Metody pracy socjalnej

Metoda indywidualnych przypadków

• Jest to pomoc jednostce w przezwyciężaniu jej trudności funkcjonowania w życiu społecznym.

• Mianem metody indywidualnych przypadków określa się studium przypadku ( case study), czyli jego społeczną diagnozę oraz prowadzenie (pracę z przypadkiem- case work)

• Podstawowe zasady pracy z jednostką:

• Zasada indywidualizacji

Jednostki ani rodziny nie można traktować według jakiejkolwiek reguły lub teorii, ale należy dokładnie przyjrzeć się jej sytuacji życiowej i precyzyjnie zbadać wszystkie okoliczności, które stały się powodem szukania pomocy społecznej.

• Nie można pomagać szybko,

bez namysłu, częściowo, ale należy przeprowadzić rozpoznanie warunków życiowych jednostki, jej stosunku do otoczenia

• Caseworker musi posiadać wiedzę, doświadczenie oraz odpowiednie dyspozycje osobowościowe.

• Współczesny casework, podobnie jak wzory wypracowane w pierwszym okresie jego stosowania, opiera się na długotrwałych kontaktach z jednostką i rodziną.

• Trzy główne kategorie sytuacji wymagające indywidualnej pracy z przypadkiem:

1. Wyczerpanie indywidualnych zasobów w postaci sił własnych i możliwości rozwiązania problemu przez jednostkę.

2. Niewystarczające ( ograniczone) możliwości intelektualne lub fizyczne osoby, która nie potrafi sama skorzystać z oferty socjalnej, nawet jeśli jest ona dostępna.

3. Długotrwały stres prowadzący do niemożności rozwiązania nawet czasami prostych problemów.

• Do podstawowych zasad praktycznego stosowania metody należą:

• Zasada respektowania podopiecznego jako osoby,

z wszystkimi jego problemami i trudnościami, zrozumienie dla jego nieporadności, szacunek dla jego osobistych decyzji i wyborów.

2. Komunikacja służąca nawiązywaniu interakcji, jasność i precyzja stosowanych terminów.

3. Indywidualizacja zawierająca poszukiwanie przez pracownika socjalnego odpowiedzi na pytanie: Co specyficznego jest w sytuacji danego człowieka i jak można mu pomóc?

4. Zasada uczestnictwa podopiecznego w procesie działań korygujących i naprawczych.

5. Zasada zaufania i poszanowania prywatności.

6. Zasada samoświadomości pracownika socjalnego, pozostająca w bliskim związku z zasadą akceptacji. Dotyczy służenia pomocą potrzebującym bez kierowania się osobistymi preferencjami czy uprzedzeniami.

Metoda grupowa - zasady

• Praca socjalna oparta o tę metodę organizuje wspólne działania i wzajemną pomoc w zakresie rozwoju uczestników grup celem usprawnienia ich funkcjonowania psychospołecznego.

• Koncentruje się na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu się systemem wzajemnej pomocy. Głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są inni, indywidualnie i zbiorowo. Zasadniczą sprawą jest przyswojenie członkom tej idei i uruchomienie w grupie wzajemnej pomocy.

• Dążenie do maksymalizacji czynników korzystnych i minimalizacji czynników niekorzystnych dla realizacji celów jednostkowych. Uczenie wspólnego rozwiązywania problemów, wyrażania stosunku emocjonalnego do i wobec innych, kształtowania wzorów stosunku interpersonalnych, wpływania na innych.

• Dążenie do wzmocnienia zdolności uczestników do funkcjonowania samodzielnego i autonomicznego jednostki i jako grupy.

• Uczenie uczestników grupy wykorzystywania doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych sytuacjach grupowych w realnym życiu.

„…Praca grupowa stwarza kontekst, w którym jednostki pomagają sobie nawzajem, jest to metoda pomagania grupom i jednostkom; może dawać jednostkom i grupom możność wpływu i zmian w zakresie osobowych, grupowych, organizacyjnych i społecznych problemów” ( A. Brown, 1984).

Przykładowe typologie grup:

• Grupy rekreacyjne

• Grupy socjalizacyjne

• Grupy terapeutyczne

• Grupy spotkaniowe, trening wrażliwości

• Grupy edukacyjne

• Grupy samopomocy

• Grupy problemowe i decyzyjne

Metoda środowiskowa

(organizowania środowiska)

• Metoda środowiskowa polega na organizowaniu w społeczności lokalnej współpracy pomiędzy instytucjami publicznymi, organizacjami pozarządowymi i mieszkańcami celem poprawy określonych warunków życia.

• Kamiński wyróżnia wąskie i szerokie rozumienie pojęcia metody środowiskowej.

Wąskie rozumienie tej metody ma miejsce wówczas, gdy:

1. Na użytek głównie pomocy socjalnej uruchamiana jest jakaś akcja cykliczna lub stała. 2. Przedmiotem zainteresowania lub działania jest jedna grupa społeczna - na przykład ludzie starzy lub wybrane zjawisko - czas wolny młodzieży.

3. Działania i przedsięwzięcia środowiskowe prowadzone są przez jedną grupę osób lub jedną instytucję.

Szeroki sens metody środowiskowej oznacza całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełną rejestrację jego problemów, kompleksowy i komplementarny system działań, podejmowanie pracy z intencją stałego działania i trwałego usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk.

W szerokim rozumieniu metody środowiskowej chodzi o dominację pozytywnego sensu działalności społecznej ( rozwój ku celom pożądanym) nad negatywnym sensem aktywności społecznej (ratownictwo i usuwanie zagrożeń).

Są dwa podstawowe warunki udanego zastosowania metody organizowania środowiska:

1.Istnienie „sił społecznych”. Tym mianem określa się potocznie ochotniczych, najczęściej nieprofesjonalnych organizatorów- wychowawców. Ich oparciem, a także „inkubatorem” powinny być samorządy lokalne.

2.Zaangażowanie w dzieło społeczności lokalnej przedstawicieli wszystkich jej grup ( rozbudzanie sił społecznych).

• Zasadniczym celem organizowania środowiska jest wspomaganie rozwoju człowieka. Wtórne cele organizacji środowiska - to cele opiekuńcze oraz wyrównywanie braków - czyli kompensacja.

• Istotnym celem jest tworzenie wspólnoty, rozumiane jako przełamywanie poczucia izolacji i osamotnienia, budowanie więzi emocjonalnych i poczucia bezpieczeństwa wśród jednostek i grup społecznych.

W latach siedemdziesiątych XX wieku pojawiły się tendencje do integrowania powyższych metod . Opracowany w tym nurcie generalistyczny model interwencji oparty jest na założeniu, że praca socjalna, w zależności od faktycznych potrzeb, może wymagać rozwiązywania ludzkich problemów na poziomach: jednostkowym, grupowym czy społecznym ( Kirst-Ashman, Hull, Jr., 1994).

Zwolennicy orientacji generalistycznej kładą nacisk na korzystanie z procedury rozwiązywania problemów jako meta-metody pracy socjalnej ( Boehm, Staples, 2002).

• Procedura rozwiązywania problemów

W pracy socjalnej problemy powstające w relacjach międzyludzkich są rozumiane jako trudności w osiąganiu celów, z którymi ludzie nie są sobie w stanie poradzić przy wykorzystaniu własnych zasobów.

• Do najczęstszych typów problemów klientów zalicza się:

- konflikty interpersonalne;

- niezadowalające relacje międzyludzkie;

- trudności w funkcjonowaniu w rolach społecznych;

- trudności w radzeniu sobie z poważnymi zmianami w życiu;

- problemy emocjonalne;

- niedostateczne środki służące zaspokajaniu podstawowych potrzeb;

- problemy w podejmowaniu decyzji;

- konflikty kulturowe, ( dyskryminacja, konieczność adaptacji do nowych, nieznanych warunków kulturowych) odczuwane przez członków mniejszości społecznych ( Kirst-Ashman, Hull, Jr. 1994).

• Procedura rozwiązywania problemów składa się z następujących etapów:

1. odczucie trudności,

2. zdefiniowanie problemu,

3. poszukiwanie pomysłów możliwych rozwiązań,

4. ocena i wybór rozwiązania,

5. zastosowanie rozwiązania.

• Rola pracownika socjalnego w rozwiązywaniu problemów jego klientów ( jednostek, grup czy społeczności) polega na ich aktywizowaniu, aż do usamodzielnienia się. To założenie przyjęto jako wyraz szacunku dla podmiotowości klientów i jako środek jej wzmacniania.

Teksty źródłowe:

Pedagogika społeczna, podręcznik akademicki, E. Marynowicz-Hetka, tom 1, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2006

Pedagogika społeczna, pod redakcją T. Pilcha i I. Lepalczyk, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 1995




4

---