(na podstawie zagadnień egzaminacyjnych 2004/2005)

1. Zagadnienia ogólne.

1. Pojęcie i rodzaje organizacji międzynarodowych.

Organizacja międzynarodowa - pewna forma współpracy zrzeszająca podmioty z różnych państw. Dzieli się je na:

• pozarządowe (INGOs) - członkami są osoby fizyczne lub prawne (np. stowarzyszenia krajowe lub międzynarodowe o charakterze prywatnym lub publicznym); podstawą jej istnienia nie jest umowa międzynarodowa, lecz porozumienie nieformalne lub o charakterze wewnętrzno-prawnym; ich celem jest realizacja określonych zadań w sferze społecznej, kulturalnej, czy gospodarczej; np. Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Amnesty International, Międzynarodowa Izba Handlowa;

• międzyrządowe (IGOs) - forma współpracy państw ustalona w wielostronnej umowie międzynarodowej obejmująca względnie stały zakres uczestników (min. 3 kraje); ich członkami są państwa reprezentowane przez przedstawicieli mianowanych przez rządy oraz otrzymujących od nich pełnomocnictwa i instrukcje; istnieją stałe organy o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działające dla realizacji wspólnych celów; np. ONZ, Wspólnoty Europejskie, Środkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu (CEFTA);

2. Organizacje „koordynacyjne” i „ponadnarodowe”.

Podział wg stopnia władzy organu międzynarodowego w stosunku do państw członkowskich:

• o charakterze koordynacyjnym - cechą charakterystyczną jest uzgadnianie działań poszczególnych krajów w procesie realizacji celów organizacji w ramach prowadzonych przez państwa członkowskie konsultacji oraz przez wykonywanie zaleceń wydawanych przez organy tej organizacji; w sprawach zasadniczych wymagana jest jednomyślność (zasad suwerenności państw); np. UNICEF, WHO, Rada Europy;

- o charakterze ponadnarodowym (ponadpaństwowym) - organy upoważnione są do nakładania na państwa członkowskie zobowiązań w oparciu o decyzje podejmowane większością głosów; niektóre z jej organów działają niezależnie od państw członkowskich (np. Parlament Europejski); decyzje podejmowane są większością głosów, a prawo w nich stanowione jest stosowane bezpośrednio w państwach członkowskich i w razie konfliktu z prawem krajowym ma pierwszeństwo; np. Wspólnoty Europejskie;

3. Organizacje o celach specjalnych i celach ogólnych.

Podział wg zakresu kompetencji:

• o kompetencjach ogólnych - rozwijają działalność we wszystkich dziedzinach międzynarodowych; np. ONZ;

• organizacje specjalne (funkcjonalne) - działają w określonych dziedzinach, np. organizacje gospodarcze (WE), społeczne (ILO), kulturalne (UNESCO), polityczno-wojskowe (NATO);

4. Organizacje powszechne i partykularne.

Podział ze względu na zasięg członkostwa:

• powszechne (uniwersalne) - zapewniona jest formalna oraz powszechna dostępność do niej zadeklarowana w statucie; zmierzają do objęcia wszystkich państw do swego składu członkowskiego; np. ONZ, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Światowa Organizacja Zdrowia;

• partykularne (grupowe, regionalne) - członkostwo ograniczone tylko do określonej grupy państw (np. kryterium gospodarcze lub geograficzne); np. Wspólnoty Europejskie, CEFTA, Organizację Jedności Afrykańskiej;

5. Członkostwo w organizacjach międzynarodowych i jego rodzaje.

Członkostwo pełne, i niepełne.

W ramach członkostwa pełnego rozróżnia się:

• członków pierwotnych - państwa, które założyły daną organizację, tzn. uczestniczyły w konferencji założycielskiej oraz podpisały i ratyfikowały statut przed jego wejściem w życie i ukonstytuowaniem się organizacji;

• członkostwo nabyte - posiadają je państwa, którym nie przysługiwało prawo członkostwa pierwotnego i które zostały przyjęte do organizacji po jej ukonstytuowaniu się;

Najbardziej zaawansowaną członkostwa niepełnego jest członkostwo stowarzyszone. Oznacza ono mniej niż członkostwo pełne, a więcej niż status obserwatora.

6. Statut organizacji międzynarodowej.

Statut organizacji międzynarodowej stanowi podstawę prawnoorganizacyjną istnienia i funkcjonowania organizacji międzynarodowych, zawartą w umowie międzynarodowej wielostronnej wiążącej wszystkie państwa będące jej członkami. Umowa taka z punktu widzenia prawa międzynarodowego ma charakter konwencji wielostronnej. Konwencjom takim nadano różną nazwę w poszczególnych organizacjach, np.: statut w Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA), konstytucja w Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), karta w ONZ, traktat w NATO, EWG (WE), układ w Organizacji Układu Warszawskiego.

Statut organizacji jako element trwały i w zasadzie nie zmienny w pewnym okresie, podlega z reguły skomplikowanej procedurze rewizyjnej. Zgodnie z ogólną zasadą prawa międzynarodowego każda zmiana konwencji wymaga zgody wszystkich stron, chyba że konwencja przewiduje inaczej. Jako normy statutowe traktuje się postanowienia umowy, które określają cele i zadania organizacji międzynarodowych oraz jej ramy instytucjonalne.

7. Organy organizacji międzynarodowych.

Ze względu na charakter członków rozróżniamy następujące rodzaje organów (rodzaje organów organizacji międzynarodowych):

• organy międzyrządowe - możemy je podzielić na walne zgromadzenie (wszyscy stali członkowie danej organizacji reprezentowani przez przedstawicieli rządów na najwyższym szczeblu; zbiera się ono stosunkowo rzadko i na krótki czas - przeważnie raz w roku; zajmuje się tylko najważniejszymi sprawami, takimi jak nabywanie członkostwa, ustalanie budżetu itp.) i komitet wykonawczy (organ zbierający się częściej i zajmujący się bieżącymi sprawami, sprawuje kontrolę organów administracyjnych i pomocniczych; np. przy ONZ - Rada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarczo - Społeczna);

• organy administracyjne - składają się z funkcjonariuszy międzynarodowych; do tego typu organów zalicza się przede wszystkim sekretarza (dyrektora, prezesa) organizacji międzynarodowej wraz z sekretariatem, np. Komisja Europejska;

• organy parlamentarne - jako pierwszy organ tego typu powstało w 1949 roku Zgromadzenie Doradcze Europy; członkami tych organów są przeważnie przedstawiciele parlamentów krajowych państw członkowskich w określonej proporcji (wyjątek - Parlament Europejski - członkowie wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich); organy te pełnią przede wszystkim funkcje doradcze;

• organy pomocnicze - mogą mieć one charakter międzynarodowy lub administracyjny, charakter doraźny lub stały; np. Europejska Komisja Gospodarcza (EKG);

8. Funkcjonariusze międzynarodowi.

Funkcjonariusze międzynarodowi, to członkowie personelu, którzy służą w jednakowym stopniu wszystkim krajom członkowskim. Wykonują oni swoją funkcję przez cały czas kadencji, funkcja ta ma charakter wyłączny (funkcjonariusz może być zatrudniany tylko przez organizacje międzynarodowe) oraz musi wynikać z umowy międzynarodowej zawartej między organizacją, a funkcjonariuszem. W zakresie swoich funkcji funkcjonariusz korzysta z immunitetu.

9. Uchwały organizacji międzynarodowych i sposoby ich podejmowania.

Uchwały organizacji międzynarodowych, to:

• zalecenia,

• rekomendacje,

• akty prawnie wiążące;

Mogą one być podejmowane poprzez zastosowanie:

• zasady jednomyślności - występuje ona w organizacjach grupowych (WE, OECD, NATO, EFTA); obecnie głosowanie jednomyślne stosuje się zazwyczaj w odniesieniu do podejmowania decyzji w sprawach zasadniczych dla organizacji (zmian statutu, przyjmowanie nowych członków),

• zasady większości głosów,

• głosowania ważonego - polega na tym, że każdy kraj otrzymuje na mocy postanowień statutowych lub decyzyjnych organu plenarnego różną liczbę głosów; zależy to np. od udziału kraju w kapitale zakładowym lub od znaczenia kraju dla danej organizacji z jakichś innych względów; występuje m.in. w Międzynarodowym Banku Odbudowy i Rozwoju (IBRD) oraz w międzynarodowych umowach surowcowych,

• zasada consensusu - odejście od formalnego głosowania na rzecz osiągania porozumienia drogą negocjacji.

10. Funkcje organizacji międzynarodowych.

• regulacyjne - jest to proces tworzenia norm, wzorców o charakterze moralnym, politycznym czy prawnym, mających kształtować postępowanie uczestników stosunków międzynarodowych odpowiednio do przyjętych regulaminów; w sferze wewnętrznego funkcjonowania organizacji oznacza to tworzenie prawa wewnętrznego, natomiast w sferze zewnętrznej - np. współtworzenie norm prawa międzynarodowego;

• operacyjne - proces bezpośredniego świadczenia przez organizację międzynarodową usług w oparciu o jej własne decyzje oraz przy pomocy zasobów ludzkich i materialnych będących w jej dyspozycji; w sferze wewnętrznej organizacji będzie to oznaczać m.in. utrzymanie porządku, zarządzanie majątkiem, prace badawcze; natomiast w sferze zewnętrznej - np. operacje NZ na rzecz utrzymania pokoju, tworzenia pokoju, wymuszania pokoju oraz usługi o charakterze technicznym, niesienie pomocy w sytuacji klęsk żywiołowych lub wojny;

• kontrolne - proces ustalania stanu faktycznego oraz konfrontowania go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania uczestników stosunków międzynarodowych.

2. Europejska Komisja Gospodarcza ONZ (Komisja Gospodarcza ONZ dla Europy).

11. Usytuowanie Komisji w strukturze ONZ.

EKG jest komisją ONZ do spraw europejskich przy Radzie Gospodarczo-Społecznej.

12. Geneza Komisji.

EKG powstała w maju 1947 roku. Ojcem założycielem i pierwszym sekretarzem wykonawczym był Szwed - Gunnar Myrdal.

13. Skład członkowski.

EKG skupia aktualnie 55 państw członkowskich nie tylko europejskich (m.in. Stany Zjednoczone, Kanada, Izrael oraz państwa b. ZSRR). Polska należy do EKG od początku jej działalności.

14. Terytorialny zakres oddziaływania Komisji.

Europa, Ameryka Płn.(USA, Kanada), Azja Zachodnia (np. Kazachstan)

15. Prawne formy działania Komisji.

• akty wiążące (traktaty, umowy),

• tzw. soft law (zalecenia, w praktyce przybierające formę regulaminów i standardów technicznych)

16. Dorobek traktatowy Komisji.

W sumie ok. 80 traktatów.

• 1961 - Konwencja o Arbitrażu Handlowym - rozstrzyganie sporów w sprawach handlowych międzynarodowych;

• 1950-1970 - traktaty dot. spraw celnych - zbliżenie procedur celnych przepływu osób i towarów; traktaty dot. kwestii transportu - budowa transeuropejskich magistrali dróg, torów kolejowych, dróg wodnych - transport przez Ren i Dunaj;

17. Działalność EKG w dziedzinie ochrony środowiska.

• 1979 - Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia środowiska na dalekie odległości (+ 8 protokołów dodatkowych);

• 1989 - Konwencja o cywilnej odpowiedzialności za szkody wyrządzone na skutek przewozu towarów niebezpiecznych drogą, koleją i żeglugą śródlądową;

• 1991 - Konwencja w sprawie oceny wpływu działalności człowieka na środowisko;

• 1992 - Konwencja w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych oraz o ochronie i użytkowaniu transgranicznych cieków i jezior międzynarodowych, eliminacja zanieczyszczeń;

• 1998 - Konwencja z Aarhus w sprawie społecznego dostępu do informacji, podejmowania decyzji i sądownictwa w ochronie środowiska;

3. KBWE/OBWE.

18. Geneza systemu bezpieczeństwa europejskiego.

Idea zwołania KBWE narodziła się w latach 60-ych w związku z koniecznością przezwyciężenia i osłabienia rywalizacji polityczno - wojskowej między państwami Układu Warszawskiego i NATO. Politycy ówczesnej doby uświadamiali sobie fakt, że niczym nieograniczona konfrontacja niesie szkody dla obu stron i może grozić wybuchem konfliktu. Wśród inicjatorów spotkania była Polska - na forum Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych 14 grudnia 1964 roku minister spraw zagranicznych Adam Rapacki przedstawił propozycję zwołania konferencji ogólnoeuropejskiej w sprawie bezpieczeństwa i współpracy. W 1972 roku odbyło się pierwsze spotkanie przygotowawcze, a w 1973 roku rozpoczął się właściwy proces w postaci dwu- i wielostronnych konsultacji oraz konferencji międzynarodowych, który doprowadził do podpisania 1 sierpnia 1975 roku przez przywódców 35 państw (wszystkich, oprócz Albanii, państw europejskich oraz USA i Kanady) Aktu Końcowego KBWE. Zmiana nazwy nastąpiła podczas spotkania "na szczycie" przywódców państw członków KBWE w Budapeszcie, w dniach 5 - 6 grudnia 1994 roku i obowiązuje od 1 stycznia 1995 roku.

19. Podstawy prawne systemu bezpieczeństwa europejskiego.

• 1.VIII.1975 - Akt Końcowy KBWE

• 21.XI.1990 - Paryska Karta Nowej Europy

20. Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (Helsinki).

Akt Końcowy składał się z 3 koszyków:

1. polityczno-wojskowe aspekty bezpieczeństwa, zasady regulujące stosunki między państwami członkowskimi, określał zasady budowy zaufania militarnego;

2. dot. współpracy w innych dziedzinach: gospodarka, nauka i technologia, ochrona środowiska naturalnego;

3. współpraca humanitarna - ochrona praw człowieka, kontakty między ludźmi, dostęp do informacji, kultura, edukacja.

Decyzje były podejmowane na zasadzie consensusu.

21. Konferencje przeglądowe, czyli od KBWE do OBWE.

Konferencje przeglądowe poprzedzają i przygotowują spotkania na szczycie, a także dokonują przeglądu i oceny realizacji zadań zawartych w Akcie Końcowym.

• 1977 - Belgrad,

• 1980-83 - Madryt,

• 1986 - Wiedeń,

• III.1989 - Paryż: spotkanie państw, które podpisały Akt Końcowy w Helsinkach,

• 21.XI.1990 - Paryska Karta Nowej Europy

• VII.1992 - Helsinki

22. Paryska Karta Nowej Europy (1990).

21.XI.1990 - początek instytucjonalizacji KBWE, wprowadzenie nowych działów (praw człowieka, zasad wolności i odpowiedzialności gospodarczej, wytycznych na przyszłość).

23. Proces instytucjonalizacji KBWE.

• 21.XI.1990 - Paryska Karta Nowej Europy - utworzono Centrum Zapobiegania Kryzysom, Biuro Wolnych Wyborów, Sekretariat, Radę i Komitet Wysokich Przedstawicieli;

• I.1992 - Praga - dalszy rozwój instytucji i struktur KBWE, wprowadzenie zasady „consensusu -1” przy podejmowaniu decyzji (po raz pierwszy zastosowano ją w sprawie Jugosławii w lipcu 1992 r.);

• VII.1992 - konferencja przeglądowa w Helsinkach - utworzono urząd Rzecznika do Spraw Mniejszości Międzynarodowych;

• XII.1992 - utworzono instytucję Sekretarza Generalnego KBWE;

• 1993 - w Rzymie powołano Stałą Radę;

24. Powstanie Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

Decyzję o powstaniu OBWE podjęto na szczycie w Budapeszcie w grudniu 1994 roku. Weszła ona w życie w styczniu 1995 roku.

25. Najważniejsze obecnie priorytety działalności OBWE.

• zapobieganie konfliktom lokalnym,

• zapobieganie powstawaniu nowych podziałów w Europie,

• pomoc w budowie w pełni demokratycznych społeczeństw, i inne

26. Organy i instytucje OBWE.

• spotkania na szczycie szefów państw i rządów - odbywają się zasadniczo co 2 lata, określają one strategiczne priorytety OBWE i zapewniają konsultacje polityczne na najwyższym szczeblu politycznym,

• konferencje przeglądowe,

• Rada Ministerialna - rada ministrów spraw zagranicznych, jest organem decyzyjnym i zarządzającym OBWE; zajmuje się sprawami o długofalowym i kluczowym znaczeniu dla Organizacji i podejmuje decyzje wytyczające kierunki jej działań,

• Wysoka Rada - zbiera się raz do roku w Pradze, jako Forum Gospodarcze OBWE,

• Stała Rada z siedzibą w Wiedniu - jest odpowiedzialna za bieżącą działalność OBWE; jej pracami kieruje ambasador kraju sprawującego przewodnictwo Organizacji w danym roku; prowadzi regularne, rozległe konsultacje oraz podejmuje decyzje we wszystkich kwestiach dotyczących działalności OBWE;

• Forum Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa - w skład Forum wchodzą przedstawiciele wszystkich państw OBWE; jest to organ autonomiczny (tzn. nie podporządkowany Stałej Radzie); w trakcie cotygodniowych spotkań w wiedeńskim Hofburgu prowadzi negocjacje i konsultacje na temat konkretnych środków, mających na celu wzmocnienie bezpieczeństwa, zaufania i stabilności w Europie.

27. Zasięg terytorialny KBWE/OBWE.

Europa, Ameryka Płn. (USA, Kanada) - w sumie 55 państw. Państwami partnerskimi OBWE są Japonia, Korea Płd. oraz kraje Basenu Morza Śródziemnego: Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja.

4. Rada Europy (RE).

28. Geneza RE.

Została powołana 5 maja 1949 roku przez 10 państw Europy (Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy).

29. Przyczyny powstania RE.

• chęć odbudowy pozycji gospodarczej i politycznej państw-założycieli po II wojnie światowej (utraconej na rzecz USA),

• obawa przed Niemcami oraz przed ZSRR i komunizmem,

30. Podstawa prawna funkcjonowania RE.

Statut Rady Europy podpisany w Londynie 5 maja 1949 roku (tzw. Traktat Londyński), wszedł w życie 3 sierpnia 1949 roku.

31. Cele i zadania RE.

Są one sformułowane w statucie bardzo ogólnie. Zostały one zdefiniowane w art. 1 oraz art. 3 statutu RE. Rada Europy została utworzona, aby:
- chronić prawa człowieka, bronić demokracji parlamentarnej i rządów prawa,
- rozwijać porozumienia o zasięgu kontynentalnym w celu ujednolicania praktyki społecznej i prawnej poszczególnych państw,
- promować świadomość europejskiej tożsamości opartej na wspólnych wartościach i obecnej w różnych kulturach.

Od 1989 roku główne zadania Rady Europy to:
- działanie jako ostoja demokracji i strażnik praw człowieka w postkomunistycznych demokratycznych państwach Europy,
- pomoc krajom Europy Środkowej i Wschodniej w przeprowadzaniu i umacnianiu reform politycznych, prawnych i konstytucyjnych, wprowadzanych równolegle do reform gospodarczych,
- przekazywanie wiedzy w dziedzinach takich jak prawa człowieka, demokracja lokalna, edukacja, kultura i środowisko.

32. Kryteria przyjęcia do RE (wykluczenie członka?).

Zgodnie z art. 3 statutu członkiem zwyczajnym może zostać państwo europejskie, które uznaje zasady praworządności i korzystania z podstawowych praw i wolności człowieka, przez wszystkie podlegające jego jurysdykcji osoby. Uzyskanie tego statusu może nastąpić jedynie na zaproszenie Komitetu Ministrów.

Utrata członkostwa może nastąpić w dwóch sytuacjach:

• wystąpienie zainteresowanego państwa (zależy to wyłącznie od jego woli),

• odejście państwa od zasad rządów prawa i ochrony praw człowieka (decyzje podejmuje RE),

33. Wejście Polski do RE.

Polska została członkiem Rady Europy 26 listopada 1991 roku.

34. Charakterystyka aktualnego składu członkowskiego RE.

Aktualnie do RE należy 46 państw. Jako ostatnie przystąpiło Monako w październiku 2004 roku. Należą do niej prawie wszystkie kraje europejskie (wyj. stanowi Białoruś), ale także członkowie spoza Europy (np. Armenia).

35. Struktura wewnętrzna RE.

Rada Europy działa za pomocą 3 statutowych organów:

• Komitetu Ministrów (organ międzynarodowy),

• Zgromadzenia Parlamentarnego (złożony z parlamentarzystów państw członkowskich),

• Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy.

Organy te obsługuje Sekretariat Generalny. Pod patronatem RE działa Europejski Trybunał Praw Człowieka.

36. Zgromadzenie Parlamentarne (skład i zadania).

Skład:

• przedstawiciele parlamentów krajowych państw członkowskich, w sumie jest ich 315 (od 2-18 z każdego kraju, w zależności od liczby mieszkańców, Polska -12); delegacje narodowe są tworzone w taki sposób, żeby zapewniały odpowiednią reprezentację partii lub ugrupowań politycznych obecnych w parlamentach krajowych;

• 315 zastępców przedstawicieli;

• goście specjalni i obserwatorzy;

W Zgromadzeniu istnieje pięć grup politycznych: Grupa Socjalistyczna (SOC), Grupa Europejskiej Partii Ludowej (EPP/CD), Europejska Grupa Demokratyczna (EDG), Grupa Liberalno-Demokratyczno-Reformatorska (LDR) i Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej (UEL). Niektórzy członkowie Zgromadzenia postanawiają nie przyłączać się do żadnej z grup politycznych. Zgromadzenie spotyka się raz na kwartał na tygodniowych sesjach plenarnych, które odbywają się w sali posiedzeń Zgromadzenia w Pałacu Europy w Strasburgu. Posiedzenia są jawne.

Zadania:

• monitorowanie podjętych zobowiązań związanych z członkostwem,

• wybór m.in. Sekretarza Generalnego RE, zastępcy Sekretarza Generalnego, sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka,

• debaty o wydarzeniach europejskich i światowych,

• uchwalanie wytycznych, uchwał, opinii, i zaleceń.

37. Komitet Ministrów (skład i zadania).

Skład: ministrowie spraw zagranicznych każdego państwa. W 1952 roku Komitet Ministrów zdecydował, że każdy minister może powołać swojego zastępcę. Zastępcy mają taką samą moc decyzyjną jak ministrowie. Zastępca zwykle jest także stałym przedstawicielem państwa członkowskiego.

Zadania:

• podejmowanie decyzji o kierunkach działania RE,

• ustalanie budżetu,

• decydowanie o przyjęciu nowych członków,

• decydowanie o dalszych losach zaleceń Zgromadzenia Parlamentarnego i Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych,

• organizowanie specjalnych ministerialnych konferencji,

• czuwanie (przy współpracy ze Zgromadzeniem) nad przestrzeganiem przez państwa członkowskie przyjętych przez nie zobowiązań,

38. Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych.

• utworzony 12 stycznia 1957 roku,

• składa się z Izby Władz Lokalnych i Izby Regionów,

• w jego skład wchodzi 315 przedstawicieli reprezentujących lokalne i regionalne władze lub funkcjonariuszy bezpośrednio odpowiedzialnych przed pochodzącymi z wyborów władzami regionalnymi lub lokalnymi,

• posiedzenie plenarne odbywa się raz do roku w Strasburgu i przewodniczący mu prezes jest wybierany jest kolejno przez 2 izby na 2-letnią kadencję,

• główną funkcją tego organu jest konsolidacja podstawowych struktur demokratycznych, umocnienie instytucji demokratycznych na szczeblu lokalnym, a w szczególności niesienie pomocy nowym demokracjom Europy Środkowej i Wschodniej,

• Kongres stanowi forum europejskie, na którym są dyskutowane różnorakie problemy dotyczące różnorodnych regionów państw członkowskich, wymienia się doświadczenia oraz wyraża opinie skierowane do rządów,

• organizuje lokalne i regionalne konferencje,

• zajmuje się zagadnieniami politycznymi, jakie pojawiają się przed władzami lokalnymi i regionalnymi, w szczególności autonomią lokalną i regionalną, rozwojem miast i wsi, ochroną środowiska naturalnego, kulturą, edukacją, służbami socjalnymi i zdrowiem,

• obserwowanie lokalnych i regionalnych wyborów,

39. Sekretariat.

Sekretariat Generalny zatrudnia ok. 1300 funkcjonariuszy europejskich. Pracuje on w dwóch językach oficjalnych: angielskim i francuskim. Na jego czele stoi wybierany przez Zgromadzenie Parlamentarne, na 5-letnią kadencję Sekretarz Generalny.

40. Prawne formy działania RE.

Rekomendacje, konwencje lub porozumienia uchwalane przez Komitet Ministrów - są adresowane do państw członkowskich. Mają moc wiążącą dla państw, które je ratyfikowały. Komitet ministrów uchwala również deklaracje i rezolucje na temat aktualnych problemów politycznych.

41. Działalność RE w dziedzinie ochrony praw człowieka.

Obejmuje ona:

• ochronę praw człowieka i demokracji pluralistycznej,

• monitorowanie przestrzegania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka,

• przyspieszanie procedur sądowych,

• ochronę mniejszości narodowych.

Zapewnienie skutecznej ochrony praw człowieka jest jednym z podstawowych zadań RE. Wyznaczyła ona sobie w tym zakresie 4 podstawowe kierunki działania:

• ustanowienie skutecznych systemów kontroli i ochrony praw i podstawowych wolności,

• wykrywanie nowych zagrożeń dotyczących praw człowieka i godności ludzkiej,

• uświadamianie opinii publicznej znaczenia praw człowieka,

• popieranie edukacji i szkolenia zawodowego w dziedzinie praw człowieka.

42. Podstawy prawne europejskiego systemu ochrony praw człowieka.

• 4.XI.1950 - podpisana w Rzymie Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, weszła w życie 3 września 1953 roku. Polska ratyfikowała Europejską Konwencję Praw Człowieka 19 stycznia 1993 roku.

• Protokół 11 obowiązujący od 1 listopada 1998 roku - wprowadził w miejsce dotychczasowego systemu kontroli jednolity, stały Trybunał.

43. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

• ratyfikowały ją wszystkie państwa członkowskie RE,

• stanowi wyłom w klasycznym prawie międzynarodowym, ponieważ przyznała jednostce prawo do zaskarżania państwa na forum międzynarodowym,

• art. 1 stanowi, iż umawiające się strony przyznają każdej osobie podlegającej ich jurysdykcji prawa i wolności określone w Konwencji,

44. Europejski Trybunał Praw Człowieka (skład i organizacja wewnętrzna).

• 18 września 1959 - data utworzenia,

• składa się z 46 sędziów (po jednym z każdego kraju - Polskę reprezentuje Lech Garlicki),

• w skład ETPC wchodzą 3 poziomy organów - komitety (3 sędziów, decydują o dopuszczeniu skargi), izby (7 sędziów, merytoryczne rozpatrywanie skargi), Wielka Izba (17 sędziów, orzeka w sprawach wyjątkowo złożonych),

45. Zasady wyboru sędziów do Trybunału.

Kandydaci na sędziów są zgłaszani przez poszczególne rządy. Komitet Ministrów śledzi bardzo uważnie procedurę doboru kandydatów. Następnie sędziowie są wybierani przez Zgromadzenie Parlamentarne na okres 9 lat. Nie reprezentują oni państwa, które zgłosiły ich kandydaturę, korzystając z pełnej niezależności.

46. Katalog praw i wolności człowieka określonych w Konwencji oraz Protokołach Dodatkowych.

• prawo do życia (art.1),

• zakaz tortur (art. 2),

• zakaz nieludzkiego traktowania (art. 3),

• zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej (art. 4),

• prawo do wolności bezpieczeństwa,

• wolność zgromadzeń i słowa,

• poszanowanie życia rodzinnego i prywatnego,

• prawo do własności oraz prawo do nauki (I protokół - 1952 r.),

• zakaz pozbawiania wolności za długi, prawo do swobodnego poruszania się, zakaz banicji, zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców (IV protokół - 1963 r.),

• zniesienie kary śmierci (VI protokół - 1986 r.),

47. Przesłanki dopuszczalności skargi indywidualnej do Europejskiego Trybunału Spraw Człowieka.

1. przez jedno z państw-stron zostało naruszone prawo zagwarantowane w Konwencji,

2. wszystkie dostępne w kraju środki odwoławcze przewidziane przez prawo w sprawach, których dotyczy skarga, zostały wykorzystane,

3. ze skargą może wystąpić jedynie osoba pokrzywdzona, obywatel państwa, które podpisało Konwencję; nie mogą być rozpatrywane skargi anonimowe,

4. sprawa identyczna nie była rozpatrywana w Strasburgu, lub w innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia, np. przez Komitet Praw Człowieka ONZ,

48. Stosunek RE do kary śmierci.

Protokół nr 6 do EKOPCiPW wprowadza zakaz stosowania kary śmierci. Jednakże czyni to z dwoma wyjątkami. Karę śmierci można stosować za czyny popełnione podczas wojny lub w okresie bezpośredniego zagrożenia wojną.

49. Ochrona praw socjalnych w systemie RE.

• Europejska Karta Socjalna - chroni podstawowe prawa społeczne i ekonomiczne obywateli państw sygnatariuszy, podpisana 1961 w Turynie, obowiązuje od 1965, uzupełniona 1988; zawiera 19 zasad dotyczących zatrudnienia i warunków pracy, prawa związkowego, ochrony socjalnej, poradnictwa i szkolenia zawodowego, rehabilitacji i readaptacji zawodowej i społecznej niepełnosprawnych, swobodnego przepływu siły roboczej. System międzynarodowej kontroli zobowiązań wynikających z EKS zobowiązuje sygnatariuszy do przedkładania co 2 lata sprawozdań ze stosowania w ustawodawstwie i praktyce norm zawartych w konwencji.

• Europejska Konwencja o Zabezpieczeniu Socjalnym - określa minimalną ochronę w różnych dziedzinach świadczeń z ubezpieczenia socjalnego (emerytura, bezrobocie, inwalidztwo, świadczenia medyczne, itd.).

50. Działalność RE na rzecz edukacji i kultury.

Obejmuje:

• popieranie rozwoju europejskiej tożsamości kulturowej,

• poszerzanie europejskiej tożsamości kulturowej,

• formułowanie polityki dotyczącej dziedzictwa kulturalnego,

• określenie podstaw współpracy międzyrządowej w dziedzinie kultury, edukacji, dziedzictwa kulturowego, młodzieży i sportu,

• przekazywanie wartości demokratycznych młodym ludziom i przygotowywanie ich do życia w wielojęzycznej, różnorodnej pod względem kulturowym Europie,

• opracowywanie projektów wychowania interkulturowego i wychowania w zakresie praw człowieka,

organizacje wystaw sztuki europejskiej.

Postulaty te zostały zrealizowane m.in. w: Europejskiej Konwencji Kulturalnej, Konwencji o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy. W 1972 roku powstało w Strasburgu Europejskie Centrum Młodzieży (od 1995 także drugie w Budapeszcie).

51. Działalność RE na rzecz sportu.

• Europejska konwencja w sprawie aktów przemocy i wybryku widzów w czasie imprez sportowych, w szczególności meczów piłki nożnej z 1985 r,

• Konwencja o zwalczaniu niedozwolonych środków dopingujących z 1989 r. - zawiera wykaz zabronionych substancji i ustala obowiązujące normy w celu ujednolicenia przepisów o antydopingu,

• Europejska karta sportowa i Kodeks etyczny - mają na celu zapewnienie moralnego, bezpiecznego i zdrowego sportu, który będzie dostępny dla wszystkich,

• pomocniczym organem jest Komitet Zarządzający do spraw Rozwoju Sportu,

52. Działalność RE w zakresie ochrony zdrowia i środowiska naturalnego.

• RE zajmuje się zarówno organizacją służby zdrowia, jak i konkretnymi problemami ochrony zdrowia, m.in. walką z AIDS, narkomanią, transplantacjami, transfuzjami krwi, określeniem standardów lekarstw; wyrazem tej działalności są konwencje, porozumienia oraz rekomendacje, m.in. Konwencja o europejskiej farmakologii, Europejskie porozumienie w sprawie wymiany substancji leczniczych pochodzenia ludzkiego, Europejska Farmakologia (1964, ustaliła obowiązujące normy dla około 1200 substancji, ma na celu m.in. zagwarantowanie wysokiej jakości lekarstw), Europejska konwencja o prawach człowieka i biomedycynie (m.in. zakazuje klonowania ludzi),

• 1962 - powołano Europejski Komitet Przyrody i Zasobów Naturalnych - jego celem jest wprowadzenie praw w zakresie ochrony środowiska i wspomaganie działań grup ekologicznych w Europie,

• 1979 r. - Konwencja Berneńska - o zachowaniu w Europie przyrody w stanie dzikim i naturalnego środowiska, chroni ona obszary na których występują rzadkie, zagrożone wyginięciem gatunki zwierzęce i roślinne,

• 1967 r. - powołanie centrum NATUROPA - podejmuje ono akcje uświadamiające społeczeństwom Europy konieczność poprawy stanu środowiska,

53. Demokracja lokalna i współpraca transgraniczna w działalności RE.

• 1985 - Europejska Karta Samorządu Terytorialnego samorządów i władz terytorialnych - Karta daje jednostkom terytorialnym ogólne kompetencje do współpracy transgranicznej,

• Konwencja o współpracy ponadgranicznej,

54. Działalność RE w dziedzinie prawa europejskiego.

RE ogrywa bardzo istotną rolę w kształtowaniu wspólnego ustawodawstwa europejskiego. Odegrała ona ważną rolę w opracowaniu wielu porozumień europejskich i przyczyniła się do harmonizacji europejskich systemów prawnych, używając dwóch form instrumentów prawnych: konwencji oraz rekomendacji.

• maj 1990 r. - powołano Europejską Komisję „Do Demokracji przez Prawo”, zwana również Komisją Wenecką - prowadzi ona studia nad zasadami i technikami konstytucyjnymi, ustawodawczymi i administracyjnymi, pozwalającymi na wprowadzenie w życie zasad RE,

• 1957 - Europejska Konwencja na rzecz pokojowego rozstrzygania sporów,

• w dziedzinie prawa karnego - uregulowano sprawy dot. m.in. ekstradycji, repatriacji nieletnich podejrzanych o przestępstwo, problem przekazywania postępowania karnego do innego kraju, stworzono specjalny system nadzoru nad warunkowo skazanymi i warunkowo zwolnionymi przestępcami, podjęto zobowiązania w dziedzinie zwalczania terroryzmu,

• Europejska konwencja o międzynarodowej mocy prawnej wyroków sądowych w sprawach karnych,

• Europejska konwencja o zwalczaniu terroryzmu,

• 1981 - Europejska Konwencja w sprawi ochrony osób przed automatycznym przetwarzaniem danych o charakterze personalnym,

55. Współpraca pomiędzy RE a Wspólnotami Europejskimi.

• regularnie spotykają się prezydia parlamentarne obu organizacji, odbywają się wspólne zebrania niektórych komisji, np. w sprawach rolnictwa, w sprawach socjalnych, zdrowia i rodziny, nauki i technologii; ma to na celu między innymi uniknięcie na przyszłość podwójnej, częściowo odmiennej standaryzacji: poprzez konwencje RE oraz prawo WE,

• obie organizacje szczególny nacisk kładą na pomoc nowym demokracjom Europy Środkowej i Wschodniej,

• w wielu dziedzinach ukształtował się charakterystyczny podział pracy: WE dają środki finansowe, natomiast Rada dostarcza ram prawnych oraz organizacyjnego know how,

5. Wspólnoty Europejskie i Unia Europejska.

56. Przesłanki integracji państw europejskich po II wojnie światowej.

• polityczny podział i narastający po wojnie konflikt Wschód - Zachód,

• poczucie zagrożenia zachodnioeuropejskich społeczeństw ze strony ZSRR,

• uświadomienie sobie słabości gospodarczej i uzależnienia od USA,

• francuskie dążenia do odbudowy wielkomocarstwowej pozycji,

• problem odbudowy Niemiec,

57. Deklaracja (Plan) Schumana.

Robert Schuman - francuski minister spraw zagranicznych, wystąpił w dniu 9 maja 1950 r. z oświadczeniem, w którym zaproponował połączenie przemysłów węgla i stali Francji i Niemiec (a także innych państw europejskich) oraz podporządkowanie ich organowi ponadnarodowemu.

58. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

18.IV.1951 r. - został w Paryżu podpisany Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS); Traktat został podpisany przez 6 państw: Francję, Belgię, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy. Wszedł w życie 23.VII.1952 r., został zawarty na 50 lat.

59. Raport Spaaka.

21.IV.1956 r. - belgijski minister spraw zagranicznych Paul Spaak przedstawił plany utworzenia wspólnego rynku i wspólnoty energii atomowej. Na podstawie Raportu Spaaka, uzupełnionego opinią „Trzech Mędrców” odnośnie do wspólnoty atomowej, odbyły się dalsze rokowania, w toku których opracowane zostały teksty odpowiednich traktatów.

60. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.

25.III.1957 r. - w Rzymie podpisano Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG, tzw. Wspólny Rynek); podpisany przez te same państwa co Traktat o EWWiS, wszedł w życie od 1.I.1958, zawarty na czas nieokreślony.

61. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.

25.III.1957 r. - w Rzymie podpisano Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWEA, tzw. Euroatom); podpisany przez te same państwa co Traktat o EWWiS, wszedł w życie od 1.I.1958, zawarty na czas nieokreślony.

62. Konwencja o niektórych wspólnych instytucjach Wspólnot.

25.III.1957 r. - przewidywał on utworzenie dla wszystkich 3 Wspólnot jednego, wspólnego organu parlamentarnego (Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne, później Parlament Europejski oraz Trybunału Sprawiedliwości).

63. Traktat o fuzji instytucji.

8.IV.1965 r. - tzw. Traktat Fuzyjny; ustanowił wspólną Radę oraz Komisję Wspólnot Europejskich (w miejsce Komisji EWG, Komisji Euroatomu i Wysokiej Władzy EWWiS).

64. Rozwój Wspólnot w latach 1958-1968.

25.III.1957 r. - układ w sprawie wspólnych organów WE,

17.IV.1957 r. - protokół w sprawie statutu Trybunału EWG,

8.IV.1965 r. - Traktat Fuzyjny oraz protokół w sprawie przywilejów i immunitetów WE,

65. Rozwój Wspólnot w latach 1969-1986.

22.IV.1970 - Traktat Budżetowy,

22.I.1972 - przystąpienie nowych członków,

66. Kolejne poszerzenia Wspólnot o nowe kraje członkowskie (rozwój terytorialny).

• I poszerzenie (22.I.1972 podpisano, 1.I.1973 wejście w życie): Dania, Irlandia, Wlk. Brytania,

• II poszerzenie (28.V.1979 podpisano, 1.I.1981 wejście w życie): Grecja,

• III poszerzenie (12.VI.1985 podpisano, 1.I.1986 wejście w życie): Hiszpania, Portugalia,

• IV poszerzenie (24.VI.1994 podpisano, 1.I.1995 wejście w życie): Austria, Szwecja, Finlandia,

• V poszerzenie (16.IV.2003 podpisano, 1.V.2004 wejście w życie): Polska, Czechy, Słowacja, Cypr, Estonia, Węgry, Litwa, Łotwa, Malta, Słowenia,

67. Jednolity Akt Europejski (JAE).

• podpisany 17 i 28 (Włochy, Grecja i Dania) lutego 1986 roku, wszedł w życie 1.VII.1987 r,

• zawierał postanowienia wprowadzające zmiany do Traktatów założycielskich Wspólnot, jak i postanowienia kładące podwaliny pod obecny „drugi filar” UE,

• ustanowił Radę Europejską,

• wprowadził nazwę „Parlament Europejski” oraz wzmocnił jego pozycję poprzez wprowadzenie postępowania współpracy w zakresie stanowienia prawa,

• przewidywał powołanie Sądu Pierwszej Instancji,

• w sferze prawa materialnego wprowadzał do zakresu działalności Wspólnot nowe „polityki” i postanowił o ustanowieniu „Rynku Wewnętrznego” do dnia 31 grudnia 1992 r.,

68. Najważniejsze zmiany wprowadzone do Traktatu o EWG przez JAE.

Traktat o EWG został rozszerzony o nowe rozdziały poświęcone sprawom monetarnym, polityce socjalnej, spójności ekonomicznej i społecznej, badaniom i rozwojowi technologicznemu oraz ochronie środowiska.

69. Traktat o Utworzeniu Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht).

• podpisany przez 12 państw członkowskich 7.II.1992 roku, ostatecznie wszedł w życie 1.XI.1993

• jest on umową międzynarodową obejmującą preambułę i artykuły od A do S zgrupowane w 7 Tytułów

Tytuł I - postanowienia wspólne,

Tytuł II - zmieniający Traktat o EWG,

Tytuł III - zmieniający Traktat o EWWiS,

Tytuł IV - zmieniający Traktat o EWEA,

Tytuł V - postanowienia w sprawie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa,

Tytuł VI - postanowienia dot. Współpracy w zakresie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych,

Tytuł VII - postanowienia końcowe;

• art. G wprowadził nazwę „Wspólnota Europejska”,

• przewidziana Unia Gospodarcza i Walutowa została zintegrowana ze Wspólnotą Europejską,

• wprowadzono postanowienia w sprawie obywatelstwa Unii,

• włączono zasadę subsydiarności,

• została wzmocniona pozycja Parlamentu poprzez wprowadzenie postępowania współdecydowania w zakresie stanowienia wtórnego prawa wspólnotowego,

• do zakresu materialnego Wspólnot wprowadzono także nowe polityki (oprócz polityki gospodarczej i monetarnej), jak polityka społeczna, polityki dotyczące oświaty, kształcenia młodzieży, kultury, zdrowia, ochrony konsumenta, sieci transeuropejskich i przemysłu,

• nie zawiera on postanowień dot. wystąpienia z UE oraz nie wyjaśnia precyzyjnie czym ta Unia jest,

• Traktat nie zawiera żadnego przepisu, który nadawałby Unii charakter podmiotu prawa międzynarodowego,

70. Traktat Amsterdamski.

• podpisany 2.X.1997 r., wszedł w życie 1.V.1999 r., stanowił nową wersję Traktatu o UE,

• wprowadza nową numerację artykułów, w części o UE zamiast liter - cyfry,

• ustalono zasady, na których opiera się Unia: wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód i rządów prawa; w związku z tym przewidziano możliwość zawieszenia w pewnych prawach państwa członkowskiego naruszającego te zasady,

• zakresem działania filaru III Unii objęto Umowę z Schengen,

• zakres filaru I poszerzono o sprawy wizowe, imigracji i kontroli granic zewnętrznych,

• wprowadzono postanowienia dot. „ścisłej współpracy” zarówno na szczeblu Wspólnoty, jak i na szczeblu UE,

• filarowi III nadano nową nazwę - Współpraca Policyjna i Sądowa; w jego ramach znacznie zwiększył się zakres jurysdykcji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości,

• został poszerzony zakres podejmowania decyzji większością kwalifikowaną w zakresie filaru II,

71. Traktat Nicejski.

• podpisany w Nicei 26.II.2001 r.,

• zostały do niego dołączone protokoły: a) w sprawie poszerzenia UE, b) w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości, c) o skutkach finansowych wygaśnięcia Traktatu ustanawiającego EWWiS,

• przyjęto w sumie 24 deklaracje, m.in. w sprawie poszerzenia UE, w sprawie przyszłości UE,

72. Projekt Traktatu Ustanawiającego Konstytucję dla Europy (najważniejsze założenia).

• podpisany w Rzymie 29.X.2004,

• ujednolica ramy instytucjonalne Unii,

• wymienia akty prawne Unii,

• nadaje Unii osobowość prawną,

• ustanawia wyższość prawa unijnego nad prawem krajowym,

• 9 maja - dzień Europy obchodzony w całej Unii,

• ustanawia kompetencje Unii,

• zawiera Kartę Praw Podstawowych,

6. Pojęcie i cele Unii Europejskiej i Wspólnot Europejskich.

73. Konstrukcja prawna Unii.

• ma ona charakter zdecentralizowany; z jednej strony nie stanowi jakiejś formy federacji, a z drugiej - ona sama nie jest tworem jednolitym,

• jednak mimo swego zdecentralizowania dysponuje jednolitymi ramami instytucjonalnymi,

• TUE nie nadaje jej cech organizacji międzynarodowej, tzn. nie ma ona podmiotowości w prawie międzynarodowym - nie ma ani zdolności prawnej, ani zdolności do działania w prawie międzynarodowym (nie może ani nabywać praw, ani zaciągać zobowiązań na płaszczyźnie prawa międzynarodowego); w rezultacie prawa i obowiązki międzynarodowe związane z UE (filar II i III) są - w płaszczyźnie prawa międzynarodowego - prawami i obowiązkami samych państw członkowskich,

74. Cele Unii Europejskiej.

określa je art. 2 TUE,

• cele gospodarcze - popieranie postępu gospodarczo - społecznego, wysokiego poziomu zatrudnienia, osiągnięcie trwałego i zrównoważonego rozwoju (środki realizacji: utworzenie rynku wewnętrznego, unii gospodarczo-walutowej docelowo z jedną walutą), umacnianie spójności gospodarczej i społecznej;

• cele polityczne - potwierdzenie swojej tożsamości na arenie międzynarodowej w szczególności poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa włącznie z docelowym sformułowaniem wspólnej polityki obronnej; utrzymanie i rozwój Unii jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w której swobodny przepływ osób zostaje zapewniony w powiązaniu z właściwymi środkami dotyczącymi kontroli na granicach zewnętrznych, azylu, imigracji oraz zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości;

• wzmacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii;

75. 3 filary UE.

wspólny „dach” - postanowienia wspólne TUE, określające przede wszystkim jej cele i zasady oraz ramy instytucjonalne;

I filar: Wspólnoty Europejskie (EWWiS, EWG, EWEA) - charakter ponadnarodowy;

II filar: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - charakter międzyrządowy;

III filar: Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych - ------ II ------;

wspólny „fundament” - postanowienia końcowe TUE, regulujące przede wszystkim wprowadzanie zmian do Traktatów oraz przystępowanie państw trzecich do Unii;

76. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (cele i instrumenty ich realizacji).

Cele:

• zapewnienie wspólnych wartości, podstawowych interesów, niepodległości i integralności Unii zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych,

• zachowanie i umocnienie międzynarodowego bezpieczeństwa, zgodnie z zasadami Karty NZ, jak również z zasadami Aktu Końcowego z Helsinek oraz Karty Paryskiej, włączając to zasady dot. zewnętrznych granic,

• popieranie współpracy międzynarodowej,

• rozwijanie i umacnianie demokracji i rządów prawa oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności,

Instrumenty realizacji:

• zasady i ogólne wytyczne Wspólnej Polit. Zagr. i Bezp. - ustalane przez Radę Europejską, na ich podstawie Rada Ministrów podejmuje niezbędne decyzje,

• wspólne strategie - przyjmuje Rada Europejska na zalecenie Rady Ministrów; określają ich cele, czas trwania i środki, jakich użyć ma Unia i państwa członkowskie; na ich podstawie RM przyjmuje „wspólne działania” i „wspólne stanowiska”,

• wspólne stanowiska - określają stosunek Unii do poszczególnych spraw o charakterze geograficznym lub merytorycznym,

• wspólne działania - odnoszą się do określonych sytuacji, kiedy konieczne jest podjęcie przez Unię działania operacyjnego,

77. Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych (cele i instrumenty realizacji).

Celem jest stworzenie obywatelom Unii wyższego poziomu poczucia pewności w ramach obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości poprzez:

• ściślejszą współpracę między siłami policyjnymi, władzami celnymi i innymi kompetentnymi władzami w państwach członkowskich, zarówno bezpośrednią, jak i za pośrednictwem Europejskiego Biura Policji (Europol),

• ściślejszą współpracę między władzami sądowymi i innymi państw członkowskich, także poprzez Europejski Wydział Współpracy Sądowej (Eurojust),

• zbliżanie w miarę potrzeby przepisów karnych w państwach członkowskich.

Do podejmowania odpowiednich środków upoważniona jest Rada działająca jednomyślnie, z inicjatywy jakiegokolwiek państwa członkowskiego lub Komisji. Prawne formy działania Rady, to:

• wspólne stanowiska - określają stosunek Unii do poszczególnych zagadnień,

• decyzje ramowe - mają na celu zbliżanie przepisów ustawowych i administracyjnych państw członkowskich; wiążą państwa członkowskie pod względem celu jaki ma być osiągnięty, pozostawiając władzom państwowym wybór formy i metody; nie wywołują one skutków bezpośrednich;

• decyzje - mogą być podejmowane dla realizacji wszystkich innych celów niż zbliżanie przepisów ustawowych i administracyjnych; są wiążące i nie wywołują skutków bezpośrednich;

• konwencje - przyjmują je poszczególne państwa zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi;

78. Obywatelstwo UE (prawa i obowiązki obywateli).

Obywatelstwo Unii zostało ustanowione przez Traktat z Maastricht. Każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego staje się obywatelem Unii. Kwestia przynależności państwowej osoby do państwa członkowskiego jest rozstrzygana przez jego prawo wewnętrzne. Obywatelstwo Unii nie znosi obywatelstwa państw członkowskich (jest jego uzupełnieniem - charakter akcesoryjny i niesamoistny), ale także nie prowadzi do podwójnego obywatelstwa w rozumieniu prawa międzynarodowego.

Prawa: do swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze państw członkowskich, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach komunalnych, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego, prawo do korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej innego państwa członkowskiego, prawo składania petycji do PE i prawo do występowania ze skargami do RPO.

Obowiązki: Traktat o nich nie wspomina, ale można wywnioskować, że najważniejszym jest przestrzeganie prawa UE. Traktat ponadto zakazuje ubiegania się o status uchodźcy w innym kraju członkowskim.

79. Ściślejsza (wzmocniona) współpraca państw członkowskich Unii (warunki ustanowienia).

• ma służyć wspieraniu celów Unii i ochronie jej interesów,

• odbywać się ma z poszanowaniem zasad TUE oraz Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz jednolitych ram instytucjonalnych Unii,

• będzie ona tylko środkiem ostatecznym,

• współpraca ta obejmuje przynajmniej większość państw członkowskich,

• nie narusza ona kompetencji, praw, obowiązków i interesów tych państw członkowskich, które w niej nie uczestniczą,

• jest ona otwarta dla wszystkich państw członkowskich,

• jest ona zgodna z dodatkowymi, szczególnymi kryteriami ustalonymi w art. 11 Traktatu ustanawiającego WE oraz w art. 40 TUE odpowiednio do jej przedmiotu i jest ona autoryzowana przez Radę zgodnie z przewidzianą procedurą,

80. Członkostwo UE (przyjęcie, wstąpienie, wykluczenie).

Przyjęcie: każde państwo europejskie może się ubierać o przyjęcie do UE, pod warunkiem, że przestrzega zasad wynikających z art. 6 ust. 1, a więc zasad: wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód oraz zasady rządów prawa. Państwo przystępujące do Unii musi przyjąć cały dotychczasowy dorobek Wspólnot obejmujący prawo pierwotne i wtórne, a także cele wyznaczone na przyszłość. Wniosek o przyjęcie do Unii państwo składa do Rady, która decyduje o przyjęciu danego państwa jednomyślnie, po zasięgnięciu opinii Komisji i uzyskaniu zgody PE (bezwzględna większość głosów). Dokumenty przystąpienia obejmują: traktat przystąpienia i akt przystąpienia.

Wystąpienie: mimo, że Traktat nie przewiduje takiej możliwości, niewątpliwie państwo ma do tego prawo za zgodą wszystkich pozostałych państw członkowskich.

Wykluczenie: takiej możliwości Traktat także nie przewiduje; ale UE może się powoływać na art. 60 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów. Traktat Amsterdamski wprowadził natomiast możliwość zawieszenia państwa członkowskiego w korzystaniu z pewnych praw, w wyniku poważnego i uporczywego naruszenia przez państwo członkowskie zasad wymienionych w art. 6 ust.1.

81. Cele Wspólnoty Europejskiej.

Art.2 Traktatu o WE:

Zadaniem Wspólnoty jest, poprzez ustanowienie wspólnego rynku i unii gospodarczo-walutowej oraz realizację wspólnych polityk lub działań określonych w art. 3 oraz 4 Traktatu, popieranie w całej Wspólnocie harmonijnego, zrównoważonego rozwoju działań gospodarczych, trwałego i nieinflacyjnego rozwoju z poszanowaniem środowiska naturalnego, wysokiego stopnia zbieżności działań gospodarczych, wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenia stopy życiowej i jakości życia, spójności ekonomicznej i społecznej oraz solidarności pomiędzy państwami członkowskimi.

82. Środki realizacji celów Wspólnoty Europejskiej.

Obejmują m.in.:

• zniesienie pomiędzy państwami członkowskimi opłat celnych i ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie towarów, a także innych środków odnoszących taki sam skutek;

• wspólną politykę handlową;

• rynek wewnętrzny charakteryzujący się zniesieniem pomiędzy państwami członkowskimi przeszkód w swobodnym przepływie towarów, osób, usług i kapitału;

• wspólną politykę w zakresie rolnictwa i rybołówstwa, transportu;

• system zapewniający, że konkurencja w ramach rynku wewnętrznego nie ulegnie zakłóceniu;

• zbliżenie prawodawstwa państw członkowskich w stopniu koniecznym dla funkcjonowania wspólnego rynku;

• wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej;

• wspieranie badań naukowych i rozwoju techniki;

83. Pojęcie i rodzaje polityk Wspólnoty Europejskiej.

• polityka gospodarcza - oparta na ścisłej koordynacji polityk gospodarczych państw członkowskich, rynku wewnętrznym (swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitałów) i określeniu wspólnych celów oraz respektowaniu zasad gospodarki wolnorynkowej i wolnej konkurencji (zasada niedyskryminacji towarów pochodzących z innego państwa członkowskiego),

• polityka pieniężna i kursu wymiany walut - prowadzić ma do ustanowienia wspólnej waluty oraz utrzymania stabilności cen,

7. Prawo Unii Europejskiej i prawo Wspólnot Europejskich.

84. Pojęcie prawa europejskiego.

• w znaczeniu szerszym - prawo tworzone pod auspicjami (w ramach) wszystkich europejskich organizacji międzynarodowych (nie obejmuje ono różnych gałęzi prawa wewnętrznego poszczególnych państw);

• w znaczeniu ścisłym - prawo tych organizacji międzynarodowych, których cechą jest (lub była) ponadnarodowość, np. Wspólnot Europejskich, Unii Europejskiej; dzisiaj jest to pojęcie równoznaczne z prawem UE;

85. Prawo wspólnotowe.

Jest to prawo Wspólnot Europejskich, rdzeń prawa europejskiego w znaczeniu ścisłym i jego najważniejsza część.

86. Prawo instytucjonalne (formalne) Wspólnot Europejskich.

Część prawa wspólnotowego, która określa strukturę organizacyjną Wspólnot (instytucje Wspólnot, ich skład i kompetencje, postępowania w zakresie stanowienia prawa wspólnego oraz procedury sądowe, a także stosunki zewnętrzne Wspólnot).

87. Prawo materialne Wspólnot Europejskich.

Określa i reguluje rzeczowy zakres działania Wspólnot.

88. Prawo pierwotne i prawo pochodne (wtórne) Wspólnot.

• prawo pierwotne - traktaty założycielskie wraz z załącznikami, protokołami itp. Oraz późniejsze postanowienia traktatowe wprowadzające do nich zmiany i uzupełnienia (prawo traktatowe), a także niepisane prawo wspólnotowe (ogólne zasady wspólne dla systemów prawnych państw członkowskich oraz normy prawa zwyczajowego);

• prawo pochodne (wtórne) - stanowione przez organy Wspólnot;

89. Katalog aktów prawa wspólnotowego.

W ramach WE oraz EWEA:

• rozporządzenia,

• dyrektywy,

• decyzje,

• zalecenia

• nieoznaczone akty prawne;

W ramach EWWiS:

• decyzje o charakterze ogólnym (odpowiadają rozporządzeniom WE i EWEA),

• zalecenia (odpowiadają dyrektywom WE i EWEA),

• decyzje o charakterze indywidualnym (odpowiadają decyzjom w ramach WE i EWEA),

• opinie (taj jak w wypadku WE i EWEA),

90. Rozporządzenia.

Do wydawania rozporządzeń uprawniony jest PE działający razem z Radą w ramach procedury współdecydowania, Rada oraz Komisja. Rozporządzenie ma zasięg ogólny, tzn. reguluje w sposób abstrakcyjny nieokreśloną liczbę stanów rzeczy.

Kolejną cechą jest to, że rozporządzenie obowiązuje w całości (we wszystkich jego częściach) i ma bezpośrednie zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich (zbędne są jakiekolwiek działania państwowych organów ustawodawczych). Cechuje je bezpośrednie stosowanie i bezpośrednia skuteczność (wypływają z niego wprost prawa i obowiązki dla osób fizycznych i prawnych).

91. Dyrektywy.

Do ich wydawania upoważnione są: PE działający razem z Radą, Rada oraz Komisja. Mogą one być skierowane, do jednego, kilku lub wszystkich państw członkowskich.

Dyrektywa jest wiążąca, jeżeli chodzi o zamierzony skutek w odniesieniu do każdego państwa członkowskiego, do którego została skierowana, zostawiając jednak władzom tego państwa wybór formy i metody (inaczej: wiąże tylko co do celu, który ma zostać osiągnięty).

Każda dyrektywa wyznacza adresatowi nieprzekraczalny termin dla jej wdrożenia (implementacji, transpozycji). Dyrektywa wywołuje tzw. skutek blokujący. Państwom członkowskim nie wolno stanowić sprzecznych z nią przepisów prawnych.

Dyrektywy są wiążące tylko w odniesieniu do państw członkowskich i nie mają bezpośredniego zastosowania oraz nie wywołują z zasady bezpośrednich skutków.

92. Decyzje.

Do ich wydawania uprawnione są: PE działający razem z Radą, Rada oraz Komisja. Decyzja obowiązuje w całości tych, do których jest skierowana. Decyzje mogą być skierowane do państw członkowskich oraz do osób fizycznych i prawnych. Adresat decyzji jest indywidualnie oznaczony i indywidualnie związany z decyzją.

Decyzje adresowane do osób fizycznych i prawnych wywołują skutki bezpośrednie. Natomiast te kierowane do państw członkowskich mogą wywoływać skutki bezpośrednie (jeżeli decyzja nakłada na państwo obowiązek, ale z tych obowiązków wypływają uprawnienia dla osób fizycznych i prawnych).

93. Zalecenia i opinie.

Do ich wydawania upoważnione są: PE działający razem z Radą, Rada oraz Komisja. Zalecenia i opinie mogą być kierowane do państw członkowskich oraz osób fizycznych i prawnych. Nie mają one mocy wiążącej, nie podlegają kontroli sądowej.

94. Dziennik Urzędowy UE.

Jest to organ publikacyjny aktów wtórnych tworzonych przez organy UE. Publikowane są w nim akty o znaczeniu ogólnym, a więc rozporządzenia i dyrektywy skierowane do wszystkich państw członkowskich, a także decyzje podejmowane w ramach procedury współdecydowania.

95. Dopełniające prawo wspólnotowe.

Są to umowy międzynarodowe zawierane między państwami członkowskimi i służące wspieraniu realizacji celów Wspólnot.

96. Zasada autonomii prawa wspólnotowego.

Punktem wyjścia dla tej zasady jest stwierdzenie, że prawo wspólnotowe stanowi nowy, odrębny porządek prawny. Zasada ta głosi, że prawo Wspólnoty jest niezależne od ustaw państwowych. Gwarantuje ona jednolite jego stosowanie na obszarze całej Wspólnoty.

97. Bezpośrednie stosowanie i bezpośrednia skuteczność prawa wspólnotowego.

Bezpośrednie stosowanie oznacza, że normy prawa wspólnotowego wiążą w państwach członkowskich bez potrzeby wydawania specjalnych przepisów, które wprowadzałyby je do państwowych porządków prawnych. Nie ma nawet potrzeby ogłaszania ich w krajowym organie publikacyjnym, skoro zostały ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Wspólnot.

Bezpośrednia skuteczność oznacza, że normy prawa wspólnotowego nie tylko wiążą bezpośrednio organy państw członkowskich, ale że ustanawiają one wprost prawa i obowiązki dla jednostek, które mogą się na nie powoływać przed organami sądowymi i administracyjnymi państwa członkowskiego.

98. Pierwszeństwo stosowania prawa wspólnotowego.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził w sprawie Costa contra Enel (1964 r.), że państwa członkowskie Wspólnoty definitywnie przekazały prawa władcze utworzonemu przez siebie wspólnemu organizmowi prawnemu i nie mogą już ich anulować poprzez późniejsze, jednostronne działania. W razie sprzeczności norm prawa wspólnotowego z normami prawa krajowego, pierwszeństwo mają te pierwsze (nawet w stosunku do norm konstytucyjnych oraz do norm wcześniejszych niż te wspólnotowe).

99. Ogłoszenie Prezesa Rady Ministrów z dn. 11 maja 2004r., Monitor Polski nr 20 poz. 359).

Jest to ogłoszenie w sprawie stosowania prawa UE. Ogłoszono w nim, że Polska poprzez wstąpienie do UE przyjmuje wszystkie powyżej wymienione zasady, w tym także zasadę pierwszeństwa stosowania prawa wspólnotowego. Wymienia ono także akty prawne tworzone przez Wspólnotę oraz informuje gdzie będą one publikowane.

100. Terytorialny zakres obowiązywania prawa wspólnotowego.

Traktaty wspólnotowe są umowami międzynarodowymi i jako takie wiążą każdą ich stronę w odniesieniu do całego terytorium, chyba że z samej umowy wynika odmienny zamiar. Przez całe terytorium strony traktatu należy rozumieć jej obszar lądowy, morski i przestrzeń powietrzną.

101. Zasady stanowienia prawa wspólnotowego.

• zasada kompetencji ograniczonych,

• zasada subsydiarności,

102. Zasada subsydiarności.

Została po ona po raz pierwszy wprowadzona przez JAE, jednakże tylko w zakresie ochrony środowiska naturalnego. Na mocy Traktatu z Maastricht została wprowadzona jako ogólna zasada prawa wspólnotowego (art.5).

Zgodnie z tą zasadą podejmowanie działania - a więc stanowienie prawa - powinno mieć miejsce na możliwie jak najniższym szczeblu. Jeżeli więc cele wspólnoty mogą być zrealizowane poprzez stanowienie prawa na szczeblu państw, to wówczas Wspólnota powinna powstrzymać się od stanowienia prawa. Jeżeli zaś określony przepis kompetencyjny zezwala na wybór między dyrektywą a rozporządzeniem, to z zasady subsydiarności wynika nakaz wyboru dyrektywy.

103. Procedury stanowienia prawa wspólnotowego (tradycyjna, współpracy… itd.).

• procedura konsultacji (tradycyjna):

Procedurę konsultacji stosuje się we wszystkich sprawach, w których traktaty nie określają innego, szczególnego trybu podejmowania decyzji. Inicjatywa prawodawcza należy w tej procedurze do Komisji, która uprawniona jest do złożenia wniosku. Wniesiony projekt aktu prawnego zostaje następnie skierowany do Parlamentu Europejskiego oraz do Komitetu Ekonomicznego i Społecznego (ewentualnie do Komitetu Regionów), celem zaopiniowania. Organem ostatecznie przyjmującym akt jest Rada, która po zapoznaniu się z opiniami podejmuje decyzję w trybie, przewidzianym w danej normie kompetencyjnej (tzn. jednomyślnie albo kwalifikowaną większością głosów). Rada nie jest przy tym związana opiniami Komitetu Ekonomicznego i Społecznego oraz Parlamentu. Pominięcie jednakże tych organów w przypadku konsultacji obligatoryjnej jest naruszeniem istotnego wymogu proceduralnego, które skutkować może stwierdzeniem nieważności danego aktu prawnego. Jeżeli przyjęty ostatecznie przez Radę tekst aktu odbiega od tego, który opiniowany był przez Parlament, to powinna być przeprowadzona ponowna konsultacja. Jeżeli natomiast Rada chce przyjąć akt prawny, który odbiega od projektu Komisji, to może to uczynić tylko jednomyślnie.

• procedura współpracy:

Podstawę procedury współpracy stanowi art. 252 TWE. Na mocy postanowień Traktatu Amsterdamskiego zakres stosowania tej procedury został bardzo ograniczony. Obecnie stosowana jest ona tylko do podejmowania decyzji w kwestiach wynikających z tworzenia i funkcjonowania Unii Gospodarczo-Walutowej. Procedura ta przewiduje szereg działań podejmowanych kolejno przez organy Wspólnot. Rozpoczyna się ona od przyjęcia przez Radę kwalifikowaną większością głosów, na wniosek Komisji i po uzyskaniu opinii Parlamentu, tzw. wspólnego stanowiska. Wspólne stanowisko Rady UE jest przekazywane, razem z uzasadnieniem Parlamentowi. Jeżeli w ciągu trzech miesięcy Parlament zatwierdzi wspólne stanowisko lub nie podejmie żadnej decyzji, Rada przyjmuje dany akt w brzmieniu przedstawionym we wspólnym stanowisku. Parlament może jednakże w ciągu trzech miesięcy od przekazania mu wspólnego stanowiska Rady, bezwzględną większością głosów, zaproponować poprawki lub odrzucić projekt w całości. Wyniki prac Parlamentu przekazywane są Radzie i Komisji Europejskiej. Jeśli wspólne stanowisko Rady zostało odrzucone przez Parlament dla uchwalenia aktu potrzebna jest jednomyślność Rady. W przypadku natomiast, gdy Parlament zgłasza poprawki do projektu, Komisja w ciągu miesiąca ponownie bada projekt, tym razem uwzględniając poprawki zgłoszone przez Parlament. Następnie Komisja przekazuje Radzie zweryfikowany projekt. Rada może przyjąć zmieniony wniosek Komisji kwalifikowaną większością głosów. Jeśli chce zaakceptować poprawki Parlamentu, które Komisja Europejska odrzuciła, lub dokonać zmian w propozycji Komisji, musi to uczynić jednomyślnie.

• procedura zgody:

Procedura zgody została wprowadzona przez JAE i polega na uzależnieniu przyjęcia określonych aktów prawnych od zgody Parlamentu Europejskiego. Liczba spraw podlegających tej procedurze została rozszerzone przez TUE. Zgodę Parlament wydaje na podstawie sprawozdania odpowiedniej komisji parlamentarnej, która zaleca przyjęcie aktu, albo jego odrzucenie. Przy zastosowaniu procedury zgody nie jest możliwe wprowadzanie poprawek. Pozytywna opinia Parlamentu jest więc tutaj warunkiem niezbędnym dla podjęcia decyzji. Poza przewidzianymi w postanowieniach traktatowych obowiązkowymi opiniami, które Parlament musi wydawać, korzysta on również z możliwości wyrażania własnego stanowiska wówczas, kiedy nie jest do tego zobligowany. Czyni to w formie różnego rodzaju decyzji sui generis.

• procedura współdecydowania:

Podstawę prawną procedury współdecydowania stanowi art. 251 TWE. Procedura ta jest jeszcze bardziej skomplikowana niż procedura współpracy. Również w tym przypadku początkowa inicjatywa należy do Komisji Europejskiej, która przedstawia swój projekt aktu prawnego Parlamentowi i Radzie UE. Po wydaniu przez Parlament (pierwsze czytanie) opinii, Rada kwalifikowaną większością głosów, może przyjąć akt prawny, w formie proponowanej przez Parlament albo też przyjąć wspólne stanowisko, które kierowane jest znowu do Parlamentu (drugie czytanie). W takiej sytuacji Parlament ma trzy miesiące na podjęcie decyzji. Jeżeli nie podejmie on żadnej decyzji lub akceptuje wspólne stanowisko Rady, to przyjmuje ona dany akt. Jeżeli natomiast, działając bezwzględną większością głosów, odrzuca wspólne stanowisko Rady UE, akt uważa się za nie przyjęty. Wprowadzenie natomiast przez Parlament poprawek do projektu powoduje konieczność zaopiniowania ich przez Radę i Komisję. Jeśli w ciągu kolejnych trzech miesięcy od przekazania jej sprawy Rada UE kwalifikowaną większością głosów przyjmie zmiany wprowadzone przez Parlament, akt prawny uważa się za przyjęty. W przypadku, gdy Rada ustosunkuje się negatywnie do proponowanych przez Parlament poprawek, Przewodniczący Rady, w porozumieniu z Przewodniczącym Parlamentu, zwołuje w ciągu sześciu tygodni posiedzenie Komitetu Pojednawczego. W jego skład wchodzą w równej liczbie przedstawiciele Rady i Parlamentu. Celem tego Komitetu jest wypracowanie porozumienia między Radą i Parlamentem. Jeżeli w ciągu trzech miesięcy od zwołania, Komitet zatwierdzi wspólny tekst, to Parlament bezwzględną większością głosów i Rada UE kwalifikowaną większością głosów przyjmują dany akt. Jeśli któraś z tych instytucji nie zatwierdzi proponowanego aktu w przewidzianym terminie, akt uważa się za nie przyjęty.

8. Instytucje i organy Unii Europejskiej i Wspólnot Europejskich.

104. Organy Unii a instytucje Wspólnot.

Unia Europejska - poza Radą Europejską - nie posiada żadnych organów. Rada, Komisja, a także Parlament i Trybunał Sprawiedliwości pozostają organami WE i nie stały się organami UE z chwilą jej utworzenia. Organy te jednak mogą - na podstawie TUE, podejmować działania na rzecz Unii w zakresie II i III filaru. Unia może się więc nimi posługiwać - można powiedzieć, że działają one wówczas jako organy „wypożyczane” Unii przez Wspólnoty.

105. Organy autonomiczne i doradcze.

organy autonomiczne (główne) - tylko te, które zostały wyraźnie wymienione w art. 7 ust. 1 Traktatu o WE oraz w odpowiadających im postanowieniach Traktatu o EWEA i Traktatu o EWWiS, a więc: Parlament Europejski, Rada, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy;

organy doradcze - te, które zostały wymienione w art. 7 ust. 2 Traktatu o WE (oraz w odpowiednich art. Traktatu o EWEA oraz EWWiS), a więc: Komitet Ekonomiczny i Społeczny, Komitet Doradczy (EWWiS) oraz Komitet Regionów (WE); o ich pozycji decyduje to, że w sprawach określonych przez Traktaty, Rada lub Komisja są zobowiązane zasięgać ich opinii;

106. Agendy i agencje Wspólnot Europejskich.

Są one tworzone przez poszczególne instytucje Wspólnot. Działają na podstawie przepisów prawa wtórnego WE (np. rozporządzeń, decyzji) i mają charakter zdecentralizowany. Zadaniem ich jest wykonywanie zadań o charakterze administracyjnym, technicznym lub związanych z zarządzaniem. Np. Europejska Agencja Oceny Produktów Medycznych, Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, Europejska Agencja Odbudowy.

107. Urzędnicy i pracownicy Wspólnot.

pracownik - podstawę jego zatrudnienia stanowi kontrakt, jest on zawierany na czas określony; pracownicy są dobierani w drodze konkursu - zajmuje się tym Europejskie Biuro Naboru Personalnego;

urzędnik - jest mianowany na czas nieokreślony;

Zasady zatrudniania urzędników i pracowników oraz inne kwestie z tym związane reguluje Regulamin Pracowniczy.

108. Rada Europejska (skład, struktura i kompetencje).

Skład: szefowie państw lub rządów, przewodniczący Komisji - są oni wspomagani przez ministrów spraw zagranicznych oraz przez jednego członka Komisji. Zbiera się ona pod przewodnictwem tego szefa państwa lub rządu, które sprawuje przewodnictwo w Radzie 2 razy w roku.

Struktura: Rada Europejska nie została włączona do struktury instytucjonalnej Wspólnot. Ustanowił ją JAE.

Kompetencje:

• działając na podstawie wytycznych Rady, opracowuje wnioski dotyczące ogólnych wytycznych polityki gospodarczej państw członkowskich,

• ustala priorytety polityki,

• rozwiązuje problemy sporne, którym nie podołała Rada Ministrów,

• rozstrzyga problemy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

109. Rada UE (skład i struktura wewnętrzna).

Zwana także Radą Ministrów lub po prostu Radą.

Skład: po jednym przedstawicielu każdego państwa członkowskiego szczebla ministerialnego, który upoważniony jest do zaciągania zobowiązań w imieniu rządu tego państwa. Wg ustalonej praktyki państwa mogą być w Radzie reprezentowane także przez sekretarzy stanu. Skład Rady nie jest stały. W posiedzeniach mogą uczestniczyć różni ministrowie resortów np. w zależności od tego, co jest przedmiotem posiedzenia.

Posiedzenia Rady są niejawne, a obrady mają charakter poufny. Przewodniczy im przewodniczący Rady. Urząd ten jest piastowany kolejno przez każde państwo członkowskie przez 6 m-cy w porządku ustalonym przez Radę działająca jednomyślnie (obecnie Luksemburg, następnie będzie Wlk. Brytania). Zmiana w przewodniczeniu następuje 1 stycznia i 1 lipca. Z przewodnictwem Rady związane jest przewodnictwo Rady Europejskiej oraz we wszystkich instytucjach z Radą powiązanych (w tym także COREPER). Do uprawnień przewodniczącego należy: zwoływanie posiedzeń Rady, przygotowywanie wstępnego porządku obrad, zarządzanie głosowań.

110. Zasady podejmowania decyzji w Radzie UE.

Decyzje (uchwały) Rady podejmowane są:

• jednomyślnie - wyrazić zgodę muszą wszystkie państwa członkowskie, każde ma po 1 głosie; wstrzymanie się od głosu przez członków obecnych lub reprezentowanych nie stanowi przeszkody w podjęciu decyzji; nieobecność na posiedzeniu jednego z jej członków i nieprzekazanie przezeń swego prawa głosowania innemu członkowi Rady uniemożliwia podjęcie decyzji;

• większość kwalifikowana - powiązana została z systemem głosowania ważonego; każde państwo ma określoną, przyznaną mu ilość głosów (Polska - 27); obecnie większość kwalifikowana jest uzyskiwana przy minimum 232 głosów „za”, co stanowi 72,3 % wszystkich głosów; ponadto państwo członkowskie może zażądać potwierdzenia, że głosy „za” reprezentują ogółem przynajmniej 62% ludności Unii - jeśli wymagany procent nie zostanie uzyskany, decyzja nie zostaje podjęta (tzw. klauzula weryfikacji demograficznej);

• zwykła większość głosów - każde państwo członkowskie ma jeden głos; traktaty nie przewidują żadnego quorum, jednak wg Regulaminu Rady wynosi ono 8 członków;

111. Wysoki Przedstawiciel Unii ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

TUE powierzył Sekretarzowi Generalnemu funkcję Wysokiego Przedstawiciela do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Jest on mianowany przez Radę działającą kwalifikowaną większością głosów. Obecnie urząd ten pełni Javier Solana. Jego zadaniem jest wspieranie przewodniczącego Rady. Mimo, że nie może bezpośrednio reprezentować Rady na zewnątrz, w praktyce uznaje się go jednak za wyraziciela stanowiska przewodniczącego w sprawach WPZiB.

112. COREPER.

Prace Rady Unii Europejskiej przygotowuje COREPER - Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich akredytowanych przy Wspólnotach. Dzieli się na COREPER II (złożony z przedstawicieli w randze ambasadorów), zajmujący się przede wszystkim sprawami politycznymi oraz COREPER I (złożony z ich zastępców). Zadaniem COREPER-u jest znalezienie rozwiązania satysfakcjonującego wszystkie państwa członkowskie i doprowadzenie do uchwalenia danego aktu prawnego. Pomagają mu w tym grupy robocze, złożone z ekspertów z państw członkowskich, wspomaganych przez urzędników służby cywilnej zatrudnionych przy stałym przedstawicielstwie danego państwa członkowskiego w Brukseli.

113. Kompetencje Rady UE.

• koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich,

• posiada prawo podejmowania decyzji,

• przekazuje Komisji w przyjmowanych przez siebie aktach prawnych kompetencje do wykonywania ustanowionych przez siebie przepisów prawnych,

• jest ośrodkiem stanowienia wtórnego prawa wspólnotowego (jednakże monopol inicjatywy należy do Komisji),

• ma pewne własne kompetencje odnośnie zmiany Traktatów założycielskich,

• zawiera umowy międzynarodowe z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi,

• mianuje członków instytucji doradczych oraz Trybunału Obrachunkowego,

• uchwala statut służby cywilnej Wspólnot oraz ustala warunki pracy pozostałych pracowników Wspólnot,

• ustala wysokość uposażeń członków Komisji oraz sędziów, rzeczników generalnych i kanclerza ETS,

• na wniosek Komisji przygotowuje projekt planu budżetowego,

114. Parlament Europejski (skład i struktura wewnętrzna).

Skład: przedstawiciele narodów państw złączonych we Wspólnotach, niezależni, niezwiązani żadnymi instrukcjami ze strony rządów; obecnie jest ich 732, w tym 54 z Polski. Najwięcej deputowanych mają Niemcy (99).

Struktura:

• urzędnicy - np. przewodniczący i wiceprzewodniczący PE (kieruje obradami oraz administracją parlamentarną, reprezentuje on Parlament na spotkaniach oficjalnych oraz na płaszczyźnie międzynarodowej); kwestorzy (pełnią wewnętrzne funkcje administracyjne);

• organy kierownicze - Prezydium (organ odpowiedzialny za politykę budżetową i kadrową Parlamentu oraz za sprawy administracyjne i organizacyjne; w jego skład wchodzi przewodniczący, 14 wiceprzewodniczących oraz 5 kwestorów; członkowie Prezydium są wybierani na okres 2,5 roku. Prezydium powołuje sekretarza generalnego, który kieruje sekretariatem, organizującym prace Parlamentu), Konferencja Przewodniczących Komisji, Konferencja Przewodniczących Delegacji;

115. Zasady wyboru deputowanych do Parlamentu Europejskiego.

Deputowani są wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich (od 1979 r.). Wybory parlamentarne odbywają się co 5 lat, ostatnie odbyły się w czerwcu 2004 r. Do głosowania uprawniony jest każdy obywatel UE zarejestrowany jako wyborca. Obywatele UE zamieszkujący w innym państwie członkowskim mogą głosować i kandydować w wyborach na terenie tego państwa (od momentu wejścia w życie Traktatu z Maastricht, 1993 r.). W Polsce zasady wyborów do PE określa Ordynacja wyborcza do PE z 23 stycznia 2004.

116. Grupy polityczne (frakcje) Parlamentu Europejskiego.

Deputowani w Parlamencie Europejskim zasiadają nie w grupach narodowych, a według ogólnoeuropejskich frakcji politycznych, skupiających główne partie polityczne działające w państwach członkowskich UE.

Grupy polityczne w Parlamencie Europejskim	Skrót
Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci) i Europejskich Demokratów	PPE-DE
Grupa Socjalistyczna w Parlamencie Europejskim	PSE
Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy	ALDE/ADLE
Grupa Zielonych / Wolne Przymierze Europejskie	Verts/ALE
Konfederacyjna Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej / Nordycka Zielona Lewica	GUE/NGL
Grupa Niepodległość / Demokracja	IND/DEM
Grupa Unii na rzecz Europy Narodów	UEN
Niezrzeszeni	NI

117. Kompetencje legislacyjne Parlamentu.

Parlament Europejski uczestniczy w czterech procedurach:

• konsultacji,

• zgodności,

• współpracy instytucjonalnej,

• współdecydowania.

118. Funkcja kreacyjna Parlamentu.

• powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich,

• uczestniczy w powoływaniu przewodniczącego Komisji i jej członków,

• w odniesieniu do pewnych aktów lub działań wymagana jest zgoda lub opinia PE, np. zgoda na przystąpienie nowych członków do UE;

119. Funkcje kontrolne Parlamentu.

• kontroluje działalność Komisji, Rady Ministrów, Rady Europejskiej oraz ciał odpowiedzialnych za politykę zagraniczną i sprawy bezpieczeństwa,

• może zwracać się do Komisji i Rady z zapytaniami,

• przysługuje mu prawo powoływania tymczasowych komisji śledczych (Komitetów Dochodzeniowych) do badania naruszeń prawa wspólnotowego lub niewłaściwego jego stosowania,

• Komisja jest politycznie odpowiedzialna przed PE, który może zgłosić "wotum nieufności" skutkujące ustąpieniem wszystkich członków Komisji ze swych stanowisk,

120. Prawo do występowania ze skargami do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Traktat Nicejski poszerzył uprawnienia Parlamentu - przyznał mu prawo wnoszenia skargi w sprawie nieważności aktów prawnych organów wspólnotowych. PE może wnosić skargę na takiej same zasadzie jak państwa członkowskie, ma więc pełną legitymację procesową.

121. Kompetencje budżetowe Parlamentu Europejskiego.

PE posiada uprawnienia budżetowe (wspólnie z Radą Unii Europejskiej). Należy do niego decydujący głos przy uchwalaniu tzw. wydatków nieobligatoryjnych, czyli nie wynikających z dyspozycji traktatowych ani uchwalonych na jego podstawie aktów prawnych. W przypadku wydatków obligatoryjnych może zaproponować zmianę projektu budżetu absolutną wielkością oddanych głosów. Budżet na następny rok jest uchwalany w grudniu, jeżeli PE i Radzie nie uda się uzgodnić wysokości wydatków po dwóch czytaniach projektu budżetu w okresie między majem a grudniem, PE ma prawo do odrzucenia w całości projektu budżetu (z ważnych względów, większością 2/3 oddanych głosów). Budżet nabiera obowiązującej mocy prawnej dopiero po podpisaniu go przez przewodniczącego Parlamentu. PE co roku decyduje, czy zatwierdzić wykonanie budżetu przez Komisję za poprzedni rok obrachunkowy.

122. Komisja Europejska (skład i struktura wewnętrzna).

Skład: od 1 listopada 2004 roku KE zaczęła urzędować w nowym składzie (25 członków, po jednym z każdego państwa członkowskiego). Polskę reprezentuje Danuta Hübner, która jest Komisarzem ds. polityki regionalnej.

Na czele Komisji stoi przewodniczący oraz 5 wiceprzewodniczących. Przewodniczący jest powoływany, tak jak cała Komisja, na 5 lat, z możliwością odbycia drugiej kadencji. Obecnym przewodniczącym Komisji jest Portugalczyk Jose Manuel Durao Barroso. Ma on za zadanie reprezentowanie Komisji, podejmowanie decyzji dot. jej organizacji wewnętrznej celem zagwarantowania spójności, skuteczności i kolegialności działania; ustala on także zakres obowiązków spoczywających na Komisji i rozdziela obowiązki między jej członków, mianuje on także wiceprzewodniczących; na jego żądanie, po uzyskaniu kolektywnej zgody Komisji, członek składa rezygnację.

123. Zasady wyboru komisarzy.

Według procedury określonej w Traktacie z Nicei, Rada zbierająca się w składzie głów państw lub rządów i podejmująca decyzje kwalifikowaną większością głosów, wyznacza osobę, którą zamierza mianować przewodniczącym Komisji. Jego nominacja podlega zatwierdzeniu przez PE. Następnie Rada podejmująca decyzje kwalifikowaną większością głosów i w porozumieniu z kandydatem na przewodniczącego, uchwala listę pozostałych osób, które zamierza mianować członkami Komisji. Propozycje kandydatów wysuwają państwa członkowskie. Przewodniczący i pozostali członkowie Komisji, podlegają łącznie zatwierdzeniu przez PE. Po zatwierdzeniu przez PE przewodniczący i pozostali członkowie Komisji zostają mianowani przez Radę, która podejmuje decyzję kwalifikowaną większością głosów.

Członek komisji kończy pełnienie swoich funkcji w przypadku: upływu kadencji, śmierci, dymisji (orzekana przez ETS na wniosek Komisji lub Rady) lub rezygnacji.

124. Dyrektoriaty (Dyrekcje) Generalne Komisji Europejskiej.

Jest ich 26. Na czele każdej z nich stoi dyrektor generalny. Dzielą się one na Dyrekcje, a te z kolei na Referaty. Np. Dyrekcja Generalna I (zewnętrzne stosunki gospodarcze), Dyrekcja Generalna XII (nauka i badania naukowe).

125. Służby horyzontalne.

Jest ich kilkanaście, np. Służba Prawna, Służba tłumaczy, Służba Informatyków.

126. Kompetencje legislacyjne Komisji.

• ma ona monopol inicjatywy w zakresie stanowienia wtórnego prawa wspólnotowego (w zakresie II i III filaru Unii również państwa posiadają inicjatywę ustawodawczą);

• ma ona własne kompetencje ustawodawcze - są one ograniczone do stanowienia przepisów wykonawczych - kompetencja ta została jej przekazana przez Radę;

• w ramach EWWiS jest ona głównym prawodawcą;

127. Kompetencje wykonawcze Komisji.

• ma za zadanie zapewnić przestrzeganie przepisów traktatowych oraz wtórnego prawa wspólnotowego,

• prowadzenie bieżących spraw związanych ze stosunkami zewnętrznymi Wspólnoty i reprezentowanie jej w organizacjach międzynarodowych,

• zarządzanie wydzielonymi funduszami (np. Europejski Fundusz Socjalny, Europejski Fundusz Rozwoju),

• sporządzanie rocznych sprawozdań na temat działalności Wspólnot,

• uczestniczy w przygotowywaniu i wykonywaniu planu budżetowego Wspólnot,

128. Kompetencje kontrolne Komisji.

• zawsze może wystąpić do ETS jeżeli stwierdzi, że państwo członkowskie nie przestrzega prawa wspólnotowego,

• czuwa nad stosowaniem się przez państwa członkowskie do orzeczeń Trybunału, może wystąpić o nałożenie na nie ryczałtu lub kary pieniężnej,

• ma prawo do podejmowania sankcji w stosunku do osób fizycznych i prawnych naruszających prawo wspólnotowe,

129. Odwoływanie poszczególnych komisarzy a odwołanie całego składu Komisji.

Członek Komisji kończy pełnienie swych funkcji w wypadku śmierci, upływu kadencji, dymisji lub rezygnacji. Dymisja następuje orzeczeniem ETS, na wniosek Rady lub Komisji, w stosunku do członka Komisji, który przestał spełniać warunki konieczne do wykonywania swoich obowiązków lub dopuścił się poważnego uchybienia. Zwolnione stanowisko członka Komisji zajmuje na pozostający okres kadencji nowy członek mianowany za wspólnym porozumieniem rządów państw członkowskich. Rada może jednak jednogłośnie postanowić, że wolne stanowisko nie musi być obsadzone.

Funkcje wszystkich członków Komisji wygasają w wyniku wyrażenia przez PE wotum nieufności w stosunku do całej Komisji.

130. Przystąpienie Polski a skład Komisji Europejskiej.

Przez pół roku okresu przejściowego, od 1 maja do 1 listopada 2004 roku, KE liczyła 30 członków (20 obecnych i 10 nowych). W tym okresie nowi członkowie Komisji Europejskiej - z państw, które wstąpiły do UE 1 maja 2004 roku - byli "komisarzami bez teki", współpracując z wyznaczonymi członkami KE. Polka Danuta Hübner współpracowała z francuskim komisarzem ds. handlu międzynarodowego Pascalem Lamym, natomiast obecnie już samodzielnie objęła tekę komisarza ds. polityki regionalnej.

131. Europejski Trybunał Sprawiedliwości (powstanie i skład).

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich został utworzony na mocy Traktatu paryskiego z 1952 r. Organem orzekającym wszystkich Wspólnot stał się na mocy Umowy w sprawie wspólnych instytucji z 25 marca 1957 r.

Skład: jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego. Sędziowie wyznaczeni są za wspólną zgodą rządów państw członkowskich na powtarzalną sześcioletnią kadencję. Są wybierani spośród ekspertów prawnych, których niezależność nie budzi wątpliwości i którzy mają uprawnienia w swoich krajach do zajmowania najwyższych stanowisk w sądownictwie lub są specjalistami o najwyższej randze w zakresie prawa. Nie mogą oni prowadzić innej aktywności zawodowej oraz działalności politycznej i administracyjnej. Muszą być niezależni, orzekając nie reprezentują swoich państw. W skład Trybunału wchodzi również 8 adwokatów generalnych.

132. Sąd Pierwszej Instancji (powstanie i skład).

W 1988 r. na podstawie decyzji Rady Unii Europejskiej przy Trybunale Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich utworzono Sąd Pierwszej Instancji. Powołanie tej instytucji przewidywały przepisy Jednolitego Aktu Europejskiego. Rozpoczął pracę w dniu 1 listopada 1989 r.

Skład: 25 sędziów, podobnie jak w przypadku ETS, po jednym z każdego państwa członkowskiego. Sędziowie są mianowani za wspólną zgodą państw członkowskich na powtarzalną sześcioletnią kadencję. Nie ma jednak adwokatów generalnych. Muszą oni spełniać takie same wymagania jak sędziowie ETS. SPI dzieli się na 4 izby. Jego sędziowie orzekają w składach 3 lub 5-osobowych, w niektórych sprawach może orzekać jeden sędzia. W ważnych sprawach Sąd zasiada jako "Wielka Izba" lub w pełnym składzie.

133. Sędziowie i Rzecznicy (Adwokaci) Generalni.

Muszą oni spełniać te same warunki, co sędziowie ETS, powoływani są także w tym samym trybie na okres 6 lat, przy czym co 3 lata następuje zmiana 4 rzeczników. Liczba rzeczników generalnych może być zwiększona jednomyślną uchwałą Rady na wniosek Trybunału. Ich zadaniem jest przedstawianie bezstronnych i niezależnych opinii na temat spraw, które są stawiane na forum Trybunału.

134. Skarga o naruszenie Traktatów.

Jest ona wnoszona przez Komisję do ETS przeciwko państwu członkowskiemu, które nie przestrzega prawa wspólnotowego (zarówno traktatowego, jak i niepisanego i wtórnego). W tej sytuacji Komisja najpierw wydaje umotywowaną opinię, w której zawarte jest żądanie usunięcia przez państwo członkowskie ustalonego przez Komisję prawa w wyznaczonym przez nią terminie. Jeżeli państwo się do tej opinii nie dostosuje, to Komisja występuje do ETS. Trybunał orzeka jedynie czy naruszenie miało miejsce, a państwo ma obowiązek samo naruszenie owo usunąć. Dopiero jeżeli państwo nie podjęło działań koniecznych do wykonania orzeczenia, Komisja znowu kieruje do ETS sprawę, w której określa, stosownie do okoliczności wysokość ryczałtu lub kary pieniężnej.

Także każde państwo członkowskie może wnieść taką skargę przeciwko innemu państwu członkowskiemu. Jednakże zanim wniesie skargę musi dać Komisji możliwość polubownego załatwienia sporu. Jeżeli w ciągu 3 m-cy Komisja nie zajmie stanowiska, to państwo może wystąpić bezpośrednio do ETS. Dalsze postępowanie jest takie samo jak w przypadku 1.

135. Skarga na bezczynność organów.

Może ona być wniesiona przez państwo członkowskie lub przez każdy inny organ wspólnotowy. Skierowana może być przeciwko PE, Radzie lub Komisji, jeżeli z naruszeniem Traktatów zaniechają one wydania decyzji, do wydania której są zobowiązane. Jurysdykcja ETS obejmuje także sprawy wniesione przez EBC - w ramach jego kompetencji oraz w sprawach wszczętych przeciwko niemu. Wniesienie skargi jest możliwe tylko wtedy, kiedy dany organ został uprzednio wezwany do działania. Skarga ta przysługuje także każdej osobie fizycznej i prawnej, jeżeli dany organ zaniecha skierowania do niej aktu innego niż opinia lub zalecenie i jeżeli chodzi o akt, który miał być skierowany do niej samej, a nie do innej osoby.

136. Skarga o stwierdzenie nieważności wspólnotowych aktów prawnych.

Celem tego postępowania jest poddanie tych aktów kontroli pod względem legalności. Orzeczenie sądu ma charakter konstytutywny - jego efektem jest unieważnienie sprzecznego z prawem wspólnotowym aktu prawnego.

Podstawy unieważnienia: a) brak kompetencji, b) naruszenie istotnego wymogu proceduralnego, c) naruszenie Traktatu lub jakiejkolwiek normy prawnej co do jego stosowania, d) nadużycie władzy.

Legitymacja do wniesienia skargi:

• czynna w pełnym zakresie: państwa członkowskie, Rada, Komisja;

• czynna w ograniczonym zakresie: Parlament Europejski, Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny - mogą one wszczynać postępowanie w celu ochrony ich uprawnień,

• czynna w ściśle określonym zakresie - przysługuje każdej osobie fizycznej i prawnej w stosunku do: decyzji, która została do niej skierowana, rozporządzeniu, które jej bezpośrednio i indywidualnie dotyczy, decyzji skierowanej do innej osoby, która jej bezpośrednio i indywidualnie dotyczy;

137. Skarga odszkodowawcza.

Wspólnota pokrywa wszelkie szkody wyrządzone przez jej organy lub funkcjonariuszy podczas wykonywania jej obowiązków. Na tych samych zasadach Wspólnota odpowiada za szkody spowodowane przez Europejski Bank Centralny lub jego funkcjonariuszy podczas wykonywania ich obowiązków. Chodzi tu wyłącznie o odpowiedzialność pozaumowną.

Skarga ta przysługuje wszystkim osobom fizycznym i prawnym. Roszczenie wynikające z pozaumownej odpowiedzialności Wspólnot przedawnia się po upływie 5 lat od wystąpienia zdarzenia będącego jego podstawą.

Ten rodzaj skargi obejmuje także szkody wywołane przez sprzeczne z prawem ogólne akty prawa wtórnego (m.in. rozporządzenia i dyrektywy), przeciwko którym podmiotom prywatnym nie przysługuje żaden środek prawny.

138. Postępowanie w sprawach orzeczeń wstępnych.

Następuje:

• w przedmiocie wykładni Traktatu WE - pytanie może złożyć sąd państwa członkowskiego;

• w przedmiocie ważności i wykładni aktów organów Wspólnoty oraz EBC,

• w przedmiocie wykładni statutów instytucji utworzonych przez Radę, o ile statuty przewidują taką możliwość;

139. Europejski Trybunał Sprawiedliwości jako sąd pracy.

ETS jest właściwy do orzekania w każdym sporze między Wspólnotą i jej pracownikami, w granicach i na warunkach określonych w regulaminie pracowniczym lub warunkach zatrudnienia

140. Postępowanie odwoławcze.

Od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji przysługuje odwołanie do ETS, które ograniczone jest do kwestii prawnych. Podstawy odwołania są następujące:

• brak kompetencji Sądu Pierwszej Instancji,

• uchybienia proceduralne powodujące szkodę dla interesów strony odwołującej się,

• naruszenie prawa wspólnotowego przez Sąd Pierwszej Instancji,

141. Trybunał Obrachunkowy (powstanie i skład).

Trybunał Audytorów został powołany 22 lipca 1975 r. na mocy traktatu brukselskiego, prace rozpoczął w 1977 r. Do rangi Instytucji Wspólnoty był podniesiony na mocy Traktatu o Unii Europejskiej (Maastricht). Poza tym zwiększono uprawnienia i niezależność Trybunału.

Skład: po jednym obywatelu z każdego kraju członkowskiego (wymagane są odpowiednie kwalifikacje do piastowania tego stanowiska); członkowie są mianowani przez Radę na podstawie kwalifikowanej większości głosów po konsultacji z Parlamentem Europejskim; kadencja trwa 6 lat.

142. Kompetencje Trybunału Obrachunkowego.

• ma prawo kontrolowania wszystkich organów lub osób, które zarządzają finansami Wspólnoty lub zajmują się przechowywaniem jej funduszy; bada księgi pod kątem ich rzetelności, zgodności z prawem i prawidłowości zawieranych transakcji oraz solidności zarządzania finansami Unii;

• kontrola właściwego wykonania budżetu Unii;

• przedstawianie uwag oraz opinii na wniosek innych instytucji wspólnotowych (opinia Trybunału jest obowiązkowa przy przyjmowaniu wszelkich przepisów o charakterze finansowym);

143. Raporty (sprawozdania) roczne Trybunału Obrachunkowego.

TO sporządza roczne sprawozdania po zamknięciu każdego roku obrachunkowego. Sprawozdanie to zostaje przedstawione innym instytucjom Wspólnot i jest publikowane, razem z odpowiedziami tych instytucji na uwagi TO, w Dzienniku Urzędowym Wspólnot.

144. Funkcja opiniodawcza Trybunału Obrachunkowego.

Trybunał Rewidentów Księgowych posiada kompetencje doradcze - może przedstawiać swoje uwagi w poszczególnych kwestiach, zwłaszcza w formie sprawozdań specjalnych oraz wydawać opinie na wniosek pozostałych instytucji Wspólnoty. Opinia Trybunału jest obowiązkowa przy przyjmowaniu wszelkich przepisów o charakterze finansowym.

145. Europejski Bank Inwestycyjny (skład i zadania).

Skład: Rada Gubernatorów składająca się z ministrów finansów wszystkich państw członkowskich, Rada Dyrektorów (Rada Administracyjna, 26 dyrektorów, 13 zastępców (?)), której przewodniczy Prezes Banku oraz Komitet Zarządzający;

Zadania:

• Rada Gubernatorów - ustala szczególne wytyczne polityki kredytowej Banku;

• Rada Administracyjna - udziela pożyczek i gwarancji oraz zaciąga pożyczki;

• EBI - udziela pożyczek i gwarancji umożliwiających finansowanie następujących projektów we wszystkich sektorach gospodarki: projektów rozwoju regionów mniej rozwiniętych, projektów modernizacji lub przekształcania przedsiębiorstw, projektów mających znaczenie dla większej liczby państw członkowskich,

146. Europejski Bank Centralny (skład i zadania).

Skład: Dyrektoriat (organ wykonawczy, zarządza bankiem i przygotowuje posiedzenia Rady Naczelnej; jest złożony z Prezesa EBC, wiceprezesa i 4 pozostałych członków - wszyscy są mianowani na okres 8 lat za wspólną zgodą prezydentów lub premierów państw należących do obszaru euro), Rada Naczelna (najwyższy organem decyzyjnym EBC; należy do niej 6 członków Zarządu oraz prezesi 12 banków centralnych obszaru euro; na jej czele stoi Prezes EBC), Rada Rozszerzona (Prezes EBC, Wiceprezes i prezesi narodowych banków centralnych wszystkich państw członkowskich UE)

Zadania:

• EBC kieruje polityką pieniężną państw Unii, w których obowiązuje waluta euro (obecnie 12),

• prowadzi politykę kursową wobec walut krajów trzecich,

• administruje rezerwami walutowymi krajów członkowskich,

• ustala stopy procentowe w całym obszarze euro,

• kontroluje emisję euro,

• ma wyłączne prawo do emisji banknotów euro w Unii,

147. Komitet Ekonomiczny i Społeczny (skład i zadania).

Skład: nie może przekroczyć 350 osób; Polsce przyznano 21 miejsc; członkowie Komitetu, nazywani "Doradcami”, są mianowani przez Radę na okres 4 lat; kandydatów przedstawiają państwa członkowskie, po konsultacji z narodowymi organizacjami obywatelskimi.

Zadania: Jego głównym zadaniem jest sprawowanie funkcji doradczej wobec Rady Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej.

148. Komitet Regionów (skład i zadania).

Skład: nie może przekroczyć 350 osób (obecnie jest 317); Polsce przyznano 21 miejsc; członkowie są wyznaczani przez rządy państw UE spośród polityków z okręgów miejskich lub regionów, reprezentantów władz lokalnych (członkowie KR muszą posiadać mandat od reprezentowanych przez siebie władz lub być przed nimi politycznie odpowiedzialni). Rada UE powołuje ich na 4 lata z możliwością ponownego mianowania.

Zadania: jest organem doradczym Rady UE, Komisji, a także PE; organy te są zobowiązane do konsultacji w odniesieniu do polityki regionalnej, ochrony środowiska, edukacji i transportu; Komitet Regionów może również wyrażać opinie z własnej inicjatywy i przedkładać je Komisji, Radzie i Parlamentowi.

9. Koordynacja polityki Polski w sprawach związanych z członkostwem w Unii Europejskiej.

149. Współpraca Rady Ministrów z Sejmem i Senatem (stanowienie prawa UE, tworzenie prawa polskiego wykonującego prawo UE, opiniowanie kandydatów na stanowiska w UE).

• realizowana jest za pośrednictwem Sejmowej Komisji do Spraw UE i odpowiedniej Komisji Senackiej,

• RM przekazuje Sejmowi niezwłocznie po ich otrzymaniu, dokumenty UE podlegające konsultacjom z państwami członkowskimi, m.in. projekty aktów prawnych,

• RM na bieżąco informuje na piśmie Sejm o przebiegu procesu stanowienia prawa w UE oraz o swoich stanowiskach zajmowanych w trakcie tego procesu,

• przed głosowaniem nad projektem aktu prawnego w Radzie UE, RM przedstawia Sejmowi na piśmie informację o stanowisku, jakie ma zamiar zająć w głosowaniu wraz z uzasadnieniem tego stanowiska,

• Komisja Sejmowa do spraw UE opiniuje kandydata na stanowisko w UE (np. członka Komisji Europejskiej czy TO); RM nie może desygnować kandydata bez opinii Komisji, chyba że upłynie oznaczony termin na wydanie takiej opinii,

150. Sejmowa Komisja do spraw Unii Europejskiej (skład i zadania).

Skład: obecnie 41 członków - w tym przewodniczący i 7 wiceprzewodniczących.

Zadania: sprawy związane z członkostwem RP w UE, w szczególności: wyrażanie opinii na temat projektów aktów prawnych UE, projektów umów międzynarodowych, których stroną mają być UE, WE lub ich państwa członkowskie, oraz rocznych planów legislacyjnych Komisji Europejskiej, formułowanie zaleceń dla RM co do stanowisk zajmowanych przez RM do projektów aktów prawnych UE oraz zaleceń dotyczących sposobu głosowania w Radzie UE, rozpatrywanie informacji i innych dokumentów przedkładanych przez RM, opiniowanie stanowisk zajmowanych przez RM w sprawach z zakresu polityki zagranicznej, obronnej i bezpieczeństwa UE oraz stanowisk zajmowanych na konferencjach międzyrządowych, a także opiniowanie kandydatów na stanowiska w UE.

151. Postępowanie z projektami ustaw wykonujących prawo UE.

Rada Ministrów przekazuje projekt aktu wykonawczego do Komisji Sejmowej, która dany akt opiniuje. Komisja może nakazać RM zajęcie określonego stanowiska podczas głosowania nad danym aktem prawnym w Radzie UE.

152. Komitet Europejski Rady Ministrów (skład i zadania).

Skład: przewodniczący (powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów spośród członków RM), wiceprzewodniczący (powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Przewodniczącego), członkowie (sekretarze lub podsekretarze stanu w ministerstwach, do zakresu działania których należą sprawy integracji europejskiej).

Zadania: przygotowywanie, uzgadnianie lub opiniowanie projektów rozstrzygnięć albo stanowisk RM lub Prezesa RM w sprawach związanych z członkostwem RP w UE; wyrażanie opinii albo udzielanie rekomendacji projektom dokumentów rządowych, które będą przedstawione RM lub Prezesowi RM do rozpatrzenia.

153. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (skład i zadania).

Skład: Departamenty (m.in. Departament Prawa Europejskiego, Departament Tłumaczeń), Dyrektor Generalny Urzędu,

Zadania:

• udział w tworzeniu prawa europejskiego,

• wdrażanie prawa europejskiego,

• koordynację przygotowań projektów instrukcji na posiedzenia Rady UE, COREPER-u I oraz COREPER-u II,

• monitorowanie prac w komitetach i grupach roboczych UE,

• reprezentacja przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości,

• zarządzanie funduszami członkowskimi i inne;

- 30 -

- 1 -

---