STUDIA NIESTACJONARNE PRAWA (ZAOCZNE)
HISTORIA PAŃSTWA I PRAWA POLSKIEGO
Rok akademicki 2011/2012
ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE
I. Ustrój
Polskie państwo feudalne (do 1795 r.)
Periodyzacja historii ustroju Polski.
Patrymonialna koncepcja państwa - piastowskie zasady następstwa tronu (pryncypat, seniorat).
Zasada rządów opiekuńczych.
Koronacje królewskie pierwszych Piastów.
Zakres władzy monarszej.
Przywileje.
Ciężary prawa książęcego.
Urzędy w monarchii patrymonialnej.
Kształtowanie się wielkiej własności ziemskiej.
Kształtowanie się stanu rycerskiego.
Powstanie i rozwój miast. Lokacje miast na prawie niemieckim.
Położenie ludności wiejskiej. Lokacje wsi.
Pozycja Kościoła w monarchii patrymonialnej.
Państwo polskie wobec papiestwa i cesarstwa w okresie monarchii patrymonialnej.
Monarchia stanowa - istota i nowa koncepcja państwa.
Sukcesja tronu w monarchii stanowej (Andegawenowie, Jagiellonowie).
Zasada elekcyjności tronu w okresie dynastii jagiellońskiej.
Zakres władzy królewskiej w monarchii stanowej.
Przywileje w monarchii stanowej.
Urzędy w monarchii stanowej.
Źródła dochodów skarbowych w monarchii stanowej.
Unie polsko - litewskie.
Instytucja stanów.
Przedstawicielstwo stanowe.
Stan szlachecki - geneza, przywileje. Sposoby nabycia i utraty szlachectwa.
Stan duchowny i jego pozycja w państwie.
Pozycja stanu mieszczańskiego.
Chłopi w monarchii stanowej.
Periodyzacja i ogólna charakterystyka Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Cechy demokracji szlacheckiej.
Cechy oligarchii magnackiej.
Pozycja ustrojowa króla w Rzeczypospolitej szlacheckiej do połowy XVIII w.
Geneza Sejmu Walnego.
Struktura, skład i kompetencje Sejmu Walnego w XVI w.
Tryb uchwalania konstytucji sejmowych.
Szlachecki ruch egzekucyjny.
Artykuły henrykowskie i pakta konwenta.
Instytucja senatorów - rezydentów.
Liberum veto. Zerwanie i nie dojście sejmu do skutku.
Rodzaje sejmów.
Sejmiki ziemskie i ich rodzaje.
Urzędy w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Konfederacje i rokosze.
Rządy sejmikowe w XVII-XVIII w.
Reformy sejmu „niemego” z 1717 r.
Reformy ustrojowe z lat 1764-1775. Rada Nieustająca. Komisje Wielkie.
Prawa kardynalne w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Komisje porządkowe cywilno-wojskowe z 1789 r.
Zasady Konstytucji 3 Maja.
Pozycja ustrojowa monarchy w Konstytucji 3 Maja. Straż Praw.
Władza ustawodawcza w Konstytucji 3 Maja.
Droga ustawodawcza według Konstytucji 3 Maja.
Postanowienia sejmu grodzieńskiego z 1793 r.
Ustrój władz powstania kościuszkowskiego.
Główne formy organizacji sił zbrojnych (pospolite ruszenie, wojska zaciężne, wojsko kwarciane).
Źródła dochodów skarbowych w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Stosunki wyznaniowe w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Społeczno-prawna pozycja szlachty.
Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana.
Miasta i mieszczanie w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Anty-miejska polityka szlachty.
Położenie chłopów w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Formy zależności ludności wiejskiej.
Prawa stanów w Konstytucji 3 Maja.
Sprawa chłopska na Sejmie Wielkim i w czasie Insurekcji kościuszkowskiej.
Ziemie polskie w okresie zaborów (1795-1914/1918)
Geneza Księstwa Warszawskiego.
Geneza konstytucji Księstwa Warszawskiego.
Cechy konstytucji Księstwa Warszawskiego.
Pozycja ustrojowa monarchy w Księstwie Warszawskim.
Rada Stanu i Rada Ministrów w Księstwie Warszawskim.
Organy władzy ustawodawczej w Księstwie Warszawskim.
Droga ustawodawcza według konstytucji Księstwa Warszawskiego.
Administracja terytorialna w Księstwie Warszawskim.
Geneza Królestwa Polskiego (Kongresowego).
Geneza konstytucji Królestwa Polskiego. Cechy konstytucji.
Pozycja ustrojowa króla w Królestwie Polskim w okresie konstytucyjnym.
Pozycja ustrojowa namiestnika w Królestwie Polskim w okresie konstytucyjnym.
Rada Stanu w Królestwie Polskim w okresie konstytucyjnym.
Organy władzy ustawodawczej w Królestwie Polskim.
Droga ustawodawcza według konstytucji Królestwa Polskiego.
Administracja terytorialna w Królestwie Polskim.
Ograniczanie odrębności Królestwa Polskiego po upadku Powstania Listopadowego Statut organiczny z 1832 r.
Likwidacja odrębności Królestwa Polskiego po upadku Powstania Styczniowego.
Wolne Miasto Kraków i jego konstytucje.
Wielkie Księstwo Poznańskie - odrębności ustrojowe.
Galicja w okresie autonomii.
Prawo wyborcze na ziemiach polskich pod zaborami.
Przemiany w ustroju społecznym na ziemiach polskich pod zaborami. Prawa obywatelskie. Sprawa chłopska. Uwłaszczenie chłopów.
Sprawa polska w czasie I wojny światowej.
Akt z 5 listopada 1916 r. i jego skutki ustrojowo-prawne.
Rada Regencyjna i Rada Stanu (1917-1918).
Proces odbudowy państwa polskiego. Dzielnicowe i centralne organy władzy państwowej
w 1918 r. Kształtowanie granic.
Druga Rzeczpospolita
Zasady ustrojowe dekretu Naczelnika Państwa z 22 listopada 1918 r.
Zasady ustrojowe „małej konstytucji” z 1919 r.
Geneza konstytucji marcowej.
Koncepcja państwa w konstytucji marcowej.
Naczelne zasady ustroju politycznego w konstytucji marcowej.
Władza ustawodawcza w konstytucji marcowej.
Pozycja ustrojowa prezydenta w konstytucji marcowej.
Rada Ministrów w konstytucji marcowej.
Droga ustawodawcza według konstytucji marcowej.
Tryb zmiany i rewizji konstytucji marcowej.
„Nowela sierpniowa” z 1926 r.
Geneza konstytucji kwietniowej.
Koncepcja państwa w konstytucji kwietniowej.
Pozycja ustrojowa prezydenta w konstytucji kwietniowej.
Rząd w konstytucji kwietniowej.
Sejm i senat w konstytucji kwietniowej.
Droga ustawodawcza w konstytucji kwietniowej.
Tryb zmiany konstytucji kwietniowej.
Administracja lokalna w II Rzeczypospolitej.
Samorząd terytorialny w II Rzeczypospolitej.
Ustrojowo-prawne oraz społeczne konsekwencje upadku Drugiej Rzeczypospolitej.
II. Prawo sądowe
Ogólna charakterystyka dawnego prawa polskiego.
Ogólna charakterystyka dawnego polskiego prawa ziemskiego.
Ogólna charakterystyka dawnego polskiego prawa miejskiego i wiejskiego.
Ogólna charakterystyka dawnego polskiego prawa prywatnego.
Ogólna charakterystyka dawnego polskiego prawa karnego.
Ogólna charakterystyka dawnego polskiego prawa procesowego.
Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych w dawnym prawie polskim.
Zawarcie i rozwiązanie małżeństwa w dawnym prawie polskim.
Posag i wiano w dawnym prawie polskim.
Stosunki majątkowe między małżonkami w dawnym prawie polskim.
Własność podzielona w dawnym prawie polskim.
Ograniczenia własności w dawnym prawie polskim.
Cechy feudalnej własności ziemi.
Zastaw w dawnym prawie polskim.
Umowa kupna - sprzedaży w dawnym prawie polskim.
Dawne prawo spadkowe.
Mir w dawnym polskim prawie karnym.
Wróżda, odwet i pokora.
Zasady wymiaru kary w dawnym prawie polskim.
Zasady procesu skargowego w dawnym prawie polskim.
Skarga i pozew.
Bliższość do dowodu w dawnym prawie polskim.
Środki odwoławcze od wyroku w dawnym prawie polskim.
Projekty kodyfikacyjne w epoce stanisławowskiej.
Nowożytne pojęcie kodyfikacji prawa. Cechy idealnego kodeksu.
Zbiór Praw Cesarstwa Rosyjskiego - charakterystyka i obowiązywanie na ziemiach polskich.
Prawo cywilne Landrechtu pruskiego z 1794 r. - charakterystyka i obowiązywanie na ziemiach polskich.
Kodeks Napoleona - charakterystyka i obowiązywanie na ziemiach polskich.
Austriackie kodeks cywilny z 1811 r. - charakterystyka i obowiązywanie na ziemiach polskich.
Niemiecki kodeks cywilny z 1896 r. - charakterystyka i obowiązywanie na ziemiach polskich.
Idea humanitarna w prawie karnym.
Pruskie i niemieckie prawo karne na ziemiach polskich.
Prawo karne w Królestwie Polskim.
Rosyjskie prawo karne na ziemiach polskich.
Austriackie prawo karne na ziemiach polskich.
Geneza, skład i kompetencje Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej.
Charakterystyka polskiego kodeksu zobowiązań z 1933 r.
Charakterystyka polskiego kodeksu handlowego z 1934 r.
Zasady polskiego kodeksu karnego z 1932 r.
III. Sądownictwo
Sądownictwo monarsze w polskim państwie patrymonialnym.
Sąd króla w monarchii stanowej.
Sąd grodzki, ziemski i podkomorski w monarchii stanowej.
Sąd grodzki, ziemski i podkomorski w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Trybunał Koronny i Litewski w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Sądownictwo kościelne w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Sądownictwo miejskie w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Sądownictwo wiejskie w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Sąd Sejmowy w Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Reformy sadów szlacheckich i miejskich w XVIII wieku.
Sądy powstania kościuszkowskiego.
Ustrój sądów Księstwa Warszawskiego.
Ustrój sądów Królestwa Polskiego w okresie konstytucyjnym.
Sądy powszechne w II Rzeczypospolitej.
Sądy szczególne w II Rzeczypospolitej.
ŹRÓDŁA WIEDZY DO ZAGADNIEŃ EGZAMINACYJNYCH:
wykład z Historii Państwa i Prawa Polskiego;
Zalecane podręczniki:
Juliusz Bardach, Bogusław Leśnodorski, Michał Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego (wydanie nie starsze niż z 1990 r.);
Piotr Jurek, Historia Państwa i Prawa Polskiego. Źródła prawa, Sądownictwo;
Inne podręczniki (literatura uzupełniająca), w szczególności:
Ewa Borkowska-Bagieńska, Krzysztof Krasowski, Bogdan Lesiński, Jerzy Walachowicz, Historia państwa i prawa Polski. Zarys wykładu.
Marian Kallas, Historia ustroju Polski X-XX w.;
Ryszard Łaszewski, Stanisław Salmonowicz, Historia ustroju Polski;
Tadeusz Maciejewski, Historia ustroju i prawa sądowego Polski;
Artur Korobowicz, Wojciech Witkowski, Ustrój i prawo na ziemiach polskich.
Od rozbiorów do odzyskania niepodległości;
Dariusz Makiłła, Historia prawa w Polsce;
Marian Kallas, Historia ustroju Polski.
Wybór tekstów źródłowych:
Franciszek Połomski, Piotr Jurek, Historia państwa i prawa Polski. Źródła.
INFORMACJE O EGZAMINIE:
Egzamin - co zasady - będzie miał formę pisemną (trzy pytania, na które należy udzielić odpowiedzi w formie „opisowej”).
Będzie można również przystąpić do egzaminu w formie odpowiedzi ustnej przed rozpoczęciem sesji egzaminacyjnej, w kilku wskazanych terminach (wymagana jest co najmniej ocena dobra z zaliczenia ćwiczeń). Jest to egzamin na prawach
I terminu.
Egzamin obejmuje podane wyżej zagadnienia, zaś w szczególności tematy omawiane
i wskazywane w trakcie wykładów.
Następujące zagadnienia wymienione w części I („Ustrój”):
nr 65-91 [„Ziemie polskie w okresie zaborów (1795-1914/1918)”];
nr 92-111 [„Druga Rzeczpospolita” z wyjątkiem zagadnienia nr 112];
w roku akademickim 2011/2012 podlegają zaliczeniu w ramach ćwiczeń z Historii Państwa i Prawa Polskiego w semestrze letnim (pytań z tego zakresu nie będzie na egzaminie).
Studentów, którzy zdali egzamin z przedmiotu Historia Administracji na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii we Wrocławiu, obowiązuje w ramach egzaminu
z Historii Państwa i Prawa Polskiego zakres materiału z części II („Prawo sądowe”)
i części III („Sądownictwo”). Egzamin wyłącznie w formie odpowiedzi ustnej
w ustalonym terminie, pod warunkiem udokumentowania oceny uzyskanej w ramach kierunku Administracja.
1
5