Sauna fińska jako proces wzmacniania zdrowia

„Badania archeologiczne na terenach Europy, Azji, Ameryki Północnej i Środkowej dowo­dzą, że już od epoki kamiennej człowiek stosował naprzemienne bodźce w postaci ciepła i zimna. Najstarszy opis urządzenia, które było zbliżone do współczesnej sauny pochodzi z 430 r.p.n.e. Scytowie urządzali cieplne kąpiele w namiotach. Także Słowianie w czasach plemiennych używali drewnianej łaźni z kamiennym piecem” (Marszałek i Szapałow 2002).

Zdjęcie 1. Sauna wykonana jest z drewna odpornego na wysoką temperaturę i wilgotność (www.lazienkowy.pl/obrazki/01060/ekomp1.jpg)

Odnowa biologiczna ma bezpośredni wpływ na organizm. U sportowców obciążenia nie zawsze są dostosowane do sprawności psychofizycznej. Występuje duże prawdopodobieństwo urazów, co dalej może prowadzić do uszkodzenia aparatu ruchu, wiąże się to z przerwaniem procesu treningowego. „Odnowa biologiczna, obok treningu sportowego i prawidłowego odżywiania, to jeden z trzech czynników, który jest podstawą w każdej dyscyplinie i gwarantuje zdolność do kolejnego wysiłku fizyczne. Zabiegi powinny być dobierane w sposób szczególny. Kąpiel w saunie to zintegrowanie przegrzewania ciała za pomocą gorącego powietrza, krótkiego wpływu dużej wilgotności i pola elektrycznego oraz ochładzanie ciała w zimnym basenie. Właściwości sauny fińskiej poznane już zostały ponad 2 tysiące lat temu, rozgłos na temat jej właściwości obiegł świat dopiero po 1930 roku. Przyczyną owej popularności stały się sukcesy fińskich sportowców: Ville Triola, lekkoatleta, biegacz długodystansowy oraz Paavo Nurmi, 9-krotny mistrz olimpijski, lekkoatleta. W Polsce sauna nie jest nowością, która pojawiła się niedawno, wcielenie jej w zakres zabiegów leczących ciepłem jest odnowieniem słowiańskiego bardzo dawnego systemu hartowania organizmu. Najstarsze obyczaje stosowania sauny gwarantują drogocenność metod, które były wypracowywane przez całe lata, sprawdzając się w rozmaitych przypadkach. Oczywiste staje się, że jedynie właściwe korzystanie z tego rodzaju zabiegu umożliwi nam uzyskanie maksimum pozytywnego rezultatu. Niestety, wśród korzystających z tego zabiegu jest ogrom ludzi, który popełnia tak wiele błędów, w takich wypadkach należy poddać wątpliwości pozytywny wpływ działania sauny na organizm (Giermek 2000, Marszałek i Szapałow 2002, Szamański 1975, Trojnacka 2008).

Saunę fińską stosuje się w kosmetyce, lecznictwie, ale co najważniejsze w odnowie biolo­gicznej dla szybkiego wyregulowania procesów fizjologicznych, po obciążających nasz organizm wysiłkach fizycznych. Większość sportowców uważa saunę fińską za jeden z podstawowych zabiegów przy odnowie biologicznej organizmu, pod warunkiem, ze jest stosowania według ściśle określonych zasad. Niestosowanie się do zasad przebywania w saunie fińskiej może doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia sportowca, jak również wpłynąć na zmniejszenie wydolności i obniżenie wcześniej osiąganych wyników. Sportowcy często stosują zabiegi w saunie fińskiej przed wyjazdami, gdzie klimat jest cieplejszy, wilgotniejszy lub bardziej obciążający niż ten, w którym trenują lub po prostu dla szybkiego zbicia wagi, w sportach, gdzie do określonej kategorii dzieleni są według masy ciała. Tak dużo dzisiaj mówi się o normach dotyczących przegrzewania w saunie fińskiej, po to by zapobiegać negatywnym skutkom przebywania w obciążających jej warunkach. W momencie zbyt długiego przegrzewania może dojść do nadmiernego odwodnienia, co w konsekwencji może spowodować poważne powikłania fizjologiczne. Żeby warunki korzystania z sauny fińskiej były spełnione, proporcje temperatury i wilgotności muszą być odpowiednie, suma temperatury (w stopniach Celsjusza) i wilgotności (w procentach) nie będzie przekraczała łącznej sumy 110. Mianowicie, jeżeli temperatura w pomieszczeniu wynosi 70°C to wilgotność powinna wynosić 40%.

W tym celu w kabinie sauny fińskiej umieszcza się wiadro z wodą, do którego można dodać olejki zapachowe - inhalacja, łyżkę do polewania, termometr i higrometr - urządzenie służące do pomiaru wilgotności (Magiera i Walaszek 2003, Mika 1989).

.
.

Zdjęcie 2. Wiadro z wodą i olejkiem terapeutycznym do polewania rozgrzanych kamieni (www.lfosn.org.pl/.../klip_20art/tn_wiadro.jpg)

Gorące powietrze, które jest absorbowane przez nasz organizm wpływa w największej mierze na układ krążenia. Ciepło rozszerza naczynia krwionośne, tym samym otwiera połączenia tętniczo-żylne. Co za tym idzie przy niskim ciśnieniu tętniczym następuje wzrost a przy podwyż­szo­nym i normalnym jego obniżenie. Głównymi czynnikami działającymi na korzystającego z zabiegów w saunie fińskiej jest ciepło w kabinie, okresowa zmiana wilgotności, w skutek polania wodą kamieni na piecu, zimno w fazie schładzania w basenie po wyjściu z kabiny, wielokrotna zmiana powyższych czynników podczas całego zabiegu, składającego się z kilku wejść oraz zmiana natężenia pola elektrycznego następującego po zmianie wilgotności. Zmiany fizjologiczne podczas każdej fazy sumują się i dają określony efekt. Sauna fińska zwiększa wydzielanie gruczołów dokrewnych, pobudza układ odpornościowy, tworząc barierę ochronną pomiędzy otoczeniem a naszym ciałem. Ruchomość stawów staje się większa, wszelkie zrosty stają się elastyczne. Jeżeli chodzi o walory kosmetyczne to oczyszcza skórę z najbardziej powierzchownej warstwy, jaką jest nabłonek, pobudza warstwę rozrodczą skóry przyspieszając jej regenerację, pobudza gruczoły potowe. Przekrwienie i usprawniona praca serce przyspiesza wszelkie procesy metaboliczne mające miejsce na poziomie komórkowym, w skórze i mięśniach. Korzystanie z sauny fińskiej reguluje poziom ciśnienia w początkowych stadiach choroby nadciśnieniowej. Zabiegi tego rodzaju powodują lepsze wysycenie tlenem krwi, szybsze usuwa­nie zbędnych produktów przemiany materii, hartują nasz organizm zwiększając odporność. Jeżeli będziemy stosowali saunę fińską regularnie, zapobiegniemy wszelkim infekcjom, poprawimy wygląd skóry i będziemy cieszyli się dobrym samopoczuciem (Chojnicka-Szawłowska i Szawło­wski 1994, Klonocziwcz i Kozłowski 1970, Straburzyńska-Lupa i Straburzyński 1997).

Warunki korzystania z sauny fińskiej zależą od skuteczności termoregulacji, wieku, wydolności układu krążenia, płci, wydolności układu oddechowego. Dla porównania różnic wynikających z aspektu geograficznego dodam, że w Niemczech stosuje się dużą temperaturę i niską wilgotność, natomiast w Turcji odwrotnie. Sauna fińska ma istotny wpływ na gruczoły dokrewne, w szcze­gólności na nadnercza. Zwiększa pojemność życiową płuc, objętość oddechową, wentylację minu­tową. Poprawia elastyczność torebek stawowych i przede wszystkim wpływa na rozluźnienie mięśni szkieletowych i reguluje funkcje układu sercowo naczyniowego (Brzostek i wsp. 2007).

---