Metodologia 3, Ogólna Metodologia Teologii z elementami Ogólnej Metodologii Nauk


0x08 graphic

Ogólna Metodologia Teologii

z elementami

Ogólnej Metodologii Nauk

Skrypt na podstawie wykładów

Pewnego Księdza

Sportowy i Opiekun Sali Spotkań

Roku Pańskiego 2009

Spis treści

Metodologia teologii: teologia jest to dyscyplina zajmująca się badaniem wiary religijnej w różnych aspektach. Musi jednak mieć należytą świadomość metodologiczną. Tylko wtedy wypracuje ona poprawne metody badawcze. Metodologia teologii zajmuje się sposobami argumentacji i metodami systematyzacji wiedzy.

W sensie szerszym metodologia teologii będzie się zajmowała:

- eksplikacją, definicją pojęcia teologii

- dokładnym określeniem przedmiotu badawczego teologii (czym się zajmuje?)

- problemem celu danej nauki - teologii

- próbą doprecyzowania metod badawczych stosowanych w teologii

- językiem teologicznym i jego naturą (potoczny język religijny i teologiczny język specjalistyczny)

- relacją teologii do innych nauk

Każda dyscyplina naukowa ma swoją szczegółową metodologię. Metodologia taka musi się odwołać do powszechnie uznanych reguł, które tworzą ogólną metodologię nauk, zajmującą się nauką jako taką, bez wskazywania dyscyplin. Nie da się konstruować metodologii szczegółowej bez odwołania się do ogólnej.


OMN dotyczy nie tylko kwestii metody, lecz całego kompleksu problemów związanych z metodą uprawianej nauki.

ELEMENTY OGÓLNEJ METODOLOGII NAUK

Pojęcie nauki

Ogólne określenie nauki.

Terminem ”nauka” posługujemy się wtedy, gdy mówimy o działalności poznawczej człowieka. Głównym, desygnatem nazwy nauka będzie poznanie. Samo poznanie w sensie ogólnym to jedna z elementarnych czynności duchowej człowieka. Jest tak pierwotne, że się go nie definiuje. Polega na wprowadzeniu w pole świadomości informacji o czymś. Tak określone poznanie odróżniamy od pozostałych czynności duchowych człowieka: wytwarzania, aktów wolitywnych, drążeniowych, emocjonalnych. Poznanie angażuje całą osobę. Inne czynności duchowe są powiązane z poznaniem (w różnym stopniu). W poznaniu biorą udział emocje, wola, dążenie, ale mogą one doprowadzić do zniekształcenia poznania. Poznaje człowiek, a nie tylko intelekt. (tak, jak emocje posiada cały człowiek, a nie tylko jego część). Poznanie jest czynnością, bądź jej wytworem.

Elementarne czynności poznawcze:

- spostrzeganie,

- wyobrażanie,

- ujmowanie intelektualne,

- przypominanie sobie,

- sądzenie,

- rozważanie,

- rozumowanie (przechodzenie od jednych zdań do innych).

Wytwory czynności poznawczych:

- wrażenia zmysłowe,

- wyobrażenia,

- pojęcia,

- sądy,

- pytania,

- układy sądów.

Cechy poznania:

- ma charakter świadomościowy:

1 - zdobywając informacje o czymś zdobywamy świadomość przedmiotową,

2 - poznając mamy świadomość czynności, jaką wykonujemy,

- ma charakter asymilujący (przyswajamy sobie przedmiot poznawczy),

- ma charakter intencjonalny (w poznaniu uwagę kierujemy na jakiś przedmiot),

- ma charakter aspektywny (ujmuje rzeczywistość pod pewnym kątem, w pewnym aspekcie).

Kryteria wyróżniające poznanie naukowe od poznania ogólnego:

Podział pierwszy:

  1. wieloaspektowe - w wielu aspektach, pobieżne, potoczne,

  2. wyspecjalizowane - wybrany aspekt, dokładne, naukowe,

Podział drugi:

  1. spontaniczne - okazjonalne, przypadkowe,

systematyczne - przygotowane, zorganizowane.

Desygnaty nazwy „ nauka”

Grupa I

Niektóre elementy formalne pewnego rodzaju poznania:

  1. język (nie ma wiedzy bez języka, nauka to pewnego rodzaju język),

  2. metoda (nauka to metoda),

  3. instytucja (jest przejawem organizacji nauki, jest u podstaw nauki).

Grupa II

Poznanie pewnego rodzaju:

  1. poznanie o charakterze odkrywczym (twórcze) - zdobywanie wiedzy,

1 - działanie poznawcze,

2 - rezultat poznawczy,

- subiektywny - wewnętrzny,

* stan umysłu (zasób zdobytej wiedzy),

* sprawność umysłowa,

- obiektywny - zewnętrzny,

* system odkrytych prawd naukowych,

  1. poznanie o charakterze nieodkrywczym (edukacyjne) - przekazywanie wiedzy,

1 - przedmiot uczenia się/nauczania (treści poznawcze),

2 - proces uczenia się/nauczania,

3 - rezultat uczenia się/nauczania (wiedza).

Grupa III

Dziedzina kultury (nauka jest dziedziną kultury).

Definicje nauki

Formułuje się je w trzech kontekstach:

  1. kontekst językowy (język jest kluczowy w nauce):

-„nauka” to poprawnie zbudowany język.

1 - poprawny język naukowy jest językiem rzeczowym, informatywnym,

2 - język logicznie precyzyjny semantycznie, syntaktycznie i pragmatycznie,

3 - język zawierający terminy teoretyczne.

-„nauka” to system znaków w postaci pojęć, kategorii pomiarowych, praw, hipotez, definicji tworzących teorię w jakiejś dziedzinie.

1 - nauki nomologiczne formułują prawa,

2 - nauki idiograficzne analizują zdarzenia, sekwencje, zależności między nimi.

  1. kontekst poznawczy (główny definiens to poznanie):

-„nauka” to zorganizowana sztuka odkrywania i badania prawidłowości,

-„nauka” to jednolity układ sądów (logicznych, uzasadnionych i uporządkowanych) dotyczących przedmiotów w aspekcie relacji stałych,

-„nauka” to poznanie w sposób metodyczny zdobyte, racjonalnie uzasadnione i systematycznie przedstawione przy pomocy pojęć ogólnych w języku informatywnym i powszechnie zrozumiałym,

c) kontekst rzeczowy (przedmiotowy)

Podział pierwszy = antropologiczne definicje nauki:

-„nauka” to myślenie ludzkie, które charakteryzuje takie cechy, jak problemowość, krytycyzm, precyzja, argumentacyjność i wszechstronność,

-„nauka” to aktywność poznawcza człowieka pozwalająca mu zrozumieć świat i samego siebie,

-„nauka” to całokształt idei wyrażających teoretyczne opanowanie przez człowieka określonej dziedziny rzeczywistości,

Podział drugi = historyczno - socjologiczne definicje nauki:

-„nauka” to dziedzina kultury obejmująca:

* działalność poznawczą uczonych,

* wytwory tej działalności,

* narzędzia i środki umożliwiające tą działalność.

TYPY WIEDZY RACJONALNEJ

  1. Wiedza potoczna (zdroworozsądkowa, przednaukowa)

Jest to najbardziej powszechny typ wiedzy ludzkiej. Obejmuje wszelkie informacje, które wyrastają bezpośrednio z życia codziennego. Zdobywamy ją w codziennych sytuacjach, powstaje spontanicznie, czasem przypadkowo.

Nosi wiele cech, które osłabiają jej wartość poznawczą:

Mimo tych cech wiedza potoczna jest wiedzą bardzo ważną. Daje bazową orientację.

  1. Wiedza naukowa

Porównując wiedzę potoczną i naukową zauważamy, że wiedza naukowa wypełnia wszystkie braki wiedzy potocznej.

  1. Wiedza mądrośiowa

Przymiotami mądrości są:

… tak pojęta mądrość występuje w wiedzy religijnej i ogólnej.

Mądrość przewyższa wiedzę naukową .

W związku z typami wiedzy ukształtowały się dwie hierarchie:

  1. Stanowisko scjentystyczne - głosi, że jedną wartościową wiedzą jest wiedza naukowa. Powinna być miarą innej wiedzy.

  2. Stanowisko antyscjentystyczne - przywraca właściwą równowagę, nie wywyższa żadnej wiedzy, zrównuje je.

Przedmiot nauki

Przedmiot i cel wiedzy naukowej.

Każda nauka określa swój przedmiot. Niezależnie od tego istnieje przedmiot nauki jako takiej. To, czym nauki się zajmują ma wymiar ontologiczny. Nauki zajmują się rzeczywistością w różnych jej aspektach. W dziejach zachodniej myśli o tym, czym się zajmują nauki wyróżniamy stanowiska:

  1. Nauka zajmuje się rzeczywistością zewnętrzną w stosunku do podmiotu poznającego. Nie wyklucza jednak człowieka. Wyłącza świat przeżyć wewnętrznych człowieka, duchowość człowieka. Zachowuje to silny realizm.

  2. Przedmiotem nauki nie jest świat zewnętrzny, jeśli już, to tylko w punkcie wyjścia. Nauka bada świadomość. Przyjmuje się, że świadomość jest odbiciem rzeczywistości.

  3. Nauka nie zajmuje się rzeczywistością zewnętrzną, ani wewnętrzną, tylko językiem. Nauka jest językiem. Język jest też przedmiotem nauki.

Wszystkie te stanowiska należy ujmować jako dopełniające, zakładając jednak, że nauka zajmuje się poznaniem świata obiektywnego. Nie wolno tych stanowisk traktować rozłącznie. Istnieje spór, czy oprócz rzeczywistości zewnątrz podmiotowej (świat, świadomość, język) istnieje rzeczywistość transcendentna - Bóg. Jeśli tak, to jest sens naukowego badania tej rzeczywistości (objawienie wymaga rozumu). Stanowisko, że badanie rzeczywistości transcendentnej ma sens należy traktować komplementarnie z poprzednimi (a - c).

Jak należy rozumieć pojęcie przedmiotu nauki?

Przedmiot nauki w punkcie wyjścia dzieli się na:

  1. Materialny - pewien fragment rzeczywistości, którym nauka się zajmuje,

  2. Formalny - punkt widzenia, z którego badamy owy fragment rzeczywistości.

Przedmiotem nauki w punkcie dojścia jest to, co początkowo, tylko wzbogacone o system wiedzy.

Szczególnym problemem związanym z przedmiotem nauki jest pojęcie faktu naukowego. Fakt naukowy nigdy nie jest „czysty”, pełny, czysto obiektywny. Przyjmuje się, że w wyniku czynności poznawczych fakt naukowy zawiera zawsze element konstrukcyjny, jest zinterpretowany. Fakt opisany w zdaniu stanowi odpowiedź na pytania sformułowane w języku jakiegoś systemu. Jest twierdzeniem tego języka. Świadczy to o twórczym stosunku do rzeczywistości (np. Objawienie jest nam dane o tyle, o ile jest w zasięgu naszego doświadczenia. Biblia będąca pierwszym zapisem jest pierwszą interpretacją Objawienia).

Cel poznania naukowego.

  1. Cel podmiotowy:

- motywy, które skłaniają ludzi zdobywania wiedzy naukowej

- to, czemu nauka ma służyć, społeczno - kulturowa rola nauki

  1. Cel przedmiotowy:

- rezultat przedmiotowy nauki

Postaci celu PRZEDMIOTOWEGO:

Typy wyjaśniania (jako czynności) i wyjaśnienia (jako rezultatu tej czynności):

  1. Kondycjonalizm - (conditio - warunek) bada się i wskazuje określone warunki przebiegu zdarzeń, zachowań, postaw, procesów (jest to uwarunkowanie).

  2. Funkcjonalizm - wyjaśnianie i wyjaśnienie polegające na wskazywaniu i badaniu relacji funkcyjnych (związanych z działaniem).

  3. Genetyczne wyjaśnianie i wyjaśnienie - chodzi o zrekonstruowanie genezy zjawiska, procesu.

  4. Ewolucyjne wyjaśnianie i wyjaśnienie - ewolucja zdarzeń, procesów, idei, przekonań.

  5. Kauzalizm - (causa - przyczyna) rekonstruowanie przyczyn.

  6. Indywidualizm i holizm - odróżniamy je biorąc pod uwagę relacje między elementami składowymi, a ich całością.

- indywidualizm - pewne całości wyjaśnia się zachowaniem i naturą ich składników

- holizm - naturę i zachowanie elementów składowych wyjaśniamy odnosząc je do całości

g) Funkcjonalizm i strukturalizm - odróżniamy je biorąc pod uwagę relacje między strukturą a funkcją.

- funkcjonalizm - działanie przedmiotu wyjaśnia jego budowę

- strukturalizm - budowa wyjaśnia sposób działania

h) Teleologiczne wyjaśnianie i wyjaśnienie - badamy celową strukturę pewnych rzeczy i zjawisk.

Metoda poznania naukowego.

Metoda, jest to powtarzalny sposób jakiegoś działania, zwiększający jego sprawność, wyznaczony za pomocą wspólnego zbioru reguł (to, co niepowtarzalne jest spontaniczne, a nie metodyczne). Metoda, to najprostsza droga do osiągnięcia celu . Nauka jest jedną z odmian działania. Metoda naukowa jest odmianą metody działania.

Metoda naukowa.

Jest ona syntezą trzech ujęć. Metodą naukową nazywamy:

  1. Bądź sam tok operacji występujących przy stawianiu zagadnień naukowych, przy ich rozwiązywaniu, oraz przy ich uzasadnianiu i systematyzowaniu odpowiedzi,

  2. Bądź zespół założeń przyjętych jako ramy i wytyczne procesu badawczego,

  3. Bądź ogół czynności i środków zastosowanych do sprawnego osiągnięcia rezultatów badania.

W związku z tak daleko posunięta specjalizacją nauk trudno mówić o uniwersalnej definicji metody naukowej. Każda nauka definiuje swój zbiór metod. Formułuje się uniwersalny model metody naukowej. Przyjmuje się, że ma ona 5 podstawowych elementów.

Elementy uniwersalnej metody naukowej:

  1. Sformułowanie problemu naukowego (np. postawienie pytania)

  2. Zgromadzenie materiału badawczego (należy dodać jeszcze systematyzację i krytykę zgromadzonych źródeł)

- heurystyka źródeł - wydobywanie czegoś nowego ze źródeł

  1. Taka interpretacja dotychczas zebranego materiału, która pozwala hipotetycznie rozwiązać problem postawiony na początku (wykrycie prawidłowości w zdarzeniach, uzasadnienie pewnych twierdzeń, możliwość interpretacji zdarzeń, faktów, tekstów)

  2. Rozstrzygnięcie wartości owej hipotetycznej interpretacji (epistemologia - nauka o wartości poznania ludzkiego). Logiczna analiza tych interpretacji, ich terminologii, badanie ich merytorycznej zawartości, weryfikacja lub falsyfikacja.

  3. Konstruowanie systemu wiedzo twórczego

Schemat skrócony:

- kontekst odkrycia = punkty 1,2,3

- kontekst uzasadnienia = punkty 4,5.

Każda nauka formułuje metodę w stosunku do swego przedmiotu i celu. Metoda jest dostosowana do przedmiotu i celu. Jest jeden schemat metody dla wszystkich nauk, ale nie ma uniwersalnej metody. Są jednak konkretne metody, które można uznać za powszechne.

Wyróżniamy metodę:

    1. Indukcyjną (analiza) - sposób dochodzenia do twierdzeń i ich uzasadniania poprzez doświadczenie (od czegoś jednostkowego do ogólnego)

    2. Dedukcyjna (synteza) - metoda zdobywania i dowodzenia tez na drodze czysto rozumowej poprzez budowanie systemów dedukcyjnych.

Metody autonomiczne.

Wskazuje się też takie metody, które być może nie są uniwersalne, ale obecne w wielu współczesnych dyscyplinach naukowych, wśród nich metody autonomiczne. Są to metody naukowe mające rodowód filozoficzny (określony), ale wyłoniły się (niezależnie) tworząc niezależną całość.

  1. Metody fenomenologiczne.

- metoda opisu fenomenologicznego: metoda oglądu i opisu tego, co i jak dane. Metoda odsłonięcia, ujęcia i opisu przedmiotu w jego własnej postaci, niezależnie od uprzednich nastawień i przeświadczeń (obiektywizm).

- metoda idealizacji - oglądu ejdetycznego: bezpośredni, rozumiejący wgląd w istotę czegoś.

- metoda redukcji transcendentalnej: wyróżnia się czystą świadomość, czysty przedmiot „zawieszając” wszystko inne.

- metoda rozważań konstytutywnych: ukazuje związek między aktami świadomości a ich korelatami (tym, do czego akty się odnoszą)

  1. Metody hermeneutyczne.

Metody wydobywania i analizy sensu zawartego w strukturach lub tworach znakowych. W polu ich zastosowań badany przedmiot jest ujęty jako tekst lub znak - struktura semiotyczna. Najprostszym teksem jest treść pisana, ale także dzieła sztuki są tekstem . Z punktu widzenia hermeneutyki to, co dane do zbadania jest powierzchnią czegoś głębszego. Ta warstwa ma charakter zakrywająco - ujawniający. Chodzi o wydobycie ukrytego sensu. Ważnym elementem w metodologii hermeneutycznej jest analiza kontekstu. Tekst wymaga wyjaśnienia w świetle właściwego mu kontekstu. Ten kontekst jest związany z systemem znaków, szerszym kontekstem kulturowym, społecznym i historycznym lub jest po prostu przypadkowy. Metody hermeneutyczne występują niekiedy w szczegółowej postaci, a zasadą uszczegółowienia jest nawiązanie do konkretnych kierunków myślowych.

  1. Metody transcendentalne.

Są to metody badania wartości naszego poznania poprzez ustalanie tzw. apriorycznych warunków, możliwości naszego doświadczenia. Są to warunki wyprzedzające logiczne to, co dane. Metoda ta wstępuje w różnych wersjach.

- metoda transcendentalna w wersji Kartezjusza

- metoda transcendentalna w wersji Kanta (najczęstsza)

- metoda transcendentalna w wersji fenomenologicznej

- metoda transcendentalna, w której łączy się motyw Kanta z filozofią klasyczną.

Według Kanta metoda transcendentalna, to metoda analizy warunków aprioryczno - podmiotowych naszego poznania.

  1. Metody analizy językowej (semiotyczno - językowa).

Metody badania języka i jego tworów w aspekcie ich funkcji poznawczych i przypoznawczych. Są to też metody przeprowadzania opisu, eksplikacji i precyzacji języka.

Najbardziej podstawowa metoda analizy językowej, to analiza znaczeniowa:

- wyjaśnienie wypowiedzi przez zastąpienie składników niejasnych jasnymi

- przekładanie wyrażeń języka zastanego na wyrażenia języka skonstruowanego - logiczna rekonstrukcja wydarzeń.

METODOLOGIA TEOLOGII

Pojęcie teologii (jako dyscypliny naukowej)


DEFINICJE TEOLOGII

  1. Definicja formalno - metodologiczna

- teologia (gr. „theos” - Bóg, „logos” - rozum, słowo, myśl), to zbiór dyscyplin podających racjonalną interpretację oraz uzasadnienie różnorakich elementów i wymiarów treści religii (wiary) chrześcijańskiej (w szerszym ujęciu - pewnej konkretnej religii). Jest to połączenie etymologii wyżej wymienionych greckich atoli słów. Teologia ma złożoną strukturę i wiele pod dyscyplin. Owa specjalizacja jest cechą współczesnej nauki. Teologia, jest to racjonalna interpretacja i uzasadnienie. Jest to podanie sposobu rozumienia i weryfikacji prawd religijnych. Teologia zajmuje się poza doktryną także treściami etycznymi, elementami liturgicznymi, życiem duchowym, a także elementem społecznym. Nie ma „teologii” ogólnie. Istnieje tylko teologia konkretnej religii. Mamy głównie na myśli teologię chrześcijańską, najbardziej zaawansowaną wśród religii.

Różne typologie i klasyfikacje dyscyplin (podział na działy):

- teologia historyczna:

* dyscypliny biblijne (historia biblijna, egzegeza)

* historia kościoła (hagiografia, patrologia)

- teologia systematyczna:

* teol. fundamentalna

* teol. dogmatyczna

* teol. moralna

* teol. duchowości

- teologia praktyczna:

* dyscypliny podające zasady życia wyznawców

* dyscypliny wyznaczające pracę duszpasterską kościoła (liturgika, teol. pastoralna, dydaktyka)

  1. Definicja merytoryczno - teologiczna

- teologia (gr. „theo - logein” - mowa o Bogu)

Typy theo - logei:

* Nie uwzględniające, że Bóg mówi (mowa o Bogu):

- filozoficzna mowa o Bogu (bycie absolutnym)

- mitologiczna mowa o Bogu (istota Boga - opowiadania mityczne)

* Uwzględniające, że Bóg mówi (mowa Boga):

- religijna mowa o Bogu - starotestamentalna mowa Boga, interpretacja i rozwinięcie mowy Boga o sobie samym. Wyrasta z objawienia, jako syntezy tego, co:

1.Bóg mówi o sobie

2.Bóg mówi do człowieka, czyli dialogu Boga z człowiekiem

3.Odpowiedzi człowieka (modlitwy) do Boga i człowieka myślącego o Bogu.

- teologia, to ogół świadomie podjętych przez człowieka wierzącego czynności poznawczych związanych z rozumiejącą recepcją i krytyczną analizą (czyli z czynnościami poznawczymi) historycznego objawienia Bożego. Źródłem obiektywnym jest objawienie, a źródłem podmiotowym wiara.

W tradycyjnej teorii teologii przyjmowano odróżnienie :

- auditus fidei - wiara słuchająca

- intellectus fidei - krytyczna analiza.

Jedno musi współgrać z drugim.

Tak pojęcia teologia nie jest tylko „dołączona” do objawienia i wiary, ale w samej strukturze objawienia jest nakaz tworzenia teologii. Objawienie wymaga wyjaśnienia, przemyślenia, analizy i interpretacji. Człowiek ma przyjąć objawienie całym sobą, także rozumem. Wiara zawiera też „pracę” rozumu. W Biblii są już treści teologiczne, jako analiza objawienia, jak np. hymn o Logosie. Jest on interpretacją życia Jezusa.

CEL TEORETYCZNY

Celem teoretycznym jest teoretyczna interpretacja praw religijnych, prawd wiary. Bardziej, niż jakakolwiek inna nauka, teologia jest nauką typu praktycznego, gdyż na podstawie objawienia konstruuje się model praktycznej egzystencji człowieka. W teologii bardziej, niż w innych naukach liczy się praktyczne zastosowanie zdobytej wiedzy. Praktyczny wymiar teologii jest też wymiarem pokazującym drogę zbawienia. Teologia służy zbawieniu, ma wymiar eklezjalny.

Wymiar ten jest dwupoziomowy:

- określa zasady życia w kościele, definiuje kościół, np. koryguje negatywne zjawiska, dynamizuje życie wspólnoty

- zależność odwrotna: wspólnota kościoła jest podmiotem teologii. Teolog jest częścią wspólnoty religijnej. Kościół pełni funkcję krytyczną wobec teologii, czuwa nad sposobem jej uprawiania (Urząd Nauczycielski Kościoła)

Teologia ma wymiar historyczny, ale nie można jej sprowadzić do historii. Samo objawienie jest historyczne, jest wkroczeniem Boga w historię. Teologia jest taką refleksją nad objawieniem, która ma je zaktualizować w naszym kontekście dziejowym. Inną rolę spełnia teologia w każdym okresie historycznym. I objawienie i teologia są historyczne

Teologia ma wymiar antropologiczny. Jest teocentryczna, dotyczy Boga. Jednak to, co możemy powiedzieć o Bogu jest tylko tym, co on zechciał nam objawić. To On wyznacza granice tej relacji. Bóg przyjął ludzką naturę.

Wymiar ten jest dwupoziomowy

- poziom przedmiotowy: teologia mówi o Bogu i o człowieku

- poziom podmiotowy: w poznaniu i w myśleniu teologicznym uwzględnia się podmiotowo - antropologiczne warunki u założenia refleksji o Bogu.

Teologia dąży do zdobycia rzetelnej i wszechstronnej wiedzy przedmiotowej sobie właściwej, ale w odróżnieniu od innych nauk w teologii przyjmuje się z założenia respekt wobec tajemnicy.

EPISTEMOLOGIA TEOLOGICZNA

Typologia źródeł poznawczych.

Teologia należy do grupy nauk o rozbudowanej bazie źródłowej.

Źródło = miejsce (gr. "topos”), topika = nauka o źródłach.

  1. Podział sposobem dychotomicznym.

- źródła natchnione (Pismo Święte)

- źródła nienatchnione

* niezobiektywizowane (przedmiotowe)

* niezobiektywizowane (podmiotowe): akty wiary, znaki czasu

Symbol wiary - deklaracja, wyznanie wiary, zbiór podstawowych prawd, przekonań w zakresie danej religii, są one zapisem tzw. wiary obiektywnej. Wyrażają realne istnienie Boga, wymieniają Jego przymioty.

Nauczanie Kościoła:

- ogólne, powszechne,

- miejscowe, lokalne:

* soborowe

* synodalne

- biskupa Rzymu,

- biskupów lokalnych

  1. Źródła konstytutywne (Pismo Święte, tradycja),

Źródła deklaratywne (nauczanie Kościoła)

Źródła medialne (fakt, dzieje Kościoła)

Źródła pomocnicze (wiedza naukowa, kultura)

Objawienie, jako obiektywna podstawa poznania teologicznego.

Pojęcie objawienia.

Etymologia: gr. apokalypsys - apokalipsa - apokalyptein = odsłaniać, objawić, ujawnić

łac. revelare = odsłaniać, ujawniać

Samoobjawienie się Boga. Szczególną kategorią objawienia jest słowo. Wierzący jest słuchaczem, mówi się więc, że objawienia słuchamy. Objawienie jest zdarzeniem ontologicznym i poznawczym. W teologii chrześcijańskiej przyjmuje się prostą definicję objawienia.

Objawienie: dokonujące się w historii doskonałe i pełne samoudzielenie się Boga poprzez słowa, czyny i wydarzenia. Kulminacją objawienia jest osoba Jezusa Chrystusa.

Objawienie religijne konstytuuje pewną sytuację religijno - poznawczą. Z jednej strony zakłada ono, że Bóg jest tajemnicą, w związku z czym mówimy, że Bóg jest poznawczo niedostępny. Możemy Go poznać tylko o tyle, o ile sam się objawi. Zaś z drugiej strony objawienie religijne zakłada zdolność poznawczą człowieka do rozpoznania i przyjęcia objawienia.

Przedmiotem objawienia są prawdy religijne. Nazywamy to modelem formalno - noetycznym. Teologowie współcześni krytykują ten model objawienia, nazywając go modelem instrukcyjno - teoretycznym, jak przekazujący instrukcje teoretyczne. Został on odrzucony, bo przedmiotem objawienia jest Bóg. Dopiero potem Bóg przekazuje prawdy. Objawienie jest samoudzieleniem się Boga. Jest to bytowo - osobowe udzielenie się Boga. Bóg dzieli się sobą z innym bytem - człowiekiem. Nazywamy ten model komunikacyjno - osobowym. W teologii pojętej, jako dziedzina naukowego poznania materiałem badawczym są zobiektywizowane prawdy objawione.

Objawienie ma złożoną strukturę i obejmuje kilka kontekstów. Całe objawienie, to relacja Boga do rzeczywistości, działanie Boga „na zewnątrz”.

To działanie dokonuje się w kontekstach:

- poprzez stworzenie świata i człowieka

- dzieje Izraela

- dzieje Jezusa Chrystusa

- eklezjalnie.

Objawienie ma wymiar społeczny. Ujawnia ten wymiar stopniowo, a jego kulminacją jest Jezus Chrystus.

Kluczem hermeneutycznym w poznaniu i rozumieniu objawienia Bożego jest Jezus i Jego nauka. Poznajemy Boga przez Jezusa i w Jezusie. Objawienie jest aktem Boga, zaś po stronie człowieka właściwym aktem jest akt wiary. Są to akty korelatywne: nie ma objawienia bez wiary i wiary bez objawienia. Wiara, to pozytywna odpowiedź na objawienie.

Epistemologiczno - teologiczne funkcje objawienia.

- funkcja heurystyczna: sztuka odkrywania czegoś nowego, ukazywanie czegoś, co było nieznane

- funkcja hermeneutyczna: etap interpretowania danych zawartych w objawieniu. Objawienie samo pokazuje, jak należy rozumieć idee i zdarzenia zawarte w objawieniu i ukazuje ich sens.

- funkcja weryfikacyjna: etap potwierdzania tez teologicznych, kolejne odwołanie do objawienia, ustalenie zgodności twierdzeń z objawieniem.

Typologia prawd objawionych - systematyzacja prawd objawionych.

- odróżniamy prawdy objawione, które mogą być poznane tylko dzięki objawieniu, ale też takie, które znamy z objawienia i rozumu.

- odróżniamy prawdy objawione odnoszące się do samego Boga i Jego działania oraz prawdy zawierające normy postępowania

- odróżniamy prawdy objawione ze względu na nie same oraz prawdy objawione uzupełniające inne prawdy.

Formy obiektywizacji objawienia.

Etymologia i pojęcie „tradycji”: łac. traditio - tradere = dać, oddać, przekazać, powierzyć, pozostawić coś.

W kontekście religijnym tradycja, to przekazanie objawienia z pierwotnej formy - Pisma Świętego - w przyszły kontekst czasowy, w późniejszy, czyli kontekst eklezjalny, aż do czasu współczesnego. Kościół jest punktem docelowym, ale także narzędziem pośredniczącym w tym procesie. Tradycja gwarantuje ciągłość objawienia i wiary, ale także jego tożsamość.

- odróżniamy tradycję pojętą, jako czynność oraz tradycję pojętą jako przedmiot. Przedmiotem jest ogół zawartych w objawieniu idei, znaczeń i wartości religijnych. Jest to doktryna, nauka religijna. Przedmiotem tradycji jest więc aspekt doktrynalny i moralny.

- odróżniamy aspekt konstytutywny i hermeneutyczny. Konstytutywny określa pewien obowiązujący zakres tradycji. Hermeneutyczny polega na tym, że w ramach historycznego przekazu tradycja jest elementem interpretacji, zmienia się jej język i prawa.

Można zatem wskazać trzy podstawowe składniki pojęcia tradycji:

- proces

* traditio activa (ruch),

* traditio passiva (treść),

* traditio subiectiva (podmiot)

- sposób

* traditio realis (porządek rzeczowy),

* traditio verbalis (przekaz słowny)

- przebieg

* traditio divina (tradycja boska, mowa Boga),

* traditio apostolica (konstytuowanie tradycji),

* traditio ecclesiastica .

Typy postaw wobec tradycji.

  1. Tradycjonalizm - w ramach tej postawy funkcjonuje założenie, że historia, to proces ciągłego upadku, destrukcji pierwotnej tradycji. Jedynym wyjściem jest powrót do najstarszej tradycji i przekazanie jej do czasów współczesnych. Tradycjonalizm ignoruje historię, jako proces przemian. Konsekwencją jest fundamentalizm. Tradycjonalizm wyklucza możliwość interpretacji tradycji, bo byłaby ona jej zniekształceniem.

  2. Ewolucjonizm - historia, to proces ciągłego rozwoju i postępu. Cały proces dziejowy jest nastawiony na coraz lepsze formy. Nie ma więc potrzeby odwoływać się do tradycji. Historia sama gwarantuje nam rozwój. Ewolucjonizm neguje tradycję w imię postępu i rozwoju.

  3. Dialektyka typologiczna - (właściwa postawa). Historia dzieje się tak, że są w niej elementy postępu i rozwoju, ale także regresu. Historia jest dialektycznym sprężeniem teraźniejszości, przeszłości i przyszłości. Teraźniejszości nie da się zrozumieć inaczej, jak tylko etapu, który jest logiczną konsekwencją przeszłości, a zaraz mając świadomość teraźniejszości otwieramy się na przyszłość. Świadectwa tradycji traktujemy, jako pewne typy tradycji, tzn. są wzorami, systemami znakowymi, w których dostrzegamy treści ważne dla teraźniejszości, w świetle których lepiej rozumiemy teraźniejszość i lepiej w niej funkcjonujemy. Mamy świadomość, że owe wzorce musimy ciągle reinterpretować. Postawa dialektyczno typologiczna obowiązuje w myśleniu teologicznym.

Wiara, jako podmiotowe źródło poznania teologicznego.

Miejsce i rola wiary w poznaniu teologicznym.

Wiara jest podmiotowym źródłem, bo przedmiotowym jest objawienie. Jest źródłem podmiotowym życia religijnego. W teologii jest źródłem poznania teologicznego. W punkcie wyjścia poznania i w tworzeniu wiedzy teologicznej wiara pełni istotną rolę. W punkcie wyjścia teologia jest akceptacją treści religijnych za pośrednictwem wiary , akceptacją treści zbawienia ukazanej w objawieniu, uznanie jej za dokonaną przez Boga. Przez wiarę teolog musi też zaakceptować pewne informacje zawarte w objawieniu dotyczące natury Boga, Jego relacji do światy. W przypadku teologii wiara jest też potrzebna w systematyzacji wiedzy teologicznej. Kluczową rolę w tworzeniu tej wiedzy teologicznej odgrywają standardowe procedury naukowe, jak w każdej nauce, ale teologia w całym zarysie swojej struktury jest poznaniem zaangażowanym religijnie.

  1. Wiara jest światłem rozświecającym teologowi drogę. Na etapie tworzenia wiedzy teologicznej wiara wspiera teologa w zadawaniu pytań poznawczych. Rozum poruszony wiarą zaczyna pytać.

  2. Wiara wskazuje teologowi źródła poznania.

  3. Wiara pokazuje hierarchię źródeł.

  4. Wiara pozwala dostrzec treści, które dotąd były niezauważone.

  5. Wiara pozwala formułować tezy interpretacyjne.

Wiara stale towarzysz rozumowi, teologia jest syntezą wiary i rozumu.

Pojęcie wiary.

  1. Epistemologia słowa „wiara”:

- z greckiego - „pistis, pistein” = ufać, wierzyć

- z łaciny (yyy ablativus) - „credere” ~ „cordare” = dawać serce

- motyw miłości jest też widoczny w niemieckim słowie „glauben” = polubić, myśleć o czymś

  1. Potoczne konteksty użycia słowa „wierzyć”, używane zarówno w znaczeniu religijnym, jak i niereligijnym.

- uważać za możliwe, prawdopodobne

- sądzić, że

- uważać za prawdziwe

- ufać komuś ze względu na autorytet lub prawdopodobieństwo

( autorytet epistemiczny - ze względu na jego wiedzę,

autorytet moralny - ze względu na kwalifikacje moralne)

- mieć absolutne zaufanie do kogoś

  1. Strukturalne konteksty słowa „wierzyć”

- kontekst przedmiotowy (poznawczy)

* „wierzyć w coś” - uznawać pewien stan rzeczy.

Kontekst ten daje sprowadzić się do postaci zdaniowej: „A wierzy, P, kiedy A uznaje prawdziwość zdania P”

- konteksty podmiotowe (osobowe)

* „wierzyć komuś”, to zaufać komuś

* „wierzyć w kogoś”, to zaufać komuś, atoli jest to coś więcej, niż „wierzyć komuś”, bo znaczy obdarzyć kogoś miłością. Jest to pełniejsze.

( Nie sprowadza się ich do postaci zdaniowej, są relacją międzyosobową)

Te 3 konteksty występują zarówno w dziedzinach religijnych jak i niereligijnych.

  1. Określenie wiary.

- „wiara” (w jej ogólnym rozumieniu), to (1) uznanie czegoś za prawdę na podstawie czynników nie dających całkowitego uzasadnienia oraz (2) relacja do drugiej osoby oparta na wzajemnym rozumieniu i zaufaniu. Każdy rodzaj wiary mieści się w zakresie tej definicji. Wskazuje ona na dwa składniki. Jest syntezą podmiotowego (osobowego) i przedmiotowego (poznawczego) ujęcia wiary. Nie można ich rozdzielać.

- „wiara” (w religijnym rozumieniu), to doświadczenie i afirmacja objawiającego się Boga oraz przyjęcie treści objawienia Bożego.

Cechy wiary religijnej:

Również w tym przypadku odróżniamy ujęcie przedmiotowe i podmiotowe. Podmiotowe ujęcie w języku wary religijnej, to „fides quae creditur” - ogół przedmiotowo rozumianych prawd religijnych, które przyjmujemy aktem wiary. Ujęcie przedmiotowe -„fides qua creditur” - wiara, przy pomocy której wierzymy.

To ujęcie ma różne wymiary:

Wiara nie jest tylko emocjonalną postawą człowieka wobec Boga. Wymiar poznawczy, to DOŚWIADCZENIE Boga, jako realnie istniejącego. Wiara łączy się z UZASADNIENIEM tego, że Bóg istnieje. Zawiera element ROZUMIENIA. Akt wiary zakłada stałą obecność rozumu..

Zachodzi między Bogiem i człowiekiem. Wierzyć, to powierzyć się Bogu, zaufać Mu, a potem znaleźć w Nim oparcie i nadzieję. Wiara jest więc źródłem nadziei i miłości, atoli zakłada wolną decyzję człowieka.

Polega on na tym, że akt wiary zakłada udział łaski Bożej.

Jest historyczna, bo jest przyjęciem historii zbawienia, objawienia Bożego. Jest uznaniem historycznego porządku religijnego, jest akceptacją faktów historiozbawczych. Podmiot wiary - człowiek - jest istotą dziejową.

Wymiar społeczny polega na tym, że wiara zawsze dokonuje się w ramach wspólnoty, tworzy ją. We wspólnocie znajduje świadectwo i jest przekazywana.

Relacja wiary do rozumu, wiedzy i poznania.

Relacja między wiarą, a rozumem, poznaniem i wiedzą jest dwustronna. Ma charakter zwrotny.

  1. W jakim znaczeniu rozum ludzki potrzebuje wiary?

    1. naturalnej:

- rozum ludzki zakłada obecność wiary naturalnej. Rozum ludzki, który dostarcza naturalnej wiedzy o świecie. Zakłada milcząco pewne pierwotne zaufanie do rzeczywistości. Jest to pewna intuicyjna wiara w to, że rzeczywistość jest racjonalna

- ten sam rozum ludzki zakłada też, że sam jest zdolny poznać rzeczywistość, opisać ją i wyjaśnić. Rozum ufa sam sobie.

- w każdym poznaniu ludzkim w punkcie wyjścia przyjmuje się dorobek dotychczasowej tradycji poznawczej. Dorobek ten traktuje się jako wiarygodny

- w poznaniu formułuje się hipotezy poznawcze. Przyjmuje się wtedy, że są one trafnie sformułowane.

    1. religijnej:

bezpośrednio rozum nie potrzebuje wiary religijnej, atoli ów rozum jest świadomy swoich granic poznawczych, że istnieje rzeczywistość, która przekracza jego granice, jest więc przynajmniej hipotetycznie otwarty na Boga. Rozum potrzebuje horyzontu przekraczającego swoje granice.

  1. W jakim znaczeniu wiara religijna potrzebuje rozumu?

Pojawiły się stanowiska, że wiara jest poza rozumem (Tertulian), ale ale ale wbrew temu oświeceniowemu stanowisku obecnie głosi się, że wiara nie jest możliwa bez udziału rozumu. Wiara potrzebuje rozumu na wiele sposobów:

    1. Funkcja heurystyczna - rozum jest obecny w heurystycznej strukturze aktu wiary, czyli w tej, w której człowiek otwiera się na transcendencję. Rozum podsuwa człowiekowi przekonanie o niesamodzielności świata

    2. Funkcja hermeneutyczna - rozum jest narzędziem, przy pomocy którego poznajemy treść prawd wiary, interpretujemy i rozumiemy to, w co wierzymy.

    3. Funkcja weryfikatywna - rozum pozwala nam potwierdzić prawdziwość wiary. Nie sprawdzamy wiary, tylko chcemy potwierdzić ją. Weryfikujemy, nie falsyfikujemy. Budujemy argumenty za istnieniem Boga.

    4. Rozum przenosi wiarę do życia.

Przedmiot i cel poznania teologicznego.

Metodologowie nie są zgodni, co do koncepcji przedmiotu teologii. Istnieje klasyczna koncepcja i nieklasyczne koncepcje przedmiotu teologii. Klasyczna koncepcja przedmiotu teologii jest teocentryczna - przedmiotem teologii jest Bóg i sprawy z Bogiem związane. Bóg jest materialnym przedmiotem teologii, a formalnym jest Objawienie i wiara. Teologia traktuje o Bogu odwołując się do Objawienia przy pomocy rozumu.

Nieklasyczne koncepcje przedmiotu teologii:

  1. Przedmiotem teologii jest objawienie w postaci ksiąg świętych religii i tradycji.

  2. Przedmiotem teologii jest wiara i zbiór jej prawd.

  3. Tradycja jest nauką o człowieku, jego otwartości na transcendencję.

Każda z tych definicji jest częściowo prawdą. Trza je połączyć.

Cel poznania teologicznego:

  1. Cel przedmiotowy: systematyczne, krytyczne wyjaśnienie prawd wiary. Jest realizowany w ramach różnych poddyscyplin.

  2. Cel podmiotowy: pogłębienie kultury wiary (wiara ma być krytyczna, mieć swój język).

Metoda poznania teologicznego.

Także tu występuje niejednoznaczność. Teologia chrześcijańska wypracowała ogólny schemat swojej metody badawczej.

Schemat integralnej metody teologii:

  1. Heurystyka źródeł: należy wydobyć ze źródeł główne elementy i analizować je.

  2. Analogia wiary: prawdy wiary mają relacje z innymi prawdami wiary. Musi je pokazać teolog.

  3. Racjonalno - systematyczne opracowanie prawd wiary (dotychczas zgromadzonego materiału):

- spójność prawd wiary z rozumem

- ustosunkowanie się do języka religijnego i wykazanie jego logiczności

- spójność prawd wiary z prawdami naukowymi

- systematyzacja zdobytej wiedzy

- konfrontacje dotychczasowych ustaleń z ujęciami i koncepcjami teologicznymi pozostałych wyznań chrześcijańskich

- praktyczna aplikacja teoretycznej wiedzy teologicznej.

A za to, że to już koniec trzy raz chwała Panu ! ! !

ogólna metodologia nauk

Ogólna Metodologia Teologii z elementami Ogólnej Metodologii Nauk Skrypt na podstawie wykładów Pewnego Księdza

Sportowy i Opiekun Sali Spotkań Strona 16

Ogólna Metodologia Teologii z elementami Ogólnej Metodologii Nauk

yyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatoliyyyyyatolizxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnm



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Elementy metodologii nauk humanistycznych
Erystyka, Logika i ogólna metodologia nauk
logika odcinek 4 , Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok 1, semestr 2, Logika,
Ogólna metodologia nauk, Studia dalekowschodnie, Rok I semestr II, Metody i techniki badań społeczny
Ogólna metodologia nauk, zagadnienia
Wykład 5 Elementy logiki i metodologii nauk
logikaeee, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok 1, semestr 2, Logika, semioty
LOGIKA I OGÓLNA METODOLOGIA NAUK, Logika i ogólna metodologia nauk
Metodologia nauk społecznych z elementami logiki, Etnologia, etnoświry rok2
Logika, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok 1, semestr 2, Logika, semiotyka
Erystyk1, Logika i ogólna metodologia nauk
Erystyka, Logika i ogólna metodologia nauk
NAZWY praca, Logika i ogólna metodologia nauk
W jaki sposób zapanować nad myślami i decyzjami drugiej osoby, Logika i ogólna metodologia nauk
ogolna metodologia nauk prof dr hab e nieznanski
Logika2, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok 1, semestr 2, Logika, semiotyka
Elementy metodologii nauk humanistycznych

więcej podobnych podstron