PATOFIZJOLOGIA 28.09.2009

WYKŁAD 1

„POJĘCIE PATOLOGII, PATOMORFOLOGII, PATOFIZJOLOGII. ZDROWIE I CHOROBA, OGÓLNY PODZIAŁ CHORÓB”

PATOLOGIA - pathos (choroba, cierpienie) + logos (nauka)

To nauka o zmianach czynnościowych i strukturalnych ustroju w trakcie choroby.

Obejmuje:

1. etiologię - przyczyny powstawania chorób, czynniki

2. patogenezę - przebieg choroby, mechanizmy powstawania zmian

3. patomorfologię - zmiany strukturalne

4. zmiany czynnościowe (kliniczne) w jej przebiegu

Podział:

1. patomorfologia - opisuje zmiany morfologiczne w narządach objętych procesem chorobowym (zmiany mikroskopowe i makroskopowe), oraz ich diagnostykę mikroskopową

2. patofizjologia - opisuje zaburzenia czynnościowe w narządach objętych procesem chorobowym (np. hiperglikemia - trzustka, białkomocz, gorączka, wzrost stężenia cholesterolu w osoczu)

Patofizjologia opiera się o fizjologię, także mikrobiologię i biochemię oraz o chemię molekularną.

Teorie obejmujące istotę choroby:

1. humoralna (Hipokrates) - mieszanie się płynów

2. atomowa (dzisiejsza komórkowa, Asklepiades, Demokryt) - zmiany w najmniejszych cząsteczkach są przyczyną choroby

3. postęp dokonał się w Xix. (Rokitański i Virchow - rozwój teorii humoralnej i komórkowej). Rozwój ten był możliwy dzięki wynalezieniu mikroskopu. (van Leeuwenhoek)

W Polsce pierwszą katedrę patologii i terapii utworzono na UJ w 1784, w 1878 przekształcono na katedrę patologii ogólnej i doświadczalnej.

Najstarsza - katedra anatomii patologicznej UJ (1851r.). Kierownik - Dietl.

Definicja zdrowia:

WHO - stan pełnego fizycznego, psychicznego i socjalnego dobrego samopoczucia.

To stan normalny ustroju, którego czynność i struktura są prawidłowe, a układy regulujące zapewniają stan wewnętrznej równowagi oraz zdolność przystosowania się do warunków zewnętrznych.

Choroba - stan obniżonej zdolności przystosowawczej ustroju, w którym występuje zaburzenie jego czynności.

Występuje gdy:

1. dochodzi do osłabienia ewolucyjnie wykształconych mechanizmów adaptacyjnych i naprawczych

2. w wyniku nadmiernego oddziaływania szkodliwych czynników, co powoduje zaburzenia regulacji procesów życiowych

Jest wypadkową 2 procesów:

1. patologicznego czynności ustroju

2. przystosowawczego, obronnego - przeciwdziałającego szerzeniu się zaburzeń patologicznych

Klasyfikacja chorób:

1. etiologiczna (zakaźne i niezakaźne)

2. topograficzno-anatomiczna - choroby serca, nerek, układu krążenia, układu oddechowego itp.

3. uwzględniająca wiek i płeć - choroby wieku dziecięcego, dorosłych, starcze, ginekologiczne)

4. rola czynnika genetycznego - choroby dziedziczne i molekularne

5. podział ze względu na występujące podstawowe mechanizmy czynnościowe - choroby alergiczne, choroby tkanki łącznej, choroby zwyrodnieniowe

Choroby:

1. jawne - pojawiają się objawy

2. utajone:

• powstają wolno wywołując przystosowanie się ustroju (rozedma)

• dotyczyć mogą narządu parzystego (nerki) i są kompensowane (wodonercze)

Choroby samoistne - w których nie wykryto czynnika chorobotwórczego

Choroby społeczne - (przewlekłe, występują masowo) - gruźlica, choroby nowotworowe, reumatyczne, cukrzyca, choroby serca i naczyń, otyłość, psychiczne

Choroby zawodowe - powstające w związku z wykonywaniem określonej pracy lub z powodu warunków w jakich się ją wykonuje.

Choroby odzwierzęce - wąglik, ptasia grypa, toksoplazmoza

Choroby tropikalne - malaria, trąd, dżuma, cholera

Powikłania - odrębna choroba, powstająca w wyniku choroby pierwotnej, z niej wynikająca np. ropień płuc, zator tętnicy płucnej itp.

Podział chorób:

1. ostre - do tygodnia, objawy burzliwe

2. podostre - 4-6 tygodni

3. przewlekłe - ponad 6 tygodni, mogą nie dawać objawów lub tylko nikłe, następstwa poważne

• pierwotnie przewlekłe - np.cukrzyca

• wtórnie przewlekłe - poprzedza je ostra postać - burzliwe objawy, przechodzi w stan przewlekły np. zapalenie nerek, gruźlica

Okresy choroby:

1. utajenia - od zadziałania czynnika do wystąpienia pierwszych zwiastunów, dla zakaźnych - okres wylęgania

2. zwiastunów - pierwsze objawy, niepełne

3. jawny - ujawniają się wszystkie objawy

Zmiany nasilenia:

1. remisja - cofanie się zmian

2. zatrzymanie

3. nasilenie - wzrost objawów

Przebieg choroby:

1. regularny (typowy)

- wzrost objawów

- szczyt objawów

- spadek objawów (powrót do zdrowia)

2. nieregularny (nietypowy)

Drogi szerzenia chorób:

-anatomiczne (ciągłość, styczność, przerzuty)

-korelacyjne (zaniki po uszkodzeniu nerwów)

Koniec choroby?

-wyzdrowienie: całkowite lub niecałkowite (blizny)

-powrót do zdrowia (reconvalescentio)

-nawrót choroby (recidiva, np. róża, dur brzuszny), wznowy

Podział patomorfologii:

1. zaburzenia w krążeniu

2. zmiany wsteczne

3. zmiany postępowe

4. nowotwory: łagodne i złośliwe

5. zapalenia: swoiste, nieswoiste

Uszkodzenia komórki powstają gdy dochodzi do:

1. naruszenia integralności elementów składowych błony komórkowej, pozwalającej na zachowanie homeostazy jonowej komórki i jej organelli

2. zaburzeń oddychania komórkowego

3. zaburzeń syntezy białek enzymatycznych i strukturalnych

4. uszkodzenia aparatu genetycznego komórki

Przyczyny:

1. hipoksja spowodowana utrudnieniem lub spadkiem przepływu krwi

2. czynniki fizyczne (uraz mechaniczny, promieniowanie, zmiany temperatury, porażenie prądem czynniki chemiczne i leki

3. czynniki biologiczne (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pasożyty)

4. reakcje immunologiczne - związane z nadmierną odpowiedzią immunologiczną

5. reakcje autoimmunologiczne - powstają na skutek błędnego rozpoznania przez ustrój materiału komórkowego

6. zaburzenia genetyczne

7. niedobory pokarmowe

ANATOMIA PATOLOGICZNA, metodyka badawcza:

Sekcje zwłok ludzi i zwierząt:

- kliniczne - mają na celu np. rozwój nauki

- sądowe - z nakazu prokuratury, ustalenie przyczyny śmierci, czasu itp.

Cel sekcji:

- rozwój nauki, nauczanie studentów

- kontrola diagnozy (dla celów naukowych i statystycznych)

- ściganie przestępstw (medycyna sądowa)

Znajomość patomorfologii jest nieodzowna dla chirurgów.

Badania mikroskopowe:

Histopatologia - dział patomorfologii, w którym do analizy badawczej używa się mikroskopu optycznego

HISTOPATOLOGIA

1. pośmiertna

2. przyżyciowa (biopsja)

1. wycinkowa

• parafinowa - badanie wstępne lub pooperacyjne

• doraźna - śródoperacyjne, (mikrotom!)

2. oligobiopsja (małe skrawki materiału), gruboigłowa, materiał może być pobrany podczas wziernikowania narządu np. gastroskopii

• punkcja

• odbitkowa (np. w przypadku węzłów chłonnych)

• endoskopowa

cytologiczna, BAC - biopsja aspiracyjna cienkoigłowa np. sutka

Cytologia:

1. plwocina

2. popłuczyny (żołądka i jamy macicy)

3. płyny wysiękowe i przesiękowe (np. z jam: opłucnej, otrzewnej, osierdziowej)

4. rozmazy z powierzchni (błon śluzowych i nowotworów, np. z szyjki macicy, z przełyku)

5. osad moczu

6. wydzielina z brodawki sutkowej

Techniki stosowane w patomorfologii:

1. Immunohistochemia - wykrywa receptory, struktury charakterystyczne dla tkanki

2. Histochemia - wykrywanie substancji w komórkach np. glikogenu, tłuszczu

3. Immunofluorescencja i fluorescencja

4. Mikroskopia elektronowa (zwykła i skaningowa)

3 etapy badania histopatologicznego:

1. przedoperacyjny lub śródoperacyjny - cel - powstawienie diagnozy

2. pooperacyjny I - kontrola doszczętności zabiegu, ustalenie wskazań leczenia

pooperacyjnego

3.pooperacyjny II - w celu wykluczenia wznowy (przy nowotworach)

Patofizjologia eksperymentalna:

1. Badania na zwierzętach

Prowadzi się w celu wyjaśnienia zaburzeń czynnościowych na drodze doświadczalnej. Pozwala równocześnie ocenić zmiany patomorfologiczne w narządach.

2. Hodowle komórkowe/tkankowe

Prowadzi się na komórkach prawidłowych lub komórkach nowotworowych

Badanie cytologiczne jamy macicy: strzykawka, cewnik, sól fizjologiczna, aby pobrać wymaz: szpatułka lub wziernik.

Biopsja wiertarkowa np. kości: zamiast igły - trepan.

5

---