Rolnictwo ekologiczne

Rolnictwo ekologiczne- (biologiczne, organiczne, biodynamiczne)- system gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa.

Zrównoważenie polega na tym, iż zwierzęta żywione są produkowanymi paszami w gospodarstwie, a same będą dawać obornik (nawóz).

System gospodarowania oparty jest na wykorzystaniu środków pochodzenia mineralnego i organicznego nie przetworzonych technologicznie.

W gospodarstwie można stosować minerały nieprzetworzone, naturalne jako nawóz.

Podstawowa zasada w procesie rolnictwa ekologicznego to wyeliminowanie środków chemicznych weterynaryjnych, spożywczych.

Historia rolnictwa ekologicznego

• 1924r- początek rolnictwa organicznego (biodynamicznego) w Niemczech, Rudolf Steiner (prekursor rolnictwa ekologicznego)

• Lata 30, 40- system rolnictwa organiczno- biologicznego w Szwajcarii, którego twórcą był Műller (kraje niemieckojęzyczne)

• 1946r- Stowarzyszenie do spraw gleby (początek rolnictwa ekologicznego)

• 1972r- Międzynarodowa Federacja Ruchu na Rzecz Rolnictwa

• 1973r- Instytut Badawczy Rolnictwa- Ekologicznego w Szwajcarii, w chwili obecnej największy instytut na świecie.

• W latach 80- tych- założonych zostaje wiele stowarzyszeń i organizacji

• 1990r- pierwsze targi żywności ekologicznej Biofar- największe targi w Niemczech

• 1999r- ogólnoświatowy Kodeks Żywieniowy- normy dla rolnictwa ekologicznego

• 2000r- program Agenda 2000- kontynuacja dopłat obszarowych i inne dotacje dla rolnictwa ekologicznego

• 2001r- w Kopenhadze posiedzenie podejmujące kroki Europejskiego planu działań w rolnictwie ekologicznym na naszym kontynencie

POLSKA

• 1930r- początek rolnictwa ekologicznego w czasach przedwojennych metodą biodynamiczną w Szelejewie koło Gostynia w woj. Wielkopolskim, gdzie prowadził swój majątek hrabia Stanisław Karłowski, współzałożyciel Stowarzyszenia Krzewienia Zasad Życia i Gospodarki Zgodnie z Przyrodą, czasopismo „Biologia i życie”

• Lata 80 ubiegłego wieku- pierwszy kurs rolnictwa biodynamicznego w warszawie w 1984 roku

• 1989r- pierwsze w Polsce Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi „EKOLAND” w Przysieku koło Torunia, wydało ono 27 atestów

Systemy produkcji rolniczej

Rolnictwo konwencjonalne (klasyczne)- intensywne, technologiczne- jest to system produkcji ukierunkowany ma maksymalizację zysku osiągniętego dzięki dużej wydajności. Wydajności tę uzyskuje się w wyspecjalizowanych gospodarstwach wykorzystujących postęp technologiczny, oparty na dużym użyciu przemysłowych środków produkcji. Rolnictwo konwencjonalne znalazło się w tak zwanej „pułapce technologicznej”, która polega na tym, że w warunkach stabilnych cen żywności rosnące koszty środków produkcji trzeba pokryć wzrostem wydajności. To z kolei wymusza konieczność stosowania coraz większych ilości środków produkcji, a nie respektowanie celów środowiska naturalnego co powoduje nasilenie się szeregu ujemnych następstw.

Rolnictwo ekologiczne- biologiczne, organiczne, alternatywne potocznie rolnictwo bez chemii. To takie zarządzanie gospodarstwem, które sprzyja procesom biologicznym udostępniającym z gleby składniki pokarmowe dla roślin i zapobiega nasilonemu występowaniu szkodników roślin uprawnych, a stosowane metody produkcji są przyjazne środowisku przy zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa. System gospodarowania oparty jest o środki produkcji pochodzenia naturalnego tj. biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologicznie (tylko rozdrobnione). Produkty z upraw ekologicznej są produktami żywnościowymi o najwyższej jakości.

Różnice pomiędzy rolnictwem konwencjonalnym i ekologicznym
Rolnictwo konwencjonalne	Rolnictwo ekologiczne
energia kopalin	energia odnawialna
sterowanie określonymi uprawami	sterowanie całym gospodarstwem
eksploatacja aż do degradacji	planowa ochrona krajobrazu
produkcja płodów rolnych o średniej i niskiej jakości biologicznej	produkcja wysokiej jakości biologicznej
nie zawsze dobra jakość przechowalnicza	dobra jakość przechowalnicza
maksymalizacja plonów	plon optymalny
intensywność gospodarowania i obszary nieskoordynowane z warunkami produkcji i środowiskiem	obszar gospodarstwa i agrotechnika optymalnie skoordynowana w stosunku do środowiska
zalecanie specjalizacji oparte głównie na kalkulacji ekonomicznej	specjalizacja dopuszczalna w ramach zasady poprawnego funkcjonowania gospodarstwa
znaczna chemizacja: nawozy mineralne, biocydy, syntetyczne regulatory wzrostu itd..	ograniczenie, zakaz chemizacji
mechanizacja głównie w celu ułatwienia sobie pracy	mechanizacja dostosowana do warunków glebowych oraz potrzeb roślin i zwierząt
skażenie środowiska	ochrona gleby, wody, powietrza i otaczającego nas krajobrazu
jakość produktów końcowych przypadkowa, jest celem drugorzędowym	produkty końcowe najwyższej jakości

Cele rolnictwa ekologicznego:

• wytworzenie w dostatecznej ilości żywności o wysokich walorach odżywczych

• gospodarowanie zasobami naturalnymi z poszanowaniem mechanizmów biologicznych, które regulują funkcjonowanie systemów przyrodniczych

• podtrzymywanie i wzmacnianie cykli biologicznych w gospodarstwie dotyczy to zarówno mikroorganizmów, flory i fauny glebowej, jak i roślin i zwierząt gospodarskich

• utrzymywanie oraz dążenie do podwyższenia żyzności gleby

• maksymalne wykorzystanie odnawialnych zasobów w oparciu o regionalną organizację produkcji rolniczej

• zapewnienie zwierzętom gospodarskim warunków zgodnych z potrzebami bytowymi poszczególnych gatunków

• unikanie jakichkolwiek form zanieczyszczenia środowiska w następstwie działalności rolniczej

• utrzymanie biologicznej różnorodności (bogactwa genetycznego) w gospodarstwie i jego otoczeniu, włączając osłonę dziko bytujących roślin i zwierząt

• zapewnienie Eko- producentom wysokiej jakości życia, odpowiednich dochodów i satysfakcji zawodowej oraz bezpiecznych warunków pracy i życia

• zwrócenie uwagi na pozarolnicze aspekty gospodarowania rolniczego: ekologiczne i społeczne

Zasady rolnictwa ekologicznego

Rolnictwo ekologiczne to system gospodarowania, który jest zrównoważony pod względem ekologicznym, ekonomicznym i społecznym, aktywizujący przyrodnicze mechanizmy produkcji rolniczej poprzez stosowanie naturalnych środków produkcji, zapewniający trwałą żyzność gleby i zdrowotność roślin i zwierząt. Gospodarstwo rolne postrzegane jest jako samoregulujące, wykorzystujące lokalne zasoby przyrodnicze. Kardynalną zasadą jest także wykluczenie z rolnictwa ekologicznego organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO) oraz ich produktów. Istotną ważną zasadą rolnictwa ekologicznego jest odrzucenie środków chemii rolnej, weterynaryjnej i spożywczej.

Podstawowe cechy rolnictwa ekologicznego

• ochrona środowiska produkcji rolniczej gleby, wody, powietrza, krajobrazu (dążenie do biologicznej samoregulacji w obrębie gospodarstwa rozumianego jako system biologiczny)

• wysoka wartość biologiczna płodów rolnych („pierwotna”), nawiązująca do właściwości produktów powstających naturalne w przyrodzie, bez ingerencji człowieka

• poprawa żyzności gleby, uważana za podstawę zdolności produkcyjnych

• dążenie do zamknięcia obiegu materii, poprzez zrównoważenie produkcji roślinnej i zwierzęcej w gospodarstwie (samowystarczalność paszowo- nawozowa)

• różnorodność biologiczna (gatunkowa) sprzyjająca przywracaniu równowagi w środowisku produkcji

170kg czystego azotu na ha/rok

Produkcja ekologiczna odbywała się w gospodarstwach ekologicznych posiadających certyfikat jakości. Jest ona prowadzona przy znacznie większym nakładzie pracy ludzkiej.

Metody produkcji ekologicznej oparte są na:

• wykorzystaniu nawozów organicznych w tym kompostu

• właściwym doborze sąsiedztwa roślin

• nie prowadzeniu monokultur roślinnych

• maksymalnym wykorzystaniu organicznych odpadów takich jak resztki pożniwne, słoma, odpady z warzyw itp. i jak największym ich zwrocie do gleby, w której zostały wytworzone, tak aby krążenie materii odbywało się w obiegu zbliżonym do pełnego

• dostosowanie budynków inwentarskich do wymagań zwierząt (zapewnienie dobrostanu)

• stosowanie właściwego materiału siewnego (ekologicznego) i zwierząt hodowlanych pochodzących z hodowli w gospodarstwach ekologicznych

• całość produkcji odbywa się pod nadzorem jednostki certyfikującej

Podstawą produkcji ekologicznej jest płodozmian. Świadome i celowe dobieranie roślin następujących po sobie. Jednak najbardziej istotnym i ważnym ogniwem w produkcji żywności ekologicznej jest sam rolnik, jego kwalifikacje oraz umiejętności stosowania wszystkich tajników naturalnego procesu wytwarzania żywności o wysokiej jakości.

1,8- 4,8%- powierzchni gospodarstw w Unii Europejskiej

6,1 mln ha w 2005 roku- produkcja ekologiczna

Średnia powierzchnia gospodarstw ekologicznych w UE (25- państw członkowskich, liczone bez Bułgarii i Rumunii)- 38,7 ha, jednak ponad połowa tylko do 16 ha

Najwyższy procent gospodarstw ekologicznych w Unii Europejskiej posiadają Włochy- 17,6%, Niemcy i Hiszpania- 13,3%, Francja- 9%, Polska- 1,4%

Największe gospodarstwa ekologiczne znajdują się na Słowacji i w Czechach.

2007 rok- w Rzymie międzynarodowa konferencja rolnictwa organicznego i bezpiecznej żywności. Podczas, której przyjęto definicję rolnictwa ekologicznego i organicznego- jest to system kompletnego zarządzania produkcją w trakcie, której eliminuje się nawozy sztuczne, opryski i GMO, zmniejszając w ten sposób do minimum zanieczyszczenia powietrza, ziemi i wody, a w ten sposób poprawiając zdrowie i produkcyjność roślin, zwierząt i ludzi.

Cztery definicje dobrostanu zwierząt:

1.Dobrostan zwierząt- jest szerokim obszarem, który obejmuje zarówno fizyczne jak i psychiczne samopoczucie zwierząt- najstarsza definicja

2.Dobrostan- jest to stan kompletnego fizycznego i psychicznego zdrowia gdy zwierzę pozostaje w harmonii z otaczającym je środowiskiem (behawioryzm)

3.Według Roma jest to taki stan, w którym organizm zwierzęcia może dostosować się do warunków otoczenia, dobrostan dotycz także uczuć i zdrowia, będącego wypadkową między dobrym, a złym stanem

4.Dotyczy subiektywnych odczuć zwierzęcia- odbieranie środowiska przez zwierzę, percepcja środowiska przez zwierzę nie może być oceniane na podstawie ludzkiego postrzegania. Potrzeby muszą być oceniane z perspektywy zwierzęcej.

Dobrostan to co zwierzę czuje.

Wykres.1.

Zależność dobrostanu zwierząt od wyników produkcyjnych w istniejących systemach utrzymania.

A- zwierzęta w warunkach naturalnych

W miarę wzrostu produkcyjności, postępu technologicznego, hodowlanego, poziom dobrostanu zaczyna spadać.

Najwyższa produkcyjność zwierzęca- maksimum równoważone z biologiczną granicą możliwości organizmu zwierzęcia.

Obsada zwierząt:

• Zasada równowagi paszowo- nawozowej

• Dwie sztuki duże na 1 ha nie więcej

W gospodarstwie ekologicznym:

• Zwierzę z danego gospodarstwa lub innego gospodarstwa ekologicznego

Powiększenie stada:

zwierzęta mogą pochodzić z gospodarstwa konwencjonalnego:

• ptactwo (nioski) kupujemy do 18 tygodnia życia

• pisklęta na mięso nie starsze niż 3dni

• bydło- możemy zakupić do gospodarstwa ekologicznego zwierzę do 6 miesięcy w przypadku jałówek, byczków

• jagnięta i koźlęta do 40dnia życia

• prosiaki do wagi 25kg

Warunkiem jest chowanie zwierząt zgodnie z kryteriami gospodarstw ekologicznych

Jak długo trzymamy zwierzęta w gospodarstwach ekologicznych zanim je sprzedamy?

• konie, bydło mleczne- co najmniej 12 miesięcy

• małe przeżuwacze, świnie- do 6 miesięcy od zakupu

• mleczne- 6 miesięcy

• drób- co najmniej 10 tygodni od zakupienia zanim sprzedamy

• nioski- 6 tygodni minimum

Pasza i żywienie

Powinny być żywione paszą z gospodarstwa

Cel:

• Utrzymanie zwierząt w gospodarstwie oraz zachowanie optymalnej produkcyjności

• Musimy produkować pasze dobrej jakości (nie mogą być źle przechowywane i konserwowane)

• Jeśli mamy bydło produkujemy pasze objętościowe

• Do 30% dziennej dawki paszy, którą dopiero przestawiamy na produkcję ekologiczną

Wyjątki:

Spasanie pasz konwencjonalnych

• przeżuwacze 10% pasz z gospodarstw konwencjonalnych

• nie-przeżuwacze 20% nawet pasz z gospodarstw konwencjonalnych

Utrzymanie przeżuwaczy w gospodarstwach ekologicznych

Co najmniej 60%s.m. dawki muszą stanowić pasze objętościowe, a pasze treściwe do 40%s.m.

W normalnym gospodarstwie w okresie szczytu laktacji krowa minimalnie 40%s.m. dawki pasz objętościowych, a 60%s.m. pasz treściwych.

Dzienne dawki pasz treściwych dla świń i drobiu, dodajemy również pewne ilości pasz objętościowych.

Pasze pochodzenia zwierzęcego w gospodarstwach ekologicznych:

• mleko i jego pochodne, ryby, zwierzęta morskie wraz z ich pochodnymi niezależnie czy pochodzą z produkcji ekologicznej czy konwencjonalnej

GMO- zabronione

Dozwolone dodawanie komponentów mineralnych: mikroelementy.

Profilaktyka: ochrona przed chorobami i leczenie

Profilaktyka i medycyna weterynaryjna

Przede wszystkim zapobiegamy opiera się ono na kilku zasadach:

• dobór odpowiednich ras zwierząt

• zwierzęta ras dobrze przystosowanych do danych warunków środowiskowych

• prowadzenie chowu w warunkach zgodnych z wymogami gatunku

• dostęp do świeżego powietrza, wody, paszy i naturalnego światła

• stosowanie wysokiej jakości pasz w połączeniu z dostępem zwierząt do wybiegów i pastwisk

Środki przy leczeniu zwierząt:

• ekstrakty roślinne (z wyjątkiem antybiotyków), esencje, preparaty homeopatyczne, mikroelementy

• można zastosować inne chemiczne środki w wyjątkowej sytuacji, gdy zagrożone jest życie zwierzęcia musi to być jednak odnotowane

• zakazane są: chemioterapeutyki (kokcydiostatyki) , stymulatory wzrostu (antybiotyki, hormony)

• można stosować dezynfekcję budynków, leki konwencjonalne w przypadku epidemii

• okres karencji po użyciu leku konwencjonalnego w gospodarstwie ekologicznym jest 2-krotnie dłuższy niż w recepturze danego leku

• najkrótszy okres karencji musi wynosić minimum 48 godzin

Rozmnażanie:

• metodami naturalnymi

• metoda inseminacji (sztucznego unasiennienia)

Sztuczne wspomaganie za pomocą środków jest zabronione.

Budynki inwentarskie i wybiegi:

swoboda poruszania i komfort

Minimalna powierzchnia pomieszczeń wewnątrz i przestrzeni otwartych, cechy pomieszczeń dla różnych gatunków i rodzajów produkcji- bydło owce, świnie

Zwierzę	Powierzchnia pomieszczeń (netto) minimalna waga żywca (kg)- wewnątrz	Powierzchnia pomieszczeń m^2/szt.- wewnątrz	Powierzchnia wybiegu z wyłączeniem pastwisk (zew) m^2/szt.
Bydło przeznaczone do rozrodu i opasowe, oraz koniowate	do 100	1,5	1,1
		do 200	2,5	1,9
		do 350	4,0	3,0
		ponad 350	5,0 ; min 1m^2/100kg	3,7; 1m^2/100kg
Krowy mleczne		6	4,5
Buhaje hodowlane		10	30
Owce i kozy		1,5 owca/koza	2,5
			0,35 jagnię/ koźlę	2,5 przy 0,5 na jagnię/ koźlę
Maciory z prosiętami do 40 dnia życia		7,5 maciora	2,5
Tuczniki	do 50	0,8	0,6
		do 85	1,1	0,8
		do 110	1,3	1,0
Prosięta	powyżej 40 dnia życia i do 30kg	0,6	0,4
Świnie przeznaczone do rozrodu	6,0 płci męskiej	2,5 samica	1,9
			8,0

Dozwolony najwyższy procent pasz konwencjonalnych jaki można zastosować w żywieniu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych.

• zwierzęta roślinożerne (przeżuwacze) od 2005- 2007 roku około 5% pasz konwencjonalnych

• inne niż przeżuwacze zwierzęta roślinożerne 15% pasz do 2005, a do 2009r 10% pasz z gospodarstw konwencjonalnych (świnie, konie, drób)

• po nowym roku poziom spada do 5% (po 2009r) dotyczy to suchej masy paszy

OBECNIE w przypadku zwierząt monogastrycznych 5% w okresie od 1 stycznia 2010r.do 31 grudnia 2011r., w przypadku przeżuwaczy od 1 stycznia 2008 wszystkie pasze musza pochodzić z produkcji ekologicznej

Produkty paszowe pochodzenia roślinnego w gospodarstwach ekologicznych:

• ziarna zbóż, nasiona, ich produkty i produkty uboczne

• nasiona roślin oleistych- możemy stosować wysokobiałkowe makuchy sojowe, rzepakowe

• nasiona roślin motylkowych

• okopowe- ziemniaki, buraki

• lucerna, susz z lucerny, koniczyna- siano i kiszonka z niej

Dwie metody tłoczenia oleju:

-fizyczna- przy pomocy prasy- tłoczenie na zimno (makuch)

-chemiczna- środki chemiczne- wypłukiwanie oleju za pomocą rozpuszczalników- śruta poekstrakcyjna

W gospodarstwach ekologicznych stosujemy metodę fizyczną- makuch

Pasze pochodzenia zwierzęcego w gospodarstwach ekologicznych:

• mleko i produkty mleczne, przetwory mleczne, produkty uboczne (np. maślanka, serwatka, mleko w proszku)

• wszelkie produkty uboczne z produkcji ryb

• jaja i produkty uboczne

karma dla drobiu na ogół wykorzystywane w obrębie gospodarstwa

Pasze mineralne w gospodarstwie ekologicznym:

• muszą być z pochodzenia mineralnego

• sól kamienna, kreda pastewna

• siarczan sodu, węglan sodu, nierafinowana sól morska

Przycinanie ogona, piłowanie zębów, obcinanie ogona jest zabronione w gospodarstwach ekologicznych

Kastracja- tylko w przypadkach uzasadnionych np. tuczniki (mięso śmierdzi ze względu na dużą zawartość testosteronu i dlatego knury w młodym wieku kastruje się)

Utrzymywanie zwierząt na uwięzi zabronione. Sprawdzane jest to przez jednostkę certyfikującą, są jednak pewne odstępstwa:

• dotyczą budynków wybudowanych przed sierpniem 2000roku jednak z zachowaniem dobrostanu (regularny ruch)- co najmniej 2-3 razy w tygodniu dostęp do pastwisk u przeżuwaczy

Transport zwierząt:

• zabronione stosowanie paralizatorów

Wybiegi powinny zaspokajać potrzeby behawioralne i biologiczne

Pasze i nawozy powinny być wytworzone we własnym gospodarstwie- gospodarstwa ekologiczne

Organiczne metody produkcji- gospodarstwa ekologiczne (ograniczone)

W gospodarstwach ekologicznych bardziej przydatny chów bydła mięsnego.

Tabela 1. Skład chemiczny mleka wybranych gatunków ssaków

Skład mleka różnych gatunków zwierząt .

Gatunek	Woda %	Tłuszcz %	Kazeina %	Białka serwatkowe %	Laktoza %	Popiół %	Energia Kcal/100 g
Człowiek	87.1	4.5	0.4	0.5	7.1	0.2	72
Szczur	79.0	10.3	6.4	2.0	2.6	1.3	137
Delfin	58.3	33.0	3.9	2.9	1.1	0.7	329
Pies	76.4	10.7	5.1	2.3	3.3	1.2	139
Koń	88.8	1.9	1.3	1.2	6.2	0.5	52
Krowa	87.3	3.9	2.6	0.6	4.6	0.7	66
Renifer	66.7	18.0	8.6	1.5	2.8	1.5	214

Aby powstał 1 litr mleka, przez wymię musi przepłynąć 500 litrów krwi. Tak więc jeżeli krowa produkuje dziennie 60 litrów mleka, wówczas przez wymię musi w tym czasie przepłynąć 30 000 litrów krwi. Jak widać organizm współczesnej, wysokowydajnej krowy wykonuje niezwykle ciężką pracę.

Układ limfatyczny wymienia oczyszcza wymię ze zbędnych lub szkodliwych substancji. Gruczoły limfatyczne spełniają rolę filtrów niszczących obce substancje, są również źródłem limfocytów, które zwalczają infekcję. Zdarza się, że pierwiastki tuż przed porodem cierpią na obrzęk wymienia, którego przyczyną jest ucisk mleka powstającego w wymieniu na naczynia limfatyczne.

PROCES PRZEPUSZCZANIA MLEKA

Wrażenia optyczne, podniety zapachowe, podniety smakowe oksytocyna

Skład mleka 4-5 dni siara

Skład chemiczny mleka

Skład chemiczny mleka zależy od gatunku i rasy zwierzęcia. W tabeli podano skład chemiczny mleka różnych gatunków zwierząt oraz mleka ludzkiego.

Różnice w składzie chemicznym mleka wynikają między innymi z warunków środowiskowych i stopnia rozwoju noworodków. I tak np. renifery żyjące w zimnych regionach muszą mieć grubą warstwę tłuszczu podskórnego. W związku z tym, oseski muszą otrzymywać mleko o wysokiej zawartości tłuszczu, co pozwala na szybki rozwój podskórnej tkanki tłuszczowej. Z kolei szczurki rodzą się nagie, nieowłosione i potrzebują mleka o wysokiej koncentracji białka niezbędnego dla rozwoju okrywy włosowej.

Skład chemiczny mleka krowiego

• Kazeina
  Najważniejsze białko mleka którego zawartość w mleku wynosi 2,4-2,6%.

• Cukry zawarte w mleku
  Mleko zawiera cukier mleczny, laktozę. Laktoza jest najważniejszym węglowodanem mleka i jest odporna na wysokie temperatury.

• Tłuszcz mleczny
  Tworzą go glicerol i kwasy tłuszczowe. Mleko posiada około 2,7 - 5,5% tłuszczu.  Tłuszcz mleczny chemicznie zalicza się do tłuszczów właściwych. 

Dane dotyczące różnych ras 

Do produkcji mleka wykorzystuje się na świecie krowy różnych ras. Najbardziej powszechne są rasy: holsztyńska, fryzyjska, Jersey i brunatna szwajcarska. Skład mleka jest różny u poszczególnych ras i zmienia się w czasie laktacji w  odmienny sposób w zależności od rasy.

Rasy na świecie

Rasa	Procent tłuszczu	Procent białka	Procent laktozy
Brunatna szwajcarska	3.80	3.38	4.80
Holsztyńska	3.56	3.02	4.61
Jersey	4.97	3.65	4.70
Bawół egipski	7.90	4.00	4.80
Ayrshire	3.86	3.15	4.60

Krowy Holsztyńsko- Fryzyjskie

Są wymagające w stosunku do żywienia, dlatego też są nieopłacalne w gospodarstwach ekologicznych

Nie może być bydło z wysokim poziomem produkcyjnym, ponieważ narzuca to wymagający sposób żywienia, złe rasy to np. typowo mięsne, typowo mleczne

Czynniki decydujące o wyborze rasy bydła do gospodarstw ekologicznych

• poziom produkcji ras- nie mogą być o najwyższym poziomie produkcji

• doskonałe dostosowanie (przyswajanie) zwierząt (ras) do trudnych warunków środowiskowych

• okres użytkowania- odpowiednio długi, patrzymy na długowieczność

• duża odporność na choroby

• zadowalające wskaźniki rozrodu tej rasy i łatwość wycieleń

• wysoka wartość technologiczna mleka

• bardzo dobra jakoś mięsa wołowego

Preferowane rasy:

• średniej produkcji mleka, głównie typ dwukierunkowy, kombinowany np. mleczno- mięsne

• bierzemy pod uwagę rasę o dużej populacji w kraju (nie może być brana pod uwagę np. białogrzbieta)

• wybieramy z pośród ras krajowych ze względu na dobrą aklimatyzację

Rasy przydatne do produkcji mleka:

• Polska Czerwona, Simental

• Polaska Czerwono- Biała, Czarno- Biała (Polski H-F)

• Jersey (kierunek mleczny)- świetnie wykorzystuje pasze objętościowe, mleko wysokiej przydatności technologicznej

Gatunek	Sucha masa (%)	Tłuszcz (%)	Białko - kazeina (%)	Laktoza (%)
Krowa	12,7	3,7	2,8	4,8
Koza	12,3	4,5	2,5	4,1
Owca	19,3	7,4	4,6	4,8
Bawół	18,3	8,0	4,2	4,5
Koń	9,7	1,0	1,3	6,2
Pies	21,5	10,0	4,5	3,2
Kot	17,1	4,5	3,8	4,8
Świnia	14,l4	4,5	3,7	3,5

Rasy Mleczne

POLSKA CZERWONA

• wywodzi się od dzikiego bydła krótkonogiego ze wschodniej Azji (16w.)

• 1894- pierwszy związek bydła czerwonego

• XX w.- początek- 1900kg-3tys. kg wydajności

• 25% pogłowia- w okresie wojennym

• po wojnie 20% pogłowia

• 60lata- przekrzyżowanie z bydłem duńskim czerwonym

• 0,4%- wynosi obecnie pogłowie tej rasy w Polsce

• 1321 krów przebadanych

• obecnie objęte ochroną- rasa rzadka

• wydajność ok. 4000 kg mleka (2005)

• Masa ciała 500kg, wysokość w kłębie 140cm, 4,3% tłuszczu w mleku, 3,33% białka w mleku

• łatwo adaptuje się do warunków środowiskowych, odporne na choroby

• mleko z dużą zawartością kazeiny

• dobrze wykorzystują użytki zielone i pasze

• użytkowana dwukierunkowo: mleczno- mięsno

SIMENTAL

• najliczniej hodowana rasa na świecie razem z holsztyńsko- fryzyjskiej

• pochodzi ze Szwajcarii nazwa pochodzi od doliny rzeki Sim inaczej nazywana Flegfi

• 16w- wywożone do innych krajów

• 19w- w 1890r- Organizacja zajmująca się tą rasą

• w 18w- trafia do Polski znane jako wszechstronnie użytkowe

• ok. 45tys sztuk dawniej

• przebadane 4tys.

• dziś 1% populacji bydła w Polsce stanowi Simental

• pogłowie w Polsce- 4,5tys- 4,6tys kg mleka

• 4% zawartość tłuszczu, 3,4% białka

• masa ciała 650-800kg

Cechy:

• długowieczność

• łagodny temperament

• dobra płodność

• odporność na choroby- w tym zapalenie wymion

• bardzo dobre wykorzystanie pasz objętościowych

• łatwo się przystosowuje

• bardzo wysoka wartość technologiczna mleka

• nadaje się do różnych systemów opasania (intensywne, ekstensywne)

Podsumowania

1.Bydło rasy simentalskiej jest wartościową rasą o dwukierunkowej użytkowości, dobrze przystosowują się do warunków górskich i podgórskich.

2.Krowy rasy simentalskiej mają nieco niższą wydajność mleczną , natomiast mleko charakteryzuje się wartościowym składem tj. najwyższą spośród hodowanych w kraju ras zawartością białka, zwłaszcza frakcji kazeinowej, co ma istotne znaczenie przy produkcji serów szlachetnych. Stąd też rejon południowo- wschodni Polski powinien specjalizować się w produkcji tych serów.

3.Duże obszary użytków zielonych wyłączonych z użytkowania można zagospodarować do produkcji wysokiej jakości żywca wołowego w oparciu o bydło rasy simentalskiej.

4.Program doskonalenia rasy Simentalskiej zakłada utrzymanie jej w typie kombinowanym przy poziomie wydajności krów w populacji aktywnej 4500-5000kg mleka, o zawartości 3,9-4,0% tłuszczu i 3,4%białka.

CZERWONO- BIAŁA

• populacja 5% pogłowia bydła w Polsce obecnie

• 16,5tys. przebadane pogłowia

• 6200kg mleka uzyskała- 4,23% tłuszczu, 3,3% białka

• skład mleka korzystny, wysoka zawartość kazeiny

• dawniej krzyżowane z H-F i przez to utracono nieco walory mięsne- dawnie dwukierunkowe mleczno- mięsne

• obecnie stała się jednostronna- o mlecznym użytkowaniu, niekiedy jednak możemy spotkać mleczno- mięsne użytkowanie

CZARNO- BIAŁA INACZEJ POLSKA HOLSZTYŃSKO- FRYZYJSKA

• 90% pogłowia populacji bydła mlecznego w Polsce

• duży udział krwi rasy H-F

• 48-49tys sztuk objętych ochroną, badaniami mleka

• wydajność 6600kg mleka w tym 4,2% tłuszcz, 3,3% białko

• wymaga bardzo dobrego żywienia więc raczej nie powinno się jej chować w gospodarstwach ekologicznych

• doskonale sobie radzi w gospodarstwach górskich

Rasy Mięsne

Charakterystyka ras przydatnych do produkcji mięsa w gospodarstwach ekologicznych

Trzy źródła pochodzenia ras mięsnych:

• w oparciu o wyspecjalizowane rasy mięsne

• mieszanie ras mięsnych (buhaje ras mięsnych z krowami ras mlecznych)

• krzyżówki różnych ras mięsnych

• Limousine (najliczniejsze w Polsce), Simental- rasy do krzyżowania towarowego, stanowią 71%

• dwie rasy angielskie- Hereford i Aberdeen Angus

• Simentaler, (francuska), Limousen, Salers (francuska)

Bardzo dobrze wykorzystują pasze objętościowe o niskiej jakości pokarmowej: Salers, Hereford, Aberden Angus

HEREFORD

• z natury bezroga rasa pochodzi z Anglii

• jest druga co do liczebności w Polsce

• średnia masa buhajów 900kg, krów 600kg

• wysokość w kłębie buhaje 135cm, krowy 130cm

• umaszczenie od czerwonego do ciemnobrunatnego

• bardzo dobra płodność

• rasa szybko dojrzewająca

• łatwość porodów

• łagodny temperament

• dobry odchów, dobre zdrowie tej rasy

• przystosowanie do żywienia na niższej jakości paszach

• wady- nieco gorsze umięśnienie, większe odtłuszczenie

• szczególnie w gospodarstwach o dużej ilości użytków zielonych

ABERDEEN ANGUS

• masa buhajów 900kg, krów 500-600kg

• wysokość w kłębie buhaje 130cm, krowy 125cm

• umaszczenie czarne, rzadziej czerwone

• bezrogie bydło

• rasa wcześnie dojrzewająca

• łagodny temperament

• dobry odchów cieląt

• łatwość porodów

• wysoka wydajność rzeźna

WYDAJNOŚĆ RZEŹNA JEST TO PROPORCJA WAGI TUSZY PO UBOJU DO MASY CIAŁA PRZED UBOJEM RAZY STO

SALERS

w sytuacji kiedy się pojawi więcej pożywienia rasa ta odkłada rezerwy, świetnie zbudowane kończyny, rasa terenów górzystych, łatwość wycieleń, dobre wyniki w rozrodzie, rasa mięsna, która z pośród mięsnych produkuje najwięcej mleka 3tys kg mleka, nadają się na mamki, masa ciała 650-800kg krowy, buhaje 1000-1200kg, we Francji w 95% użytkowane mięsnie, a w 5% mlecznie, pogłowie we Francji wynosi 200tys sztuk, jest popularną rasą na całym świecie, w Polsce ok. kilkuset sztuk głównie na Dolnym Śląsku i Pomorzu.

Odchów młodych osobników różnych ras:

• muszą być karmione mlekiem matki co najmniej przez okres 3miesięcy (konie, krowy)

• małe przeżuwacze (owce, kozy) co najmniej 45dni (1,5 miesiąca) karmione mlekiem

• świnie co najmniej 40dni

LIMOUSINE

wysokie walory kulinarne, łatwość porodów, przeciętne wymagania żywieniowe, dobrze nadaje się do ekstensywnego chowu na powietrzu, masa ciała buhaje 1100kg, krowy 650-850kg, umaszczenie od jednolicie czerwonego do ciemnowiśniowego, bardzo dobra wydajność rzeźna, świetna jakość mięsa, płodne i długowieczne krowy (8-12lat)- średnio za życia wydają 7 cieląt, spotykamy to bydło na całym świecie- świetnie się przystosowują do warunków środowiskowych, cielęta można podać różnemu rodzajowi opasu, lekki kościec- posiada delikatne kości w tuszy.




150dni w roku co najmniej na pastwisku powinny spędzić krowy mleczne

Przy wyborze ras bydła bierzemy pod uwagę:

• długowieczność

• czas użytkowania krowy

• wydajność życiową

• odporność na choroby, pasożyty

• użytkowość rozpłodowa

• łatwość wycieleń

• skład mleka od danej rasy krów

• zawartość białka, tłuszczu

Wydajność mleczna w gospodarstwach ekologicznych 5-7 kg rocznie

Wpływ na jakość i ilość pasz:

• warunki glebowo- klimatyczne

• obsada zwierząt

Cykl zamknięty w gospodarstwie ekologicznym:

• liczba ogólna zwierząt nie może przekroczyć wskaźników na 1ha

Żywienie krów mlecznych w gospodarstwie ekologicznym:

głównie pasze objętościowe (zielonka, siano, sianokiszonka)

System pobierania paszy- bardzo ważna cecha bydła, maksymalna ilość pobierania zależy od:

składu i budowy roślin, a także od stopnia dojrzałości (zdrewniałe na ile) jest to cecha charakterystyczna dla danego gatunku, ale uzależniona od czynników (rasa, masa ciała, jakość paszy)

Pasze objętościowe są dobrym źródłem substancji mineralnych:

• Ca- wapń- zielonki, makuchy, zielonki z motylkowych- dobre źródło wapnia

• P- fosfor- zboża, nasiona zbóż, nasiona roślin motylkowych, wysłodki buraczane

• Mg- magnez- otręby, otręby pszenne, zielonki z roślin motylkowych

• Na- sód- w niewielkich ilościach w roślinach dlatego stosujemy lizawki solne

ŻYWIENIE CIELĄT

Prawidłowy odchów cieląt:

• zdrowotność

• odpowiedni wzrost i rozwój zwierzęcia

• siara- pierwszy okres, posiada składniki pokarmowe biologicznie aktywne dostarcza przeciwciał- zwierzę nabywa odporności (immunoglobuliny)

• okres odpajania mlekiem- najlepiej mleko pełne zaleca się w poszczególnych tygodniach życia cielęcia (częstotliwości):

• do 6 tygodnia życia 2 razy dziennie mlekiem pełnym

• od 7 tygodnia życia można podawać raz dziennie, 400l (kg)- dzienna ilość

• 8- 9 tygodni (2 miesiące)- powinno podwoić masę ciała jaką miało przy urodzeniu dobrze odchowane cielę

• zaleca się również stosowanie innych pasz (pasze treściwe, siano)

• siano łąkowe przyspiesza rozwój żwacza, zwiększa ilość cykli

• nawet do 3kg paszy treściwej na dzień może pobierać cielę, może jeść gniecione ziarna zbóż

• po 2miesiącu życia- można podawać kiszonkę z kukurydzy i sianokiszonkę (dobrej jakości)

• powinno mieć stały dostęp do czystej wody pitnej

ODCHÓW MŁODYCH JAŁÓWEK HODOWLANYCH

• żywienie energetyczne- zwracamy uwagę na ilość energii w paszy- nadmiar- nadmierne przetłuszczenie wymienia, ograniczenie rozwoju tkanki gruczołowej

• pasze objętościowe bardzo dobrej jakości (zielonki z TUZ, GO, a w zimie siano i sianokiszonka)

• niewielki dodatek paszy treściwej przyspiesza tempo wzrostu, w okresie pierwszych 2tygodni po pokryciu wpływa na płodność w stadzie

ŻYWIENIE KROWY MLECZNEJ

• zależy od zmian jakie zachodzą w produkcji mleka w całym cyklu produkcyjnym

• początek laktacji (2 miesiące)

• środek laktacji 3-6 miesięcy produkcja, 7-10 miesiąca produkcja i odbudowa rezerw

• 10 miesięcy- środek laktacji do początku zasuszenia

• zasuszenie 2 miesiące

• 25- 35% utraty apetytu i wzrostu na składniki pokarmowe- 1 okres laktacji, aby pokryć niedobór energii i białka krowa sięga do swoich rezerw (tłuszczowe 100kg, białkowe 5-10kg, nawet do 15kg)

• odbudowa rezerw powinna się zakończyć w ciągu 2 miesięcy

Pokrycie zapotrzebowania na energię- dodanie większej ilości paszy treściwej powoduje uszczuplenie pobierania pasz objętościowych jest to tzw. zjawisko substytucji czyli wypierania pasz objętościowych przez paszę treściwą. Podając więcej paszy treściwej powoduje to tylko niewielki wzrost produkcji mleka, nie następuje wzrost produkcji mleka przy dalszym podawaniu pasz treściwych.

• rezerwy białkowe- okres korzystania najwyżej od 2-5 tygodni odpowiada to 100-200 kg mleka, a w przypadku tłuszczu 12 tygodni (2 miesiące)

Założenia brane pod uwagę przy bilansowaniu dawek w gospodarstwie ekologicznym:

• 60% pasze objętościowe, 40% pasze treściwe (tylko w 1 okresie laktacji tj. do 3 miesiąca)

• w późniejszych okresach laktacji nie więcej niż 20% s.m. pasz treściwych

• nie wolno wprowadzać półproduktów poekstrakcyjnych z roślin rzepakowych

• zapotrzebowanie krowy w poszczególnych okresach, ale na początku laktacji może być deficyt białka jak w normalnych gospodarstwach

• jakość pasz objętościowych

• przy bilansowaniu należy zwracać uwagę na produkcyjność, jakość

• nie powinien występować ani deficyt, ani nadmiar składników pokarmowych (np. ketoza)

• po wycieleniu krowy powinny otrzymać te same pasze objętościowe i treściwe jakie otrzymywały przed porodem.

• pasze treściwe w 1 okresie laktacji powinny być bogate w dobrej jakości białko, więc zwiększamy pasze treściwe

• deficyt do 3miesiąca, a po 3 miesiącach możemy obniżyć udział mieszanki treściwej, bo spada zapotrzebowanie

Krowy mleczne żywienie ciąg dalszy

• utrata apetytu 30-40%

Środkowy okres laktacji (pełna laktacja)

• spadek produkcji mleka

• odbudowa rezerw (białkowych i tłuszczowych)

• maksymalne pobieranie pasz- skierowana na odbudowę nadwyżka zależna od poziomu produkcji mleka, odbudowy

• przy niższym poziomie produkcji mleka okres odbudowy krótszy

Okres zasuszenia (8 tygodni przed porodem)

• krowy nie powinny być zbyt intensywnie żywione, bo może dojść do stłuszczenia wątroby i nadmiernego odtłuszczenia zwierzęcia, może przez to powstać ketoza

3 tygodnie przed wycieleniem- mniejsza zdolność pobierania pasz objętościowych, dlatego stosujemy dodatek paszy treściwej

• krowa potrzebuje składników na rozwój ciała i płodu

Okres okołoporodowy +/- 3 tygodnie przed i po porodzie

• 23% większe zapotrzebowanie na pasze

• zdolność pobierania pasz tylko 20-30%

• musi być dostarczona glukoza ( przeciwdziałamy dodając pasze treściwe)

Inne składniki paszy:

• związki mineralne- aby nie doszło do gorączki mlecznej, wskazane jest zwiększenie anionów lub zwiększenie koncentracji kationów

• niebezpieczny jest tu potas (kiszonka buraczana)

• zwiększenie selenu, witaminy A i B

• wzrasta ryzyko zapalenia wymienia, co odbija się na młodym cielęciu

• ketoza

Inne Zaburzenia Metaboliczne:

• tężyczka pastwiskowa- na początku wypasu ketoza i zapalenie wymienia

Gospodarstwa ze względu na chów krów mlecznych:

• głównym kierunkiem produkcji towarowej jest mleko, a buhajki i jałówki to produkt uboczny

• wydajność krów od 5-7tys kg rocznie

• 15-30 krów

• na jedną krowę powinno przypadać od 0,7-1 krów na ha

Gospodarstwa typu kombinowanego:

• mleko, żywiec wołowy; uboczny produkt sprzedaż jałówek hodowlanych

• musi użytkować co najmniej 20krów mleczno- mięsnych

Pasze w gospodarstwie ekologicznym:

Rodzaje pasz objętościowych

(siano, kiszonka, sianokiszonka, zielonka)

Produkcja mleka w oparciu o TUZ jest od 1,5-2,6 razy tańsza niż produkcja pasz na GO

Gospodarstwo ekologiczne powinno posiadać pewną ilość GO

Jakość pasz z TUZ: są w stanie dostarczyć ilość składników pokarmowych pokrywających 20-25 kg mleka (produkcja mleka na dzień)

Możliwie wysoka jakość paszy objętościowej- decyduje o niej skład botaniczny, w jakom stadium rozwoju tych roślin będziemy je spasać lub konserwować; najlepsze stadium do koszenia koniec strzelania w źdźbło, początek kłoszenia- sugerujemy się najliczniej występującym gatunkiem

Przy opóźnieniu koszenia- znaczne obniżenie wartości paszy, co powoduje obniżoną produkcyjność

• pobór pasz na pastwisku- musi być odpowiedni skład botaniczny, rośliny chętnie zjadane

• gęstość porostu- ważna przy poborze

• obsada zwierząt- nieduża

• termin wypasu- wysokość runi pastwiskowej powinna wynosić co najmniej 12cm

Systemy użytkowania pastwiska

• system wypasu kwaterowego- najbardziej racjonalne gospodarowanie, system kwaterowy rotacyjny

• 70% porostu który występował- dobre spasanie

• wysokość porostu 5-6cm po wypasieniu

• selekcjonowanie porostu i wybieranie części roślin o lepszych składnikach pokarmowych

• proporcja ilości paszy potrzebnej do ilości paszy dostępnej

• obsada na kwaterze duża- nie ma możliwości selekcji

• organizacja wypasu podobna do gospodarstw konwencjonalnych:

• pastwiska dla krów mlecznych powinny być zakładane koło obory

• nawożenie organiczne: nie przekraczamy 170kg na ha, wykonujemy najpierw analizę gleby

• składniki mineralne

• powierzchnia pastwisk zależy od plonu (im wyższy tym powierzchnia niższa)

• chcemy uzyskać wysoki plon, o wysokiej wartości żywieniowej

• c

Grunty orne:

• produkcja kukurydzy- odpowiednia zawartość s.m, sposób rozdrobnienia (0,5- 1cm)- najlepsza grubość rozdrobnienia na kiszonkę

• mieszanki motylkowo- trawiaste

• rośliny motylkowe wzbogacają glebę w azot

• mają korzeń palowy- długi system korzeniowy (pobiera składniki z dołu i transportuje z góry), wzbogaca glebę w humus

• zawiera substancje, które powodują rozkład składników po bokach rośliny

• mieszanki zbożowo- strączkowe, zbożowo- motylkowe

• odpowiedni termin zbierania (15-30 lipiec)

• ok. 25-30% s.m.

• wysoka strawność

• kiszonki- dobra pasza dla bydła

• ziarna zbóż:

• gniecione i śrutowane

• rośliny oleiste- rzepak

• produkty uboczne przemysłu rolno- spożywczego

• wysłodki buraczane, makuchy, melasa, makuchy rzepakowe i sojowe

Dodatki paszowe w gospodarstwie ekologicznym:

• nie są niezbędne, ale wpływają stabilizująco i zwiększają produkcyjność zwierząt

Najczęściej stosowane dodatki w gospodarstwie ekologicznym:

• naturalne stymulatory wzrostu (zmniejszenie zużycia paszy, poprawiają przyrost masy ciała: zaliczamy tu preparaty bakteryjne (mikrobiologiczne) i grzybowe zwane probiotykami

• probiotyki- żywy mikrobiologiczny dodatek paszowy poprawiający jelitowy bilans mikrobiologiczny, który korzystnie wpływa na gospodarza, dodatki grzybowe- kultury grzybowe

• enzymy paszowe- duże uznanie w żywieniu młodych przeżuwaczy

• zioła

System utrzymywania zwierząt- całokształt warunków środowiskowych w których zwierzęta przebywają i produkują (np. wyposażenie budynku, warunki mikroklimatyczne)

• System uwięziowy i wolnostanowiskowy

• System ściołowy i bezściołowy

Według warunków mikroklimatycznych: alkierzowy (tradycyjny), otwarty, system pastwiskowy

• Zwierzęta powinny mieć łatwy dostęp do pożywienia, paszy, wody, odpowiednie oświetlenie.

• Stanowiska dla zwierząt powinny stwarzać dobre warunki bytowania zwierząt.

• Krowa potrzebuje ok. 300cm przestrzeni, aby móc wstawać i kłaść się w naturalny sposób i 150cm szerokości.

• Ważna jest obsada zwierząt, zwierzęta powinny mieć możliwość samo pielęgnacji.

System wolnowybiegowy (wolnostanowiskowy)- preferowany w gospodarstwach ekologicznych (zwykle w większych),

Dopuszczalne jest trzymanie zwierząt na uwięzi- uwięziowy- można trzymać zwierzęta na uwięzi w gospodarstwie ekologicznym jeśli powstało przed sierpniem 2005roku, ściółkowe środowisko, 2razy w tygodniu muszą korzystać z wybiegu.

Trzy typy stanowisk uwięzieniowych:

• długie 2m 30cm- 2m 50cm

• średnie 2m- 2m 30cm

• krótkie 1m 75cm- 1m 95cm

Bardziej popularne stanowiska długie, jednak na długich stanowiskach trudno usuwać ściółkę.

Najlepsze pod względem czystości są stanowiska krótkie, najłatwiej można w nich utrzymać higienę zwierząt, jednak mniejszy jest komfort dla zwierząt.

Zalecane wymiary legowisk na stanowiskach uwieziowych krótkich i średnich młodzieży hodowlanej i opasów w gospodarstwach ekologicznych

	Długość legowiska (cm)		Szerokość legowiska (cm)
Masa ciała (kg)	stanowisko krótkie	stanowisko średnie	stanowisko krótkie	stanowisko średnie
200 - 300	130	165	80	80
300 - 400	145	180	90	90
400 - 500	155	190	100	100
500 - 600	165	200	110	110

Tabela przedstawia minimalne wymiary stanowisk krótkich według norm CIGR (1994) dla krów ras mlecznych.


Wartości minimalne stanowiska- nie mogą być mniejsze niż długość 165cm, szerokość 110cm.

Krowy mamki

Zwierzęta powinny być utrzymywane w kojcu grupowym.

Co najmniej 4 razy dopuszczamy cielęta do matek.

Powierzchnia na 1 sztukę cielęcia zależy od masy ciała:

• Do 100kg- ok. 1,5m² na sztukę w kojcu

• Powyżej 100- 200- 2,5m² sztukę w kojcu

Wolnostanowiskowy- bezuwięziowy

• zalecany w gospodarstwach ekologicznych- stanowiska legowiskowe muszą być ścielone (ściółka)

• przystosowany jest do większych gospodarstw

• co najmniej 30 krów powinno być na wolnostanowiskowym

Zalety wolnostanowiskowego systemu:

• korzystne warunki bytowania bydła, odpowiadają potrzebom behawioralnym (kontakt, higiena, ruch)

• lepszy stan zdrowia zwierząt

• łatwiej rozpoznawalna ruja

• niskie nakłady pracy

4 typy systemów wolnostanowiskowych:

• obora z głęboką ściółką 10- 12kg słomy na dzień bez podziału na karmową i legowiskową część

• obora z głęboką ściółką słomy 8- 10kg na dorosłą sztukę z podziałem na karmową i legowiskową

• z pochyłą podłogą w części legowiskowej i z płaską w części karmowej

• obory boksowe, najmniejsze zużycie słomy 1-2kg

ściółka- trociny, słoma

Różnica między gospodarstwem ekologicznym i konwencjonalnym w powierzchni może wynosić nawet 100%.

Ciele powinno przebywać całą dobę z matką

6-10 miesięcy powinny przebywać cielęta z matkami

Duże strefy w stanowiskach w systemie wolnostanowiskowym:

• strefa kojców porodowych

• strefa przebywania krów mamek z cielętami

• czasem dla młodych cieląt

Mikroklimat: jeden z ważniejszych czynników

• wpływa na samopoczucie zwierząt, stan zdrowia, reakcje psychiczne i fizjologiczne

• mamy fizyczne, chemiczne i biologiczne czynniki mikroklimatu:

• fizyczne- temperatura i wilgotność powietrza, prędkość przepływu powietrza, ochładzanie i oświetlenie, bioklimatyczne

• chemiczne- zawartość szkodliwych domieszek gazowych w powietrzu: CO₂- dwutlenek węgla, NH₃- amoniak, H₂S- siarkowodór

• biologiczne- zanieczyszczenia bakteryjne powietrza

Najważniejsze czynniki mikroklimatu:

• warunki przyrodniczo- klimatyczne otoczenia

• rodzaj budynku i zastosowane materiały budowlane

• kubatura budynku (objętość)

• technologia produkcji

• sposób utrzymania zwierząt i ich obsada (ściółka czy bez)

• sposób usuwania obornika

• sprawność wentylacji

Głęboka ściółka jest bardziej higieniczna

Normy mikroklimatu dla bydła- opracowane dla budynków alkierzowych, odnoszą się głównie do zwierząt w systemie uwięziowym

Izolacja termiczna przegród- brak informacji o normach mikroklimatu w budynkach otwartych

W wolnostanowiskowym nie można trzymać na uwięzi zwierząt

Prawidłowy mikroklimat w pomieszczeniach inwentarskich zapewnia wentylacja naturalna lub mechaniczna albo coraz częściej stosowana klimatyzacja.

Wentylację naturalną stanowi:

- infiltracja (przesączanie) przez nieszczelności okien i drzwi,

- przewietrzanie (wietrzenie) polegające na okresowym otwieraniu okien i drzwi,

- aeracja (przewietrzanie w sposób ciągły) przez otwory o regulowanej przepustowości.

Wentylacja naturalna wykorzystuje zjawisko grawitacji. Ciepłe powietrze posiada mniejszą gęstość, zatem unosi się do góry, gromadząc się pod stropem zaś chłodne opada

w dół. Dlatego wlot kanałów wywiewnych umieszcza się w stropie lub kalenicy budynku, natomiast otwory nawiewne świeżego powietrza w ścianach bocznych, zazwyczaj pod oknami. Suma przekrojów otworów nawiewnych wynosi ok.. 60% sumy przekrojów kanałów wywiewnych. Kanały wywiewne o przekroju okrągłym lub kwadratowym muszą być izolowane cieplnie. Chroni to powietrze wylotowe przed wychłodzeniem, zapobiega zmniejszaniu ciągu i skraplaniu się pary wodnej na ściankach kanału. Efektywność wietrzenia budynku zwiększa się przez zamontowanie na wylocie kanału wywiewnego wywietrznika zwanego deflektorem.

Budynki typu otwartego: brak izolacji termicznej, brak jednej ściany

• W Polsce dozwolone jeśli jest system wolnostanowiskowy

• Zastosowanie pasz i wody, które nie zamarzają

• legowisko musi być ścielone, najlepiej ściółka słomiasta

• stworzenie takich warunków aby nie powstawały zbyt duże przeciągi

rys. Typy obór otwartych wolnostanowiskowych z pochyłą podłogą (obory dwubudynkowe): 1- korytarz pasowy, 2- korytarz karmowy z okólnikiem, 3 część legowiskowa z pochylą podłogą, 4- zwijana kurtyna lub siatka powietrza

Miejsca do składowania odchodów zwierzęcych

• Dla gospodarstwa ekologicznego takie same parametry (normy) jak w gospodarstwach konwencjonalnych

• Wymagane powierzchnie płyt obornikowych w obszarze narożnym (3,5m² na dużą jednostkę produkcyjną) większe niż w normalnym.

• Pojemność zbiornika na gnojówkę w obszarach szczególnie narażonych 3m³ pojemności zbiornika na sztukę

• W normalnych płyta 2m², pojemność zbiornika 2m³

• Powinny być one szczelne i o odpowiedniej pojemności

• Powinna nam wystarczyć na 6 miesięcy

Zalecana powierzchnia płyty obornikowej i pojemność zbiornika na gnojówkę przy półrocznym okresie magazynowania w różnych systemach utrzymania

Systemy utrzymania	Powierzchnia płyty obornikowej (m^2/DJP)	Pojemność zbiornika (m^3/DJP)
Uwięziowy ściołowy	3,5	3,0
Wolnostanowikowy:
- głęboka ściółka bez wydzielonego korytarza karmowego	1,5-2,0	-
- głęboka ściółka z wydzielonym korytarzem karmowym	1,0-1,2	1,0-1,5
- pochyła podłoga z wydzielonym korytarzem karmowym	3,0-3,5	1,0-1,5
- obora boksowa	2,5-3,5	3,0

*/ przy usuwaniu obornika z obory 1 raz na 2-3 m-ce, a usuwaniu 1 raz na 6 miesięcy

System utrzymania pastwiskowy

• utrzymanie pastwiskowe zwierząt dotyczy zwierząt pas mięsnych, a także zwierząt hodowlanych (młodzieży hodowlanej)

• 150dni co najmniej muszą przebywać (5 miesięcy) zwierzęta w okresie pastwiskowym na zewnątrz w gospodarstwach ekologicznych

• mogą cały sezon spędzać poza pastwiskami

• wiaty- lizawki dla bydła powinno się umieszczać w wiatach paśniki (dostarczanie suchej paszy w postaci słomy, siana), pod wiatę możemy podawać paszę treściwą dla młodych, wielkość wiaty zależy od wielkości stada- najlepiej jakby całe bydło mogło się położyć swobodnie pod wiatę

• zwierzęta powinny mieć dostęp do wody (najczęściej jest to przyczepa ze zbiornikiem)- odległość od wody nie więcej niż 250m.

Mikroklimat

Jest jednym z najważniejszych czynników

Czynniki mikroklimatu

• Temperatura powietrza- główny czynnik mikroklimatu

• Stopień wilgotności powietrza

• Ruch powietrza

Te czynniki decydują o wymianie ciepła pomiędzy zwierzętami a otoczeniem

System termoregulacji- zwierze może utrzymać stałą temperaturę

Wymiana ciepła

Oddawanie ciepła: promieniowanie, przewodzenie (kontakt powierzchni ciała z przedmiotami np.), przenoszenie

Bydło łatwiej znosi chłód niż wysoką temperaturę

Ochrona przed przeziębieniem:

• Poprzez zmniejszenie ukrwienia skóry

• Poprzez zmiany termiczne

• Poprzez zmiany w pokrywie sierściowej

• Poprzez zmiany w metabolizmie (przyspieszenie)

• Podczas leżenia leżą z podwiniętymi kończynami, zbijają się w ciasne stado

Przy nadmiernym wychłodzeniu ponad normę częściej chorują

Ochrona przed przegrzaniem:

• Zwiększenie ukrwienia skóry

• Obniżenie procesów przemiany materii

• Zwierzęta tracą aktywność ruchową (ograniczają)

• Szukają miejsc zacienionych i wilgotnych

• Większe pobieranie wody

• Liczba oddechów rośnie i pogłębia się

Skutki podwyższonej temperatury:

• Obniżenie produkcji mleka (wzrasta poziom komórek somatycznych)

• Zakłócenia w rozrodzie

• Obniżenie przyrostu

Temperatura minimalnie zalecana w budynkach na uwięzi +6^OC, a maksymalna do 25^OC

0- 20^OC w Niemczech

Nie możemy tych norm spełnić w budynkach otwartych, temperatura zbliżona do warunków na zewnątrz (nawet -10^OC) maksymalnie nie więcej niż 25^OC

Ruch powietrza i ochładzanie, wilgoć

Niska temperatura i wysoka wilgotność- zimniej niż przy niskiej temperaturze i niskiej wilgotności

Tak samo przy sytuacji z niską temperaturą i wiatrem (wtedy jest zimniej)

W budynkach tradycyjnych 60-80%, a górna granica 85% wilgotności powietrza

W budynkach otwartych tak samo jest jak w otaczającym powietrzu

Wilgotność i wysoka temperatura- utrudniona możliwość pozbywania się ciepła prowadzi do hipotermii

Wilgotność i niska temperatura- utrata ciepła na drodze promieniowania

Przy niskiej wilgotności i wysokiej temperaturze- zwiększenie parowanie- zbytnie wyschnięcie błon śluzowych

Wysoka wilgotność szkodliwa dla urządzeń i maszyn- szybciej korodują

Ruch powietrza- może być wywołany wiatrem z zewnątrz, lub wentylacją z budynku

• W porodówce nie więcej niż 0,2 m/s

• W innych nie więcej niż 0,3m/s

• W lecie dopuszczamy większą prędkość 0,4- 0,5m/s nie więcej

• W oborach wolnostanowiskowych typu otwartego- przy dużym wietrze stosujemy kurtyny

• W lecie przy temperaturze 25^OC może wynosić 1m/s

Drogą konwekcji, przewodzenia i radiacji przy przeciągach zwierzę oddaje dużo ciepła.

Ochładzanie katatermometryczne- miara utraty ciepła przez organizm

Oświetlenie- czynnik mikroklimatu, pozwala zwierzętom orientować się w terenie, ułatwia poszukiwanie paszy, większa aktywność ruchowa

• Droga neurohormonalna- aktywność wydzielania gruczołów dokrewnych do wnętrza ciała: tarczyca, oksytocyna

• Przy małej ilości światła gruczoły źle funkcjonują.

• Hormony gonadotropowe też zależą od oświetlenia

• Światło wpływa na przyrost masy ciała przy dziennym świetle produkcja witaminy D, przy UV giną bakterie z ciała

• Współczynnik oświetlenia- proporcja przeszklonej powierzchni okien do powierzchni podłoża

• Na hali udojowej krów powinien być 1/10 na porodówce 1/12

• Ogólnie 1/16- 1/20

Zalecane stosunki powierzchni okien do podłogi w oświetleniu pomieszczeń dla świń

Grupa technologiczna	Powierzchnia okien/podłogi
Knurki i loszki	1/20
Knury i lochy	1/15
Lochy karmiące	1/15
Prosięta	1/15
Warchlaki	1/18
Tuczniki	1/25

Wpływ światła na rozród:

U owiec ma największy wpływ, przy niższym świetle występuje ruja, produkcja gonad.

Szkodliwe domieszki gazowe CO₂, NH₃, H₂S

• CO₂- przy złej wentylacji jest większa ilość w pomieszczeniu co skutkuje brakiem tlenu, a to z kolei powoduje osłabienie funkcji układu oddechowego i różnych schorzeń, wpływa niekorzystnie na produkcyjność.

Dopuszczalne stężenie CO₂- 3000p.p.m w powietrzu w oborze dla krów

ppm- jedna milionowa część objętości

1/1000000

1l powietrza= 1000ml

1ppm- 1/1000ml

3ml-3000ppm

• NH₃- pochodzi z rozkładu odchodów (kału, moczu), enzymatyczny rozkład mocznika w kale, rozkład bakteryjny, największe stężenie amoniaku, jest tuż nad obornikiem, wzrostowi stężenia amoniaku w powietrzu sprzyja wysoka temperatura, niewłaściwe składowanie również wpływa na duże stężenie NH₃.

Powoduje to: podrażnienie spojówek, błon śluzowych

Dopuszczalne stężenie NH₃ to 20ppm.

• H₂S- powstaje podczas rozkładu substancji białkowych znajdujących się w odchodach, przede wszystkim aminokwasy siarkowe (metionina, cysteina, cystyna). Gaz bardzo toksyczny- blokuje połączenie w hemoglobinie z tlenem tworzy sulfomethemoglobinę. Powoduje stany zapalne błon śluzowych układu oddechowego. Dopuszczalne stężenie H₂S do 5ppm

Wymiana powietrza w budynku, dzięki systemom wentylacyjnym

Systemy wentylacji:

• Wentylacja wymuszona (mechaniczna)

• Wentylacja grawitacyjna

W gospodarstwach ekologicznych można stosować tylko wentylację grawitacyjną

Bydło mięsne

Systemy opasania młodego bydła mięsnego

• System opasu utożsamiany jest często z systemem żywienia

• System opasu mówi o technologii opasu i technologii żywienia

3 systemy opasu

• Intensywny- 50% pasz stanowią pasze treściwe

• Ekstensywny- wyłącznie pasze gospodarskie i pasze z pastwisk. Nadaje się do gospodarstw ekologicznych może być wykorzystany w 2 okresach (sezony pastwiskowe), przyrosty z pastwisk 60g (wolce).

• Półintensywny- najlepiej żeby rodziły się w jesieni

Półintensywny II etapy:

pierwszy według systemu ekstensywnego,

drugi według systemu intensywnego

Konwersacja wzrostu

Krowy razówki- młode krowy, które ocieliły się w młodym wieku (2lata, czyli 24m-ce), odchowują cielę, są zasuszone, są opasane i kierowane na rzeź.

Najlepsze do opasu na pastwisku wolce i jałówki.

330-350kg min przy pokryciu u jałówek razówek

Młode bydło rzeźne do 30m-cy

Krowa razówka- 500kg masy ciała bardzie się opłaca niż młoda nie zacielona jałówka

Plusy:

• Otrzymujemy cielę

• 1200kg mleka na karmienie cielaka

• Przyrasta masa ciała krowy

OWCE

Pogłowie owiec gwałtownie spadło w ostatnich latach ok. 300tys owiec

Przyczyny: ponieważ nie jesteśmy w stanie sprostać konkurencji, która produkuje tańszą wełnę

Produkcja owczarska nastawiona na produkcję wełny, jednak trudno było od tych ras uzyskać zwierzęta do opasu.

Produkcja mleka- Polska Owca Górska

Brakuje u nas wyspecjalizowanych ras mięsnych

Podhale 50tys sztuk, stada po 30 sztuk matek, nieliczne stada powyżej 200 sztuk matek

Chów owiec w gospodarstwach ekologicznych

Położenie gospodarstw:

• Góry, niziny, wyżyny, z dużą ilością użytków zielonych

• W terenach nizinnych więcej ras

Wybór owiec:

• Rasy dobrze wykorzystujące pastwisko

• Odporne na warunki klimatyczne (chłód)

• Odporne na choroby szczególnie w grupie (kulawka i zarobaczenia, pasożyty)

Rozpoczynamy dobór od okrywy włosowej (wełnistej)

Zwierzęta z wełną mieszaną i grubą ( szybko wysycha i stanowi odpowiednią osłonę przed utratą ciepła)

Najlepsze rasy lokalne, które najlepiej potrafią się przystosować do danych warunków klimatycznych

Chów ekstensywny:

• U nas preferowane były owce z delikatnym runem (okrywą włosową)- merynos, owca nizinna, Polska owca długowełnista (nie są najlepsze do gospodarstw ekologicznych, nie nadają się na wielomiesięczne przebywanie na pastwiskach) utrzymywane dawniej w systemie alkierzowym (w budynkach)

Dobra do gospodarstw ekologicznych jest Polska Owca Górska oraz owca wrzosówka (duża odporność, plenność i jest niewybredna w żywieniu)- rejony Polski północno- wschodniej mają surowy klimat więc świetnie się tam nadaje, jednak wrzosówka nie nadaje się do warunków górskich.

Safold, Hildefrans, Saola- rasy importowane, które nie nadają się do gospodarstw ekologicznych (rasy mięsne)

Rasy mięsne w gospodarstwach ekologicznych:

• Czarno-główka (nadaje się nawet na tereny górskie), rasa mleczna (prod. mleko i inne produkty mleczne)

• Wschodnio- fryzyjska- bardziej delikatna, nie nadaje się w góry i na Suwalszczyznę, muszą być dobre pastwiska; można ją wykorzystać do krycia z Polską Owcą Górską (takie krzyżówki charakteryzują się wyższą plennością i mlecznością od Polskiej Owcy Górskiej)

Polska Owca górska jest w Polsce od 14w zwana inaczej Cakiel i po II Wojnie Światowej zmieniono jej nazwę na Polską Owcę Górską, dawniej wykorzystywana w 4 kierunkach: produkcja skór, mleka, wełny, mięsa

Mleczność owiec Wschodnio- Fryzyjskich 40l (40g mleka za laktacje) niekiedy 60l mleka, wysoka plenność 2-2,5 (250%), laktacja 300dni (dwa razy więcej niż Polska owca górska)

Plenność owcy górskiej 1,2 (120%)

Rasy Bergshaf (Austryjacka), biała alpejska (Szwajcaria) charakteryzują się wczesnym dojrzewaniem, wysoką plennością, wyższą mlecznością, są to rasy trudno dostępne.

Inne rasy do gospodarstw ekologicznych: mieszańce ras lokalnych z trykami ras mięsnych. Stanowią lepszy materiał do opasu. Linie syntetyczne do produkcji ras rzeźnych w oparciu o dobre pastwiska

Preferuje się, aby w gospodarstwach ekologicznych utrzymywać zwierzęta ras rzadkich

Stada zachowawcze

Cechy takich zwierząt: dobra odporność, niezwykłe walory mięsa i mleka

Nie można utrzymywać ani ras ani zwierząt po zabiegach transplantacji zarodków, inżynierii genetycznej

Rasy (dotyczy rozrodu):

• asezonalne (rozmnażają się w ciągu całego roku np. Bergshaf, Biała alpejska)

• sezonalne (ruje tylko w okresie skracającego się dnia (koniec sierpnia początek grudnia np. Polska Owca Górska) takie rasy są prymitywniejsze

• 250% plenność Bergshaf masa ciała tryki 130kg maciorki 100kg

• 250% plenność Biała Alpejska masa ciała tryki 130kg maciorki 80kg

• Polska Owca Górska masa ciała tryki 60- 7-kg maciorki 40- 45kg

Olchuska- rasa rodzima wskaźnik rozrodu (plenność) powyżej 200% tryko 100kg, matki 70kg

Krzyżowanie Polskiej owcy górskiej

1. wysoka plenność np. wschodnio- fryzyjska

2. rasy mięsne np. biała alpejska

Utrzymanie zwierząt- dobrostan

• Budynki dla owiec- owczarnie

• Okólniki

• Wiaty, koszary, ogrodzenia, wodopoje, drogi komunikacyjne

• Około pół roku zwierzęta powinny przebywać w budynkach inwentarskich

• W okresach wykotów i strzyży ważne jest ciepło

• Budynki nieogrzewane- o mikroklimacie decydują zwierzęta

Mikroklimat

• Kubatura dla owiec 4,5m³ na jedną dużą owce

• Wysokość budynku ok. 3,5m

• CO₂- 250ppm, długotrwałe stężenie, a krótkotrwałe może być większe

• NH₃ amoniak- 10ppm

• H₂S- 5ppm

• Prędkość ruchu powietrza: zima- 0,5m/s, lato 4-5m/s

• Wilgotność powietrza 80%

• Temperatura- ważna w okresie wykotów nie niższa niż 10^OC

• Światło- ważna rola, wpływa stymulująco na wydzielanie hormonów rozrodczych, UV- dezynfekcyjne działanie

• Oświetlenie naturalne u owiec stosunek świetlne 20%- okna do podłogi, dla bydła 12- 20

Odchody, ściółka

• 13,3 dużej sztuki owcy na 1ha, by nie przekroczyć 170kg N na ha

• 2- 4,5kg odchodów w ciągu doby produkuje owca

• Zwykle głęboka ściółka (domieszki szkodliwe, wilgotność)

• W górach torf i trociny, gdy brak słomy; lub stosujemy podłogi rusztowe (raczej nie stosujemy w gospodarstwach ekologicznych)

Jagnięcina od ras typowo mięsnych

Czynniki wpływające na jakość mięsa: rasa, płeć, wiek, żywienie, liczba jagniąt w miocie

Dojrzałość somatyczna- późniejsza niż dojrzałość płciowa

Porównanie macior i tryczków- maciory mają lżejsze mięśnie

Proporcja między nienasyconymi, a nasyconymi kwasami tłuszczowymi różna, lepsze mięso jagniąt, ponieważ mają więcej kwasów tłuszczowych nienasyconych, mają lepsze walory smakowe i zapachowe

Żywienie owiec

• Jagnię na początku żywi się tylko mlekiem matki

• Im więcej tłuszczu w mięsie tym bardziej walory smakowe ulegają obniżeniu

• Moment odsadzenia jagniąt od matki jest początkiem pogorszenia wartości mięsa.

• Im rośliny starsze tym więcej włókna

• Poprzez stosowanie pasz o małej zawartości włókna możemy niejako zahamować odtłuszczanie się owiec. (młoda zielonka)

• Najlepsze walory otrzymujemy mając dobrą zielonkę z dobrej jakości TUZ.

Ilość urodzonych jagniąt w miocie- im więcej tym mniej mleka przypada na jagnię, przez co jest mniej umięśnione

Plenność 120-130% Polska Owca górska

Rasy mające mniej mleka rodzą mniej jagniąt

Pojedynki- zwierzęta pojedyncze w miocie, szybko rosną, bardziej się odtłuszczają, więcej mleka na nie przypada

Kompensacja wzrostu

Bliźnięta są bardzo dobrym materiałem do tuczu, będą mniej odtłuszczone od pojedynek.

Dlatego powinniśmy poprawiać plenność u owiec.

Z punktu widzenia odchowu pojedynki, trojaczki są zjawiskiem niekorzystnym, powinno się dążyć do ciąży bliźniaczej.

Sposoby poprawiania plenności:

• Systemy krzyżowania u ras mięsnych dwurasowe, trzyrasowe (trójrasowe)

• Rasy służące do krzyżowania w systemie mięsnym

• Krycie owiec, rozród- sezonalny, asezonalny

Maciorki ras mięsnych dojrzewają wcześniej do rozrodu, można je wziąć po 10 miesiącach

Polska owca górska 1,5m-ca

Biorczynie- matki zastępcze, przygotowanie hormonalne, aby cykl biorczyni był równy z matką dawczynią

Tryk- próbnik- wyszukuje maciorkę, która ma ruje, ale nie może jej pokryć, ponieważ ma zasłonięte zewnętrzne narządy płciowe

Krycie grupowe- na konkretną grupę matek konkretny tryk (tryki)

Krycie haremowe- matki kryte jednym trykiem

Krycie wolne- w przypadku owiec asezonalny Bergshaf, Biała alpejska

Po wadze, masie ciała można określić rodzaj ciąży (czy jest bliźniacza, czy nie)

Minimalnie na owce 1,5m²

Jagnię 0,35m²

W gospodarstwie ekologicznym do pasz nie można dodawać:

• Antybiotyków, kokcydiostatyków, syntetycznych witamin, mocznik, stymulatory wzrostu, komponenty poddawane ekstrakcji (śruty poekstrakcyjne), dodawanie barwników, substancji pobudzających apetyt

45 dni- karmione co najmniej mlekiem matki

Pastwisko stanowi źródło najtańszej paszy. Żywienie owiec w oparciu o kiszonki droższe o 30-40%, a sianem o 70% droższe, żywienie paszami treściwymi 2-3 razy droższe.

Ograniczenie masy ubojowej

Rys brak

Wiek i masa ciała wpływają na odtłuszczenie

Zwierzęta, które odkładają dużo mięśni, a mało tłuszczu są podatne na stres

Wady mięsa po uboju:

PSE- blade, wodniste i miękkie

DFD- ciemne, czerwone i twarde

Rasy bardziej odporne na stres: rasy prymitywne

Trzoda chlewna

Rasy

• Cechy rozrodcze

• Uzyskanie jak największej liczby w miocie

• Okres między miotami powinien być jak najkrótszy

• Wykorzystanie pasz

• Cechy rzeźne zwierząt

Parametry rzeźne:

Procent mięsa w tuszy, umięśnienie poszczególnych elementów, odtłuszczenie

Czym się kierować przy doborze ras: rasy lokalnie hodowane

Linia ojcowska- powinna mieć odpowiednie przyrosty masy ciała, wysoka mięsność, odpowiednie wykorzystanie paszy

Linie mateczne- wysoka użytkowość rozpłodowa, odpowiednie przyrosty dzienne, odpowiednia mięsność, odpowiednie wykorzystanie paszy

Użytkowość rozpłodowa ras świń w Polsce

Odporność na choroby, brak genetycznych obciążeń, anomalii prowadzących do mięsa PSE i DFD

Budowa ciała

Maciory

• Silne kończyny, nieco dłuższe niż w gospodarstwach konwencjonalnych

• Większa zdolność pobierania pasz w okresie laktacji

• Instynkt macierzyński musi być dobrze rozwinięty

Knury

• Lżejsze niż w gospodarstwach konwencjonalnych

• Libido wysokie

• Mocne kończyny, zwłaszcza tylne

• Nie powinny być zbytnio umięśnione

• Skóra powinna być pigmentowana

Zyski z produkcji w gospodarstwach ekologicznych

Dobrze jest pozyskać zwierzęta pochodzące z krzyżowania różnych ras

Wielkość stada w gospodarstwach ekologicznych zależy od areału upraw rolniczych

Koncentracja i obsada zwierząt

Skala i koncentracja produkcji trzody w fermach i gospodarstwach ekologicznych limitowana jest wielkością posiadanego areału Użytków rolniczych. Wiąże się to bezpośrednio z normatywami wprowadzonymi przez tzw. Dyrektywę azotanową UE i wielkością 170 kg azotu, jaką można

wprowadzić bez ryzyka środowiskowego do gleby w ciągu roku Dopuszczalna koncentracja świń w gospodarstwie ekologicznym (stany

średnioroczne ) Przyjmując średnie wyniki produkcyjne w chowie ekologicznym, na jedna

lochę i pozyskane od niej zwierzęta do tucznika łącznie, potrzeba

przeciętnie 0,588 ha /rok.

Dopuszczalna koncentracja świń w gospodarstwach ekologicznych

Grupa technologiczna świń/ liczba sztuk na 1ha w ciągu roku

Prosięta- 74sztuki

Maciory- 6,5sztuki

Tuczniki- 14sztuk

Pozostałe 14

Ilość dorosłych to 2 duże sztuki na 1ha

Maciora+ potomstwo całe 0,588ha (całoroczny odchów)

Maksymalnie do 20% zwierząt możemy wprowadzić

Okres odpajania mlekiem matki

Trzoda chlewna 40dni

Owce 45dni

Wymagania środowiskowe

• Zależą od systemu utrzymania zwierząt

• System alkierzowy uniezależniony od pogody na zewnątrz

• Optymalny i stabilny mikroklimat

• Prędkość powietrza w budynku 0,2- 0,5m/s

• Szkodliwe domieszki to siarkowodór, dwutlenek węgla, amoniak, metan

• Co najmniej 8 godzin na dzień oświetlenie, które powinno wynosić 40luksów

W gospodarstwach ekologicznych tylko ściołowe systemy

System alkierzowy- Głęboka ściółka, posadzki samospławialne, kojce z płytką podściółką, kojce częściowo rusztowe

Systemy otwarte tzw. utrzymanie świń w budynkach, system pastwiskowy

Minimalna obsada zwierząt w kojcach

Minimalna wielkość obsady świń

Maciory karmiące z prosiętami- 7,5m² na 1 maciorę

Tuczniki 0,5- 0,3m

System Duński- osobne koryta dla każdego kojca

System Szwedzki- ze wspólnego koryta korzystają zwierzęta z dwóch kojców

Powierzchnia wybiegów

Maciora z prosiętami (do 40dnia) 2,5;

Tuczniki

• do 50kg- 0,6;

• do 85kg- 0,8;

• do 110kg- 1;

Prosięta powyżej 40dnia i do 30kg- 0,4;

Świnie przeznaczone do rozrodu 1,9

Zadawanie pasz

Ad li bitum- zadawanie pasz „do woli”

Zwierzęta powinny być utrzymane grupowo

W miocie wytwarza się hierarchia sutkowa

Zalety trzymania grupowego (odchów miotów łączonych)- jedne zwierzęta dominują nad drugimi, korzystnie wpływa to na odsadzanie prosiąt. Średnia masa prosiąt przy odsadzeniu była większa niż przy zwierzętach trzymanych przy matce. Powodowało to również mniejsze przygniecenia prosiąt. Po za tym prosięta już później nie walczą tak ze sobą.

Kojce jarzmowe- maciora nie ma możliwości poruszania się

Podłoża samospławialne- ekrany termiczne

Tylko przy karmieniu i odchowie prosiąt trzymamy maciory indywidualnie, w gospodarstwach ekologicznych normalnie trzymane są w grupie

Wentylacja, jest bardzo ważna ponieważ:

• Prosie nie ma mechanizmu termoregulacji

• Nie ma glikogenu i nie ma dużej zdolności do jego tworzenia

Rodzime rzadkie rasy świń: Puławska, Złotnicka biała, Złotnicka pstra

Zakres parametrów mikroklimatycznych dla alkierzowego utrzymania trzody

Kategoria	Temperatura [^0C]		Wilgotność max. [%]
		min.		max.
Knury Lochy Prosięta dni: 1- 3 4-14 15-21 22-28 28-56 Warchlaki Tuczniki m.c. [kg]: 30-50 51-81 86-110	12 12 25 24 18 18 18 17 15 15 12	20 27 34 32 27 25 25 25 22 20 20	85 80 70 70 70 70 70 70 80 80 80




Minimalna powierzchnia podłóg i wybiegów dla różnych gatunków zwierząt gospodarskich

Gatunek i kategoria	Minimalna waga [kg]	Dostępna powierzchnia podłogi [m^2/szt.]	Powierzchnia wybiegu [m^2/szt.]
Bydło i koniowate	do 100 do 200 do 350 ponad 350	1,5 2,5 4,0 5 przy minimum 1 m^2/100 kg	1,1 1,9 3 3,7 przy minimum 0,75 m^2/100 kg
Krowy mleczne		6	4,5
Buhaje do hodowli		10	30
Owce i kozy		1,5 owcy/kozy 0,35 jagnię/koźlę	2,5 2,5 plus 0,5 jagnię/koźlę
Maciory prośne z prosiętami do 40 dnia życia		7,5 maciory	2,5
Trzoda chlewna na tucz	do 50 do 85 do 110	0,8 1,1 1,3	0,6 0,8 1
Prosięta	powyżej 40 dnia życia i do 30 kg	0,6	0,4
Świnie hodowlane		5 płci żeńskiej 6 płci męskiej	1,9 8,0

Dopuszczalna obsada zwierząt w gospodarstwie ekologicznym

Gatunek i kategoria zwierząt	Dopuszczalna obsada [szt./ha/rok]
Koniowate powyżej 6 miesięcy	2
Cielęta	5
Inne bydło poniżej 1 roku	5
Byczki, buhaje wolce od 1 roku do 2 lat	3,3
Jałówki od 1 roku do 2 lat	3,3
Byczki, buhaje wolce od 2 lat i starsze	2
Jałówki do hodowli	2,5
Jałówki na mięso	2,5
Krowy mleczne	2
Krowy mleczne wycofane ze stada	2
Inne krowy	2,5
Króliki płci żeńskiej do hodowli	100
Owce	13,3
Kozy	13,3
Prosięta	74
Maciory hodowlane	6,5
Trzoda chlewna na tucz	14
Inna trzoda chlewna	14
Kurczaki mięsne	580
Kury nioski	230

1. Łączna powierzchnia użytkowa pomieszczeń w budynku inwentarskim przeznaczonym do produkcji drobiu rzeźnego nie powinna przekraczać 1.600 m².

2. W jednym pomieszczeniu nie może przebywać więcej niż:

1) 4.800 sztuk kurcząt,

2) 3.000 sztuk kur niosek,

3) 2.500 sztuk kapłonów, gęsi lub indyków,

4) 4.000 sztuk kaczek w przypadku samic albo 3.200 sztuk kaczek w przypadku samców,

5) 5.200 sztuk perliczek.

3. Pomiędzy cyklami chowu poszczególnych partii drobiu, cały inwentarz usuwa się z:

1) pomieszczenia w budynku inwentarskim - w celu przeprowadzenia dezynfekcji,

2) wybiegu i pastwiska - w celu umożliwienia odrostu roślin.

4. Do uboju przeznacza się drób, który był hodowany co najmniej:

1) kurczęta - 81 dni,

2) kapłony - 150 dni,

3) indyki i gęsi - 140 dni,

4) kaczki pekińskie - 49 dni,

5) kaczki piżmowe:

a) samice - 70 dni,

b) samce - 84 dni,

6) kaczki mulard - 92 dni,

7) perliczki - 94 dni.

I. Środki żywienia zwierząt

1. Środki żywienia zwierząt pochodzenia roślinnego

1) Zboża, ziarno, pozyskiwane z nich produkty i produkty uboczne:

owies jako ziarno, płatki, średniej jakości mąka, łuski i otręby; jęczmień w postaci ziarna i średniej jakości mąki; ryż w postaci ziarna, ryż łamany lub otręby i wytłoki z kiełków; proso w ziarnach; żyto w ziarnach, jako średniej jakości mąka lub jako paszowe i otręby; sorgo w ziarnach; pszenica w ziarnach, jako średniej jakości mąka, jako mąka paszowa, otręby i kiełki; orkisz w ziarnach; pszenżyto w ziarnach; kukurydza w ziarnach, otręby, średniej jakości mąka, wytłoki z kiełków i gluten; pył ze słodu; ziarno stosowane w przemyśle piwowarskim;

2) Nasiona oleiste, owoce oleiste, ich produkty i produkty uboczne:

rzepak, śruta i łuski; soja w ziarnach, prażona i łuski; nasiona słonecznika; bawełna w nasionach i śruta; nasiona lnu jako śruta, sezam w nasionach jako wytłoki, pulpa z oliwek (z wytłaczania oliwy);

3) Nasiona warzyw liściastych, ich produkty i produkty uboczne:

ciecierzyca pospolita jako nasiona; wyka w postaci nasion; groszek siewny w postaci nasion poddanych odpowiedniej obróbce cieplnej; groch w postaci nasion, średniej jakości mąka i otręby; bób w postaci nasion, odmiany groszku w postaci nasion i łubin w postaci nasion;

4) Bulwy, ich produkty i produkty uboczne:

pulpa z buraków cukrowych, słodkie ziemniaki w postaci bulw, maniok w korzeniach, pulpa ziemniaczana (produkt uboczny uzyskany przy produkcji skrobi), tapioka;

5) Inne nasiona i owoce, ich produkty i produkty uboczne:

pulpa z owoców cytrusowych, wytłoki z jabłek, pulpa pomidorowa i pulpa winogronowa;

6) Susze paszowe i pasze objętościowe:

lucerna, grubo mielona lucerna, koniczyna, grubo mielona koniczyna, trawa (uzyskana z roślin przeznaczonych na susze paszowe), siano, kiszonka, słoma zbożowa oraz warzywa korzeniowe przeznaczone na susze paszowe;

7) Inne rośliny, ich produkty i produkty uboczne:

melasa w postaci środka wiążącego do mieszanek paszowych, grubo mielone wodorosty (uzyskane w wyniku wysuszenia i rozdrobnienia wodorostów, a następnie ich wypłukania w celu obniżenia zawartości jodu); sproszkowane rośliny i wyciągi z roślin, wyciągi z białek roślinnych (przeznaczone wyłącznie dla młodych zwierząt); przyprawy i zioła; kasztany, żołędzie; produkty uboczne i odpadki z towarowej produkcji roślinnej prowadzonej we własnym gospodarstwie: liście z roślin okopowych, odpadki warzyw, plewy, słoma, zielone łęty ziemniaczane;

8) Wyprodukowane we własnym gospodarstwie kiszonki z roślin wymienionych w pkt 1-7.

2. Środki żywienia zwierząt pochodzenia zwierzęcego

1) Mleko i produkty mleczne:

surowe mleko, odtłuszczone mleko w proszku, maślanka w proszku, serwatka w proszku, serwatka w proszku o niskiej zawartości cukru, sproszkowane białko serwatki (ekstrahowane metodami fizycznymi), kazeina i laktoza w proszku;

2) Ryby i inne organizmy morskie, ich produkty i produkty uboczne:

ryby, tłuszcz rybi i tran niepoddany rafinacji; produkty autolizy, hydrolizaty i proteolizaty ryb, mięczaków lub skorupiaków uzyskane w wyniku oddziaływania za pomocą enzymów w postaci rozpuszczalnej lub nierozpuszczalnej, przeznaczone wyłącznie dla młodych zwierząt; mączka rybna.

3. Materiały paszowe pochodzenia mineralnego*

---