Teoretyczne podstawy wychowania i opieki

Prowadzący: mgr Klaudia Mikołajczyk

Liczba godzin: 15

Forma zajęć: konwersatorium

1. Wprowadzenie w problematykę pedagogiki opiekuńczej:

1. Podstawowe pojęcia: opieka, opieka nad dzieckiem, potrzeba opieki, proces opiekuńczo-wychowawczy, system opieki nad dzieckiem, polityka opiekuńcza.

• rodzaje opieki nad dzieckiem,

• formy opieki nad dzieckiem,

• funkcje opieki

Opiekuńcze funkcje szkoły i przedszkola.

• zabezpieczająca, stymulująca, kompensacyjna, ratownicza,

• zagrożenia rozwoju uczniów,

• warunki sprzyjające podejmowaniu zadań opiekuńczo - wychowawczych w szkole,

• zasady organizowania pracy opiekuńczej w szkole.

Literatura:

Danilewicz, W., T., Izdebska, J., Krzesińska-Żach, B. (2001). Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym. Białystok: Trans Humana, s. 27 - 47

Kelm, A. (2000). Węzłowe problemy pedagogiki opiekuńczej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, s. 17 - 35, 104 - 123

Materne, J. (1975). Zarys problemów pracy opiekuńczej szkoły. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika

2. Dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym.

1. Wizerunek choroby alkoholowej:

• symptomy uzależnienia,

• fazy w przebiegu choroby alkoholowej,

• zmiany w funkcjonowaniu rodziny następujące wraz z rozwojem choroby alkoholowej.

2. Funkcjonowanie rodziny z problemem alkoholowym.

• problem współuzależnienia,

• zagadnienia związane z chronicznym stresem psychicznym i jego wpływem na funkcjonowanie nieuzależnionych członków rodziny,

• dziecko w rodzinie alkoholowej - destrukcyjne wzorce zachowań, dziecięce role systemowe, możliwości emocjonalne, poznawcze i społeczne dziecka.

3. Profilaktyka uzależnień wśród dzieci i młodzieży - diagnoza zagrożenia, programy profilaktyczne, rola szkoły.

4. Pomoc dziecku z rodziny z problemem alkoholowym - rola szkoły i środowiska lokalnego.

Literatura:

Cierpiałkowska, L. (2000). Alkoholizm. Przyczyny - leczenie - profilaktyka. Poznań: UAM, s. 131 - 142

Sztander, W. (1997). Poza kontrolą. Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, s. 9 - 57

Wegscheider - Cruse, S. (2000). Nowa szansa. Nadzieja dla rodziny alkoholowej. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia, rozdz. 5.

Ziarko, M. O diagnozie w konstruowaniu programów profilaktycznych. Na przykładzie profilaktyki używania substancji psychoaktywnych.
Ziarko, M. Jak stworzyć program profilaktyki uzależnień?

3. Przemoc wobec dziecka.

1. Definicja i rodzaje przemocy wobec dziecka:

• przemoc fizyczna (formy, cechy charakterystyczne, konsekwencje),

• przemoc emocjonalna (formy, cechy charakterystyczne, konsekwencje),

• przemoc seksualna - definicja, typologia, czynniki uaktywniające, objawy, skutki, specyficzna relacja między sprawcą a jego ofiarą)

Przemoc w rodzinie:

• cechy charakterystyczne,

• cykl przemocy,

• psychologia ofiary,

• wpływ przemocy domowej na funkcjonowanie dziecka.

• Rola szkoły i środowiska lokalnego w przeciwdziałaniu przemocy wobec dziecka.

Literatura:

Beisert, M. (2004). Kazirodztwo. Rodzice w roli sprawców. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Krawulska - Ptaszyńska, A. (1995). Nadużycia seksualne wobec dzieci. W: B. Waligóra (red.), Elementy psychologii klinicznej, t. IV. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 163 - 175.

Lisowska, E. (2005). Przemoc wobec dzieci. Rozpoznawanie i przeciwdziałanie. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej

Mellibruda, J. (1998). Psychologiczne aspekty przemocy domowej.

Pacewicz, A. (2002). Wykorzystywanie seksualne dzieci - rozpoznanie, terapia, profilaktyka. W: M. Sajkowska (red.), Jak organizować lokalny system pomocy dzieciom krzywdzonym. Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje, s. 81 - 87.

Pospiszyl, I. (1994). Przemoc w rodzinie. Warszawa: WsiP.

4. Problematyka rodzinnego środowiska zastępczego.

1. Problematyka sieroctwa społecznego:

• definicja, rodzaje, stopnie sieroctwa społecznego,

• psychologiczne następstwa sieroctwa spolecznego.

2. Funkcjonowanie rodzinnych domów dziecka i rodzin zastępczych.

• rodzaje,

• zasady funkcjonowania,

• specyficzne problemy związane z funkcjonowaniem dziecka w tego typu zastępczym środowisku rodzinnym,

• zagrożenia.

3. Rodzina adopcyjna.

• definicja, formy, regulacja prawna przysposobienia,

• problematyka „trójkąta” adopcyjnego,

• charakterystyka rodziny adopcyjnej w aspekcie pełnionych przez nią funkcji,

• specyficzne dla rodziny adopcyjnej trudności,

• zagrożenia dla psychicznego funkcjonowania dziecka wzrastającego w rodzinie adopcyjnej.

Literatura:

Błeszyński, J.J. (2003). Kluczowe zagadnienia przysposobienia i funkcjonowania rodzin adopcyjnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Gutowska, A. (1998). Trójkąt adopcyjny. Psychologiczne aspekty adopcji w świetle literatury amerykańskiej. W: P. Francuz, P. Oleś, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL. Tom 9. Lublin: RW KUL.

Kelm, A. (2000). Węzłowe problemy pedagogiki opiekuńczej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, s. 63 - 72, 156 - 163

Kotowska, K. (2001). Wieża z klocków. Poznań: Media Rodzina.

Matejek, J. (2002). Rodzina zastępcza jako forma opieki nad dzieckiem osieroconym. W: A. Kalus (red.), W świecie dziecka osieroconego i rodziny adopcyjnej. Opole: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego.

Milewska, E. (2000). Rodzina adopcyjna - problemy psychologiczne przed i po adopcji dziecka. W: E Milewska., A. Szymanowska (red.), Rodzice i dzieci. Psychologiczny obraz sytuacji problemowych. Warszawa: CMPPP.

Obuchowska, I. (1998). Dziecko zagubione w sieroctwie. Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze, 5/98.

Ostrowska, K., Milewska, E. (1999). Adopcja. Teoria i praktyka. Warszawa:CMPPP.

Pietkiewicz, B. (2005). Rodzinny sekret, czyli czego się nie mówi o adopcji. Polityka, 36 (2520)/2005.

Szymborska, A. (1969). Sieroctwo społeczne. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Wagner, I. (1997). Sieroctwo społeczne- przyczyny, następstwa, formy kompensacji. Studium teoretyczno - badawcze. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.

Ziątek, K. (1974). Psychologiczna problematyka adopcji. Materiały i konsultacje, 1/1974.

5. Dziecko w rodzinie:

1. Dotkniętej problemem bezrobocia.

2. Niepełnej.

• zagrożenia dla rozwoju i funkcjonowania dziecka,

• możliwości pomocy - rola szkoły i środowiska lokalnego.

Literatura:

Izdebska, J. (2004). Dziecko osamotnione w rodzinie. Białystok: Trans Humana, s. 82 - 101

Danilewicz, W., T., Izdebska, J., Krzesińska-Żach, B. (2001). Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym. Białystok: Trans Humana, s. 65 - 79

6. Instytucje wspomagające nauczyciela i rodzinę.

---