożenia grzybów

- wydzielin bakterii

- zmiana na nasionach

(przebarwienia, niedokształcenie, hipertrofia, uszkodzenia mechaniczne, nasiona uszkodzone przez choroby)

Metoda bezpośrednich obserwacji nasion pozwala na wykrycie (z całkowitą pewnością) tylko niektórych patogenów takich jak grzyby z rodzaju : Colletotrichum i Ascochyta

II METODA

Mikroskopowa obserwacja polega na obserwacji zawiesin otrzymanych po płukaniu nasion (preparaty barwne)

Metoda pozwala zaobserwować:

• zarodniki grzybów,

• strzępki grzybów,

• nicienie

III METODA

Metody inkubacyjne wykrywania czynników chorobotwórczych - metoda pozwala po określonym czasie inkubacji, na stwierdzenie występowania grzybów i bakterii:

• na powierzchni nasion

• wewnątrz nasion

• na kiełkach

Nasiona inkubowane są na podłożach z:

• bibuły

• pożywki agarowej

IV METODA

Obserwacja roślin - stosowana do identyfikacji tych czynników chorobotwórczych, których nie można wykryć poprzednimi metodami.

V METODA

Testy oparte na reakcjach biochemicznych . Testy serologiczne głównie do wykrywania wirusów i bakterii

WYNIKI należy podać:

1. % nasion opanowanych przez grzyby , bakterie, wirusy, uszkodzonych przez szkodniki

2. nazwy wykrytych czynników chorobotwórczych i szkodników

3. metody którymi się posługiwano

WYMAGANIA DOTYCZĄCE JAKOŚCI NASION ROŚLIN WARZYWNYCH

1. czystość - czystość analityczna - minimum

- zawartość nasion obcych - maksimum

2. zdolność kiełkowania- minimum

3. zdrowotność

Wymagania dotyczące jakości roślin ozdobnych:

- nasiona powinny wykazywać odpowiednią dla gatunku zdolność kiełkowania

- materiał rozmnożeniowy i nasadzeniowy roślin ozdobnych powinien być praktycznie wolny od : szkodników, chorób grzybowych, bakteryjnych, wirusowych

Czystość (%) minimalne wymagania

1. zwykle 98- 97 %

2. czasem niższa :

96% trybula ogrodowa, szparag, oberżyna

95% cykoria, endywia, marchew

Zawartość nasion innych roślin uprawnych i chwastów nie więcej niż granica górna:

1. Zwykle :

1% seler marchew szpinak

0,5 % cebula sałata pomidor

0,1 % ogórek dynia groch

2. Wyjątek stanowi: cykoria liściowa 1,5 %

Zdolność kiełkowania(%) minimalne wymagania:

1. zwykle:

65% np. por papryka marchew

70% np. cebula seler rzodkiewka

75% np. kapustne sałata pomidor

2. czasem wyższa :

80% fasola wielkokwiatowa ogórek bób

3. wyjątek stanowi :

50 % burak ćwikłowy, liściowy

ZDROWOTNOŚĆ - Dz. U. podaje „wykaz chorób i szkodników mających wpływ na jakość materiału rozmnażeniowego i nasadzeniowego roślin warzywnych, od których materiał rozmnożeniowy i nasadzeniowy powinien być praktycznie wolny”

Cebula szalotka, czosnek, por, dynia, kawon, melon, seler, ogórek

ŚWIADECTWO OCENY NASION - po przebadaniu każda partia materiału siewnego dostaje świadectwo lub informację która jest niezbędna zarówno w obrocie krajowym jak i międzynarodowym.

Świadectwa i informacje w obrocie krajowym:

1. Świadectwo Kwalifikacji Nasion:

Wystawiane jest dla nasion pochodzących z plantacji zakwalifikowanej polowo.

2. Świadectwo Wartości Siewnej Nasion

Wystawione jest dla nasion pochodzących z plantacji nie objętych urzędową oceną polową (kwalifikacja hodowcy), które spełniają w ocenie laboratoryjnej wymagania norm jakościowych.

3. Informacje o wynikach oceny nasion:

Wystawione jest po przeprowadzeniu oceny sprawdzającej zdolność kiełkowania nasion, w celu przedłużenia okresu ważności wcześniej wystawionych świadectw. Informacja wystawiona jest, wtedy, gdy nie wszystkie parametry są ocenione

Świadectwa w obrocie międzynarodowym:

• Stosuje się świadectwa Międzynarodowego Związku Oceny nasion (ISTA) wystawiane na formularzach w trzech kolorach (pomarańczowy, niebieski, zielony)

• Międzynarodowe świadectwo kwalifikacji nasion wystawione zostaje wtedy, gdy próby zostały pobrane zgodnie z przepisami międzynarodowymi

Formularz pomarańczowy

1. wystawiany gdy próbobranie i plonobranie nasion oraz ich ocena i wydawanie świadectw odbywa się w tym samym kraju

2. Próbobiorca musi pochodzić instytucji należącej do ISTA

Formularz zielony

1. Wydawany gdy próbobranie i plonobranie nasion odbywa się w jednym kraju, a ich ocena i wydawanie świadectw odbywa się w innym kraju

2. Próbobiorca misi pochodzić z instytucjo należącej do ISTA

Formularz niebieski

1. Wydawany gdy otrzymywane próby nie spełniają wymagań, które pozwoliły by wyniki ich analiz wpisać w formularze pomarańczowe lub zielone np. gdy próbobiorca nie pochodzi z instytucji należącej do ISTA

Partie nasion bez świadectw czyli nie odpowiadające wymaganiom jakościowym nie mogą być przedmiotem obrotu handlowego.

Dla roślin warzywnych świadectwo ważne jest przez:

• 12 miesięcy - dla nasion nie pakowanych hermetycznie

• 24 miesiące dla nasion pakowanych hermetycznie

---