21. Obraz szlachty w „Panu Tadeuszu”.
Szlachta w ,, Panu Tadeuszu” jest bardzo zróżnicowana, pojawia się wśród niej:
1.Magnateria: ród Horeszków (Stolnik, Ewa, Zosia, Hrabia)
2. średniozamożna szlachta ziemiańska: ród Sopliców (Sędzia, Jacek Soplica, Tadeusz, Telimena)
3. Szlachta zaściankowa: ród Dobrzyńskich
22. Jacek Soplica, jako nowy bohater romantyczny. Przedstaw dzieje bohatera.
1. FAŁSZYWA PRZYJAŹŃ STOLNIKA DO JACKA SOPLICY
2. MIŁOŚĆ MŁODEGO SOPLICY DO EWY-CÓRKI HORESZKI
3. OBOJĘTNOŚĆ STOLNIKA, WOBEC UCZUĆ JACKA
5. OŻENEK SOPLICY Z PRZYPADKOWO SPOTKANĄ SZLACHCIANKĄ:
A) NARODZINY TADEUSZA
B) NAŁÓG PIJAŃSTWA
C) ŚMIERĆ ŻONY
6. ZARĘCZYNY EWY
7. HULASZCZE ŻYCIE W ZAMKU
8. OBLĘŻENIE ZAMKU PRZEZ MOSKALI
9. ZABICIE STOLNIKA PRZEZ SOPLICĘ
10. POSĄDZENIE O ZDRADĘ
11. WYJAZD SOPLICY Z KRAJU
12. WSTĄPIENIE DO KOŚCIOŁA
13. ZMIENIENIE NAZWISKA NA ROBAK
14. CIĘŻKIE PRACE SOPLICY W WIĘZIENIU
15. UDZIELENIE PRZEBACZENIA PRZEZ GERWAZEGO
16. ŚMIERĆ JACKA SOPLICY
23. Ocena powstania listopadowego w III cz. Dziadów i Kordianie.
Słowacki podkreślając wielkość i szlachetność działań powstańczego pokolenia, ukazywał jednocześnie jego moralną i polityczną niedojrzałość. Bezlitośnie skrytykował małostkowość, nieudolność przywódców. Kładł nacisk na czynną walkę ze złem historycznym.
Mickiewicz w Dziadach stworzył koncepcje Polski, jako Chrystusa narodów. Wyklarował idee mesjanizmu -cierpienie i bierną mękę, jako najwyższą wartość etyczną.
24. Kordian w poszukiwaniu celu i sensu życia.
Jako 15-letni chłopiec jest zagubiony i nie potrafi się odnaleźć. Kolejne etapy wędrówki przynoszą Kordianowi rozczarowania. Anglia okazuje się państwem zmaterializowanym, we Włoszech dowiaduje się, że miłość można kupić. Końcem podróży jest Mount Everest, Kordian w końcu odnajduje swoją ideę życia, było nią poświęcenie i walka w imię ojczyzny.
25. Od Gustawa do Jacka Soplicy- przedstaw ewolucję Mickiewiczowskiego bohatera. Co oznacza zmiana imion: Gustaw- Konrad, Soplica- ks. Robak?
Bohater mickiewiczowski przechodzi powolny proces ewolucji. Z romantycznego nieudacznika przemienia się w dojrzałego patriotę. Jego metamorfoza jest ściśle związana z przeżyciami wewnętrznymi poety, z jego podejściem do świata, które z wiekiem staje poważniejsze, dojrzalsze. Rozbudzają się w nim coraz głębsze uczucia patriotyczne I przestaje być rozmarzonym romantykiem. W końcowym etapie ewolucji jest to bohater dynamiczny potrafiący walczyć o swoje życie i o ojczyznę.
Zmiana imienia oznaczało radykalna zmianę osobowości.
26. „ Polska Chrystusem Narodów”, „Polska Winkelniedem narodów…”- omów wizję Polski w literaturze.
Tak jak Jezus Chrystus mesjasz, Polacy zastali wydani na mękę, skazani na cierpienie przez Gala - Francję. Wielu Polaków przeszło drogę krzyżową z więzień na Syberię. Śmierć Chrystusa na krzyżu symbolizuje utratę niepodległości, śmierć państwa polskiego. Ofiara Chrystusa przyczyniła się do zbawienia - szczęścia ludzkości.
Opozycyjną do idei mesjanizmu jest idea Winkielriedyzmu, której orędownikiem (zwolennikiem) jest Kordian. Takim Winkielridem ma być Polska. Ma działać
, walczyć, być pierwszą w walce o wolny kraj.
27. Słowacki o sobie swojej poezji w liryce „Testament mój”, „Hymn”, „Grób Agamemnona”.
Poeta jest rozgoryczony swą egzystencją, w czasie, której nie zaznał zrozumienia, pochwały ze strony współczesnych mu odbiorców. Dziedzicami jego bogactwa są jego przyjaciele oraz przyszłe pokolenia, które docenią jego trud. Jego artystyczne poświecenie to dar dla ojczyzny, której dobro było dla niego priorytetem. Pragnie, by potomni kontynuowali dzieło walki o wolność.
28. Rewolucjoniści i arystokraci w „Nie-boskiej komedii” Z Krasińskiego.
Arystokraci są przeciwni rewolucji, ponieważ narusza ona ustanowiony od lat porządek (oparty na zasadach feudalizmu), neguje normy moralne, religię i sprzeniewierza się tradycji.
Do rewolucjonistów należą chłopi, lokaje, rzeźnicy, robotnicy, mieszczanie, Żydzi. Występują oni przeciwko szlachcie, kupcom, bankierom, fabrykantom. Rewolucja ma zaspokoić głód.
29. „Nie-Boska…”, - jako dramat rodzinny, koncepcja poezji i poety.
Miłość do poezji ostatecznie wzięła górę nad szarą prozą życia. Poeta przyznał widmu, że nigdy nie kochał i nie pokocha Marii, ponieważ uważał się za kogoś lepszego od niej i z tego powodu popadła w obłęd i umiera, a następnie Orcio, ich syn, zaczął tracić wzrok.
Poeta ukazany jest przez Krasińskiego, jako człowiek obdarzony talentem, ale też rozdwojony, stojący na krawędzi życia ziemskiego i poetyckiego, to oddala go od ludzi i niemożności osiągnięcia szczęścia.
30. Sąd Z. Krasińskiego o rewolucji społecznej zinterpretuj końcową scenę dramatu.
Kiedy widzimy, że w wielkiej wojnie pomiędzy arystokracją a masami robotniczymi zwyciężają ci drudzy, a ich przywódca sięga po władzę absolutną, na przeszkodzie staje mu sam Bóg. Ukazano, że człowiek nie został powołany do tego, by sam zmieniać świat na lepsze (pozornie), ale do tego by żyć z nim w zgodzie. Od dokonywania „poprawek” jest tylko i wyłącznie Bóg, tylko On ma do tego kompetencje (jest nieskończenie mądry) i instrumenty (włada historią).
31. Konrad i Kordian- porównaj obu bohaterów, wskaż podobieństwa i różnice.
Podobieństwa:
- przeżycie niespełnionej miłości,
- samobójstwo w wymiarze duchowym i radykalna przemiana,
- poszukiwanie sensu życia i wyruszenie w podróż
- przekonanie o wyższości nad Bogiem
Różnice:
- Konrad pozbywa się pychy i zostaje szarym sługą kraju (propagował prometeizm i mesjanizm, bierną postawę)
Kordian realizuje swoje założenia (propagowanie patriotyzmu, chęci działania)
32. Pozytywizm - założenia okresu, hasła programowe polskich pozytywistów, kierunki artystyczne.
Ramy czasowe: 1863-1890 (od powstania styczniowego do pojawienia się modernistycznych prądów w sztuce).
Założenia okresu:
- krytyczna wobec romantycznej metafizyki i mistycyzmu
- buduje wiedzę o świecie za pomocą metody empirycznej (empiryzm)
- wysoko ceni nauki przyrodnicze, jako jedyne stosujące metodę prawdziwie naukową, przenosi metodologię nauk przyrodniczych do nauk społecznych (scjentyzm)
- głosi idee praw ewolucji i postępu w rozwoju społeczeństw (m.in. Herbert Spencer)
- celem refleksji filozoficznej jest doskonalenie jednostki, jako cząstki społeczeństwa i ludzkości, miarą wartości ludzkich czynów jest ich użyteczność (utylitaryzm, John Stuart Mill)
- zagadnienia religijne filozofii nie interesują, w filozofii przeważa materializm.
Podstawowe hasła ideologii polskiego pozytywizmu:
a) praca u podstaw - realizacja tych haseł sprowadzała się do pracy dla ludzi i nad ludem uważanym za podstawę społeczeństwa (mieli nią kierować, a także wykonywać dziedzice i duchowni, którzy żyli najbliżej tego ludu i w związku z tym najlepiej go znali);
b) praca organiczna - hasła nawiązujące do założeń utylitaryzmu; jego zwolennicy traktowali społeczeństwo, jako organizm biologiczny, którego elementy składowe, a więc poszczególne warstwy miały ze sobą współpracować tworząc korzystne dla wszystkich dzieło postępu;
c) kult pracy, nauki i oświaty wynikający z przekonania o konieczności mających doprowadzić do materialnego wzbogacenia kraju i podniesienia ogólnego poziomu Wiedzy jego obywateli reprezentujących wszystkie warstwy społeczne;
d) emancypacja kobiet, czyli żądanie dla nich prawa do podejmowania pracy zarobkowej i samodzielnego decydowania o własnym losie (popularność tego hasła wiązała się z sytuacją po powstaniu styczniowym, wielu mężczyzn zabito bądź wywieziono na Sybir, kobiety musiały decydować o losie rodziny i zapewniać im warunki egzystencji);
e) emancypacja Żydów, czyli nawoływanie do zaangażowania ich w pracę o podniesienie poziomu gospodarczego kraju oraz aktywne uczestnictwo w życiu społecznym.
Kierunki artystyczne:
- realistyczna, o tematyce historycznej i współczesnej, największa rola malarstwa
- za granicą pojawia się impresjonizm.
33. Hasła pozytywistyczne i ich odbicie w nowelistyce okresu.
Pozytywiści podejmowali w swoich utworach problem nierówności społecznej, problem żydowski, pisali o powstaniu styczniowym, a także o problemie społecznym wsi. Utwory propagowały hasła pozytywistów. Nieraz służyła ilustrowaniu programu społecznego.
34. Gatunki literackie pozytywizmu.
Nowela - zwięzły utwór narracyjny, prosta jednowątkowa fabuła, Bez opisów, mała liczba bohaterów, punkt kulminacyjny do tworzenia wzorów osobowych i ośmieszaniu postaw negatywnych; Przedstawiciele: Henryk Sienkiewicz Latarnik, Bolesław Prus Katarynka
Opowiadanie- podobne do noweli, różni się od noweli brakiem ścisłych reguł kompozycyjnych, możliwością wystąpienia epizodów, rozbudowaniem partii opisowych.
Powieść- rozbudowany gatunek epicki, rozbudowanej fabuła, dużej liczby bohaterów.
Powieść realistyczna - powstała z powodu braku wartości artystycznych w utworach propagandowych; pogłębiono psychologiczne portrety bohaterów i nałożono je (portrety) na krytyczną analizę zjawisk społecznych ("Lalka", "Emancypantki", "Nad Niemnem") - przedstawiały jednostkowe dramaty na tle rozbudowanej rzeczywistości społecznej, dążąc do uszczegółowienia realiów, osadzenia utworu w konkretnym miejscu i czasie, do uświadomienia problemów społecznych i narodowych. Przedstawiciele: Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem.
35. Motyw powstania styczniowego w opowiadaniu „gloria victis” i „nad Niemnem”.
„Nad Niemnem” - ma nawiązywać do tradycji, krzewić wartości patriotyczne, wskrzeszać nadzieje na odzyskanie niepodległości.
„Gloria victis”- Czyni to w celu ukazania ofiarności powstańców, ich heroizmu, poświęcenia i bohaterstwa. To hołd złożony żołnierzom.
36. Kryteria oceny wartości człowieka w „Nad Niemnem”.
Wyrażała pogląd, że praca jest najwyższą wartością wolnego człowieka, stanowi o jego godności, nadaje życiu sens i szczęście. (Benedykt, Marta Korczyński/a, Anzlem i Janek Bohatyrowicze, Justyna Orzelska).
37. Funkcje 2-óch mogił w „Nad Niemnem”.
W powieści Orzeszkowej mogiła założycieli rodu Bohatyrewiczów (Jana i Cecylii) jest symbolem pozytywistycznej idei pracy, ogniska domowego oraz równości klasowej.
Mogiła powstańców: jest symbolem idei narodowowyzwoleńczych, patriotyzmu i idei demokratycznych, wspólnoty ideałów i celów, uzyskanej dzięki zjednoczeniu społeczeństwa.
14. Martyrologia młodzieży w III. Cz. Dziadów.
To ukazywanie cierpienia i tragicznej sytuacji narodu polskiego. W III części "Dziadów" wyraźny jest podział społeczeństwa na dwa obozy. Pełna zapału i patriotyzmu młodzież, która cierpi więziona, chociaż nie ma żadnego dowodu winy, przemoc podczas przesłuchań, przesadne traktowanie więźniów, jako przestępców przez carat.