Karl Popper - „Opinia publiczna w świetle zasad liberalizmu”
MIT OPINII PUBLICZNEJ:
Vox populi, vox die - przypisuje głosowi ludu rodzaj ostatecznego autorytetu i mądrości.
w jego współczesnym wymiarze to wiara opierająca się na zdrowym rozsądku nieomylności tej mitycznej konstrukcji - czyli „człowieka z ulicy” - wyborcy i jego głosu.
lud rzadko przemawia „jednym głosem” - często ów głos w najbardziej wątpliwych sprawach może wypowiedzieć się z największą pewnością ; w sprawach co do których nie powinno być wątpliwości wypowiada się z nutą wahania; niekiedy może być inspirowany słusznymi intencjami lub niemądrymi; może reprezentować mniej słuszne przekonania zachowując przy tym ostrożność.
autor twierdzi, że w tym micie jest jednak ziarnko prawdy: „aczkolwiek najważniejsze akty są im często dostępne jedynie w ograniczonej skali, to przecież prości ludzie są często mądrzejsi od rządów, a jeżeli nawet nie, to przecież często kierują się lepszymi i bardziej wielkodusznymi intencjami.”
Prawda jest oczywista (jedna z form mitu powyższego) - podczas gdy błąd zawsze wymaga wyjaśnienia, to prawda zawsze wychodzi na jaw sama, dopóki nie jest tłumiona.
w ten sposób powstaje naiwno-optymistyczna wiara w to, że wolność przez wyeliminowanie wszelkich form ucisku i innych przeszkód musi prowadzić do nieograniczonego panowania prawdy. >>>> RACJONALNY OPTYMIZM (liberalizm + socjalizm) >>> MIT AUTORYTETU JEDNOMYŚLNOŚCI.
przeciwko owej formie występuje doktryna autorytetu i jednomyślności woli ludu ( volante generale) - inaczej duch ludu; duch narodu; duch wspólnoty; zew krwi, gdzie Kant i Hegel („Chytrość Rozumu”) stwierdzają, iż jest niemożliwe by lud mógł nie mieć racji, zwłaszcza, gdy nie wsłuchuje się w głos rozumu, lecz słucha jedynie głosu namiętności.
Mit postępowości opinii publicznej >>>> teoria awangardowej roli opinii publicznej (Mr. Monk) - istnieje pewna liczba przywódców opinii publicznej, którzy przez listy do „Timesa” lub przez wystąpienia i wnioski składane w parlamencie przyczyniają się do tego, że pewne idee najpierw odrzucone, następnie dyskutowane, zostają w końcu zaakceptowane.
opinia publiczna jest pojmowana jako rodzaj publicznego zajęcia stanowiska wobec myśli i zabiegów tych arystokratów ducha, którzy są twórcami nowych idei, pojęć i argumentów; staje się decydującym, autorytatywnym sędzią w debatach tak zwanych elit
autor jest skłonny do twierdzenia iż mądrość pewnej propozycji ma mniejsze znaczenia dla opinii publicznej niż poczucie tego, że niesprawiedliwość, która może i powinna być naprawiona, została popełniona i w dalszym ciągu może być popełniana - jest to tzw. „moralna wrażliwość opinii publicznej”
ZASADY LIBERALIZMU: ZBIÓR TEZ:
Państwo jest złem koniecznym. Jego uprawnienia nie powinny być mnożone ponad konieczną miarę. >>>> BRZYTWA LIBERALNA.
istnieje konieczność tego „zła” pogląd homo domini felis pogląd zakładający, że przez hałaśliwą potulność nikt nie wyrządzi komuś innemu krzywdy - prowadziło by to do dominacji silnych nad słabymi, a słabi musieli by „błagać” silniejszych od siebie o ich tolerowanie aby każdy miał prawo do godnej egzystencji trzeba uznać konieczność państwa, które broni praw każdego obywatela państwo by wypełniać swoje zadania musi mieć więcej władzy niż pojedynczy obywatel czy tez grupa obywateli zawsze jest to pewien rodzaj dominacji, ale chodzi o to aby nie czuć się zbyt zaszczutym i nie przekroczyć pewnej dozwolonej granicy.
Różnica między demokracją a tyranią polega na tym, że w demokracji można pozbyć się rządu bez przelewu krwi, natomiast w tyranii nie.
Demokracja nie może wyświadczyć obywatelom żadnych dobrodziejstw.
działać mogą tylko obywatele demokratycznego państwa
demokracja jest strukturą w obrębie której obywatele mogą działać
Jesteśmy demokratami nie dlatego, że większość ma zawsze rację, lecz dlatego, że demokratyczne instytucje, gdy są zakorzenione w demokratycznych tradycjach, są najmniejszym złem, jakie znamy.
Same instytucje nigdy nie wystarczają, jeżeli nie są zakorzenione w tradycjach.
tradycje są niezbędne aby stworzyć pewien rodzaj ogniwa między instytucjami i wartościami reprezentowanymi przez jednostki.
Liberalne „utopie” - tzn. państwo racjonalistycznie zaplanowane na pozbawionej tradycji tabula rasa - są niemożliwe.
zasada liberalizmu zakłada, że wszelkie ograniczenia indywidualnej wolności, które są niezbędne ze względu na współżycie społeczne - są rozdzielane proporcjonalnie do możliwości i według możliwości wyrównywane (Kant)
tylko przez odwołanie się do istniejących tradycji i zwyczajów (poczucie sprawiedliwości, niezawisłość sędziowska) można rozwiązać zaistniałe problemy
wszystkie prawa muszą składać się z zasad ogólnych, muszą zatem otrzymać wykładnię, aby mogły być stosowane, natomiast sporządzanie wykładni wymaga zastosowania pewnych zasad zaczerpniętych z codziennej praktyki, którą rozwija żywa tradycja
Zasady liberalizmu można opisać jako zasady, za których pomocą istniejące instytucje mogą być oceniane, a kiedy to konieczne - ograniczane bądź zmieniane.
liberalizm jest przekonaniem ewolucyjnym niż rewolucyjnym
wśród różnych tradycji do najważniejszych musimy zaliczyć te, które tworzą „moralne ramy” społeczeństwa i które ucieleśniają to przekazywane przez nie pojmowanie sprawiedliwości i uczciwości, jak również osiągnięty przez nie stopień wrażliwości moralnej.
te „moralne ramy” służą jako podstawa, na której możliwe jest osiągniecie sprawiedliwego i słusznego kompromisu miedzy sprzecznymi interesami, tam gdzie jest to konieczne
te „ramy” zmieniają się stosunkowo wolno
SWOBODNA DYSKUSJA W TEORII LIBERALIZMU
Wolność słowa i dyskusji są ostatecznymi wartościami liberalizmu. Mogą one być komentowane przez wskazanie na rolę, jaką odgrywają w poszukiwaniu prawdy. Prawda nie jest oczywista, i nie jest łatwo dojść do niej. W poszukiwaniu owej potrzebne są co najmniej:
Wyobrażenia
próby i błędy
stopniowe odkrywanie naszych własnych uprzedzeń drogą A, B i za pomocą krytycznej dyskusji
tradycja badania i weryfikowania propozycji bądź teorii przez próbę ich obalenia; stosowana była w starożytnej Grecji. Wartość owej polega na tym, że wszyscy jej uczestnicy w pewnym stopniu zmieniają swoje zdanie i rozchodzą się jako ludzie mądrzejsi
Wartość dyskusji zależy od różnorodności ścierających się poglądów i sądów. Liberalizm nie zakłada swych nadziei w zgodności przekonań, lecz we wzajemnej inspiracji i wynikającym z niej rozwoju sądów.
Poszukiwanie prawdy drogą swobodnej, rozsądnej dyskusji jest wprawdzie sprawą publiczną, ale „opinia publiczna” nie jest rezultatem takich dyskusji.
Opinia publiczna może znajdować się pod wpływem nauki i zajmować wobec niej stanowisko, ale nie jest ona wynikiem dyskusji naukowych.
Poszanowanie dla rozsądnej dyskusji prowadzi w sferze polityki do tradycyjnego poszanowania metody rządzenia przez dyskusję - rozwija ona poczucie sprawiedliwości, nawyk aprobowania innych punktów widzenia oraz gotowość do kompromisu.
Tradycje rozwijające się pod wpływem krytycznej dyskusji mogą zmieniać wiele w opinii publicznej i czasem tradycje te wypełniają funkcje które wymaga się od opinii publicznej.
RODZAJE OPINII PUBLICZNEJ
ugruntowana w instytucjach: >>> służą opinii publicznej w wywieraniu wpływu na nią
Instytucje takie jak:
Prasa
Partie polityczne
Towarzystwa
Uniwersytety itp.
nie ugruntowane w instytucjach:
to, jak ludzie komentują najnowsze wydarzenia
co mówią o obcych w miejscach publicznych
NIEBEZPIECZEŃSTWA ZWIĄZANE Z OPINIĄ PUBLICZNĄ
władza bez ponoszenia odpowiedzialności - aby temu zaradzić trzeba by zminimalizować władzę państwową co zmniejszyłoby niebezpieczeństwo w wpływu opinii publicznej na państwo
opinia publiczna w swych niezinstytucjonalizowanych formach może stać się władzą despotyczną - trzeba wzmocnić i wzbogacić tradycję
w skutek że opinia publiczna odpowiada „sama przed sobą” - może zaszkodzić zupełnie innej grupie (forma mitu o kolektywności opinii publicznej)
CENZURA I MONOPOLE POPULARNOŚCI (MEDIA)
Problemy:
jak zajęcie racjonalnego stanowiska przeciwko cenzurze zależy od tradycji przyjmowanej dobrowolnie autocenzury?
jak dalece monopole wydawnicze wytwarzają pewien rodzaj cenzury?
W jakim stopniu myśliciele mogą swobodnie publikować swoje idee?
Czy powinna istnieć absolutna wolność publikowania wszystkiego?
Problem gustu
Propaganda a reklama
Propagowanie okrucieństwa w gazetach
Intelektualna moda na pesymizm - żyjemy w złym świecie i złym ustroju społecznym
PODSUMOWANIE
Opinii publicznej nie powinno się uznawać za vox dei, za arbitra w kwestii prawdziwości i fałszywości, ale czasem jest ona oświeconym sędzią w sprawach sprawiedliwości i innych wartości moralnych.
Jest ona niebezpieczna jako arbiter w kwestii gustu. Może niestety być „planowana”.
Aby zapobiec rozszerzaniu się opinii publicznej należy wzmocnić tradycje liberalizmu.