Artykuł dotyczy sporu o określenie statusu nauk społecznych w stosunku do nauk przyrodniczych.
Czy metoda stosowana w naukach przyrodniczych jest taka sama jak w naukach społecznych czy tez nie?.
Autor przedstawia doktrynę jedności metody tzn. ze wszystkie nauki teoretyczne (uogólniające) stosują te samą metodę, bez względu na to czy są to nauki społeczne czy przyrodnicze.
Popper reprezentuje stanowisko naturalistyczne. Dostrzega wspólnotę metodologiczną pomiędzy obiema naukami w płaszczyźnie ogólnych kanonów logiki naukowej.
Metody stosowane w naukach społecznych i przyrodniczych polegają zawsze na dedukcyjnym wyjaśnieniu przyczynowym i na sprawdzeniu ich (przewidywania).- tzw. metoda hipotetyczno - dedukcyjna (metoda stawiania hipotez).
Twierdzenia zachowują zawsze charakter tymczasowych hipotez - hipotezy uważa się za przejściowe tj. zostaną kiedyś zastąpione przez pewne teorie. Autor uważa to za błędny pogląd.
Wg autora ważne jest zrozumienie, że naukę interesują zawsze wyjaśnienia, przewidywania i próby sprawdzające.
Metoda sprowadzania hipotez polega:
wyprowadzenie dedukcyjne pewnej prognozy
konfrontacja tej prognozy z rezultatami eksperymentów (obserwacjami)
jeżeli występuje zgodność - to potwierdza się hipotezy (choć nigdy nie ma 100% dowodu ze tak jest); jeśli nie to hipoteza jest obalana (falsyfikacja hipotezy)
Postępowanie badawcze polega na stawianiu śmiałych hipotez ogólnych, a następnie wyprowadzanie z tych hipotez (twierdzeń) określonych przewidywań na temat obserwowalnych zdarzeń czy zjawisk oraz sprawdzeniu ich w sposób empiryczny.
W nauce nie ma różnicy miedzy wyjaśnieniem, przewidywaniem a sprawdzeniem.
a) znalezienie warunków początkowych (prawa uniwersalne) - jeżeli można wyprowadzić dedukcyjnie - poszukiwanie wyjaśnienia
b) traktowanie praw i warunków jako dane i używanie ich do dedukcyjnego wyprowadzenia prognozy - przewidywanie
c) uważamy jedną z przesłanek za właściwą a prognoza ma być porównywana z wynikami doświadczeń - sprawdzanie problematycznej przesłanki
Rezultatem sprawdzania jest wybór hipotezy, które wytrzymały próby - konsekwencje takiego stanowiska:
wszystkie próby sprawdzające sprowadzane są do wysiłków, których celem jest wyeliminowanie teorii fałszywych; wykrycia słabych punktów co w konsekwencji prowadzi do obalenia próby
Co z metodą, przy pomocy której formułujemy teorie i hipotezy?
Popper przeciwstawia się poglądowi indukcjonistycznemu, w myśl którego prawa i teorie powstają jakoby same, w wyniku stopniowego uogólniania coraz liczniejszych obserwacji. U podstaw każdej obserwacji leży jakaś teoria.
uważa za mało istotny problem typu jak„wpadło się na dana teorię”
Każdy przedmiot jest w pewnej mierze konstruktem teoretycznym (charakter abstrakcyjny) - tworzą się one w wyniku budowania pewnych modeli (model intuicji), badacz ujmuje je w kategorie określonego schematu pojęciowego, przy pomocy których wyjaśnia fakty empiryczne.
W następnej części artykułu autor polemizuje z argumentami wysuwanymi na rzecz tez o odmienności sytuacji poznawczej nauk społecznych w stosunku do nauk przyrodniczych.
Autor próbuje uzasadniać jedność nauk przyrodniczych i społecznych na podstawie wybranych fragmentów książki Hayeka „Scjentyzm i badania społeczne”.
„ fizyk, który pragnie zrozumieć problemy nauk społecznych przy pomocy analogii do jego własnej dziedziny, musi wyobrazić sobie świat w którym zna z bezpośredniej obserwacji wnętrze atomów, ale równocześnie nie może przeprowadzać eksperymentów, a obserwacje ograniczone są do interakcji stosunkowo niewielkiej liczby atomów w przeciągi ograniczonego czasu” - Hayek nie zgadza się z interpretacjami metody nauk przyrodniczych czyli inaczej z interpretacją „induktywistyczną” - w myśl której w naukach przyrodniczych przechodzimy systematycznie od obserwacji do teorii przy pomocy jakiejś metody uogólnienia, a następnie weryfikujemy (udowadniamy) naszą teorię dzięki zastosowaniu indukcji.
Popper broni jedynie interpretacji metody naukowej jako dedukcyjnej, hipotetycznej, selektywnej w drodze falsyfikacji.
Naukę interesują jedynie hipotezy, które intuicja mogła zinterpretować i to tylko o tyle o ile hipotezy są bogate w konsekwencje i mogą być właściwie sprawdzane.
Intuicja, empatia, samoświadomość rzeczywiście występują w doświadczeniu podmiotów społecznych, ale ich rola jest heurystyczna, mogą one jedynie nasuwać pewne hipotezy.
„ nasza wiedza rzadko pozwala nam przewidzieć dokładny przebieg konkretnej sytuacji” - tylko dzięki sztucznej izolacji eksperymentalnej można w ogóle przewidzieć zdarzenie fizyczne. Analiza konkretnej sytuacji społecznej jest bardzo utrudniona przez jej złożoność
Naukę interesuje jak ktoś doszedł do hipotezy. Nie możemy formułować precyzyjnych prognoz w sytuacjach społecznych. Sytuacje społeczne są w istocie mniej złożone, ponieważ zawsze przyjąć można upraszczając założenie o racjonalności podmiotów działających.
Rozpowszechnione jest przekonanie że sytuacje społeczne są bardziej złożone od fizycznych - pochodzenie z dwóch źródeł takiego rozumowania:
porównywanie konkretnych sytuacji społecznych z sztucznie izolowanymi, eksperymentalnymi sytuacjami fizycznymi
przekonanie, że opis sytuacji społecznej powinien uwzględniać stany umysłowe oraz fizyczne wszystkich uczestników - złudzenie, iż byty społeczne (instytucje, stowarzyszenia) maja charakter konkretny, a przecież są to modele abstrakcyjne, skonstruowane dla zinterpretowania pewnych abstrakcyjnych relacji między jednostkami
W większości sytuacji społecznych znajduje się element racjonalności
Podstawowa różnica to możliwość stosowania w naukach społecznych metody, która może być określona jako metoda konstrukcji racjonalnych (logicznych) czyli inaczej „metoda zerowa” - metoda konstruowania modelu przy założeniu całkowitej racjonalności po stronie wszystkich działających jednostek, a następnie ocenianie odchyleń rzeczywistego zachowania od zachowania modelowego (takiego, jakiego można by oczekiwać w oparciu o „:czysta logikę wyboru”).
Szczególne trudności związane z zastosowaniem metod kwantytatywnych, a zwłaszcza metod pomiaru - niektóre trudności mogą być przezwyciężone przy pomocy metod statycznych.
Podsumowując mimo nielicznych trudności, może orzec iż nauki przyrodnicze i nauki społeczne są tożsame.
Słowniczek:
metody kwantytatywne - metody ilościowe
Karl Popper - jedność metody w naukach przyrodniczych i społecznych ćwiczenia 2
1
Teoria polityki