Wykładowca: dr E. Suliga
Rozwój biologiczny człowieka z dn. 26.09.2010 (wykład nie jest skończony)
(niedziela)
Zaliczenia: na ćwiczeniach!
Rozwój - proces ukierunkowanych zmian, w których można wyróżnić następujące po sobie etapy przemian (fazy rozwojowe) danego obiektu, wykazujące ego różnicowanie pod określonym względem.
Rozwój fizyczny - całokształt procesów biologicznych, jakie zachodzą w rozwijającym się organizmie z wyłączeniem strefy psychicznej.
Ontogeneza - proces rozwoju od momentu połączenia komórki jajowej z plemnikiem aż do naturalnej śmierci osobnika.
Filogeneza - zmiany międzypokoleniowe, inaczej ewolucja gatunku.
Okresy rozwoju ontogenetycznego:
1) Rozwój prenatalny - od zapłodnienia do narodzin
2) Noworodkowy - pierwsze 4 tygodnie od urodzenia
3) Niemowlęcy - od 4 tygodnia do 1 roku życia - przyjęcie spionizowanej postawy
4) Wczesne dzieciństwo - od 1 roku do 7 roku życia - kończony przez wymianę zębów mlecznych na stałe
5) Dzieciństwo starsze - osiągnięcie dojrzałości płciowej - 12-15 lat dziewczęta, 16-18 lat chłopcy
6) Młodzieńczy - od osiągnięcia dojrzałości płciowej do osiągnięcia ostatecznej wysokości wzrostowej - około 30 lat
7) Dorosły - od 30 lat do 40 lat
8) Okres wieku dojrzałego - do 60 lat, tj. do zakończenia funkcji gruczołów płciowych
9) Okres starości - od 80 roku życia.
Rozwój płodowy
Powinien trwać 266 dni od poczęcia (a 280 dni od ostatniej miesiączki).
Ciąża od 37 do 42 tygodni - dziecko urodzone w terminie (donoszone)
Ciąża do 37 tygodni - dziecko urodzone przedwcześnie
Ciąża powyżej 42 tygodni - dziecko przenoszone
Okres noworodkowy
Ocena stanu biologicznego noworodka odbywa się wg skali Apgar, gdzie ocenia się: czynność serca, oddychanie, napięcie mięśni, reakcję na bodźce, barwę skóry. Za każdy bodziec dziecko może uzyskać od 0 do 2 punktów. Razem osiągnąć może 10 punktów.
Zmiany przystosowawcze do życia poza organizmem matki:
Po odcięciu pępowiny wzrasta poziom CO2, co powoduje podrażnienie ośrodków oddechowych w rdzeniu przedłużonym. Stąd wysyłany jest sygnał do mięśni oddechowych w klatce piersiowej i do przepony
Zamykają się połączenia między krążeniem małym (płucnym), a obiegiem dużym - zarasta otwór owalny występujący w przegrodzie między przedsionkami serca
Zmniejsza się produkcja hemoglobiny płodowej, a zwiększa produkcja hemoglobiny dorosłej
W kolejnym etapie następuje przystosowanie do warunków otoczenia.
Po porodzie ma miejsce spalanie tkanki tłuszczowej brunatnej. Z czasem dziecko przystosowuje się do spalania energii cieplnej pobieranej z pokarmu.
Urodzeniowa długość noworodka jest pomiarem bardzo mało precyzyjnym (ok. 50 cm)
Masa ciała średnio 3500 g (od 2500 do 4500 g) - w 4-5 dobie następuje utrata 10% wagi, dzieci z niską masą urodzenia mają poważne problemy medyczne i społeczne
Obwód głowy średnio 34,6 cm (33 cm - 36,5 cm) - niska wartość jest powodem do pogłębienia badań neurologicznych
Obwód klatki piersiowej - 33,4 cm (31 cm - 35 cm) - wartości są mniejsze od obwodu głowy
Obwód głowy ma przeważnie około 60-65% obwodu dorosłego człowieka
Obwód klatki piersiowej ma około 42-50% obwodu dorosłego człowieka
Długość kończyn dolnych ma około 24% długości dorosłego człowieka
Kończyny górne są dłuższe od kończyn dolnych
Największą dynamiką rozwoju charakteryzują się te części ciała, które miały najmniejszy stopień zaawansowania w rozwoju płodowym.
U noworodków charakterystyczne jest szpotawe ustawienie kolan i zgięciowe ustawienie stawów biodrowych i kolanowych, które wynika z przewagi zginaczy nad prostownikami
Odruchy bezwarunkowe (wrodzone)
Podtrzymujące funkcje życiowe:
Oddychanie
Ssanie
Połykanie
Kichanie
Czkawka
Krzyk
Zwężenie źrenic, itp…
Odruchy dające początek powstawania odruchów warunkowych i będące podstawą dla dalszych etapów rozwoju motorycznego:
Chwytny
Kroczenia
Pełzania
Odruchy stanowiące ewolucyjną pozostałość po przodkach
Pływania
Moro
Babińskiego
Rozwój fizyczny w okresie niemowlęcym:
Duży poziom rozwoju i duża przemiana materii (3x więcej na każdy kg ciała osoby dorosłej)
W pierwszym półroczu ma miejsce bardzo szybki rozwój tkanki tłuszczowej - największy przyrost przypada na 9 miesiąc
W 1 roku przyrost wielkości ciała wynosi 25 cm
Pierwsza dentycja - ok. 5-6 miesiąca pojawiają się pierwsze dolne siekacze
W 3 miesiącu zarasta małe ciemiączko, między 9 a 16 miesiącem zarasta duże ciemiączko
Rozwój układu nerwowego
Polega głównie na wzroście komórek nerwowych, wzroście dendrytów i włókien neuronowych oraz ich mielinizacji, zwiększa się również liczba synaps
W pierwszym okresie życia dziecka szczególnie aktywne są obszary zlokalizowane w obszarze pnia mózgu oraz związane z ruchem, na co wskazuje zwiększona aktywność głębokich warstw móżdżku
Ok. 6 miesiąca życia obserwuje się zwiększoną aktywność w płatach czołowych, co prawdopodobnie należy łączyć z pierwszymi oznakami percepcji
Do głównych wzorców rozwoju człowieka należą:
Wzrost cefalokaudalny
Wzrost proksymodystalny
Rozwój motoryczny w 1 roku życia
Noworodek - silnie rozwinięte odruchy bezwarunkowe; odwracanie z boku na bok w pozycji leżącej na brzuchu
1-3 miesiąc - unoszenie głowy w pozycji leżącej na brzuchu
4-5 miesiąc - obrót wokół własnej osi, dziecko samo chwyta zabawkę, potrafi przełożyć coś z ręki do ręki
5-7 miesiąc - dziecko zaczyna siadać
Ok. 8 miesiąc - siedzi samo bez podparcia
9 miesięcy - raczkuje opierając się na rękach i kolanach, następnie próbuje wstać
9-10 miesiąc - chwyt precyzyjny (kciuk i palec wskazujący)
12 miesiąc - chodzi, początkowo trzymając za rękę osobę dorosłą
W miarę dojrzewania kośćca i postępów w rozwoju motorycznym zaczynają kształtować się krzywizny kręgosłupa.
Noworodek posiada niemal prosty kręgosłup
Ok. 3-4 miesiąc - wykształca się lordoza szyjna
Ok. 6 miesiąc - wykształca się kifoza piersiowa
10-12 miesięcy - wykształca się lordoza lędźwiowa
Dla noworodków i niemowląt charakterystyczne jest niemal prostopadłe ustawienie żeber w stosunku do kręgosłupa
Czynniki rozwoju osobniczego człowieka
Czynniki endogenne
Genetyczne - Geny zlokalizowane są w chromosomach; genem nazywamy odcinek DNA. Dzieci dziedziczą po rodzicach GENY nie CECHY. Zależność „gen -> cecha” może być bardzo złożona.
paragenetyczne
Czynniki egzogenne
Biogeograficzne
Społeczno-ekonomiczne
Tryb i styl życia człowieka
Czynniki Endogenne, para genetyczne i pozagenetyczne