Profilaktyka chorób cywilizacyjnych w wieku rozwojowym

Celem działań profilaktycznych jest wdrożenie pewnych zabiegów i środków, których zadaniem jest nie tylko wzmożenie zdrowia oraz dobrego samopoczucia człowieka w środowisku, ale uchronienie jego organizmu przed różnymi dolegliwościami.

Rodzaj i czas wystąpienia choroby zależy od:

• czynników tenetycznych, a więc predyspozycji rodzinnej,

• wpływów środowiskowych, a zwłaszcza żywienia we wczesnym dzieciństwie,

• stylu życia

• zwyczajów kulturowych rodziny

Choroby cywilizacyjne, których rozwinięcie się u danej osoby możemy opóźnić lub zapobiec jej wystąpieniu:

• choroby alergiczne,

• otyłość,

• nadciśnienie tętnicze,

• miażdżyca,

• próchnica zębów,

• wady zgryzu,

• osteoporoza

Profilaktyka zdrowotna

Profilaktyka zdrowotna (prewencja) oznacza zapobieganie chorobom i dzieli się na trzy stopnie:

• profilaktyka pierwszorzędowa - to działania obejmujące całe społeczeństwo dotyczące najwcześniejszych działań jakie można podjąć, aby zapobiec niektórycm chorobom, np. szczepienia w chorobach zakaźnych,

• profilaktyka drugorzędowa - dotyczy osób z grupy ryzyka i obejmuje działania mające na celu wczesne wykrycie pojawiających się objawów choroby, np. system testów przesiewowych, badań bilansowych, grup dyspanseryjnych,

• profilaktyka trzeciorzędowa - dotyczy ludzi przewlekle chorych lub niepełnosprawnych i obejmuje działania zapobiegające dalszemu pogłębianiu się ujemnych skutków choroby, np. rehabilitacja, pomoc psychologiczna.

Prewencja chorób alergicznych

Dieta hypoalergiczna ciężarnej kobiety z rodziny obciążonej występowaniem chorób alergicznych???

1. Nie ma dowodów by eliminacja z diety matek w III trymestrze ciąży pokarmów zawierających alergeny mleka i jaja zmniejszała istotnie częstość alergii pokarmowej u dzieci.

- Dieta eliminacyjna w tym okresie może wpłynąć niekorzystnie na stan odżywienia matki i płodu.

2. Dieta hypoalergiczna noworodka i niemowlęcia z rodziny obciążonej występowaniem chorób alergicznych:

- promocja karmienia piersią, maksimum 6 miesięcy, optymalnie 9 - 12 miesięcy

Prewencja chorób alergicznych

• Najskuteczniejszym dietetycznym sposobem zapobiegania chorobom alergicznym, nawet w grupach ryzyka, jest wyłaczne karmienie piersią przez pierwsze 4 - 6 miesięcy życia

• Niemowlęta karmione sztucznie hydrolizatami białkowymi rzadziej zapadają na wyprysk atopowy

Prewencja chorób alergicznych

• W przypadku wystąpienia u niemowlęcia karmionego sztucznie alergii na białko mleka krowiego wskazane jest żywienie hydrolizatami (np. Nutramigen), a nie preparatami sojowymi czy mlekiem kozim, ze względu na ich silne właściwości alergizujące.

• W przypadku rozpoznania alergii na mleko krowie nie należy stosować również preparatów HA tzn. częściowych hydrolizatów białek mleka krowiego.

• Mieszanki typu HA można profilaktycznie stosować w żywieniu zdrowych niemowląt z rodzin obciążonych alergią

Prewencja chorób alergicznych

• nie stosowanie w żywieniu niemowlęcia dziecka produktów zawierających barwniki sztuczne i konserwanty

Prewencja chorób alergicznych

• Nie ma dowodów, że profilaktyczne późne wprowadzenie do diety niemowlęcia produktów uzupełniających uznanych za silnie uczulające np. ryb ma protekcyjny wpływ na rozwój alergii pokarmowej.

• Zaleca się nie wprowadzać pokarmów uzupełniających przed ukończeniem 17. tygodnia życia dziecka i nie później niż w 26. tygodniu życia

• Pokarmy uzupełniające zaleca się wprowadzać pojedynczo, obserwując ich tolerancję u dziecka

Prewencja chorób alergicznych

3. ograniczenie ekspozycji dziecka na czynniki alergizujące przez:

- modyfikację warunków w kierunku utrudnienia bytowania i rozmnażania roztoczy: obniżenie wilgotności mieszkań, unikanie tkanin i przedmiotów gromadzących kurz,

- usunięcie z domu silnych alergenów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, np.: kot, pies, gryzonie

4. ograniczenie ekspozycji dziecka na środowiskowe czynniki szkodliwe:

- dym tytoniowy,

- zanieczyszczenia przemysłowe,

Próchnica zębów - zapobieganie

• eliminacja czynników wywołujących próchnicę

• wzmocnienie budowy tkanek zęba przed i po zakończeniu jego rozwoju

Eliminacja czynników wywołujących próchnicę:

Właściwa higiena jamy ustnej, w tym prawidłowe szczotkowanie zębów prowadzące do całkowitego usuwania płytki nazębnej zawierającej bakterie, wykonywane po każdym posiłku, zwłaszcza zawierającym węglowodany.

Ograniczenie w pożywieniu węglowodanów prostych, a zwłaszcza słodyczy.

Właściwe żywienie niemowląt, najlepiej naturalne, a jeśli nie jest to możliwe to posiłki i napoje niesłodzone na noc całkowita rezygnacja ze smoczna podczas snu dziecka

Wzmacnianie budowy tkanek zęba poprzez:

Właściwą diete kobiety ciężarnej bogatą w witaminy, białko, wapń.

Prawidłowe żywienie niemowlęcia, zwłaszcza pełne pokrycie zapotrzebowania na białko i wapń w danym okresie rozwojowym,

Profilaktyka przeciwkrzywicza

• witamina D

Profilaktyka fluorkowa,

Lakowanie bruzd pierwszych zębów trzonowych,

Usuwanie kamienia nazębnego

Stomatologiczne badania profilaktyczne, co 6 miesięcy i wczesne leczenie próchnicy

Profilaktyka fluorkowa:

• jon fluoru, ze względu na silne powinowactwo do jonów wapnia, tworzy w szkliwie fluroapatyty wzmacniające budowę wewnętrzną tkanek zęba,

• tworząc na powierzchni szkliwa warstwę fluorku wapnia (CaF₂) umożliwia proces remineralizacji i zahamowanie demineralizacji,

• hamuje wzrost i aktywność płytki nazębnej, poprzez zmniejszenie aktywności enzymu bakterii próchnicotwórczych enolazy odpowiedzialnego za proces glikolizy na terenie komórki bakteryjnej

Formy profilaktyki fluorowej:

Fluorkowanie wody pitnej - zmniejszenie intensywności próchnicy o 30 - 50%, optymalna dawka fluoru w wodzie pitne20 powinna wynieść od 0,6 do 1,2 mg F/dm³,

dodawanie wluoru do mleka lub do soli kuchennej,

stosowanie tabletek lub kropli fluorowych

Formy profilaktyki fluorowej:

fluorowanie zębów egzogenne - kontaktowe, poprzez stosowanie past, płynów zawierających związki fluoru,

stosowanie podkładowych i wypełnieniowych materiałow stomatologicznych zawierających fluor

Wszystkie formy profilaktyki fluorowej powinny być przeprowadzane po uprzedniej ocenie zawartości tego pierwiastka w wodzie pitnej danego regionu.

Profilaktyka występowania wad zgryzu:

• niemowlę należy układać na twardym podłożu z nieznacznie uniesioną głową,

• karmić piersią, nie stosować smoczka,

• w późniejszym okresie zapobiegać utracie zębów,

• likwidować przyczyny oddychania dziecka przez usta,

Nadwaga i otyłość

Otyłość jest chorobą przewlekłą z istotnym wzrostem masy ciała, dziedziczącą się w sposób wielogenowy, ujawniającą się pod wpływem nadmiernie wysokoenergetycznego odżywiania się i braku ruchu.

BMI

indeks masy ciała (body mas index - BMI) - jest to stosunek masy ciała w kilogramach do kwadratu wzrostu w metrach (kg/m²)

koreule z ilością tkanki łącznej podskórnej, grubością fałdu skórnego i z masą tłuszczową ciała,

u dorosłych z prawidłową masą cziała wskaźnik BMI mieści się w granicach od 18 do 24,9 kg/m²

BMI

• wartość BMI przekraczająca 97 percentyl dla płci i wieku kwalifikuje dziecko jako otyłe, a wartość mieszcząca się pomiędzy 90 - 97 percentylem - jako dziecko z nadwagą

• wskaźnik BMI nie powinien być wyższy niż:

- 18 kg/m² u dzieci w wieku 5 - 7 lat,

- 22 kg/m² w wieku 8 - 12 lat,

- 26 kg/m² w wieku 13 - 17 lat,

Choroby związane z otyłością:

Nadciśnienie tętnicze - wzrost stężenia angiotensynogenu wydzielanego przez adiopocyty jest prawdopodobnie przyczyną wzrostu ciśnienia, wzrost wagi o 10 kg powoduje wzrost skurczowego ciśnienia o 4 mm Hg, a rozkurczowego o 2 mm Hg,

zaburzenia psychologiczne:

- depresja

- brak poczucia własnej wartości

Choroby związane z otyłością:

• zaburzenia przemiany tłuszczowej,

• choroba wieńcowa,

• cukrzyca typu II,

• stłuszczenie wątroby,

• zespół bezdechu śródsennego,

• nowotwory,

• schorzenia narządow ruchu,

• zwiększona śmiertelność,

Działania profilaktyczne przed wystąpieniem otyłości:

• karmienie naturalne niemowląt

• w karmieniu sztucznym niemowląt stosowanie tylko standaryzowanych mieszanek mlecznych, zawierających 1,3 g białka na 100 ml dla dzieci do 6 miesiąca życia i 1,5 g białka na 100 ml dla niemowląt w drugim półroczu życia, pełne mleko krowie zawiera około 3,1 g białka w 100 ml,

przekarmienie białkiem jest jednym z czynników ryzyka wystąpienia otyłości

Działania profilaktyczne przed wystąpieniem otyłości:

• u niemowląt powyżej 5. miesiąca życia źródłem energii powinny być głównie węglowodany złożone (ok 60%), tłuszcze stanowić powinny około 35% dostarczanej energii,

• właściwe zbilansowanie diety dziecka starszego - przewaga owoców, warzyw, drobiu, ryb, chudych mięs, produktów białkowych o małej zawartości tłuszczu, zwłaszcza nasyconych kwasów tłuszczowych, ograniczenie spożycia słodyczy

• kształtowanie właściwych nawyków żywieniowych: regularność spożywania posiłkow, tzw. „przekąski” pod postacią słodyczy, ciast, chrupek zaburzają prawidłową regulację łaknienia,

• zwiększenie aktywności fizycznej poprzez zastąpienie siedzącego trybu życia aktywną formą wypoczynku

Nadciśnienie tętnicze

• częstość występowania u dzieci: 1 - 5%,

• u dzieci NT zazwyczaj ma charakter wtórny,

• najczęstsza przyczyną wtórnego nadciśnienia tętniczego u dzieci są choroby nerek,

• nadciśnienie tętniczne samoistne dotyczy ok. 10 - 15% chorych na NT w wieku 14 - 18 lat,

• wywiad rodzinny jest obciążający u około 50% dzieci z samoistnym nadciśnieniem tętniczym

Nadciśnienie tętnicze

czynniki ryzyka rozwoju u dziecka samoistnego nadciśnienia tętniczego oraz chorób sercowo-naczyniowych w wieku dorosłym:

• czynniki genetyczne,

• otyłość,

• hyperlipidemia,

• brak wysiłku fizycznego,

• palenie papierosów,

• nadmiar sodu w diecie,

Nadciśnienie tętnicze samoistne - działania profilaktyczne:

ograniczenie soli w pierwszych trzech latach życia dziecka, postuluje się by nie dodawać soli do posiłków dla niemowląt, a u starszych dzieci stosować dietę niskosodową i wysokopotasową,

profilaktyka i leczenie otyłości,

profilaktyka i leczenie hiperlipidemii,

kształtowanie właściwych zachowań prozdrowotnych:

• czynny wypoczynek,

• uprawianie sportu,

• niepalenie papierosów,

Hipercholesterolemia i miażdżyca - profilaktyka:

• badania kontrolne dzieci i młodzieży z rodzin obciążonych występowaniem hipercholesterolemii, miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca lub samych będących w grupie ryzyka wystąpienia miażdżycy ze względu na otyłość, nadciśnienie lub nadmierne spożycie tłuszczu,

• u tych dzieci zaleca się stosowanie diety z ograniczeniem tłuszczów, zwłaszcza nasyconych,

• pożądane poziomy cholesterolu całkowitego u dzieci są niższe od 170 mg%, wartości określane jako graniczne - między 170 a 199 mg% wysokie - 200 mg% i powyżej

Osteoporoza - profilaktyka:

• prawidłowe żywienie, a w szczególności odpowiednia podaż wapnia w okresie dziecięcym i młodzieńczym w celu uzyskania szczytowej masy kostnej,

• odpowiednie dla wieku dziecka wzbogacenie diety w witaminę D

Choroby spowodowane przeciążeniem układu nerwowego

• nerwice

• zaburzenia i choroby psychiczne

• choroby psychosomatyczne

Profilaktyka zaburzeń psychicznych i psychosomatycznych

• obserwacja i oddziaływanie pedagogów szkolnych i nauczycieli na wzajemne relacje dzieci i rodziców,

• uwrażliwienie środowisk szkolnych i rodzinnych na narastający problem zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży,

• szybka pomoc psychologa i lekarza psychiatry,

Wśród zagrożeń cywilizacyjnych należy także wymienić problem uzależnień lekowych i narkomanii wśród dzieci i młodzieży,

postępowania prewencyjne mają tu charakter ogólnośrodowiskowy,

w postępowaniu leczniczym istotna jest współpraca zakładów leczących uzależnienia, psychologów, środowisk szkolnych i rodziny

---