Ak wykł. 4
T: Przebieg adaptacji środowiska naturalnego
Człowiek był zmuszony do dopasowania się do środowiska w który, istniał.
Społeczeństwa aby przetrwać muszą stworzyć formę przystosowania się. Wszystkie są związane ze środowiskiem.
Środowisko przyrodnicze jest miejscem życia i gospodarowania człowieka. Stanowi złożony efekt oddziaływania różnorodnych sił przyrody, podlega stale ewolucyjnym zmianom.
- w sensie węższym - zjawiska zewnętrzne, wszystko to co jest poza człowiekiem
- w sensie szerszym - wszystko, co nie należy do kultury
Organizmy - istota żywa, ustrój cielesny człowieka; albo twór roślinny lub zwierzęcy, którego poszczególne części i struktury tworzą zharmonizowaną pod względem funkcjonalnym całość, wykazującą wszelkie cechy życia, a więc przemiany materii, wzrostu, rozwoju i rozmnażania się.
Biologiczna wspólnota ogólnoludzka - cechy człowieka w jego przetrwaniu (oddychanie, jedzenie)
Otoczenie przyrodnicze to kompleks powiązanych ze sobą zjawisk. W sklad tego kompleksu wchodzą:
cechy terytorium (ukształtowanie terenu)
zasoby materialne (wszystkie związki, które człowiek może pozyskać)
klimat (nasłonecznienie, temperatura, opady, wilgotność)
zasoby organizmów żywych
Środowisko przyrodnicz w linii prostej wpływa na kulturę człowieka.
Rodzaje wpływów środowiska:
- uzależnia stopień rozproszenia grupy
- wyznacza granice między zbiorowościami
- wpływa na populacje
Ekologizm:
jest to związek zjawisk kulturowych ze środowiskiem przyrodniczym
wg Charles Louis de Montesquieu - był to jedyny determinant zjawisk kulturowych
Julian H. Steward - zmiana kulturowa następuje gdy zmienia się środowisko (grupa pozostaje) lub gdy migruje grupa.
Środowisko ubogie i bogate
- im uboższe jest środowisko przyrodnicze, w tym większym stopniu determinuje system gospodarczy społeczeństwa, które w nim żyje.
* jednokierunkowe przystosowanie myśliwskie - Eskimosi
* dążenie do maksymalnej eksploatacji - Szoszoni
* potrzeba przetrwania narzuca kształt organizacji społecznej
- dyktat środowiska w społeczeństwach żyjących w bardziej dogodnym dla przetrwania środowisku przyrodniczym jest znacznie mniejszy.
Rodzaje uzależnień kulturowych od środowiska
- dziedzina technologiczno-gospodarcza
- struktura społeczna (system autorytetu, władzy)
- wizja świata
Cechy funkcjonalne i stylistyczne kultury
- cechy funkc. mają bezpośredni związek z przetrwaniem i są bardziej związane ze środowiskiem naturalnym niż cechy stylistyczne.
- cechy stylist. są produktem wtórnym (kulturowym wyższego rzędu)
Typy zjawisk kulturowych wg Stewarda:
- rdzeń kulturowy - cechy organiczne społecznej reguły własności użytkowania terytorium
- cechy peryferyjne - cechy, które zostały zdominowane cechami kulturowymi
Wpływ na konceptualizację:
- język, metafory (środowisko ma wpływ na język)
- wierzenia
Determinanty środowiska:
- dzietność
- wynalazczość
Gospodarka a środowisko
Gospodarka obejmuje te zjawiska, przedmioty i procesy, które bezpośrednio wiążą się z wytwarzaniem (zdobywaniem), podziałem a w pewnym stopniu także z konsumpcją dóbr materialnych stanowiących podstawę zaspokojenia potrzeb biologicznych człowieka.
Aspekty strefy gospodarczej:
- materialny
- behawioralny
- psychologiczny
- aksjonormatywny
Współczesne kryteria podziały gospodarki:
- przyswajające (zbieractwo, myślistwo)
- produkujące
Relacje gospodarek pierwotnych:
- niewyspecjalizowane zbieractwo i myślistwo
- wyspecjalizowane zbieractwo i myślistwo
- kopiennictwo (najprostsze rolnictwo)
- rolnictwo zaawansowane
- pasterstwo
T: Media i religia w świetle antropologii.
Tradycja intelektualistyczna:
Wpływ teorii Darwina na kształtowanie się antropologii religii
Wrogie nastawienie wobec religii: J. Frazer uważał, że chrześcijaństwo stanowi znaczący postęp w stosunku do myśli magicznej ludów pierwotnych
Definicja religii:
- Religia - to zespół idei i zachowań związanych z wierzeniami w siły nadprzyrodzone, tajemnicze i niewytłumaczalne zjawiska, które sprawują kontrolę nad universum i wpływają na bieg ludzkich spraw.
Definicja religii - aspekt funkcjonalny
- Religia to system symboli, które wytwarzają silne głębokie i trwałe nastawienia i motywacje u ludzi przez sformułowanie ogólnej koncepcji porządku istnienia i zamknięcia tej koncepcji w takiej oprawie faktów, które tym nastawieniom i motywacjom nadają charakter unikalnie realistyczny.
Współczesne ujęcie religii:
Orientacja materialistyczna - wpływ religii na zachowania społeczne
Orientacja strukturalistyczna - istnieje pewna autonomia zjawisk religijnych od społecznych, psychologicznych
Teorie religii pierwotnej:
Teologiczna (św. Augustyn) - pierwotne bóstwa realnie istniały w świecie istoty o nadnaturalnej mocy
Psychologiczne:
- Max Weber - jakkolwiek niedoskonała i dziecinna byłaby koncepcja bóstwa u
ludów prymitywnych, jest wyrazem podstawy umysłowej jaką możemy
obserwować u współczesnych.
- Edward Tylor - pojęcie duszy, jego zdaniem, rodzi się u człowieka pierwotnego w
wyniku analizy takich stanów jak: marzenia senne, omdlenia, halucynacje i
wreszcie fakt śmierci, kiedy to dusza ludzka zaczyna wędrówkę jako niezależna
całość.
- J. Frazer - kładziony jest nacisk na rolę, jaką w powstaniu religii pełnia potrzeby
Ludzkie
- K. Jung - traktuje religię jako zjawisko niezależne, równoznaczne niemal z
psychiką ludzką, pojmowaną również jako byt niezależny
Religia wg Eliade:
Eliade - człowiek to przede wszystkim homo religiosus, istota posiadająca zdolność tworzenia wyobrażeń i systemów religijnych.
Człowiek pierwotny był dla niego modelem człowieka religijnego.
Fakt religijny nie jest sprowadzalny do natury psychologicznej, społecznej.
Punktem wyjścia dla definicji religii jest teoria sacrum, jako tego co stałe, nieprzypadkowe a co jest w opozycji do profanum charakteryzuje się zmiennością zdarzeń wypełniającą doczesność. Świat profanum jest miejscem objawienia się świętości.
Religia a ekonomia
M. Weber - gospodarka i społeczeństwo kształtowane są nie tylko przez czynniki materialne, ale również przez wartości i subiektywne dyspozycje określane przez kulturę.
Nie ma społeczeństw ludzkich nawet najbardziej pierwotnych w których nie byłoby magii i religii. Trzeba od razu dodać, że nie ma też ras ludzkich pozbawionych podstawy naukowej lub nauki, choć ten brak często im się przypisuje. (Malinowski)