Motywacja osób niepełnosprawnych do uprawiania sportu.

Motywy, które skłaniają osoby kalekie do rozpoczęcia aktywności ruchowej to między innymi: potrzeba współzawodnictwa, uzyskiwanie lepszych wyników oraz sposobność realizacji własnych ambicji [15]. Sport motywuje człowieka do wykonywania ćwiczeń fizycznych. Osoba niepełnosprawna przestaje już ćwiczyć, by tylko się leczyć. Zaczyna to robić, gdyż sprawia mu to przyjemność, bo chce poprawić swój wynik lub wygrać. Wykonywanie ćwiczeń staje się wówczas czynnością wykonywaną podświadomie, a powtarzanie określonych ruchów przestaje być nużące, monotonne. U ćwiczącego dochodzi do wytworzenia nawyku konieczności większej aktywności ruchowej. Trening sportowy jest zwykle dłużej utrzymywany niż zwykłe ćwiczenia, zlecone przez lekarza prowadzącego , które powinny być wykonywane po opuszczeniu szpitala. Dodatkowa motywacja wynika z uczuciem przyjemności, jakiego dostarcza ruch. Satysfakcja jest szczególnie mocno odczuwana, kiedy systematyczny trening zwiększa samodzielność osoby kalekiej, gdy umożliwia podjęcie pracy zawodowej oraz zapobiega powikłaniom wynikającym z bezruchu [1].

Motywacja u ludzi z różnymi dysfunkcjami obejmuje dużo szerszy zakres niż u ludzi zdrowych, gdyż spełnia dodatkowo funkcję usprawniającą, a jednocześnie pozwala przezwyciężyć istniejące bariery i umożliwia wyrównanie szans społecznych inwalidów. Ze względu na korzyści płynące z uprawiania sportu, działania motywacyjne powinny być prowadzone przez ludzi z najbliższego otoczenia osoby niepełnosprawnej, a więc: fizjoterapeutów, lekarzy, trenerów, ale głównie przez rodzinę [15].

Aby zaplanować proces usprawniania czy proces treningowy, ważne jest poznanie motywacji do uprawiania sportu przez osoby upośledzone. W tym celu były prowadzone liczne badania, z których wynika, że u inwalidów przeważają pośrednie motywy zainteresowań sportowych. Według badań tych, głównymi motywami uprawiania sportu są:

1. względy zdrowotne (jako kontynuacja rehabilitacji),

2. chęć współzawodnictwa,

3. potrzeba aktywności ruchowej i emocji sportowych,

4. dążenie do wysokiego poziomu sprawności oraz demonstrowania jej,

5. dążenie do sukcesu,

6. chęć podejmowania zadań związanych z określoną dyscypliną [15].

Ryc. 2. Najważniejsze czynniki motywujące osoby niepełnosprawne do uprawiania sportu

według E.Bolacha, dr B.Bolacha, J.Trzonkowskiego.

Innymi ważnymi motywami są: poczucie działania, zadowolenie z treningu oraz osiąganych wyników sportowych, możliwość kontaktów towarzyskich, możliwość urzeczywistniania innych życiowych planów, korzyści materialne, jak również same wyjazdy, obcowanie z przyrodą i wartości estetyczne [1].

Sport u inwalidów ma na celu zapobieganie niekorzystnym zmianom, mogącym wystąpić pod wpływem rozwoju choroby. Zmiany te powodują przyspieszenie starzenia się, zmniejszenie możliwości organizmu, co prowadzi do zwiększenia uzależnienia się od innych osób. Sport opóźnia te procesy, przyspieszając jednocześnie leczenie. Aktywność fizyczna ma korzystny wpływ na podstawowe funkcje ustroju, ale również na psychikę człowieka. Pozwala na zapomnienie o swojej niepełnosprawności [15]. Motywacja jest więc wspierana przez towarzyszące uprawianiu sportu przyjemne odczucia, do których zalicza się:

• uczucie odprężenia psychicznego i wypoczynku,

• emocje towarzyszące współzawodnictwu,

• udział w zgrupowaniach, obozach oraz zawodach sportowych,

• satysfakcja z wygranej lub z osiągniętego wyniku sportowego,

• możliwość poruszania się,

• kontakty towarzyskie,

• możliwość rozładowania negatywnych emocji, wyżycia się,

• obcowanie z przyrodą, perspektywa poznawania różnych miast i państw.

Trener powinien znać motywy swoich podopiecznych i tak układać treningi, aby odczucia te były potęgowane.

Sport u inwalidów spełnia funkcje lecznicze i profilaktyczne, wpływając korzystnie na ich samopoczucie, zarówno fizyczne jak i psychiczne. Wspomaga kompensację utraconych bądź zaburzonych funkcji, a systematyczny trening utrwala wcześniej uzyskane efekty lecznicze. Osobie niepełnosprawnej uprawiającej sport łatwiej jest odnaleźć własne miejsce w rodzinie i w społeczeństwie. Równocześnie dopinguje do założenia rodziny tych, którzy jej jeszcze nie posiadają. Inwalidom aktywnym fizycznie łatwiej jest osiągnąć sukcesy w życiu towarzyskim. Sport zwiększa aktywność życiową rozwijając zainteresowania pozasportowe, wpływa korzystnie na pobudzenie ambicji zawodowych u inwalidów. Jednocześnie systematyczna aktywność fizyczna zwiększa efektywność pracy zawodowej i dowartościowuje zawodowo [9].

Podsumowując, motywacja inwalidów do uprawiania sportu odgrywa ogromną rolę w ich życiu, gdyż pożytek, który przynosi aktywność fizyczna jest nie do przecenienia procesie rehabilitacji tych osób [15].

---