Konflikty na Bliskim Wschodzie str. 249-255
Konflikt arabsko- izraelski
a. syjonizm żydowski ( nacjonalizm- idea stworzenia własnego państwa w Palestynie)- Światowa Organizacja Syjonistyczna ( Teodor Herzl) i deklaracja Balfoura z 1917 r. ( MZS W. Brytanii)- poparcie brytyjskie dla utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie ( osadnictwo żydowskie w Palestynie- 1922 r. - 84 tys., 1939 r. - 464 tys., 1948- 650 tys. - konflikty z ludnością arabską)
decyzja ONZ z 1947 r. o podziale Palestyny na państwo żydowskie i arabskie ( specjalny status Jerozolimy i Betlejem)
ogłoszenie niepodległości przez Izrael 15 V 1948 r. „Ojciec Narodu”- Ben Gurion- sprzeciw krajów arabskich- Liga Państw ( Syria, Transjordania, Arabia Saudyjska, Egipt, Irak, Liban) - wojna żydowsko- arabska- 1948- 1949- zwycięstwo Izraela, powiększenie terytorium, emigracja miliona Palestyńczyków, Jordania otrzymała Zachodni Brzeg Jordanu, Egipt- Strefę Gazy, Jerozolimę podzielono na część żydowską i arabską,
„kryzys sueski” - izraelski atak 28 X 1956 r. na Egipt ( powiększenie terytorium- zdobycie półwyspu Synaj i Port Saidu) oraz francusko- brytyjski desant na strefę Kanału Sueskiego po ogłoszeniu jego nacjonalizacji przez prezydenta Abdela Gamala Nasera. USA nie poparły agresorów, a ZSRR zagroził atakiem atomowym.
„wojna sześciodniowa”- 5- 10 VI 1967 r. - Izrael uprzedził atak egipski ( wspierany przez ZSRR). Dzięki wsparciu amerykańskiemu świetnie wyszkolone i wyposażone wojska izraelskie zajęły półwysep Synaj po wschodni brzeg Kanału Sueskiego, Strefę Gazy, terytoria Jordanii, część Jerozolimy, wzgórza Golan na terytorium Syrii. Pomimo nacisków ONZ Izrael nie wycofał się z zajętych terenów.
Powstanie w 1970 r. OWP- Organizacji Wyzwolenia Palestyny, skupiająca głównie działaczy Al.- Fatah- Jasir Arafat, ataki na terytorium Izraela, od 1974 r. prawny przedstawiciel narodu palestyńskiego,
wojna Yom Kippur ( judaistyczne święto pojednania) 1973 r. - atak wojsk egipskich na okupowany Synaj przez Izrael i Syrii na wzgórza Golan. Kolejny sukces Izraela- zatrzymanie okupowanych terytoriów.
- dopiero w III 1974 r. USA zmusiły Izrael do wycofania się na wschodni brzeg Kanału Sueskiego,
- embargo OPEC na eksport ropy naftowej do krajów popierających Izrael- tzw. szok naftowy.
negocjacje w Camp Dawid- 1978 r.- premier Izraela Menachem Begin, prezydent Egiptu Anwar Sadat, prezydent USA- Jimmy Carter- podpisanie porozumienia pokojowego egipsko- izraelskiego- odzyskanie przez Egipt półwyspu Synaj, stopniowe wycofywanie się wojsk izraelskich z Zachodniego Brzegu Jordanu,
izraelska interwencja w wojnie libańskiej w 1982 r.:
Żydzi zajęli południowy Izrael aż po Bejrut ( w celu udaremniania ataków OWP z tych terenów)- dopiero od 1985 r. zaczęli się stopniowo wycofywać.
palestyńskie organizacje antyizraelskie: Al.- Fatah ( Jasir Arafat), Hamas ( Islamski Ruch Oporu), Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny ( założony w 1967 r.- zrzeszony w OWP), Hezbollah- Partia Boga, fundamentaliści islamscy, powstało w 1982 r. w Libanie, Islamski Dżihad- terrorystyczna organizacja antyizraelska założona na początku lat 80-tych, powiązana z Al.- Kaidą Osamy bin Ladena
„I intifada”- „wojna kamieni”- 1987 r.- palestyńskie powstanie na terenach okupowanych przez Izrael: Zachodni Brzeg Jordanu i Strefa Gazy, ofiary: 1225 Palestyńczyków (z czego tylko 697 w starciach z Izraelczykami, reszta była wynikiem wewnętrznych walk Arabów z sobą) i 13 izraelskich żołnierzy. Jednocześnie wyburzono 2 tys. palestyńskich domów.
porozumienie waszyngtońskie- 13 X 1993 r. premier Icchak Rabin i przywódca OWP Jasir Arafat zawarli porozumienie przewidujące ustanowienie Autonomii Palestyńskiej w Strefie Gazy i na Zachodnim Brzegu Jordanu
ł. przerwanie procesu pokojowego w 1997 r.- polityka osadnicza na terenach okupowanych premiera Benjamina Natanjahu- wzmożone akcje organizacji terrorystycznych: Hamas, Hazbollah, Dżihad.
m. II intifada Al.- Aksa 2000- 2004 Po załamaniu się izraelsko-palestyńskich rozmów pokojowych w Camp David (11-25 lipca 2000 r.), amerykański prezydent Bill Clinton winą za ich fiasko jednoznacznie obarczył Jasera Arafata, który nie godził się na żadne ustępstwa w kwestii Jerozolimy. W konsekwencji Jaser Arafat doprowadził do wybuchu drugiego powstania palestyńskiego. Pretekstem do wybuchu zamieszek była wizyta Ariela Szarona na Wzgórzu Świątynnym w Jerozolimie (28 września 2000 r.). Od nazwy Wzgórza Świątynnego druga Intifada nosiła nazwę Al-Aksa.
W ciągu 2 pierwszych lat trwania Intifady zginęło 1.880 Palestyńczyków i 615 Izraelczyków.
Pod naciskiem Stanów Zjednoczonych Jaser Arafat zgodził się na wprowadzenie reform Autonomii Palestyńskiej. Jako jeden z pierwszych kroków wybrano premiera Autonomii. 19 marca Mahmud Abbas został pierwszym w historii palestyńskim premierem. Abbasowi został przedstawiony bliskowschodni plan pokojowy przygotowany przez tzw. kwartet bliskowschodni - "Mapa drogowa". Abbas podjął próbę reformy palestyńskich sił bezpieczeństwa.
We wrześniu 2003 roku palestyński premier Mahmud Abbas nie mogąc wprowadzić skutecznych reform w Autonomii podał się do dymisji. Bezpośrednią przyczyną jego dymisji był konflikt o władzę z Arafatem. Nowym premierem został Ahmed Korei.
n. Plan Szarona
18 grudnia 2003 roku izraelski premier Ariel Szaron przedstawił swój plan rozwiązania konfliktu izraelsko-palestyńskiego drogą pokojową. Szaron powiedział, że jeśli impas w konflikcie będzie trwał, jego kraj wytyczy nowe "linie bezpieczeństwa", oddzielające Izrael od terytoriów palestyńskich na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy. Plan zakładał wcześniejsze powstanie państwa palestyńskiego i likwidację znacznej części osiedli żydowskich. Nowe granice miały być chronione przez budowaną "barierę bezpieczeństwa".
W ciągu czterech lat trwania palestyńskiego powstania Intifady zginęło ogółem 1.017 a rannych zostało 5.598 Izraelczyków. W Izraelu przeprowadzono 138 zamachów terrorystycznych, 13.370 ostrzałów, 460 rakiet Qassam spadło na izraelskie
o) Śmierć Jasera Arafata - 11 listopada 2004 roku palestyński prezydent Jaser Arafat zmarł w Paryżu (Francja). Wraz z jego śmiercią zaczęła wygasać siła palestyńskiego powstania Intifady. Nowy palestyński przywódca Mahmud Abbas wznowił proces pokojowy z Izraelem, napotyka jednak na poważne trudności ze strony radykalnych ugrupowań terrorystycznych.
p) wybory prezydenckie w Autonomii Palestyńskiej 2005, pierwsze wybory prezydenckie odbyły się 9 stycznia 2005 roku na terenie Zachodniego Brzegu Jordanu i Strefy Gazy.- wybór byłego premiera i przewodniczącego OWP Mahmuda Abbasa.
r) wybory parlamentarne 25 I 2006 r.- zwycięstwo Hamasu, z 132 deputowanych 76 miejsc, Fatah- 48; 13 deputowanych przesiaduje w więzieniach izraelskich, krytyczny stan zdrowia premiera Ariela Szalona( w śpiączce) - zastąpiony przez Ehuda Olmerta- wielka niewiadoma co do przyszłości procesu pokojowego
s. konflikt libańsko- izraelski - tzw. wojna lipcowa lub druga wojna libańska - 12 VII- 8 IX 2006- ostrzał z terytorium Libanu Izraela przez działaczy Hezbollahu, w odwecie ostrzał, blokada Libanu i zajęcie terytoriów nadgranicznych przez Izrael, po mediacji ONZ zaprzestanie walk
t. operacja „płynny ołów” - 27 XII 2008 - 18 I 2009- atak sił izraelskich na Strefę Gazy ( stąd określenie Masakra Gazy) na bazy Hamasu ( żądał zniesienie blokady Strefy Gazy zaprzestania rajdów wojsk izraelskich na ten teren), ostrzeliwujące Izrael
2. Arabski świat szejków naftowych - ogromne złoża ropy naftowej, rywalizacja koncernów naftowych, przeznaczenie „petrodolarów” na uzbrojenie, infrastrukturę, turystyczną
3.Wojskowy zamach stanu 1979 w Iraku i rządy reżimu Saddama Husajna
4. Rewolucja Islamska w Iranie - obalenie reżimu szacha Rezy Pahlaviego 1979 i stworzenie Islamskiej Republiki Iranu na czele z ajatollahem Chomeinim ( 4 XI 1979 irańscy studenci zajęli ambasadę USA w Teheranie, 90 osób stało się zakładnikami - 25 IV 1980 r. Amerykanie podjęli nieudaną próbę uwolnienia zakładników, którzy zostali uwolnieni dopiero 20 I 1981 r. - wprowadzenie prawa koranicznego ( szariat), ograniczenie kontaktów z cywilizacjami zachodnimi, ścisła cenzura
5. Konflikt iracko-irański 1980-1988 - dążenie do hegemonii w regionie, konflikt religijny szyici w Iraku, sunnici w Iranie, spory terytorialne, wspieranie Iraku przez USA i ZSRR, afera Iran- Contras ( USA sprzedawała broń Iranowi, który obiecał pomoc w uwolnieniu amerykańskich zakładników przetrzymywanych przez Hezbollah w Libanie, pieniądze ze sprzedaży broni przeznaczano z kolei na wsparcie partyzancki contras w Nikaragui), straty 400 mld $, śmierć około 1 mln osób- użycie broni chemicznej przez Irak, zniszczenie środowiska
6. Problem kurdyjski - najliczniejszy naród bez państwa, około 25 mln, zamieszkują Iran, Irak, Syrię i Turcję, nigdy nie mieli państwa, wielokrotnie walczyli w powstaniach przeciw Turcji, Irakowi, doświadczali czystek etnicznych, separatystyczna organizacja Partia Pracujących Kurdystanu, 16 III 1988 - Irak „wypróbował” broń chemiczną przeciw Kurdom w Halabdży ( śmierć 5 tys. osób), Peszmargowie- wojowniczy partyzanci Kurdyjscy, obecnie duża autonomia w Iraku- prezydentem tego kraju jest Kurd Dżala Talabani