USTRÓJ ORGANÓW

OCHRONY PRAWA

ROK II - SEMESTR III

UNIWERSYTET ŚLĄSKI - WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI

TRYBUNAŁY

- są to organy orzekające (tak jak sądy) jednakże posiadają pewne szczególne zadania i kompetencje

- pojawiły się w Konstytucji po stanie wojennym w marcu 1982 r. w formie nowelizacji (jako odprysk postulatów pierwszej Solidarności)

- ustawa o Trybunale Konstytucyjnym powstała w kwietniu 1985 r.

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

(ustawa o Trybunale konstytucyjnym z dnia 1 sierpnia 1997 r.)

SIEDZIBA: Warszawa

ZADANIA

- organ władzy sadowniczej

- kontrola konstytucyjności prawa pod względem materialnym i formalnym, abstrakcyjnym i konkretnym

- orzeka w sprawach

a) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucja

b) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi

c) zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami

d) skargi konstytucyjnej

e) sporów kompetencyjnych miedzy centralnymi organami państwa tj zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych

g) na wniosek prezydenta zgodność ustawy i umowy międzynarodowej z konstytucją przed podpisaniem

h) na wniosek Marszałka stwierdza przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta

i) odpowiedzi na pytania prawne sądów co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją

j) funkcja sygnalizacyjna - przedstawianie informacji o lukach i uchybieniach w prawie

SKŁAD:

- 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez Sejm - kadencja 9 lat

WYBÓR SĘDZIÓW

- wymogi: wybitna wiedza i umiejętności prawnicze; kwalifikacja sędziego SN lub NSA

- prezesa i w-ce prezesa powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych mu przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego

- kandydatów przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu

- uchwała Sejmu w sprawie wyboru sędziego TK zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej polowy ogólnej liczby posłów

- ponowny wybór do składu TK jest niedopuszczalny

ODWOŁANIE SĘDZIEGO TK

- zrzeczenie się stanowiska przez sędziego

- śmierć

- stwierdzenie orzeczeniem lekarskim trwałej niezdolności do wykonywania zawodu z powodu choroby, ułomności lub upadku sił

- skazanie prawomocnym wyrokiem sadowym

- prawomocne orzeczenie dyscyplinarne o skazaniu na karę usunięcia ze stanowiska sędziego TK - akt stwierdzający wygaśnięcie mandatu Prezes TK przekazuje Marszałkowi Sejmu

ORGANY TK

1. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego

- Zgromadzenie Ogólne tworzą sędziowie TK

- W ZO maja prawo wziąć udział: Prezydent, Marszałkowie, Premier, Prezes NIK, Prezes SN, Prezes NSA, Minister Sprawiedliwości, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka

- Podejmuje uchwały jeżeli bierze w nim udział co najmniej 2/3 sędziów TK w tym prezes lub w-ce prezes TK - Przewodniczącym Zgromadzenia jest prezes lub w-ce prezes TK

- Uchwały zapadają większością głosów - Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego - uchwalanie regulaminu TK

- wybór kandydatów na prezesa i w-ce prezesa TK

- ustosunkowuje się do wniosku prezesa TK o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko sędziemu TK - uchwalanie statutu Biura TK

- uchwalanie projektu dochodów i wydatków TK

- zatwierdzanie informacji o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa TK

2. Prezes Trybunału Konstytucyjnego

- reprezentuje TK na zewnątrz

- zwołuje Zgromadzenie Ogólne co najmniej raz w roku - przewodniczy Zgromadzeniu Ogólnemu

- wykonuje wyroki TK ogłoszone w organie publikacyjnym

- informuje Zgromadzenie Ogólne o wszystkich ważnych wydarzeniach dotyczących TK i jego sędziów

SKŁADY ORZEKAJĄCE

1. pełny skład (co najmniej 9 sędziów) - spory kompetencyjne

- stwierdzenie przeszkód w sprawowaniu urzędu przez prezydenta - zgodność z Konstytucja celów i działalności parku politycznych

- na wniosek Prezydenta zgodności ustawy lub umowy międzynarodowej z konstytucja przed jej podpisaniem - sprawy o szczególnej zawiłości

2. skład 5 sędziów

- zgodność ustaw i ratyfikowanych umów międzynarodowych z konstytucja - zgodność ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi

3. skład 3 sędziów

- zgodność innych aktów normatywnych wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucja - zażalenia na odmowę nadania biegu wnioskom

- wyłączenie sędziego

POSTĘPOWANIE PRZED TRYBUNAŁEM

- wszczęcie postępowania: wniosek, skarga konstytucyjna, pytanie prawne

- Trybunał orzekając jest związany granica wniosku, skargi lub pytania prawnego

- Obowiązek zbadania wszystkich istotnych okoliczności w celu wszechstronnego wyjaśnienia sprawy

- W sprawach nie uregulowanych w ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego

- Możliwość wyłączenia jawności postępowania z uwagi na bezpieczeństwo lub interes państwa

- W rozprawie udział wnioskodawcy jest obowiązkowy, bierze w niej udział także Prokurator Generalny gdy TK orzeka w pełnym składzie, jeżeli nie jest to pełny skład może to być Prokurator Prokuratury Krajowej

- Z przebiegu postępowania protokolant sporządza protokół

- Orzeczenie wydawane jest po niejawnej naradzie sędziów składu orzekającego - Orzeczenia zapadają większością głosów

- Trybunał zobowiązany jest nie później niż w ciągu 1 miesiąca od wydania orzeczenia sporządzić jego uzasadnienie w formie pisemnej podlegające podpisaniu przez sędziów składu orzekającego

- Orzeczenia Trybunału wykonuje Prezes Trybunału przy pomocy biura - Wyroki podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP

- Orzeczenia TK są ostateczne i nie ma możliwości ich zaskarżenia, można natomiast złożyć wniosek o wznowienie postępowania

- Koszty postępowania przed Trybunałem ponosi Skarb Państwa

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

- zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub pozbawienie wolności sędziego TK wyraża Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego

- Prezes TK niezwłocznie informuje Zgromadzenie Ogólne o zatrzymaniu sędziego i zajętym przez siebie stanowisku - Przed podjęciem uchwały w sprawie Trybunał wysłuchuje wyjaśnień sędziego

- Uchwała zapada większością 2/3 głosów sędziów TK Zgromadzenia Ogólnego ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA

1. sędzia odpowiada dyscyplinarnie za

- naruszenie przepisów prawa uchybienie godności swojego urzędu

- inne nieetyczne zachowania mogące podważyć jego zaufanie

2. kary dyscyplinarne

- upomnienie

- nagana

- usuniecie ze stanowiska sędziego TK

3. postępowanie dyscyplinarne

- I instancja - skład 5 sędziów Trybunału

- II instancja - pełny skład Trybunału

- Od orzeczenia dyscyplinarnego nie przysługuje kasacja

TRYBUNAŁ STANU

(ustawa o Trybunale Stanu z dnia 26 marca 1982 r.)

SIEDZIBA: Warszawa

SKŁAD:

- przewodniczący + 2 zastępców

- 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu - przewodniczącym Trybunału jest I Prezes SN

- Trybunał wybierany na I posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji (zachowuje kompetencje do czasu wyboru nowego składu Trybunału Stanu)

- wymogi

a) zastępcy przewodniczącego oraz co najmniej 50 % członków TS powinno mieć kwalifikacje sędziowskie

b) reszta: obywatel polski, niekarany, pełnia praw obywatelskich, nie zatrudniony w organach administracji państwowej

ZADANIA

- orzeka o odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących stanowiska państwowe określone w ustawie (podmiotowy zakres odpowiedzialności)

a) prezydent, członkowie Rady Ministrów, prezes NIK, prezes NBP, Naczelny Wódz, członkowie KRRiTV, posłowie i senatorowie, osoby którym Premier powierzył kierowanie ministerstwem lub urzędem centralnym - rozstrzyga o odpowiedzialności karnej w przypadku popełnienia przestępstwa

- Prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną i karną przed Trybunałem WŁAŚCIWOŚCI ODPOWIEDZIALNOŚCI

- odpowiedzialność konstytucyjna

a) odnosi się do wszystkich organów ponoszących odpowiedzialność przed TS

b) obejmuje czyny którymi w/w osoby w zakresie swojego urzędowania lub w związku z zajmowanym stanowiskiem w sposób zawiniony naruszyły Konstytucje lub inna ustawę

- odpowiedzialność Karna - może być wyłączna w stosunku do Prezydenta i łączona z odpowiedzialnością konstytucyjna w stosunku do innych organów

- prezydent ponosi odpowiedzialność karną jedynie przed TS

POCIĄGNIĘCIE DO ODPOWIEDZIALNOŚCI

- prawo pociągnięcia do odpowiedzialności posiada wyłącznie Sejm

- prawo wniesienia wstępnego wniosku o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może być złożony do Marszałka Sejmu przez 1/4 ogólnej liczby członków Sejmu i Senatu (140)

- prawo wniesienia wniosku wstępnego do Marszałka wobec innych osób: prezydent ,komisja sejmowa, 115 posłów - Marszałek Sejmu kieruje wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej

- Komisja występuje do Zgromadzenia Narodowego z wnioskiem o postawienie w stan oskarżenia bądź pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej po wcześniejszym rozpoznaniu sprawy

- Sejm podejmuje uchwałę - Marszałek przesyła ją Przewodniczącemu Trybunału - uchwała stanowi akt oskarżenia - Uchwale Sejm podejmuje

a) w przypadku prezydenta - większość 2/3 głosów ogólnej liczby członków Zgromadzenia Narodowego

b) w przypadku innych osób - Sejm większością 3/5 ustawowej liczby posłów

- Podejmując uchwale o postawienie w stan oskarżenia prezydenta Zgromadzenie Narodowe wybiera spośród członków Zgromadzenia 2 oskarżycieli mających kompetencje sędziowskie

- Uchwała o pociągnięciu do odpowiedzialności stanowi wniosek o uchylenie immunitetu

POSTĘPOWANIE PRZED TS

- w postępowaniu przed TS i Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej stosuje się odpowiednio przepisy KPK - nie stosuje się przepisów o powództwie cywilnym

- TS rozpatruje sprawę w granicach określonych w uchwale Zgromadzenia Narodowego lub Sejmu - biegli i świadkowie są zwolnieni z mocy prawa z obowiązku zachowania tajemnicy państwowej

- okres przedawnienia ścigania przestępstw przed TS stanowi 10 lat (chyba że czyn stanowi przestępstwo dla którego przewidziany jest dłuższy okres przedawnienia)

- fakt nie sprawowania już urzędu nie zwalnia od odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej - TS orzeka dwuinstancyjnie

a) I instancja: I Prezes + 4 członków

b) II instancja: I Prezes + 6 członków

c) Poza rozprawa główna orzeka w składzie: prezes + 2 członków

- TS może poprzestać na stwierdzeniu winy oskarżonego i nie musi oskarżonego karać

- w sprawach nie uregulowanych regulaminem stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w SN - wykonywanie wyroków należy do sądu Wojewódzkiego w Warszawie

ORGANY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

NACZELNY sąd ADMINISTRACYJNY

(ustawa o Naczelnym Sadzie Administracyjnym z dnia 11 maja 1995 r.)

SIEDZIBA

- Warszawa i ośrodki zamiejscowe tworzone dla 1 lub kilku województw

ORGANIZACJA

- prezydent w drodze rozporządzenia ustala strukturę organizacyjną i regulamin

- prezydent w drodze rozporządzenia po zasięgnięciu opinii Ministra Sprawiedliwości, tworzy i znosi ośrodki zamiejscowe, określa ich siedziby oraz własność miejscową i rzeczową

- podział na izby

a) Finansowa: cła, podatki, świadczenia pieniężne, ceny, opłaty, stawki taryfowe, budżet, prawo dewizowe, papierów wartościowych, bankowość, instytucje ubezpieczeniowe, egzekucja świadczeń pieniężnych

b) Ogólnoadministracyjna: budownictwo, nadzór budowlany, planowanie przestrzenne, gospodarka wodna, ochrona środowiska, działalność gospodarcza, rolnictwo i leśnictwo, zatrudnienie, ustrój samorządu terytorialnego, gospodarka gruntami, prywatyzacja mienia, obrona kraju, sprawy wewnętrzne

- Sad w Warszawie dzieli się na wydziały tworzone na podstawie kryteriów rzeczowo-problemowych

- działa w nim Biuro Prezydialne i Biuro Orzeczeń

- organy kolegialne: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu; Kolegium Sądu

ORGANY KOLEGIALNE

1. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu - tworzą je sędziowie sądu

- rozpatruje i opiniuje sprawy przedłożone przez Prezesa Sadu

- przedstawia Krajowej Radzie Sadownictwa kandydatów na sędziów Sadu

- wyraża zgodę w sprawie kandydatów na stanowiska Prezesa i w-ce prezesów Sądu - opiniuje projekt utworzenia lub likwidacji izby

2. Kolegium Sadu

- organ opiniodawczy i doradczy Prezesa Sądu

SKŁAD

- Prezes, wiceprezesi, prezesi izb, prezesi ośrodków zamiejscowych, sędziowie

- Wymogi: obywatelstwo, pełnia praw obywatelskich, nieskazitelny charakter, wyższe studia, 35 lat, staż 10 lat, wysoki poziom wiedzy w dziedzinie administracji

- Prezesa i w-ce prezesów NSA powołuje Prezydent spośród kandydatów przedstawionych mu przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA na 6 letnia kadencje

ZADANIA

- wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę wykonywania administracji publicznej

- udziela odpowiedzi na pytania prawne przedstawione przez samorządowe kolegia odwoławcze

- rozstrzyga spory o właściwości miedzy organami samorządu terytorialnego a terenowymi organami administracji rządowej

- orzeka w sprawach skarg na

a) decyzje administracyjne

b) akty nadzoru nad działalnością organów samorządu terytorialnego

c) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym na które służy zażalenie

d) skargi za bezczynność organów

ŚRODKI REAKCJI

- uchyla decyzje lub postanowienia w całości lub części, stwierdza nieważność ,stwierdza niezgodność z prawem - uwzględnienie skargi: wyrok przyznający, stwierdzający albo uznający uprawnienie lub obowiązek

- zobowiązanie organu administracji publicznej do działania - nieuwzględnienie skargi: oddalenie skargi

POSTĘPOWANIE PRZED SADEM

- wszczęcie postępowania na podstawie skargi wniesionej przez uprawniony podmiot (każdy kto ma w tym interes prawny) - skargę można wnieść po wyczerpaniu środków odwoławczych i wezwaniu organu do usunięcia naruszenia prawa (30 dni) - od skargi pobiera się wpis

- sąd nie jest związany granicami skargi

- orzeczenia zapadają w składzie 3 sędziów bądź 7 (3 z każdej z izb + przewodniczący)

- w składzie 7 osobowym podejmuje uchwały dotyczące spraw zawierających wątpliwości prawne INNE

- o działalności sądu i sprawach wynikających z tej działalności Prezes Sądu informuje prezydenta

SĄD NAJWYŻSZY

(ustawa o Sądzie Najwyższym z dnia 20 września 1984 r.)

SIEDZIBA:

Warszawa

SKŁAD

- I Prezes SN

- Prezesi i sędziowie SN w liczbie ustalonej przez Prezydenta na wniosek KRS (ok. 70)

POWOŁYWANIE SĘDZIÓW SN

- wymogi: obywatelstwo, pełnia praw obywatelskich, nieskazitelny charakter, studia prawnicze, aplikacja, egzamin, 10 letni staż pracy, wysoki poziom wiedzy prawniczej i doświadczenie zawodowe

- I prezes SN - powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN - kadencja 6 lat

- Sędziów SN powołuje Prezydent na wniosek Krajowej Rady Sadownictwa

ODWOŁANIE SĘDZIEGO SN:

- śmierć

- zrzeczenie się stanowiska

- trwała niezdolność do wykonywania zawodu z powodu choroby, ułomności lub upadku sił - przekroczenie 65 lat życia

- jeżeli z powodu choroby i płatnego urlopu dla poratowania zdrowia nie pełnił służby nieprzerwanie przez okres dłuższy niż 1 rok

- prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby sędziowskiej

- prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu praw publicznych lub zakazu zajmowania stanowiska sędziego

WŁAŚCIWOŚCI

- naczelny organ sądowy RP

- sprawuje nadzór nad działalnością wszystkich sądów w zakresie orzekania - nie podlega jej nadzorowi sąd administracyjny

- rozpatruje sprawy w zakresie przekazanym szczególnymi przepisami

- zapewnia prawidłowość i jednolitość wykładni prawa i praktyki sądowej w dziedzinach poddanych jej właściwości

ZADANIA

- środki korygujące - gdy możliwa jest korekta orzeczeń (wpływa na rozstrzygnięcie w danej sprawie) środki profilaktyczne - wpływ na rozstrzygnięcia w różnych sprawach

- rozpoznawanie nadzwyczajnych środków odwoławczych od orzeczeń sądowych: kasacja, wznowienie - rozpoznawanie na mocy przepisów szczególnych rewizji nadzwyczajnych

- odpowiedzi na pytania prawne zadawane przez sądy (na tle określonej sprawy lub praktyki sądów SN podejmuje uchwały będące zasadami prawnymi)

- wydaje zbiór swoich orzeczeń zawierających rozstrzygnięcia ważniejszych zagadnień prawnych oraz uchwał wpisanych do księgi zasad prawnych

- stwierdza ważność wyborów do Senatu i Sejmu, Prezydenta oraz ważność referendum

PREZES SN

- stoi na czele SN i kieruje jego pracami

- wykonuje czynności administracyjne w stosunku do SN - informuje Sejm o działalności SN

- występuje do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności z konstytucja aktu normatywnego - wnosi rewizje nadzwyczajne od prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie w sprawie

- wyznacza terminy posiedzeń składu połączonych izb, Zgromadzenia Ogólnego i Kolegium SN

ORGANY KOLEGIALNE SN

1. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego

- omawianie raz do roku informacji przedstawianych przez I prezesa o działalności SN i o istotnych problemach w orzecznictwie

- przedstawianie Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziów SN 2. Zgromadzenie Sędziów Izb SN

- omawianie raz do roku informacji przedstawianych przez prezesa izby co do działalności izby i problemach w orzecznictwie

- wybór na 1 rok 2 członków oraz 1 zastępcy do Kolegium SN 3. Kolegium SN

- skład: I prezes, prezesi, dyrektor Biura Orzecznictwa, Dyrektor Biura Prezydialnego, wybrani przez zgromadzenia izb sędziowie SN

- opiniowanie kandydatów na sędziów SN i kandydatów na stanowiska kierownicze w izbach i biurach - omawianie projektów informacji składanych Sejmowi, Prezydentowi i KRS

W SN CZYNNE SA

- Biuro Orzecznictwa - działy: cywilny, karny, administracyjny, pracy i ubezpieczeń społecznych, legislacji ,skarg i wniosków - Biuro Prezydialne - zespoły: ogólny, spraw pracowniczych, finsowo-budżetowy, gospodarczy

- Biuro Nadzoru Pozainstancyjnego - w Izbie Wojskowej

PODZIAŁ NA IZBY (zakresy nadzoru orzecznictwa sadowego prowadzonego przez izby)

- Administracyjna, pracy i ubezpieczeń społecznych - nadzór z zakresu spraw: prawa pracy, wynalazczych, ubezpieczeń społecznych, skargi na decyzje administracyjne

- cywilna - sprawy cywilne i gospodarcze

- karna - sprawy karne do właściwości sądów powszechnych

- wojskowa - sprawy karne do właściwości sądów wojskowych

- (izby dzielą się na wydziały na podstawie kryteriów terytorialnych i rzeczowo-problemowych)

ŚRODKI NADZORU SN

- środki nadzoru instancyjnego - dotyczą wyłącznie orzecznictwa sądów wojskowych

- środki nadzoru pozainstancyjnego - dotyczą pozostałych sądów

ZASADY PRAWNE

- jeżeli SN chce podjąć uchwałę która ma się stać zasadą prawną to moc tej zasady musi ustanowić dla tej uchwały inną uchwałą jeżeli SN orzeka w skłamie 7 sędziów

- jeżeli SN orzeka w pełnym składzie, składzie połączonych izb lub składzie całej izby podjęte uchwały mają charakter zasady prawnej wiążącej dla wszystkich sądów powszechnych.

- Do podjęcia uchwały wymagana jest obecność co najmniej 2/3 sędziów każdej z izb

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA

- za przewinienia służbowe i uchybienia godności urzędu sędzia SN odpowiada dyscyplinarnie - sędzia odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska

- wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego mogą złożyć: I prezes SN lub Kolegium SN - orzekanie dwuinstancyjne w sprawach dyscyplinarnych

a) I instancja: Sąd Dyscyplinarny

b) II instancja: Wyższy Sąd Dyscyplinarny

- kary: upomnienie, nagana, usuniecie ze stanowiska, wydalenie ze służby sędziowskiej

SADY POWSZECHNE

(ustawa prawo o ustroju sądów powszechnych z dnia 20 czerwca 1985 r.)

I SADY

ZADANIA

- rozstrzygają sprawy z zakresu prawa: karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, pracy i ubezpieczeń społecznych - sądami rzeczowo właściwymi w I instancji są sady rejonowe

- skład sądów powszechnych: prezes, w-ce prezes, sędziowie (udział ławników ludowych) - rozpoznają i rozstrzygają sprawy kolegialnie w postępowaniu jawnym

- nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania sprawuje sąd Najwyższy

ORGANIZACJA

- sądy powszechne: rejonowe, wojewódzkie, apelacyjne

- sądy rejonowe: dla jednej lub większej ilości gmin w granicach tego samego województwa - sądy wojewódzkie: dla jednego lub kilku województw

- sądy apelacyjne: dla okręgu kilku województw

- sady dzielą się na wydziały: cywilny i karny (sąd wojewódzki jeszcze na cywilny i karny I i II instancji) - Minister Sprawiedliwości tworzy w sądach rejonowych i wojewódzkich jednostki organizacyjne

a) sąd gospodarczy

b) sąd pracy i ubezpieczeń społecznych

c) sądy rodzinne - sprawy prawa rodzinnego i opiekuńczego, nieletnich, do osób uzależnionych od alkoholu

d) sąd antymonopolowy (sad wojewódzki w Warszawie)

e) sąd rejestrowy fundacji (sąd wojewódzki w Warszawie)

ORGANY SĄDÓW

- sąd rejonowy - prezes sądu

- sąd wojewódzki - prezes, zgromadzenie ogólne sędziów, kolegium sądu wojewódzkiego

- sąd apelacyjny - prezes, zgromadzenie ogólne sędziów, kolegium sądu apelacyjnego MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI:

- sprawuje zwierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów osobiście, przez właściwe organy lub wyznaczone osoby

- ma prawo wglądu w czynności sądów, może żądać wyjaśnień oraz usunięcia uchybienia - może uchylać zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem

- tworzy i znosi: ośrodki i wydziały zamiejscowe, jednostki organizacyjne,

- powołuje prezesów i w-ce prezesów sądów powszechnych

- ustala regulamin określający tryb wewnętrznego urzędowania sądów

- ustala coroczna liczbę wolnych stanowisk dla poszczególnych sądów

PREZES SĄDU

- kadencja 4 lata - nie może być powołany ponownie jeżeli zajmował to stanowisko przez kolejne 2 lata - kieruje sadem i reprezentuje go na zewnątrz

- pełni czynności administracji sądowej

- sprawuje nadzór nad działalnością administracyjną sądów niższego rzędu na obszarze właściwości swojego sądu - ma prawo wglądu w czynności sądów, może żądać wyjaśnień oraz usunięcia uchybienia

- może uchylać zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem

- jest podległy Ministrowi Sprawiedliwości w zakresie administracji sadowej

- prezesa sądu apelacyjnego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu apelacyjnego, NSA lub SN po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów danego sądu apelacyjnego

- prezesa sądu wojewódzkiego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu wojewódzkiego, sądu apelacyjnego, NSA lub SN po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów danego sądu wojewódzkiego i opinii prezesa właściwego sądu apelacyjnego

ZGROMADZENIE OGÓLNE SĘDZIÓW

- zgromadzenie ogólne sędziów sądu wojewódzkiego składa się z sędziów sądu wojewódzkiego oraz delegatów sądów rejonowych działających na obszarze właściwości sądu wojewódzkiego delegatów sędziów sądów rejonowych w liczbie równej liczbie sędziów sądu wojewódzkiego wybierają na okres 2 lat zebrania sędziów sądów rejonowych.

- Do podjęcia uchwały wymagana jest obecność przynajmniej 213 liczby członków - Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów

- Zadania

a) przedstawianie KRS kandydatów na stanowisko sędziów spośród osób zaopiniowanych przez Kolegium właściwego sądu

b) opiniuje kandydatów na stanowisko prezesa sądu wojewódzkiego oraz wyraża opinię w sprawie jego odwołania

c) ustala liczbę i wybiera członków kolegium sądu wojewódzkiego

d) wysłuchuje informacji prezesa sądu wojewódzkiego o działalności sądów oraz wyraża opinie w tym zakresie

KOLEGIUM SĄDU

- kolegium sądu wojewódzkiego składa się z 4-10 członków wybieranych przez zgromadzenie ogólne spośród jego członków

- przewodniczącym kolegium jest prezes sądu wojewódzkiego

- kadencja kolegium trwa 2 lata

- do podjęcia uchwały wymagana jest obecność co najmniej 2/3 składu kolegium

- kolegium zbiera się w zależności od potrzeb co najmniej raz na kwartał

- zadania

a) ustala czynności w sądach, zasady przydziału spraw poszczególnym sędziom

b) przedstawia zgromadzeniu ogólnemu opinie o kandydatach na stanowiska sędziów i asesorów

c) powołuje i odwołuje przewodniczących wydziałów

d) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji sądów

OBSADZANIE STANOWISK SĘDZIOWSKICH

- wymogi: obywatelstwo, pełnia praw obywatelskich, nieskazitelny charakter, studia prawnicze, aplikacja, egzamin sędziowski, 2 lata asesury, ukończone 26 lat (sąd apelacyjne dodatkowo 5 letni staż pracy)

- wymogi nie dotyczą: profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych, prokuratorów, adwokatów i radców prawnych wykonujących zawód co najmniej 3 lata, notariuszy,

- sędziów powołuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sadownictwa - prezes i w-ce prezes powoływani na 4 - letnia kadencje tylko 2 razy

- rozwiązanie stosunku służbowego: śmierć, zrzeczenie się stanowiska, przejście w stan spoczynku (65 lat), choroba, utrata sił, zmiana ustroju sądów, prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego, zawarcie związku małżeńskiego opisanego w ustawie

OBOWIĄZKI I PRAWA SĘDZIÓW

- zobowiązany postępować zgodnie ze ślubowaniem

- stale podnosić kwalifikacje zawodowe

- strzec powagi stanowiska

- nie może należeć do partii ani brać udziału w działalności politycznej

- obowiązek zachowania w tajemnicy okoliczności sprawy

- nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia (wyjątek profesor na wyższej uczelni) - obowiązek złożenia oświadczenia o stanie majątkowym

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA

- za przewinienia służbowe

a) oczywista i rażąca obraza przepisów prawnych

b) uchybienia godności urzędu

- kary dyscyplinarne

a) upomnienie

b) nagana

c) przeniesienie na inne miejsce służbowe

d) wydalenie ze służby sędziowskiej

- wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego składa rzecznik dyscyplinarny na zadanie Ministra Sprawiedliwości, prezesa sądu apelacyjnego lub wojewódzkiego oraz kolegium sądu apelacyjnego lub wojewódzkiego po wstępnym wyjaśnieniu okoliczności koniecznych do ustalenia znamion przewinienia i złożeniu oświadczeń przez obwinionego

- wykonanie wyroku należy do Ministra Sprawiedliwości, a co do kar do prezesa sądu wojewódzkiego oraz do prezesa sądu apelacyjnego w stosunku do sędziów tego sądu

- 3 - letni okres przedawnienia możności wszczęcia postępowania dyscyplinarnego (chyba ze czyn nosi znamiona przestępstwa)

- kadencja sądów dyscyplinarnych trwa 4 lata ,

a) I instancja - Sąd Dyscyplinarny - skład 3 sędziów

b) II instancja - Wyższy Sąd Dyscyplinarny - skład 7 sędziów

- obwiniony może ustanowić obrońcę tylko spośród sędziów

- postępowanie dyscyplinarne toczy się z wyłączeniem jawności

PRACOWNICY SADOWI

I KURATOR

- kuratorzy rodzinni i kuratorzy dla dorosłych

- wykonują czynności o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym i profilaktycznym - pełnia swoje czynności zawodowo albo społecznie

- warunkiem mianowania: staż pracy w sadzie, egzamin

II REFERENDARZ SADOWY

- prowadzenie ksiąg wieczystych i rejestrów sądowych

- wymogi: obywatelstwo, prawa obywatelskie, nieskazitelny charakter, studia prawnicze lub administracyjne, aplikacja i egzamin referendarski (6 miesięcy)

- mianowanie na wniosek prezesa sądu wojewódzkiego przez Ministra Sprawiedliwości

III SEKRETARZE

- wymogi: praktyka, egzamin sekretarski

IV BIEGLI SADOWI I TŁUMACZE

ŁAWNICY LUDOWI

- wymogi: obywatelstwo, pełnia praw obywatelskich, nieskazitelny charakter, 26 lat, zamieszkuje lub jest zatrudniony w miejscu kandydowania co najmniej 1 rok

- ławnikami nie mogą być

a) osoby zatrudnione w sądach, państwowych biurach notarialnych i prokuraturze

b) funkcjonariusze Policji i osoby ze stanowisk związanych ze ściganiem przestępstw

c) adwokaci i aplikanci adwokaccy

d) duchowni

e) żołnierze w czynnej służbie wojskowej funkcjonariusz służby więziennej

- odwołanie ławnika

a) zrzeczenie się mandatu z ważnych przyczyn

b) orzeczenie prawomocnym wyrokiem pozbawienia go praw publicznych

c) niewykonywanie obowiązków ławnika

d) z powodu zachowania godzącego w powagę sądu

e) niezdolność do wykonywania obowiązków ławnika

- nie można być ławnikiem jednocześnie w więcej niż jednym sadzie - ławników wybierają Rady Gmin w głosowaniu tajnym

- liczbę wybieranych ławników ustala Kolegium Sądu Wojewódzkiego

- kandydatów zgłaszają Radom: prezesi sądów, zakłady pracy, stowarzyszenia, organizacje, związki zawodowe, 25 obywateli

- kadencja 4 lata

- przy rozstrzyganiu spraw ławnicy mają równe prawa z sędziami

SĄDY GOSPODARCZE

- jednostki ordynacyjne sądów rejonowych i wojewódzkich

WŁAŚCIWOŚCI

- sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorstwami prowadzącymi działalność gospodarczą - ze stosunku spółki

- sprawy o naruszenie środowiska

- miedzy organami przedsiębiorstwa państwowego

- z zakresu prawa upadłościowego i prawa o postępowaniu układowym

____________________________________________________________________

SĄDY WOJSKOWE

(ustawa prawo o ustroju sądów wojskowych z dnia 21 sierpnia 1997 r.)

ZADANIA

- sprawowanie wymiaru sprawiedliwości w siłach zbrojnych RP

- zadania przedmiotowe: przestępstwa wojskowego kodeksu karnego

- zadania podmiotowe: orzeka wobec osób wojskowych

- zadania mieszane: orzeka wobec osób cywilnych będących czasowo w związku z siłami zbrojnymi

ORGANIZACJA

- nadzór nad sprawowaniem orzecznictwa palni Izb Wojskowa Sądu Najwyższego - nadzór administracyjny pełni Minister Obrony Narodowej

- sędziowie powoływani przez prezydenta na wniosek KRS (jedynie oficer stałej służby zawodowej)

- prezesi i w-ce prezesi powoływani przez Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej - struktura: sądy garnizonowe - sądy okręgowe - Izba Wojskowa Sądu Najwyższego

ORGANY:

- Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych Sądy garnizonowe: prezes sądu

- Sądy okręgowe: prezes sądu, Kolegium Wojskowego Sądu Okręgowego

ŁAWNICY

- żołnierz w czynnej służbie wojskowej, 18 lat, pełne prawa cywilne i obywatelskie, nieskazitelny charakter, wyróżnia się w wykonywaniu zadań służbowych i przestrzeganiu dyscypliny wojskowej

- wybierani na zebraniach żołnierzy jednostek wojskowych większością głosów - kadencja 3 lata

KRAJOWA RADA SĄDOWNICZA

(ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa z dnia 20 grudnia 1989 n)

SIEDZIBA

- Warszawa

SKŁAD:

- I prezes Sądu Najwyższego - Prezes Izby Wojskowej SN - Minister Sprawiedliwości

- Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego - Osoba powołana przez Prezydenta

- 15 członków spośród sędziów: 2 SN, sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych - 4 członków wybranych przez Sejm spośród posłów

- 2 członków wybranych przez Senat spośród senatorów

KADENCJA

- 4lata

ZADANIA

- strzeże niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów

- rozpatruje kandydatury na sędziów

- rozpatruje i rozstrzyga wnioski o przeniesienie sędziego na inne stanowisko

- określa ogólną liczbę członków sądów

- wyraża zgodę na dalsze zajmowania stanowiska sędziego, który ukończył 65 lat

- wypowiada się w sprawach etyki zawodowej sędziów

- wyraża stanowisko co do zmian ustroju sądów

- zapoznaje się z projektami aktów normatywnych dotyczących sadownictwa

- opiniuje: program szkolenia aplikantów, zakres i sposób przeprowadzania egzaminów sędziowskich, ustala wyniki egzaminów, zasady oceny pracy asesorów sadowych

- opiniuje kandydatury zgłaszane przez Zgromadzenia Ogólne Sędziów danego sądu bądź przez MS

PRACE RADY

- Rada obraduje na posiedzeniach plenarnych

- Do ważności uchwał wymagana obecność 50% składu

- Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów (głosowania jawne)

- Obsługę administracyjna Rady zapewnia Kancelaria Prezydenta RP

RZECZNICY INTERESU SPOŁECZNEGO

PROKURATURA

(ustawa o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 r.)

ORGANIZACJA

- Prokuraturę stanowią: Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury

- Prokuratorem Generalnym jest Minister Sprawiedliwości

- Prokurator Generalny jest naczelnym organem prokuratury

- Prokuratura jest odłączona od sądów mimo unii personalnej w osobie Ministra Sprawiedliwości - Jednostki organizacyjne prokuratury

a) powszechnej: Prokuratura Krajowa; prokuratury apelacyjne, wojewódzkie i rejonowe

b) wojskowej: Naczelna Prokuratura Wojskowa; wojskowe prokuratury okręgowe i garnizonowe

- organy prokuratury:

a) Rada Prokuratorów: przy Prokuratorze Generalnym (charakter doradczy; kadencja 2 lata)

b) Zgromadzenie Prokuratorów: w prokuraturach apelacyjnych (charakter samorządowy)

c) Kolegium Prokuratury: apelacyjnej i wojewódzkiej

ZADANIA

- strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw

a) prowadzenie i nadzorowanie postępowania przygotowawczego

b) sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sadami

c) wytyczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych

d) sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem wyroków w sprawach karnych

e) prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania

f) prawo zaskarżania decyzji administracyjnych

g) koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe

ZASADY ORGANIZACYJNE

- jednolitości - wszystkie jednostki prokuratury w Polsce stanowią jednolita całość (zarówno powszechne jak i wojskowe)

- centralizmu - wszyscy prokuratorzy podlegają Prokuratorowi Generalnemu

- hierarchicznego podporządkowania - podległość jednostek organizacyjnych na podstawie szczebla organizacyjnego

- jednoosobowego kierownictwa - decyzje jednoosobowe

- niezależności - jednostki organizacyjne prokuratury są niezależne od organów władzy państwowej i samorządowej

ZASADY DZIAŁANIA

- legalizmu - prokurator ma obowiązek podjęcia działań wyznaczych w ustawie

- bezstronności - bezstronne stanowisko wobec stron bądź przedmiotu sprawy (działania korzystne i niekorzystne)

- działanie z urzędu - prokurator nie działa na wniosek stosownego podmiotu

- współpraca z innymi organami państwowymi i samorządowymi

- substytucji - prokurator przełożony może zlecić dokonanie określonych czynności podległemu prokuratorowi - dewolucji - prokurator nadrzędny może przejąć czynności wykonywane przez prokuratora podrzędnego

- indyferencji - dla skuteczności czynności procesowej nie ma znaczenia, który prokurator podejmuje dana czynność, chyba ze ustawa określa kompetencje i obowiązek wszczęcia danej czynności przez określonego prokuratora

- jednoosobowego dokonywania czynności - czynność dokonywana przez jedna osobę i tylko ona jest za nią odpowiedzialna

POWOŁYWANIE PROKURATORÓW

- wymagania: obywatelstwo, pełnia praw cywilnych i obywatelskich, nieskazitelny charakter, studia prawnicze, aplikacja, egzamin, 1 rok asesury, 26 lat (wojskowe: oficer zawodowy lub oficer służby okresowej)

- Prokuratora Generalnego powołuje Sejm jako Ministra Sprawiedliwości

- Naczelnego Prokuratora Wojskowego powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Prokuratora Generalnego w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej

- Prokuratora Krajowego i innych zastępców Prokuratora Generalnego powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Prokuratora Generalnego

- Prokuratorów powszechnych jednostek prokuratury powołuje Prokurator Generalny

- Prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych powołuje Prokurator Generalny na wniosek Ministra Obrony

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA

- prokurator odpowiada dyscyplinarnie za

a) oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa

b) uchybienia godności urzędu prokuratorskiego

c) za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych

- kary dyscyplinarne

a) upomnienie

b) nagana

c) usuniecie z zajmowanej funkcji

d) przeniesienie na inne miejsce służbowe

e) wydalenie ze służby prokuratorskiej

- w sprawach dyscyplinarnych orzekają komisje dyscyplinarne

a) dla prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych

- I instancja - Komisja Dyscyplinarna - skład 3 członków

- II instancja - Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna - skład 5 członków

b) dla prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych

- Komisja Dyscyplinarna w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

(ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich z dnia 1 S lipca 1978 n)

ZADANIA

- stoi na straży praw i wolności obywateli

- ustawy dotyczące ochrony praw i wolności obywateli stosuje się odpowiednio także do cudzoziemców w zakresie przysługujących im w Polsce praw i wolności

TRYB POWOŁANIA

- powoływany przez Sejm za zgoda Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo 35 posłów - kadencja 5 lat

- ta sama osoba nie może być Rzecznikiem przez więcej niż 2 kadencje

- wymogi: obywatel polski wyróżniający się wiedza prawnicza, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczna

TRYB DZIAŁANIA

- podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazująca na naruszenie praw i wolności obywatela

a) na wniosek obywateli lub ich organizacji

b) na wniosek organów samorządów

c) z własnej inicjatywy

- podejmując sprawę Rzecznik może

a) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające

b) zwrócić się o zbadanie sprawy do właściwych organów (prokuratury, kontroli państwowej)

c) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli

- po zbadaniu sprawy Rzecznik może

a) wyjaśnić wnioskodawcy, ze nie stwierdził naruszenia praw i wolności obywatela

b) zadąć wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych

c) wziąć udział w każdym toczącym się postępowaniu na prawach przysługujących prokuratorowi

d) zadąć wszczęcia przez oskarżyciela postępowania w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu

e) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego

f) wnieść rewizje nadzwyczajna od każdego prawomocnego orzeczenia

- Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich NIEZAWISŁOŚĆ

- rzecznik jest w swej działalności niezawisły i niezależny od innych organów państwowych

- odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie

- nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, aresztowany lub zatrzymany bez zgody Sejmu

QUASI SADOWE ORGANY ROZSTRZYGAJĄCE

IZBY MORSKIE

(ustawa o izbach morskich z dnia 1 grudnia 1961 r.)

ZADANIA

- orzekanie w sprawach z wypadków morskich

- rozpoznają wypadki statków polskich i statków obcych na polskich morskich wodach wewnętrznych lub polskim morzu terytorialnym albo jeżeli z wnioskiem o wszczęcie postępowania wystąpił armator lub kapitan statku

ORGANIZACJA

- I instancja: Izba Morska w Gdańsku i Izba Morska w Szczecinie - II instancja: Odwoławcza Izba Morska

- Izby Morskie działają przy sadach wojewódzkich w Gdańsku i Szczecinie

SKŁAD:

- Skład: przewodniczący, wice przewodniczący i ławnicy

- I instancja: przewodniczący i 2 ławników

- II instancja: przewodniczący i 4 ławników

ŁAWNICY

- kadencja 3 lat

- powoływani przez Ministra Żeglugi spośród osób posiadających wysokie kwalifikacje zawodowe i praktykę w zakresie zagadnień występujących w sprawach rozpoznawanych przez izby morskie

NADZÓR:

- Minister Sprawiedliwości - nad przewodniczącym i wice przewodniczącymi oraz nad trybem postępowania

- Minister Żeglugi - w pozostałym zakresie

POSTĘPOWANIE

- stosowane przepisy kodeksu postępowania karnego

- postępowanie wszczynane z urzędu lub na wniosek delegata lub zainteresowanego

- od orzeczeń i postanowień izb morskich kończących postępowanie przed tymi izbami nie można zakładać rewizji

_______________________________________________________________________

KOLEGIA DO SPRAW WYKROCZEŃ

(ustawa o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń z dnia 20 maja 1971 r.)

ORGANIZACJA

- powoływane przy sadach rejonowych w drodze rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości

- właściwość miejscowa kolegium odpowiada właściwości miejscowego sądu przy którym działa kolegium - przy jednym sadzie rejonowym może działać więcej niż jedno kolegium

- nadzór zwierzchni posiada Minister Sprawiedliwości

- nadzór bezpośredni nad działalnością posiada prezes sądu rejonowego

SKŁAD:

- skład: przewodniczący ,1 lub 2 zastępców, pozostali członkowie kolegium (liczbę określa prezes sądu rejonowego)

- członków kolegium wybierają rady gmin, których obszar jest objęty właściwością kolegium, spośród kandydatów zamieszkałych na terenie gminy

- kadencja 4 lata

- wymogi: obywatelstwo, pełnia praw obywatelskich, dobra opinia obywatelska, 24 lata, wyraził zgodę na kandydowanie - nie wybiera się: sędziów, ławników ludowych, prokuratorów, adwokatów wykonujących zawód, aplikantów adwokackich, żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, policjantów, funkcjonariuszy UOP i służby więziennej

- mandat wygasa: śmierć, utrata obywatelstwa polskiego, prawomocne skazanie za przestępstwo, zrzeczenie się mandatu, utrata dobrej opinii obywatelskiej

- odwołanie członka: niewykonywanie obowiązków, rażąco niedbale wykonywanie obowiązków, zachowanie się rażąco godzące w powagę kolegium, brak zdolności do wykonywania funkcji

ZADANIA

- orzekają w sprawach o wykroczenia (chyba ze przepis szczególny powierza orzekanie w sprawie innemu organowi)

_____________________________________________________________________

SĄDY POLUBOWNE

(ustawa kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r.)

ZAPIS NA SĄD POLUBOWNY

- strony w granicach zdolności do samodzielnego zobowiązywania się mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o prawa majątkowe, z wyjątkiem sporów o alimenty i ze stosunku pracy

- dopóki strony obowiązuje taka umowa nie można zadąć rozpoznania sporu przez sąd właściwy

- zapis na sąd polubowny powinien: być sporządzony na piśmie, podpisany przez obie strony, oznaczony przedmiot sporu albo stosunek prawny (może zawierać wskazanie arbitrów i superarbitra)

ARBITRZY

- wymagania: każda osoba fizyczna mająca pełna zdolność do czynności prawnych, pełnie praw publicznych i obywatelskich praw honorowych

- arbitrem nie może być sędzia państwowy

POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM

- sąd polubowny nie jest związany przepisami postępowania cywilnego

- strony aż do chwili rozpoczęcia postępowania mogą same określić tryb postępowania w toku rozpoznania - jeżeli strony tego nie uczyniły sąd polubowny stosuje taki tryb postępowania jaki uzna za właściwy

- sąd polubowny może przesłuchiwać strony, świadków i biegłych - nie może jednak stosować środków przymusu - wyrok zapada większością głosów (chyba że zapis wymaga jednomyślności)

- od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie

- na postanowienie co do wykonalności przysługuje zażalenie

PODMIOTY OBSŁUGI PRAWNEJ

ADWOKATURA (ustawa prawo o adwokaturze t dnia 6 maja 1982 r.)

ZADANIA

- powołana do udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa

ORGANIZACJA

- zorganizowana jest na zasadach samorządu zawodowego

- adwokaturę stanowi ogół adwokatów i aplikantów adwokackich

- adwokat w wykonywaniu swoich obowiązków zawodowych podlega tylko ustawom ZADANIA SAMORZĄDU ADWOKACKIEGO:

- tworzenie warunków do wykonywania ustawowych zadań adwokatury

- reprezentowanie adwokatury i ochrona jej praw

- sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o wykonywaniu zawodu adwokata

- doskonalenie zawodowe adwokatów i kształcenie aplikantów adwokackich

- ustalenie i rzewienie zasad etyki zawodowej oraz dbałość o ich przestrzeganie

- sprawowanie zarządu majątkiem samorządu adwokackiego i rozporządzanie nim

ORGANY:

- Krajowy Zjazd Adwokatury - kadencja 3 lata

- Naczelna Rada Adwokacka - kadencja 3 lat

- Wyższy Sąd Dyscyplinarny - kadencja 3 lata

- Wyższa Komisja Rewizyjna - kadencja 3 lata

JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE

- Zespół Adwokacki

a) organy Zespołu: zebranie zespołu, kierownik zespołu, komisja rewizyjna (w zespołach liczących więcej niż 12 członków)

b) członkiem zespole może być tylko osoba wpisana na listę adwokatów

- Izby Adwokackie

a) stanowią ja adwokaci i aplikanci mający siedzibę zawodowa na terenie izby

b) zasięg terytorialny określa Naczelna Rada Adwokacka biorąc pod uwagę podział terytorialny administracji sadowej

c) organy izby: Zgromadzenie, Okręgowa Rada Adwokacka, sąd Dyscyplinarny, Komisja Rewizyjna

FORMY DZIAŁANIA

- zastępstwo w sprawach cywilnych i administracyjnych

a) zastępstwo polega na reprezentowaniu strony występując w charakterze pełnomocnika w stosunkach pomiędzy strona a sadem

b) podstawa prawna czynności prawnych dokonywanych przez adwokata jest udzielone pełnomocnictwo

c) zastępstwo może mieć charakter procesowy lub pozaprocesowy

d) w sprawach cywilnych pełnomocnik może reprezentować zarówno osoby cywilne i prawne

- obrona w sprawach karnych

a) może być stosowana tylko w stosunku do osób fizycznych

b) określenie obrońcy droga wyboru lub z urzędu

- poradnictwo prawne

- współdziałanie w opracowywaniu aktów prawnych

ZASADY DZIAŁANIA

- prawo wyboru adwokata

- niezawisłość adwokatury

- wyłączność pomocy prawnej

- ochrona tajemnicy zawodowej

- dopuszczalność odmowy udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów

WPIS NA LISTĘ ADWOKATÓW

- wymogi

a) nieskazitelny charakter

b) pełnia praw publicznych

c) pełna zdolność do czynności prawnych

d) studia prawnicze (także zagraniczne)

e) odbył aplikacje adwokacką (3,5 roku) i złożył egzamin adwokacki

f) włada językiem polskim w mowie i piśmie

- o wpisie na listę adwokatów decyduje okręgowa rada adwokacka

SKREŚLENIE Z LISTY ADWOKATÓW

- śmierć

- wystąpienie z adwokatury

- przeniesienie siedziby zawodowej do innej izby adwokackiej

- objęcie stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości, organach ścigania lub zawodu notariusza - powołanie do wojskowej służby zawodowej

- utrata z mocy wyroku sadowego praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu - orzeczenie dyscyplinarne o wydaleniu z adwokatury

FORMY WYKONYWANIA ZAWODU ADWOKATA

- adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz spółce jawnej lub cywilnej z wyłącznym udziałem adwokatów lub adwokatów i radców prawnych, albo w spółce komandytowej w której komandytariuszami są wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcy prawni, przy czym wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA

- adwokaci i aplikanci podlegają odpowiedzialności za

a) postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu

b) naruszenie swych obowiązków zawodowych

- kary dyscyplinarne

a) upomnienie

b) nagana

c) kara pieniężna

d) zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od 3 miesięcy do lat 5

e) wydalenie z adwokatury

- sad dyscyplinarny wszczyna postępowanie na wniosek uprawnionego oskarżyciela

- I instancja - sąd dyscyplinarny izby adwokackiej

- II instancja - Wyższy Sąd Dyscyplinarny

RADCOSTWO

(ustawa o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 r.)

WYKONYWANIE ZAWODU RADCY PRAWNEGO:

- udziela pomocy prawnej która ma na celu ochronę prawna interesów podmiotów na których rzecz jest wykonywana - świadczenie pomocy prawnej: porady prawne, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych występowanie przed sadami i urzędami

- radca wykonuje zawód ze starannością wynikająca z wiedzy prawniczej oraz zasad etyki radcy prawnego - radca wykonuje zawód w ramach stosunku pracy na podstawie umowy cywilno-prawnej

- radca wykonujący zawód w ramach stosunku pracy zajmuje samodzielne stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej

- radca może być zatrudniony w więcej niż jednej jednostce organizacyjnej

- radca może odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów

ORGANIZACJA

- radcowie prawni zorganizowani SA na zasadach samorządu zawodowego

- jednostki organizacyjne: Okręgowe Izby Radców Prawych, Krajowa Izba Radców Prawnych - nadzór nad działalnością samorządu wykonuje Minister Sprawiedliwości

- radcowie prawni i aplikanci zamieszkali na terenie danego okręgu tworzą okręgowa izbę radców prawnych - radcowie prawni i aplikanci zamieszkali na terenie kraju tworzą Krajowa Izbę Radców Prawnych

SAMORZĄD RADCÓW PRAWNYCH

- samorząd jest niezależny w wykonywaniu swych żądań i podlega tylko ustawom - przynależność radców i aplikantów do samorządu jest obowiązkowa

- organy samorządu (kadencja 4 lata)

a) Krajowy Zjazd Radców Prawnych

b) Krajowa Rada Radców Prawnych

c) Wyższa Komisja Rewizyjna

d) Wyższy Sąd Dyscyplinarny

e) zgromadzenie okręgowej izby radców prawnych

f) rada okręgowej izby radców prawnych

g) okręgowa komisja rewizyjna

h) okręgowy sąd dyscyplinarny

UPRAWNIENIA DO WYKONYWANIA ZAWODU

- prawo wykonywania zawodu następuje z chwila dokonania wpisu na listę radców prawnych i złożenia ślubowania - wpisu na listę radców dokonuje okręgowa izba radców prawnych na wniosek zainteresowanego

- wymagania: pełnia praw obywatelskich, pełna zdolność do czynności prawnych, nieskazitelny charakter, ukończenie studiów prawniczych aplikacja radcowska i egzamin radcowski

APLIKACJA

- aplikacja radcowska trwa 3,5 roku

- aplikacje radcowska organizują i prowadzą okręgowe izby radców prawnych

- aplikant odbywa aplikacje pod kierunkiem patrona wyznaczonego przez rade okręgowej izby radców prawnych

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA

- radca prawny i aplikant radcowski podlegają odpowiedzialności za

a) zawinione nienależyte wykonywanie zawodu radcy prawnego

b) czyny sprzeczne ze ślubowaniem radcowskim lub zasadami etyki radcy prawnego

- kary dyscyplinarne

a) upomnienie

b) nagana z ostrzeżeniem

c) zawieszenie prawa do wykonywania zawodu od 3 miesięcy do lat 5

d) kara pieniężna nie niższa od połowy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za miesiąc poprzedzający datę orzeczenia dyscyplinarnego i nie wyższa od pięciokrotności tego wynagrodzenia

e) pozbawienie prawa do wykonywania zawodu

- oskarżycielem w postępowaniu dyscyplinarnym przed okręgowym sądem dyscyplinarnym jest rzecznik dyscyplinarny a przed Wyższym Sądem Dyscyplinarnym - Główny Rzecznik Dyscyplinarny

NOTARIAT

(ustawa prawo o notariacie t dnia 14 lutego 1991 r.)

ZADANIA

- powołany do wykonywania czynności notarialnych (dokonywanie czynności którym strony są zobowiązane lub pragną nadać formę notarialna)

ORGANIZACJA

- Minister Sprawiedliwości prowadzi rejestr kancelarii

- Minister Sprawiedliwości prowadź nadzoru nad działalnością notariuszy i organów samorządu notarialnego

SAMORZĄD NOTARIALNY

- notariusze tworzą samorząd notarialny

- obejmuje on izby notarialne (siedziba sąd apelacyjny) i Krajowa Rade Notarialna (reprezentant notariatu) - organy izby notarialnej: walne zgromadzenie notariuszy izby, rada izby notarialnej

POWOŁYWANIE NOTARIUSZY

- notariusza powołuje i ustala siedzibę jego kancelarii Minister Sprawiedliwości na wniosek osoby zainteresowanej po zasięgnięciu rady właściwej izby notarialnej

- wymagania: obywatelstwo polskie, pełnia praw obywatelskich, nieskazitelny charakter, studia prawnicze, aplikacja, egzamin, 2 lata asesury, 26 lat

ODWOŁYWANIE NOTARIUSZY

- zrezygnowanie z prowadzenia kancelarii notarialnej

- trwała niezdolność do pełnienia czynności notariusza z powodu choroby lub ułomności - przekroczenie 70 lat życia

- pozbawienie prawa prowadzenia kancelarii orzeczeniem sądu dyscyplinarnego

- utrata z mocy wyroku sadowego praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu notariusza

WŁAŚCIWOŚCI

- notariusz w zakresie swoich uprawnień działa jako osoba zaufania publicznego

- czynności notarialnych notariusz dokonuje w kancelarii notarialnej

- notariusz może prowadzić tylko jedna kancelarie

- czynności notarialne dokonane przez notariusza zgodnie z prawem maja charakter dokumentu urzędowego

- notariusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzona przy wykonywaniu czynności notarialnych na zasadach określonych w kodeksie cywilnym, z uwzględnieniem szczególnej staranności, do jakiej jest zobowiązany przy wykonywaniu tych czynności

OBOWIĄZKI I PRAWA

- postępować zgodnie ze ślubowaniem

- ciągle doskonalić kwalifikacje zawodowe

- obowiązek zachowania tajemnicy okoliczności sprawy

- kancelaria powinna być otwarta w dniach powszednich co najmniej 6 godzin dziennie

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA

- odpowiada dyscyplinarnie za

a) przewinienia zawodowe

b) uchybienia powadze lub godności zawodu

- kary dyscyplinarne

a) upomnienie

b) nagana

c) kara pieniężna do wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej

d) pozbawienie prawa prowadzenia kancelarii

- I instancja - sądy dyscyplinarne izb adwokackich - skład 3 członków - II instancja - Wyższy Sąd Dyscyplinarny - skład 5 członków

CZYNNOŚCI NOTARIALNE

- rodzaje czynności notarialnych

a) sporządzanie: aktów notarialnych, poświadczeń, wypisów, odpisów i wyciągów dokumentów

b) doręczanie oświadczeń

c) spisywanie protokółów

d) sporządzanie protestów weksli i czeków

e) przyjmowanie na przechowanie dokumentów, pieniędzy i papierów wartościowych

f) sporządzanie na zadanie stron projektów aktów, oświadczeń i innych dokumentów - akty i dokumenty powinny być sporządzone w sposób przejrzysty i zrozumiały

- obowiązek udzielania stronom niezbędnych wyjaśnień

- notariuszowi nie wolno dokonywać czynności notarialnych które dotyczą: samego siebie, małżonka, krewnych

TRYB DOKONYWANIA CZYNNOŚCI NOTARIALNYCH:

- notariusz jest zobowiązany stwierdzić tożsamość osób biorących udział w czynności

- strony czynności notarialnej odpowiadają solidarnie za wynagrodzenie należne notariuszowi

- dokumenty po upływie 5 lat od ich sporządzenia notariusz przekazuje do archiwum ksiąg wieczystych - akt notarialny

a) notariusz sporządza akt notarialny jeżeli wymaga tego prawo lub taka jest wola stron

b) akt notarialny przed podpisaniem powinien być przeczytany przez notariusza

- poświadczenia

a) notariusz poświadcza: własnoręczność podpisu; zgodność odpisu, wyciągu lub kopii z okazanym dokumentem; datę okazania dokumentu; pozostawanie osoby przy życiu lub określonym miejscu

- doręczanie oświadczeń

a) na zadanie strony notariusz doręcza na piśmie jej oświadczenie mogące mieć skutki prawne wskazanej przez nią stronie przeciwnej

b) żądający oświadczenia wnosi ustnie do protokółu, wręcza lub przesyła notariuszowi podpisana przez siebie treść oświadczenia

c) doręczenie oświadczenia następuje w miejscu wskazanym przy odpowiednim zastosowaniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących doręczania pism procesowych

- protokoły

a) notariusz spisuje protokoły walnych zgromadzeń organizacji społecznych, stowarzyszeń, spółek i innych osób prawnych w przypadkach prawem przewidzianych

b) protokóły spisuje się w formie aktu notarialnego

- protesty weksli i czeków

a) przy sporządzaniu protestów weksli i czeków notariusz stosuje prawa właściwe dla tych czynności

- przyjmowanie na przechowanie

a) wszelkiego rodzaju dokumenty nawet w kopertach zamkniętych

b) z przyjęcia dokumentu na przechowanie notariusz spisuje protokół

- wypisy, odpisy i wyciągi oraz przechowywanie aktów notarialnych

a) wypis ma moc prawna oryginału

b) wypisy aktu notarialnego wydaje się stronom aktu lub osobom dla których zastrzeżono w akcie prawo otrzymania wpisu, a także ich zastępcom

c) do wydawania wyciągów i odpisów stosuje się te same zasady, na jakich wydaje się wypisy

DRGANY PORZĄDKU PUBLICZNEGO I ŚCIGANIA KARNEGO

POLICJA

(ustawa o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r.)

Policja jest umundurowaną i uzbrojoną formacją przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa obywateli i dbania o bezpieczeństwo i porządek publiczny .

ORGANIZACJA

- na czele Policji stoi Komendant Główny Policji - powoływany przez premiera na wniosek MSW przez co podlega rządowi

- terenowymi organami Policji dowodzą komendanci wojewódzcy, rejonowi oraz komendanci komisariatów policji

RODZAJE POLICJI

- policja kryminalna

- policja ruchu drogowego i prewencji

- oddział prewencji i pododdział antyterrorystyczny

- policja specjalistyczna (kolejowa, wodna, lotnicza)

- policja lokalna

- Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne

ZADANIA

- ochrona życia i zdrowia obywateli - ochrona mienia

- ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego

- wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz tych czynów, które ścigane są droga postępowania przygotowawczego - nadzór nad strażami miejskimi

- kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczna lub obowiązujących w miejscach publicznych

- współdziałanie z policjami innych państw

ZAKRES UPRAWNIEŃ

- w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń wykonuje czynności: operacyjno ­rozpoznawcze, dochodzeniowo - śledcze, administracyjno - porządkowe

- wykonuje czynności na polecenie: sądu, prokuratora, organów administracji państwowej, samorządu terytorialnego

- obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka maja prawo do

a) legitymowania osób w celu sprawdzenia ich tożsamości

b) zatrzymania osób w trybie i przypadkach określonych w kodeksie postępowania karnego

c) przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w kodeksie postępowania karnego

d) dokonywania kontroli osobistej i kontroli towarów w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźba

e) zadania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji, jednostek użyteczności publicznej

- w razie niepodporządkowania się poleceniom policjanci mogą stosować środki przymusu bezpośredniego

- jeżeli środki przymusu bezpośredniego okazały się niewystarczające policjant ma prawo użycia broni palnej wyłącznie w przypadkach wymienionych szczegółowo w ustawie

SŁUŻBA W POLICJI

- wymagania: obywatelstwo polskie, nieposzlakowana opinia, nie karany, pełnia praw publicznych, co najmniej średnie wykształcenie, zdolność fizyczna i psychiczna do służby w formacjach uzbrojonych podległych szczególnej dyscyplinie służbowej której gotów jest się podporządkować

- stosunek służbowy policjanta powstaje w drodze mianowania przez właściwych przełożonych (komendanci) na podstawie dobrowolnego zgłoszenia się do służby

- osobę zgłaszająca się do służby mianuje się policjantem w służbie przygotowawczej na okres 3 lat, po tym okresie zostaje mianowany na stale

INNE

- 24 lipca - święto Policji

- środki finansowe w wysokości 20 % wpływów uzyskanych przez Skarb Państwa tytułem przepadku rzeczy pochodzących z ujawnionych przez Policje przestępstw przeciwko mieniu, gospodarczych i skarbowych przeznacza się na usprawnienie funkcjonowania Policji i nagrody dla policjantów, którzy przyczynili się bezpośrednio do ujawnienia tych przestępstw

URZĄD OCHRONY PAŃSTWA

(ustawa o Urzędzie Ochrony Państwa z dnia 6 kwietnia 1990 r.)

ORGANIZACJA

- centralnym organem jest Szef Urzędu Ochrony Państwa powoływany przez premiera po zasięgnięciu opinii Prezydenta RP, Kolegium oraz Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych

- Szef UOP podlega bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów

- Szef UOP wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Ochrony Państwa

- UOP może działać za pośrednictwem delegatur powołanych przez Szefa UOP który określa siedziby i zakres ich działania

- Kolegium do Spraw Służb Specjalnych

a) działa przy Radzie Ministrów jako organ opiniodawczo-doradczy w sprawach służb specjalnych

b) skład: MSWiA, MSZ, MON, Szef UOP, Sekretarz Komitetu Obrony Kraju

ZADANIA

- rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niezależność, całość i międzynarodowa pozycje państwa

- zwalczanie szpiegostwa i terroryzmu

- zapobieganie i wykrywanie przestępstw godzących w podstawy ekonomiczne państwa i ściganie ich sprawców - zapobieganie i wykrywanie przestępstw o charakterze i zasięgu międzynarodowym

- rozpoznawanie i przeciwdziałanie naruszeniom tajemnicy państwowej UPRAWNIENIA

- Funkcjonariusze UOP mają te same uprawnienia procesowe jak funkcjonariusze Policji w zakresie właściwości UOP w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw wykonuje czynności operacyjno

- rozpoznawcze, dochodzeniowo - śledcze wykonuje czynności na polecenie: sądu, prokuratora, maja prawo do

f) legitymowania osób w celu sprawdzenia ich tożsamości

g) zatrzymania osób w trybie i przypadkach określonych w kodeksie postępowania karnego

h) przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w kodeksie postępowania karnego

i) dokonywania kontroli osobistej i kontroli towarów w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźba

j) zadania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji, jednostek użyteczności publicznej

- w razie niepodporządkowania się poleceniom funkcjonariusze UOP mogą stosować środki przymusu bezpośredniego jeżeli środki przymusu bezpośredniego okazały się niewystarczające funkcjonariusz UOP ma prawo użycia broni palnej wyłącznie w przypadkach wymienionych szczegółowo w ustawie

---