1. Funkcje naczyń tętniczych
Sprężyste-aorta, tętnice szyjne, biodrowe, pachowe. Cechuje je duża rozciągliwość, duża ilość krwi bez dużych zmian ciśnienia, gruba warstwa mięśniowa. Duża elastyczność amortyzuje różnice ciśnień krwi wyrzuconej z serca. Mięśniowe-przeważają na obwodzie. Spełniają funkcję kanałów dystrybucji krwi. Gruba warstwa mięśni gładkich, 2 blaszki sprężyste-wewnętrzna i zewnętrzna. Tętniczki (arteriole), czyli naczynia oporowe-następuje tu zmiana pulsowego przepływu krwi na ciągły. Od nich odchodzą metaarteriole → kapilary → żyłki. Mają największą zdolność regulacji światła, decydują o oporze naczyniowym. W zależności od zapotrzebowania tętniczki rozszerzają się i przepływ krwi zwiększa się. Jednocześnie w innych obszarach naczyniowych w tym samym czasie dochodzi do zwężania światła tętniczek. Pojemność krwi odpływająca ze zbiornika tętniczego nie ulega zmianie. Tętniczki te mają najmniejszą średnicę. Zachodzi w nich największy spadek ciśnienia krwi. Układ tętniczy jest wysokociśnieniowy, ale niskoobjętościowy (15 % krwi krążącej).
2. Zasady przepływu krwi w naczyniach krwionośnych.
Krew przepływa w zbiorniku tętniczym dużym zgodnie z gradientem ciśnienia od serca do naczyń. Przepływ ma charakter pulsujący. Prędkość zwiększa się w okresie maksymalnego wyrzutu i zmniejsza się do zera w czasie rozkurczu serca. Krew w aorcie przepływa ze średnią prędkością 0,6 m/s. Odpływ krwi ze zbiornika tętniczego dużego zależy od światła naczyń oporowych, czyli małych tętniczek oraz od właściwości krwi-lepkości. Prawa hemodynamiki: Objętość całkowita krwi przepływająca przez układ krwionośny w ciągu minuty-pojemność minutowa serca; Krew jest wprawiana w ruch siłą wytworzoną przez różnicę ciśnień-nazywa się ją ciśnieniem napędowym, przepływ zachodzi z obszaru o wyższym do obszarów o niższym ciśnieniu; Przepływ-Q-Całkowity opór: R=P(ciśnienie napędowe - różnica ciśnień między zbiornikami żylnymi i tętniczymi)/Q(poj.minutowa serca). Jednostka oporu obwodowego: opór, przy którym różnica ciśnień 1mmHg przesuwa przez badany odcinek krążenia 1ml krwi w ciągu minuty w przeliczeniu na 100g tkanki.
Całkowity opór: R=90mmHg/90ml=1R
Objętość Q przepływająca w ciągu minuty przez całe łożysko naczyniowe = pojemność minutowa serca.
Zasady ciągłości przepływu-prędkość liniowa średnia
22,5cm/s w aorcie. Prędkość chwilowa zmienia się rytmicznie w cyklu sercowym. Przepływ warstwowy (laminarny)-krew jest niejednorodna, warstwy krwi ślizgają się względem siebie, tarcie hamuje te przy brzegu naczynia. Przepływ burzliwy: powstają zawirowania, w anemii, w sercu, wiry › zmiany śródbłonka › blaszki miażdżycowe.
3. Ciśnienie krwi.
Zależy od dopływu i odpływu krwi ze zbiornika tętniczego. Ciśnienie w zbiorniku tętniczym dużym waha się w zależności od okresu cyklu pracy serca. W okresie maksymalnego wyrzutu jest najwyższe, określane jako skurczowe (120 mmHg). W rozkurczu i okresie skurczu izowolumetrycznego komór ciśnienie jest najniższe, czyli rozkurczowe-70 mmHg. Ciśnienie w czasie rozkurczu nie obniża się do zera dzięki temu, że ściany zbiornika tętniczego są sprężyste. Energia skurczów serca jest magazynowana w elastycznych ścianach zbiornika tętniczego. Średnie ciśnienie tętnicze w pozycji leżącej wynosi ok. 90 mmHg, amplituda wahań ciśnienia wynosi 50 mmHg. Prawidłowe wartości ciśnienia skurczowego/rozkurczowego wynoszą 120/70 mmHg. Ciśnienie chwilowe-w określonym momencie cyklu sercowego. Średnie ciśnienie: w uproszczeniu=rozkurczowe + 1/3 ciśnienia tętna. Ciśnienie zależy od: Pracy serca, energii wytworzonej przez skurcz komór; Pojemności minutowej; Całkowitego oporu-błony mięśniowej tętniczek i tętnic; Wpływ siły ciężkości: +0,77mmHg/ cm poniżej serca; Średnicy tętnic-zmniejsza się w tętnicach o dużym przekroju, rośnie w małych; Napięcia i elastyczności ścian tętnic; Szybkości dopływu krwi z serca i odpływu krwi do żył; Lepkości i objętości krwi (im większe, tym wyższe ciśnienie); Położenia ciała (wyższe w pozycji stojącej niż w leżącej); Pracy fizycznej i emocji-wzrost ciśnienia; Skurczowe-w dzień wyższe niż w nocy; Czynniki humoralne-angiotensyna powstająca pod wpływem reniny wydz. z nerek powoduje silny skurcz mięśni gładkich w naczyniach oporowych-podnosi ciśnienie.
4. Tętno
To falisty ruch naczyń tętniczych zależny od skurczów serca i od elastyczności ścian tętnic. Lewa komora wtłaczając do aorty objętość wyrzutową krwi, powoduje wzrost ciśnienia i powstanie fali ciśnieniowej i odkształcenie się ścian tętnic. Prędkość rozchodzenia fali wynosi 5-9m/s. Tętno dzielimy na: objętościowe-rozciągnięcie aorty; ciśnieniowe-wzrost ciśnienia w świetle aorty; przepływowe-wzrost prądu krwi w aorcie
Objętościowe i ciśnieniowe przenoszą się na obwód i są szybsze niż przepływ krwi. Prędkość przesuwania się zależy od sprężystości naczyń, bezwładności i lepkości krwi. Fala tętna obniża się w aorcie do 3-5 m/s. Stwardnienie naczyń prowadzi do zwiększenia prędkości fali nawet do 3 razy. W tętnicach o ścianach elastycznych fala przesuwa się wolniej. Tętno w czasie spoczynku wynosi 60-80/min, wzrasta w czasie wysiłku, emocji, trawienia, wdechu, a zwalnia podczas snu, po spożyciu alkoholu, wzroście ciśnienia śródczaszkowego, nadczynności tarczycy, częstoskurczu napadowym. Prawidłowe jest miarowe. Niemiarowość całkowita występuje przy migotaniu przedsionków. Patologiczne rodzaje: twarde-miażdżyca, nadciśnienie tętnicze; miękkie-niedociśnienie tętnicze; wysokie-niewydolność zastawki aorty; małe-niedomoga lewej komory; nitkowate-zapaść, wstrząs; chybkie-niedomykalność zastawki aorty, nadczynność tarczycy; leniwe-zwężenie ujścia aorty, miażdżyca naczyń obwodowych. Cechy tętna: częstotliwość-częstotliwość skurczów serca (rzadkie/częste); regularność (regularne/niemiarowe); amplituda-wahania ciśnienia; szybkość-szybki lub wolny wzrost i spadek ciśnienia; twardość-wielkość ciśnienia w tętnicy; tętno twarde jest trudne do pokonania przez ucisk skóry, miękkie można łatwo pokonać przez ucisk; chybkość-stopień szybkości wypełniania i opróżniania się tętnicy. Rola tętna: ułatwia ciągłość przepływu krwi-fala tętna wyprzedza ruch krwi, odciąża pracę serca komór, krew rozszerza aortę w czasie wyrzutu, potem ciśnienie w komorach spada, niesie energię potrzebną do transportu krwi.
5. Rola naczyń włosowatych.
W naczyniach włosowatych przytętniczych zachodzi filtracja wody i składników drobnocząsteczkowych przez pory do płynu tkankowego. Ciśnienie krwi w naczyniach włosowatych przytętniczych wynosi 4,6kPa, ciśnienie onkotyczne osocza 3,3 kPa, ciśnienie płynu tkankowego 0,2 kPa. Ciśnienie filtracyjne krwi w naczyniach włosowatych przytętniczych wynosi 1,1kPa. W naczyniach włosowatych przyżylnych zachodzi resorpcja wody i związków w niej rozpuszczonych. Ciśnienie onkotyczne białek osocza jest wyższe od ciśnienia hydrostatycznego krwi i woda wraz ze składnikami w niej rozpuszczonymi zostaje resorbowana do krwi. Ciśnienie resorpcyjne wynosi 1,6kPa. Średnica porów pomiędzy komórkami śródbłonka naczyń włosowatych nie jest jednakowa. Rozszerzenie się małych tętniczek i naczyń przed włosowatych tętniczych, czyli przekrwienie, powoduje otwieranie się naczyń włosowatych, wypełnianie ich krwią i przewagę filtracji nad resorpcją. Natomiast skurcz błony mięśniowej małych tętniczek i naczyń przedwłosowatych tętniczych prowadzi do niedokrwienia-zamykania się naczyń włosowatych. W naczyniach otwartych i wypełnionych krwią resorpcja przeważa nad filtracją. W ciągu doby filtruje się do przestrzeni międzykomórkowych ok. 0,25% objętości krwi przepływającej przez naczynia włosowate. Większość przefiltrowanego płynu powraca do krwi, a od 2 do 4 l płynu dostaje się do naczyń chłonnych.
6. Przepływ krwi w żyłach.
Warunki przepływu krwi w zbiorniku żylnym różnią się od tych w zbiorniku tętniczym. Krew napływa do prawego przedsionka dzięki:
Ssącemu działaniu ruchów oddechowych klatki piersiowej i ssącemu działaniu serca, czyli tzw. sile od przodu. Resztkowemu gradientowi ciśnienia od małych żył aż do prawego przedsionka, wytworzonego dzięki skurczom lewej komory serca, czyli tzw. sile od tyłu
Pompie mięśniowej-skurczom mięśni szkieletowych, czyli tzw. sile z boku, wyciskającym krew z żył w kierunku serca, ponieważ zastawki żylne nie pozwalają krwi cofnąć się na obwód. Przez zbiornik żylny przepływa ok. 5,4 l krwi/min, a średnia prędkość przepływu krwi w żyłach głównych w pobliżu serca wynosi do 0,4 m/s. Naczynia żylne-cechy: niskie ciśnienie, rozciągliwe, ściany cieńsze, mniej sprężyste, mają zastawki.
7. Ośrodek sercowo-naczyniowy.
Ośrodek sercowy-neurony regulujące prace serca znajdują się w różnych częściach układu nerwowego. Neurony powodujące impulsy pobudzające pracę serca nazywane są ośrodkiem rdzeniowym przyspieszającym pracę serca, zlokalizowany w rdzeniu kręgowym-w rogach bocznych-w odcinku piersiowym. Neurony przewodzące impulsy zwalniające pracę serca-zlokalizowany jest w rdzeniu przedłużonym, stanowią go neurony należące do grzbietowego jadra nerwu błędnego. Na zakończeniach neuronów od ośrodka przyspieszającego wydzielane są noradrenalina i adrenalina. Na zakończeniach włókien zazwojowych ośrodka zwalniającego uwalniana jest acetylocholina.
Ośrodek naczynioruchowy-znajduje się w rdzeniu przedłużonym w tworze siatkowatym. Składa się z części presyjnej (skurcz) i depresyjnej (rozkurcz). Neurony części presyjnej wysyłają wypustki do neuronów w rogach bocznych rdzenia kręgowego. Te wysyłają wypustki do mięśni gładkich naczyń krwionośnych, przekazują impulsy powodujące ich skurcz za pośrednictwem neuronów zwojów współczulnych. Cz. Presyjna powoduje impulsację we włóknach naczyniozwężających, naczynia zwężają się, przepływ krwi ze zbiornika tętniczego do żylnego maleje, więc ciśnienie w zbiorniku tętniczym rośnie. Pobudzenie części depresyjnej powoduje hamowanie aktywności neuronów w rogach bocznych rdzenia kręgowego i tym samym hamuje impulsację we włóknach naczyniozwężających. Powoduje to rozszerzanie naczyń, zwiększony przepływ i spadek ciśnienia w zbiorniku tętniczym. Cz. presyjna pobudzana jest przez: wyższe ośrodki- kory mózgowej i układu limbicznego przez podwzgórze i układ siatkowaty, ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym, spadek prężności O2 oraz wzrost prężności CO2, impulsy aferentne: bólowe i z chemoreceptorów. Cz. depresyjna pobudzana jest przez: spadek prężności CO2, impulsację z baroreceptorów. Odruch Aschnera-ucisk na gałkę oczną prowadzi do hamowania akcji serca. Odruch Goltza-uderzenie lub ucisk trzewia powoduje zwolnienie akcji serca. Odruch Bezolda-Jarischa-do lewego naczynia wieńcowego wstrzykuje się weratrydynę lub nikotynę, dochodzi do zwolnienia akcji serca i obniżenia ciśnienia.
8. Odruchy z baroreceptorów tętniczych.
Bodźcem dla nich jest odkształcenie mechaniczne, jakim jest zwiększone ciśnienie. Zostają podrażnione rozciągnięciem ścian naczyń krwionośnych i jam serca. Można je pobudzić także uciskiem zatoki lub pociągnięciem tętnicy szyjnej. Znajdują się one w: zatoce szyjnej, łuku aorty, przedsionkach serca, lewej komorze, naczyniach krążenia płucnego. Po każdym skurczu serca od baroreceptorów do rdzenia przedłużonego biegnie salwa impulsów. Impulsacja z receptorów w układzie sercowo-naczyniowym zwalnia lub przyspiesza pracę serca. Pod wpływem impulsacji przewodzonej przez włókna aferentne nerwu językowo-gardłowego i błędnego pobudzany zostaje ośrodek zwalniający pracę serca. Przeciwnie- spadek ciśnienia krwi powoduje wzrost częstości skurczów serca, gdyż zahamowany zostaje ośrodek zwalniający pracę serca.
Impulsacja przewodzona z baroreceptorów powoduje: pobudzenie części depresyjnej ośrodka sercowego, pobudzenie ośrodka zwalniającego pracę serca, zahamowanie części presyjnej ośrodka sercowego, zahamowania ośrodka pobudzającego pracę serca. Pobudzenie tych receptorów ma także wpływ na układ żylny, powoduje odruchowe zmniejszenie napięcia w dużych żyłach, rozszerzenie ich oraz zwiększa zaleganie w nich krwi.
9. Odruchy z chemoreceptorów tętniczych.
Chemoreceptory są wrażliwe na: Obniżenie prężności O2 we krwi, Wzrost prężności CO2, Nadmiar H+. Są zlokalizowane w kłębkach szyjnych i aortalnych. Chemoreceptory wyzwalają impulsy, które biegną włóknami nerwowymi do ośrodka naczynioruchowego. Przez kłębek przepływa duża ilość krwi, dochodząca przez tętniczkę odżywczą. Gdy ciśnienie spadnie poniżej poziomu krytycznego <80 mmHg, chemorecep ulegają pobudzeniu na skutek zmniejszonego przepływu krwi do kłębuszków, obniżonej dostępności tlenu, nadmiernego wzrostu prężności CO2 oraz wzrostu stężenia jonów H+, które nie są usunięte przez wolny przepływ krwi. Sygnały przekazywane z chemorecepto do ośrodka naczynioruchowego pobudzają go i to podnosi ciśnienie tętnicze.
10. Odruchy z receptorów objętościowych.
W warstwie podwsierdziowej przedsionków znajdują się 2 typy receptorów objętościowych A i B. Receptory A-pobudzane są w czasie skurczu, reagują na zmiany napięcia skurczowego. Receptory B-pobudzane w czasie wypełniania przedsionków, reagują na ich rozciągnięcie w okresie rozkurczu. Pobudzenie rec AiB powoduje odruchowy wzrost pobudzeń ośrodkowych włókien współczulnych i przyspieszenie akcji serca. Odruch ten jest jednoznaczny z odruchem Bainbridge'a i pozwala na szybkie przepompowanie krwi przez serce i krążenie płucne, zwiększonej ilości krwi napływającej do serca. Odruch ten powstaje w wyniku dożylnej infuzji krwi lub soli fizjologicznej, które wywołują rozszerzenie prawej części serca. Impulsacje aferentne 2 receptorów objętościowych przedsionków docierają do OUN przez nerwy błędne, a eferentnie biegną przez sercowe nerwy współczul i prowadzą do przyspieszenia akcji serca, bez zmian w naczyniach krwionośnych.
11. Nerwy naczynioruchowe.
Nerwy zwężające należą do układu współczulnego, rozszerzające są przywspółczulne, współczulne i somatyczne. Włokna współczulne unerwiające naczynia biegną w ich przydance lub w nerwach somatycznych lub w oddzielnych nerwach współczulnych. Układ naczynio-zwężający jest kontrolowany przez ośrodek naczynio-ruchowy, zlokalizowany w tworze siatkowatym rdzenia. N. Naczyniozwężające: na zakończeniach wydzielają noradrenalinę, wytwarzają splot podstawny, dają napięcie neurogenne, znajdują się w napięciu tonicznym, przewodzą impulsy podtrzymujące napięcie ścian naczyń z presyjnej części ośrodka naczynioruchowego. Naczyniorozszerzające
Trzy rodzaje nerwów: Włokna pozazwojowe układu przywspółczulnego: włókna cholinergiczne, biegną w nerwach czaszkowych: III, VII, IX, X, rozszerzają naczynia krwionośne przy udziale bradykininy, należą tu także włókna pozazwojowe przywspółczulne tworzące nerw miedniczny; Włokna układu somatycznego są to czuciowe włókna grzbietowych korzeni rdzenia kręgowego, powodują rozszerzanie naczyń krwionośnych w miejscu podrażnienia skóry. Włokna pozazwojowe układu współczulnego cholinergiczne dochodzą do mięśniówki naczyń w mięśniach szkieletowych powodując ich rozszerzenie, znajdują się przy nerwach somatycznych wraz ze współczulnymi ale adrenergicznymi włóknami zwężającymi, pobudzenie włókien rozszerzających naczynia nie zaczyna się samoistnie w ośrodkach rogów bocznych rdzenia, ale wychodzi z neuronów kory mózgu. Stąd biegnie w podwzgórzu i śródmózgowiu i przez rdzeń przedłużony do odpowiedniego segmentu rdzenia. Powodują zwiększenie przepływu krwi w mięśniach szkieletowych, ale głównie przez rozszerzenie zespoleń tętniczo-żylnych.
Nerwy zwężające naczynia znajdują się w tonicznym napięciu, czego nie wykazują nerwy rozszerzające. Przez nerwy rozszerzające nie płyną stałe impulsy z części depresyjnej ośrodka naczynioruchowego. Włókna cholinergiczne współczulne wydzielają na swoich zakończeniach Ach i histaminę, działają za pośrednictwem receptorów H. (histaminowe)
12. Regulacja humoralna krążenia.
Czynniki humoralne to czynniki krążące we krwi, które regulują krążenie wpływając na naczynia krwionośne. Należy tu działanie hormonów nadnerczy, angiotensynyII, wazopresyny i ANP.
Czynniki naczyniozwężające: wazopresyna-hormon antydiuretyczny-wytwarzana w podwzgórzu, wydzielana przez tylną przysadkę mózgowia powoduje zwężanie naczyń krwionośnych i oporowych. W organizmie występuje w małych ilościach i sama nie podnosi ciśnienia tętniczego, gdyż równocześnie działa presyjnie na neurony w opuszkowym ośrodku naczynioruchowym. Jej stężenie rośnie podczas silnych krwotoków. noradrenalina-bardzo silnie zwęża tętniczki i zwieracze przedwłośniczkowe, a na niektóre naczynia działa rozszerzając je, zwiększa częstość skurczów serca, wzrasta pojemność minutowa oraz ciśnienie tętnicze. adrenalina-zwęża naczynia w skórze, trzewiach brzusznych i w płucach, a rozszerza w mięśniu sercowym, wątrobie, pobudza mięsień sercowy. Wspólne działanie adrenaliny i noradrenaliny podnosi ciśnienie krwi i zwiększa przepływ przez naczynia pracujące, ponieważ noradrenalina zwiększa opór naczyniowy w okolicach mniej aktywnych, przez co podtrzymuje wysokie ciśnienie w zbiorniku tętniczym, natomiast adrenalina nasila czynność serca i zmniejsza opór w okolicach aktywnych. A i NA są wydzielane, gdy nie można dopuścić do spadku ciśnienia krwi, w czasie krwotoku, intensywnej pracy mięśni i w czasie mocnych pobudzeń emocjonalnych.
układ RAA (renina + angiotensyna + aldosteron) - renina wydzielana jest przez nerki pod wpływem niedotlenienia i obniżenia ciśnienia w tętnicy nerkowej. powoduje skurcz naczyń oporowych i wzrost ciśnienia tętniczego. Działa na korę nadnerczy, powodując wytwarzanie aldosteronu, który powoduje resorpcję Na+ i wydalanie K+. Układ RAA daje nadciśnienie tętnicze, a angiotensyna II zwęża naczynia krwionośne.
Angiotensyna powoduje silny skurcz małych tętniczek. Normalnie działa one na wszystkie tętniczki ciała jednocześnie - znacznie zwiększa całkowity opór obwodowy, a przez to ciśnienie tętnicze.
Czynniki naczyniorozszerzające: ANP-przedsionkowy peptyd natriuretyczny, powoduje zwiększenie wydzielania Na+ z moczem, obniża ciśnienie tętnicze i rozszerza naczynia. Bradykinina-silnie rozszerza tętniczki i zwiększa przepuszczalność naczyń włosowatych. histamina-uwalniana w uszkodzonych tkankach, w stanach zapalnych i podczas reakcji alergicznych. Silnie rozszerza naczynia krwionośne, przede wszystkim tętniczki i podobnie jak bradykinina zwiększa przepuszczalność naczyń włosowatych, co pozwala na przemieszczenie się płynu i białek osocza do tkanek, prostaglandyny, Ach, prostacyklina, VIP, Substancja P
13. Miejscowa regulacja krążenia.
Miejscowa autoregulacja polega na tym, że zmniejszone rozciągnięcie ścian naczyń krwionośnych powoduje rozszerzenie naczyń. W tkankach wytwarzane są związki, które działając na mięśnie gładkie rozszerzają lub zwężają światło naczyń. Czynniki uczestniczące w regulacji miejscowej zwężające naczynia: endotelina-jest to czynnik wyodrębniony ze śródbłonka, najsilniej kurczący naczynia krwionośne. Jest uwalniany w odpowiedzi na rozciągnięcie ścian naczyń krwionośny. Endotelina 1 znajduje się w mózgu i nerkach, a endotelina 2 wydzielana jest przez śródbłonek kosmków jelita, endotelina 3 przez śródbłonek jelit i gruczołów nadnerczy. tromboksan-działa silnie zwężająco, mocno nasila zdolność do gromadzenia się krwinek w zespoły i przyleganie do naczyń. serotonina-zwęża naczynia krwionośne w okolicy uszkodzenia. Najsilniej zwęża naczynia mózgowe w przypadku urazowych krwawień w obrębie czaszki. Uwalniana jest z płytek krwi w czasie ich adhezji i agregacji. Obniżenie temperatury, zmniejszenie pCO2, zwiększenie pO2, wzrost pH. Czynniki rozszerzające: kininy-kurczą trzewne mięśnie gładkie, ale rozszerzają naczynia włosowate zwiększając przepuszczalność ich ścian, np. Bradykinina w osoczu i kalidyna w gruczołach rozszerzają naczynia i obniżają akcję serca; acetylocholina; prostacyklina - działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, zwłaszcza w samym sercu. Wytwarzana jest w śródbłonku naczyniowym. Jest antagonistą tromboksanu, hamuje agregację i adhezję płytek; prostaglandyny PGE, PGA - działają podobnie do kinin, kurczą trzewne mięśnie gładkie, dotyczy to zwłaszcza zapalenia, czynnościowego przekrwienia i odczuwania bólu. Powstają w mikrokosmkach i działają w najbliższej okolicy ich wytworzenia w tkankach. PGA obniża ciśnienie tętnicze, a PGE rozszerza naczynia mikrokrążenia z wyjątkiem naczyń mózgowych. histamina-powstaje w różnych narządach i tkankach, przebywa w ziarnistościach kom tucznych tkanki łącznej oraz w płytkach krwi i granulocytach zasadochłonnych. Uwalniana na skutek reakcji przeciwciał z antygenem podczas pracy mięśni szkieletowych i gruczołów przewodu pokarmowego. Silnie rozszerza naczynia mikrokrążenia i zwiększa przepuszczalność ścian naczyń włosowatych. Poprawia ukrwienie czynnych narządów, zwłaszcza pracujących mięśni szkieletowych. W stanach patologicznych, np. alergia, oparzenia, osłabia mięsień sercowy, tak mocno rozszerza naczynia mikrokrążenia, że zbiera się w nich zbyt duża ilość krwi, wskutek tego obniża się ciśnienie tętnicze i nie wystarcza do ukrwienia ważnych narządów. Jest to szok histaminowy. Regulacja miejscowa dostosowuje się do intensywnych procesów metabolicznych na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Im więcej metabolitów w tkance, tym mniejsze napięcie toniczne mięśni gładkich w ścianie naczyniowej i tym więcej krwi napływa do tej okolicy ze zbiornika tętniczego. Czynniki metaboliczne rozszerzające to: ATP, kwas mlekowy, wzrost stężenia K+, spadek prężności CO2 i pH, wzrost ciśnienia osmotycznego, wzrost temperatury. Śródbłonkowy czynnik rozluźniający jest uwalniany pod wpływem bodźców działających na śródbłonek, jest to tlenek azotu.
14. Angiogeneza.
To proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych w warunkach fizjologicznych. Zachodzi wraz ze wzrostem ilości tkanek. Jest to proces złożony. W rozwoju embrionalnym tworzone są z komórek macierzystych pierwotne sieci komórek, które wchodzą w skład podstawy dla głównych naczyń krwionośnych. Następnie powstają mniejsze naczynia i kapilary, a w wyniku asteriogenezy ściany naczyń krwionośnych powiększają się. Nowe naczynia powstają na bazie już istniejących, poprzez ich rozgałęzianie i wydłużanie. W dorosłym życiu angiogeneza odgrywa istotną rolę w procesie gojenia się ran i podczas miesiączki. Zachodzi też podczas wzrostu nowotworów. Czynniki hamujące angiogenezę: heparyna, czynnik płytkowy 4, 16karboksylowy fragment prolaktyny. Czynniki pobudzające angiogenezę: czynnik wzrostu fibroblastów kwaśnych i zasadowych, płytkowy czynnik wzrostu komórek śródbłonka, naczyniowy czynnik wzrostu śródbłonka, czynnik przepuszczalności naczyniowej.
15. Krążenie mózgowe.
Krążenie mózgowe nie zmienia się istotnie w czasie pracy fizycznej i umysłowej oraz w czasie czuwania i snu. Przez mózgowie przepływa ok. 750ml krwi/min. Krążenie mózgowe zależy od ciśnienia środczaszkowego (rośnie wraz ze wzrostem ciśnienia). Ciśnienie śródczaszkowe rośnie pod wpływem: wzrostu ciśnienia tętniczego i żylnego w tętnicach i żyłach mózgowych, zwiększenia lepkości krwi, miejscowego zwiększenia pco2, miejscowego zmniejszenia po2. Unerwienie współczulne i przywspółczulne ma mniejsze znaczenie. W naczyniach włosowatych występuje bariera krew-mózg. Glukoza jest transportowana przez nośniki, oprócz glukozy przedostają się tylko woda, tlen i CO2. Tworzą ją astrocyty, których wypustki otaczają naczynia włosowate uniemożliwiając przenikanie niektórych związków chemicznych krążących we krwi. W niektórych obszarach naczyniowych brak jest bariery krew-mózg, są to: narząd okołokomorowy, dno III komory, blaszka końcowa, narząd podsklepieniowy → mogą do nich docierać angiotensyna, wazopresyna, mogą działać katecholaminy. Żyły z mózgu zbierają się w zatoce opony twardej. Krążenie mózgowe charakteryzuje się stabilną wartością przepływu istota szara-większy przepływ niż istota biała; wiek-u dzieci i młodzieży przepływ większy; zależy od ciśnienia śródczaszkowego, lepkości krwi. Stopień skurczu i rozkurczu tętniczek mózgowych jest regulowany przez metabolity rozszerzające. wzrost pCO2, spadek pO2, adenozyna, histamina-rozszerzają naczynia, zwiększają przepływ. Spadek pCO2, wzrost pO2, serotonina, prostaglandyna-zmniejszają. Obowiązuje tu zasada Monroe-Kell'ego, która mówi, że suma objętości krwi w mózgu, płynu mózgowo-rdzeniowego i samego mózgu w czaszce ma wartość stałą.
16. Krążenie wieńcowe.
Krew tętnicza dopływa do mięśnia sercowego przez dwie tętnice wieńcowe prawą i lewą -zaczynają się na początku aorty. Nie łączą się one ze sobą za pośrednictwem naczyń o większej średnicy. W przypadku zaczopowania jednej z tętnic druga nie może jej zastąpić. Przez naczynia wieńcowe przepływa przeciętnie 250 ml krwi na minutę, czyli ok. 5% poj.minutowej serca. Mięsień sercowy zużywa ok. 10% całego zapotrzebowania organizmu na tlen.
Tętnica lewa zaopatruje do 60-70% masy mięśnia sercowego. Prawa-zaopatruje komorę prawą i przedsionek. Przepływ krwi w naczyniach wieńcowych zależy od fazy cyklu pracy serca i od ciśnienia w aorcie. W fazie rozkurczu krew przepływa swobodnie przez obie tętnice wieńcowe. Na początku skurczu komór, w miarę wzrastania ciśnienia w komorach, przepływ przez naczynia wieńcowe się zmniejsza. Przy skurczu izowolumetrycznym przepływ jest najmniejszy, a nawet część krwi z naczyń lewej komory cofa się do aorty. W połowie okresu maksymalnego wyrzutu krew zaczyna przepływać przez lewą tętnicę wieńcową, w okresie zredukowanego wyrzutu ponownie się zmniejsza.
W prawej tętnicy wieńcowej wahania są podobne, lecz nie występuje wsteczny kierunek przepływu krwi.
Przyspieszenie częstości skurczów serca powoduje niedostateczny przepływ wieńcowy, co jest przyczyn niedotlenienia mięśnia sercowego. Czynniki zmieniające przepływ wieńcowy: Chemiczne: niedotlenienie → komórki mięśnia sercowego wydz. Adenozynę, adenozynofosforany, prostaglandyny, histaminę i cholinę → działają rozkurczająco na tętnice wieńcowe; wzrost pCO2 → zwiększa przepływ wieńcowy; wazopresyna - zmniejsza przepływ; prostacykliny - zwiększają; tromboksan i leukotrieny - zmniejszają; wzrost pH - zwęża naczynia, zmniejsza przepływ; Nerwowe-Ach przywspół-zwiększa przepływ, adrenalina i NA Współ-przez beta-receptory-zwiększa; przez alpha-receptor adrenergiczny-zmniejsza
17. Funkcje i specyfika krążenia płucnego.
Krążenie płucne rozpoczyna się w prawej komorze pniem płucnym, który dzieli się na 2 tętnice płucne. Krew żylna uchodzi 4 tętnicami płucnymi do lewego przedsionka. W tętnicach płynie krew odtlenowana, w żyłach natleniona! W krążeniu płucnym znajduje się ok. 12% objętości całkowitej krwi. Ciśnienia w zbiorniku tętniczym płucnym: skurczowe: 3,3 kPa, rozkurczowe: 0,9 kPa, średnie: ok. 2,0 kPa. W zbiorniku żylnym: 0,9kPa. Niewielka różnica ciśnień między zbiornikiem tętniczym a żylnym - ok. 1 kPa. Ciśnienie krwi w naczyniach włosowatych zależy od pozycji ciała i okolicy płuc w pozycji pionowej w górnych partiach płuc większość naczyń włosowatych jest zamknięta. W czasie wydechu ciśnienie powietrza w pęcherzykach płucnych jest wyższe od atmosferycznego, uciska naczynia naczynia włosowate i zmniejsza przepływ krwi. W górnych partiach płuc ciśnienie powietrza pęcherzykowego (PA) przewyższa ciśnienie krwi w naczyniach włosowatych przytętniczych (Pa), a to z kolei jest wyższe od ciśnienia w naczyniach włosowatych przyżylnych (Pv), czyli PA>Pa>Pv
w środkowych partiach płuc: Pa>PA>Pv
w dolnych partiach płuc: Pa>Pv>PA
w dolnych partiach nacz. włosowate są rozszerzone i tam przepływa najwięcej krwi. W pozycji leżącej na plecach największy przepływ w tylnych partiach płuc
Małe tętniczki, w przeciwieństwie do krążenia dużego, mają słabo rozwiniętą błonę mięśniową i nie spełniają funkcji naczyń oporowych. Krew przepływając ze zbiornika tętniczego do żylnego spotyka jedynie opór ze strony naczyń włosowatych. W naczyniach włosowatych płuc w warunkach prawidłowych nie zachodzi filtracja osocza. Wzrost ciśnienia w krążeniu płucnym powyżej granicy fizjologicznej → filtrowanie płynu do pęcherzyków płucnych → obrzęk płuc.
18. Przepływ krwi przez skórę.
Przeplyw skórny służy głównie regulacji ciepłoty ciała i odzywianiu skóry. Doplyw krwi do skóry zalezy od temperatury krwi, zwężenia lub rozszerzenia tetnic, stezenia produktów przemiany materii rozluzniajacych miesnie gladkie naczyn. Jest on pod kontrola wspólczulnego ukladu autonomicznego. Rozszerzenie naczyn moze sie odbywac na zasadzie lokalnego odruchu zwanego osiowym. Zwężenie naczyn skóry wiaze sie z przemieszczeniem krwi do naczyn glebiej polozonych. Bodzce z narzadów wewnetrznych hamuja osrodkowe neurony autonomiczne, co na drodze odruchowej prowadzi do rozszerzenia naczyn skóry. Dlatego podraznienie narzadów wewnetrznych moze wywolac spadek cisnienia. Czynniki warunkujące przepływ krwi w skórze: bodźce termoregulacyjne-zmiana przepływu krwi w naczyniach w skórze pozwala na termoregulację; podwyższone temperatura-rozszerza połączenia tętniczo-żylne; praca mięśni i przewodu pokarmowego-zwężenie naczyń, zmniejszenie przepływu; układ współczulny (noradrenalina)-zwęża naczynia skóry; dermografizm biały-polegająca na zblednięciu skóry w postaci białej linii, kiedy krew odpływa z naczyń włosowatych po lekkim podrażnieniu ostrym przedmiotem; dermografizm czerwony i obrzęk-zaczerwienienie w wyniku rozszerzania tętniczek oraz obrzęk w wyniku przepuszczalności naczyń włosowatych powstają wskutek mocnego podrażnienia. Przeplyw krwi przez skóre w warunkach termoneutralnych wynosi 5% pojemnosci minutowej serca, a w bardzo goracym otoczeniu moze wzrosnac do 20% tej objetosci.
Zmianom skórnego przeplywu krwi w tych warunkach towarzysza niekorzystne skutki: wzrost czestosci skurczów serca, pojemnosci minutowej, obnizenie cisnienia tetniczego krwi wskutek zmniejszenia obwodowego oporu naczyniowego. Dochodzi również do pobudzenia czynnosci gruczołów potowych.
19. Rola układu chłonnego.
Działa w ścisłym związku z układem krążenia zaliczamy do niego naczynia chłonne, węzły chłonne i chłonkę. Naczynia chłonne włosowate: zespalają się tworząc sieci chłonne, wchłaniają produkty przemiany materii, białka, lipidy, cząsteczki zawiesin, kuleczki tłuszczu w trawieniu, w warunkach patologicznych komórki nowotworowe. Głownie cząsteczki, które mają za dużą masę cząsteczkową żeby przeniknąć do naczyń krwionośnych. Naczynia chłonne małe: ogniwo pośrednie między naczyniami chłonnymi włosowatymi i dużymi, maja zastawki, funkcja-odprowadzanie chłonki z narządów i części ciała do węzłów chłonnych lub pni i przewodów chłonnych. Naczynia chłonne duże: pnie i przewody chłonne, mają największą średnicę, zespalają się bezpośrednio z żyłami w kątach żylnych. Węzły chłonne: w warunkach normalnych niewyczuwalne, w stanach patologicznych powiększają się. Rola-obronna-oczyszczanie z bakterii i komórek nowotworowych; odpornościowa-wytwarzają limfocyty oraz immunoglobuliny; odprowadzająca- powrót limfy do krwi, mają zdolność regeneracyjną. Chłonka: zawiera te same składniki co osocze pozbawione białek oraz związki wielkocząsteczkowe, odprowadza część płynu tkankowego przefiltrowanego przez ściany naczyń włosowatych. Chłonka przepływa w naczyniach chłonnych dzięki: rytmicznym skurczom dużych naczyń chłonnych, skurczom mięśni szkieletowych, ujemnemu ciśnieniu w klatce piersiowej.