1. Budowa zewnętrzna wzgórza

Wzgórze ma kształt jajowaty

Wzgórze ma dwa bieguny

• Biegun przedni z guzkiem przednim

• Biegun tylny z poduszką Pulvinar

2. Budowa zewnętrzna wzgórza

Poniżej poduszki są dwa ciała kolankowate:

• - ciało kolankowate boczne - połączone z pasmem wzrokowym i ramieniem wzgórka górnego

• -ciało kolankowate przyśrodkowe - połączone z ramieniem wzgórka dolnego

Wzgórze ma 4 powierzchnie:

• - dolna - łącząca się z podwzgórzem

• - górna - tworzy dolną ścianę trzeciej komory bocznej

• -boczna - ogranicza odnogę tylną torebki wewnętrznej - jest pokryta blaszką rdzenną zewnętrzną

• - przyśrodkowa - tworzy boczną scianę komory trzeciej - oba wzgórza są połączone zrostem międzywzgórzowym

We wzgórzu znajdują się grupy jąder oddzielonych od siebie przez blaszkę rdzenną wewnętrzną

Główne grupy jąder wzgórza:

• Przednia

• Przyśrodkowa

• Boczna

• Jądra grzbietowe Nuclei dorsales

• Jądra brzuszne Nuclei ventrales

• Jądro brzuszne przednie Nucleus ventralis anterior

• Jądro brzuszne boczne Nucleus ventralis lateralis

• Jądro brzuszne tylne Nucleus ventralis posterior

-Jądro brzuszne tylno-boczne Nucleus ventralis posterolateralis

-Jądro brzuszne tylno przyśrodkowe Nucleus ventralis posteromedialis

• Tylna (tylna część jąder bocznych)

• Jądro poduszki

• Jądra ciał kolankowatych (zawzgórze - metathalamus)

Inne grupy jąder wzgórza:

• Jądra śródblaszkowe (jądro środkowo-pośrodkowe - nucleus centromedianus)- leży w obrębie blaszki rdzennej wewnętrznej

• Jądra siatkowate ( w obrębie blaszki rdzennej zewnętrznej)

3. Wzgórze jako część układu czuciowego

Czucie powierzchowne - dotyk, ucisk, ból, temperatura

Czucie głębokie

Jądra brzuszne tylne - jądra włączone w specyficzne drogi czuciowe, przewodzące wrażenia ( temperatury, bólu, dotyku, ułożenia ciała w przestrzeni, ruchu kończyn)

• Jądro brzuszne tylno-boczne otrzymuje informacje z tułowia i kończyn, a przesyła jed dalej do pierwszorzędowej kory czuciowej (zakręt zarodkowy i tylna część płacika okołośrodkowego)

Jądro brzuszne tylno przyśrodkowe otrzymuje informacje z okolicy twarzy i przesyła je dalej do pierwszorzędowej kory czuciowej (zakręt zaśrodkowy)

Jądra śródblaszkowe wzgórza (nazywane też jądrami wzgórza niespecyficznymi lub środkowo -pośrodkowymi) Otrzymują niespecyficzną (ogólną) projekcję czuciową z tworu siatkowatego pnia mózgu. Wysyłają niespecyficzną rozlaną projekcję do całej kory mózgu. Wraz z jądrami siatkowymi wzgórza są włączone w kontrolę okresów snu i czuwania

Jądra siatkowate wzgórza (położone bocznie od wzgórza w obrębie blaszki rdzennej zewnętrznej) wszystkie drogi swoiste wzgórzowo korowe wysyłają do nich bocznice. Jądra siatkowate wzgórza składają się wyłącznie z hamujących neuronów GABA-ergicznych, które kontrolują stopień hamowania kory mózgu. Funkcją jąder siatkowatych wzgórza jest selekcja napływających ważnych informacji słuchowych, wzrokowych i czuciowych i oddzielanie ich od tzw. „szumu informacyjnego”

4. Wzgórze jako część układu wzrokowego

Jądro ciała kolankowatego bocznego

• właczone w drogę wzrokowa

• dochodzi do niego pasmo wzrokowe oraz ramię wzgórka górnego łączące go ze wzgórkiem górnym śródmózgowia.

• Wysyła projekcję so pierwszorzędowej kory wzrokowej (okolica bruzdy ostrogowej)

5. Wzgórzej jako część układu słuchowego

Jądro ciała kolankowatego przyśrodkowego

• Właczone w drogę słuchową

• Dochodzi do niego ramię wzgórka dolnego łączące go ze wzgórkiem dolnym śródmózgowia

• Wysyła projękcję do pierwszorzędowej kory słuchowej (zakręty skroniowe poprzeczne)

6. Wzgórze jako podkorowy ośrodek integracyjny układu czuciowego

Jądro poduszki

• Największe jądro wzgórza

• Otrzymuje informacje z ciał kolankowatych

• Połączone asocjacyjnymi obszarami płata potylicznego, ciemieniowego i skroniowego

• Związane z integracją informacji wzrokowych słuchowych i czuciowych.

7. Wzgórze jako część układu limbicznego

Jądro przednie - włączone w główna drogę układu limbicznego - krąg Papeza - łączący hipokamp, ciało suteczkowate, jądro przednie wzgórza i zakręt obręczy.

Liczne połączenia jąder wzgórza ze strukturami układu limbicznego sa odpowiedzialne za nadanie emocjonalnego zabarwienia bodzcom czuciowym przechodzącym przez wzgórze.

Wszystkie drogi czuciowe (poza droga węchową) biegna przez jądra wzgórza

Wzgórze jest nazywane `'brama świadomości'' ponieważ decyduje ono które informacje czuciowe będą przekazane do kory mózgowej a przez to uświadomione.

Informacje dochodzące do kory mózgowej sa uświadomione jednak większość informacji czuciowych osiąga jedynie poziom wzgórza i pozostaje nieuswiadomiona.

Podsumowanie:

Specyficzna projekcja czuciowa ze wzgórza stymuluje pierwszorzędowe obszary czuciowe kory mózgowej

Niespecyficzna, rozlana projekcja czuciowa ze wzgórza oddziaływuje na całą kora mózgowa powodując w niej stan czuwania lub snu

Dzięki połączeniom z układem limbicznym, bodźce czuciowe otrzymują we wzgórzu zabarwienie emocjonalne i są odczuwane jako przyjemne lub nieprzyjemne.

8. Wzgórze jako część układu pozapiramidowego

Jądro brzuszne boczne i przednie

• Włączone w pętle neuronalne układu pozapiramidowego

• Otrzymują projekcję z gałki bladej i istoty czarnej

• Jadro brzuszne boczne otrzymuje też projekcję z móżdżku

• Wysyłają projekcję do okolic ruchowych kory mózgowej

Jadro brzuszne boczne

• Właczone w pętle neuronalne układu pozapiramidowego

• Otrzymuje projekcję z gałki bladej

• Gałka blada otrzymuje projekcję z niskowzgórza i pośrednią projekcję (poprzez prążkowie) z istoty czarnej

9. Niskowzgórze jako część układu pozapiramidowego

Lokalizacja i struktura niskowzgórza

• Poniżej wzgórza i bocznie od podwzgórza

• Główna strukturą niskowzgórza jest jądro niskowzgórzowe

Rola niskowzgórza

Otrzymuje bezpośrednią projekcję z gałki bladej i pośrednią z kory mózgowej

Wysyła projekcję zwrotną do gałki bladej

Uszkodzenie niskowzgórza prowadzi do balizmu-hyperkinezy z gwałtownymi rotacyjnymi ruchami tułowia i przymusowymi obszernymi ruchami kończyn, przypominającymi ruchy wyrzucania.

Stereotaktyczne metody chirurgiczne leczenia choroby Parkinsona opierają się na wiedzy na temat roli wzgórza i gałki bladej w układzie pozapiramidowym.

Stereotaksja oznacza dokładną lokalizację celu w przestrzeni, podobnie do oznaczenia położenia punktu geograficznego na podstawie oznaczenia jego szerokości i długości geograficznej.

Stereotaktyczna destrukcja gałki bladej (pallidotomia) redukuje szczególnie sztywność mięśni i drżenie parkinsonowskie.

Stereotaktyczna głeboka stymulacje elektryczna jądra brzusznego bocznego wzgórza lub niskowzgórza poprzez wszczepioną elektrodę redukuje drżenie parkinsonowskie (wzgórze) lub sztywność i spowolnienie (niskowzgórze)

10. Nadwzgórze

• Szyszynka - leży ponad wzgórkami górnymi blaszki czworaczej śródmózgowia, zawieszona na uzdeczkach

• Jest uważana za narząd foto- neuroendokrynny, pośredniczący w przekazywaniu wpływu światła na czynności podwzgórza i przysadki mózgowej oraz innych organów.

• Jest odpowiedzialna za regulacje okołodobowych rytmów biologicznych związanych ze zmienną długością okresów dnia i nocy

• Przed okresem pokwitania szyszynka hamuje dojrzewanie płciowe przez hamowanie wydzielania hormonów gonadotropowych przysadki mózgowej

• W okresie nocy szyszynka produkuje melatoninę

• Jesienią lub zimą nadmiar melatoniny może powodować nadmierną senność, gorsze samopoczucie a nawet zimowa depresję sezonową

• Uzdeczki i trójkąty uzdeczek

• Trójkąt uzdeczki zawera jądro uzdeczki

• Poprzez prążek rdzenny wzgórza połączony z płatem węchowym i układem limbicznym

• Wysyła projekcję do pnia mózgu (do jąder ślinowych nerwów czaszkowych)

• Spoidło uzdeczek

• Prążek rdzenny wzgórza

• Spoidło tylne

• Położone nad wejściem do wodociągu mózgu

• Pośredniczy w reakcji konsensualnej odruchu źrenic na światło

11. Podwzgórze

Lokalizacja

Położone poniżej wzgórza

Wzgórze i podwzgórze są oddzielone brzuzdą podwzgórzową biegnącą od otworu międzykomorowego do wejścia do wodociągu mózgu.

Struktury podwzgórza widoczne są na brzusznej powierzchni mózgowia:

• Nerw wzrokowy

• Skrzyżowanie wzrokowe

• Pasmo wzrokowe

• Guz popielaty

• Lejek

• Ciało suteczkowate

Lejek łączy guz popielaty z przysadką mózgową . Przysadka mózgowa leży w obrębie siodła tureckiego poniżej przepony siodła, część opony twardej.

12. Budowa wewnętrzna podwzgórza

Sklepienie i pęczek su teczkowo-wzgórzowy dzielą podwzgórze na strefę boczna i przyśrodkową.

Część boczna:

• Kontroluje proces odżywiania

• Jego stymulacja wyzwala głód i chće spożywania pokarmu (tzw. Ośrodek głodu)

• Jego uszkodzenie powoduje wyniszczenie i anorksję

Część przyśrodkowa:

Dzieli się na 3 głowne okolice:

Przednią - okolicę przedwzrokową i nadwzrokową

Okolica przedwzrokowa:

jądro przedwzrokowe - reguluje uwalnianie hormonów gonadotropowych z przedniego płata przysadki mózgowej

Okolica nadwzrokowa:

jądro przykomorowe i nadwzrokowe - ich część wielkokomórkowa produkuje hormon antydiuretyczny czyli wazopresyne i oksytocynę. Wazopresyna i oksytocyna są transportowane do tylnego płata przysadki mózgowej, ich część drobnokomórkowa wytwarza hormon uwalniający kortykotropinę, która odpowiada za uwalnianie adrenokortykotropiny z przedniego płata przysadki mózgowej)

jądro przednie -bierze udział w procesach termoregulacji utraty ciepła, jego destrukcja powoduje hipertermie czyli gorączkę

Środkową -okolicę guzową

Jądro łukowate (lejka) - uwalnia podwzgórzowe hormony uwalniające i hamujące, które są uwalniane do żył układu wrotnego przysadki i oddziaływują na produkcję hormonów przedniego płata przysadki mózgowej. Hormony przedniego płata przysadki mózgowej oddziaływają na obwodowe gruczoły dokrewne a także bezpośrednio na tkanki i ich metabolizm

Jądro brzuszno-przyśrodkowe - uważane za ośrodek sytości. Jego stymulacja hamuje chęć spozywania pokarmu. Jego destrukcja powoduje otyłośc i bulimię

Tylną -okolicę suteczkową

Jądro tylne - bierze udział w procesach termoregulacji, wytwarzanie ciepła. Jego uszkodzenie powoduje niezdolność do utrzymania stałej temperatury ciała niezależnie od temperatury otoczenia.

Jądra suteczkowate - połaczone z hipokampami poprzez sklepienie. Biora udział w kontroli procesów pamięci i snu.

Podwzgórze jest czynnościowo połączone z autonomicznym układem nerwowym

Przenia część podwzgórza wpływa na przywspółczulny układ nerwowy

Tylna część podwzgórza wpływa na współczulny układ nerwowy.

13. Rola podwzgórza

• Układ limbiczny i podwzgórze kontrolują czynności narządów wewnętrznych poprzez wpływ na dwa układy integrujące: endokrynny i autonomiczny układ nerwowy

• Podwzgórze i przysadka mózgowa odpowiadają za utrzymanie homeostazy

• Podwzgórze reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową i tłuszczowo-węglowodanowa (odżywianie), temperaturę ciała, rytmy biologiczne i procesy płciowe

14. Komora trzecia - ściany

1. Boczna -wzgórze i podwzgórze

2. Górna - ciało modzelowate, sklepienie, splot naczyniówkowy komory trzeciej

3.Dolna - podwzgórze

4. Tylna -nadwzgórze

MIĘZYMÓZGOWIE - DIENCEPHALON

• WZGÓRZE -THALAMUS

• PODWZGÓRZE - HYPOTHALAMUS

• NADWZGÓRZE - EPITHALAMUS

• NISKOWZGÓRZE - SUBTHALAMUS

Międzymózgowie

str. 1

---