Socjologia jest nauką Po powstaniu socjologii zastanawiano się czy jest to nauka, czy nie. Naukę uważa się za naukę, jeżeli ma swój własny przedmiot. To coś czym się zajmuje. Nie można wymyślić nauki, która zajmuje się czymś czym zajmuje się inna nauka. Na styku dwóch nauk, może się pojawić pewien obszar, dający podstawę do nowej nauki - są to nazwy dwuczłonowe - np. biofizyka. Umowie mówi się, że socjologia powstała w 1837 roku. Wówczas to ukazało się 4-tomowe dzieło Pt. „Socjologia”. Jego autorem był Comte. On jako pierwszy użył tego słowa i stworzył podstawę tej nauki. Natomiast Emil Durkheim uruchomił pewna kulturę socjologii. nadal jej status nowoczesnej nauki akademickiej.

Socjologia jest to nauka o zbiorowościach ludzkich o ich powstawaniu, zanikaniu, rozpadzie, prawach rządzących funkcjonowaniem zbiorowości a także o zachowaniu się jednostki w sytuacjach społecznych. Zatem socjologia zajmuje się życiem społecznym ludzi, jakie prawa powodują to, że te zbiorowości powstają i rozpadają się, jak tam zachowuje się jednostka.

W polskiej nauce - najszersze ujęcie socjologii stworzył Jan Szczepański - polski socjolog. On przedstawił przedmiot socjologii który składa się z 3 elementów:

1. zbiorowości społeczne (pewna ilość osób), publiczność zbiegowisko -> w zależności od punktu widzenia (a publiczność może być publicznością rekreacyjną i informacyjną). Na uczelni przeważa publiczność informacyjna z elementami rekreacyjnymi a w kinie przeważa publiczność rekreacyjna z elementami informacyjnymi;

2. instytucje -> instytucja społeczna (może być jedna osoba ale jest to zazwyczaj więcej osób) która zostały wyodrębnione ze zbiorowości, wyposażona w prawa i obowiązki po to, by zaspokoić potrzeby tej zbiorowości z której została wyłoniona;

3. procesy i zjawiska masowe - w życiu społeczności zachodzą różnego rodzaju zmiany. Jak to jest jednostka to tym socjologia się nie zajmuje. Jeżeli jednak te zmiany dotyczą dużej liczby ludzi - proces masowy - to tym się zajmuje socjologia. Procesy masowe mogą być negatywne takie jak prostytucja, bezrobocie, narkomania ale i pozytywne. Nabywanie przez ludzi etosu nie planowania albo byle jakiego planowania - to tez jest proces - ale bardzo groźny.

Podział socjologii

Socjologia dzieli się na socjologię ogólną i szczegółowa. Jest to jedna socjologia ale podzielona na dwie części.

Socjologia ogólna (teoretyczna) jest najbardziej spokrewniona z zajmuje się teoretycznymi rozważaniami, hipotezami, podstawowymi teoriami o różnym zasięgu, aparatem pojęciowym i technikami badawczymi. Rozwija cztery podstawowe teorie dot.:

1. struktur społecznych

2. zmian lub rozwoju społecznego,

3. zachowania społecznego zbiorowości

4. zachowania społecznego jednostki

Socjologia szczegółowa (empiryczna) bada realnie istniejącą rzeczywistość społeczną. To cześć socjologii, która zajmuje się pewnymi fragmentami życia społecznego. A wyróżnienie dyscyplin następuje na podstawie różnych kryteriów np.

1. kryterium lokalizacji zbiorowości (gdzie występuje ta zbiorowość czy to miasto, czy wieś),

2. kryterium wiekowe

3. socjologia wychowania

4. socjologia prawy, wojska

5. socjologia medycyny

6. socjologia religii

7. socjologia prawa (czyli społeczne aspekty tworzenia, stosowania, przestrzegania i nauczania prawa).

Funkcje socjologii

Socjologia wg. Malewskiego spełnia funkcję diagnostyczna, ideologiczna i prognostyczną.

Funkcja diagnostyczna polega na dostarczaniu praktykom wiedzy o sytuacji, w obrębie której zamierzają działać. Istota jest funkcji wyraża się wtem, że badacz dostarcza wiedzy o pewnym wycinku rzeczywistości społecznej celem usunięcia niepożądanego stanu rzeczy, oceny skuteczności określonej akcji i zebrania danych ogólnych.

Funkcja ideologiczna - uwidacznia się wpływem na cele, jakie działające jednostki sobie stawiają. M.in. polega na wprowadzaniu do prac naukowych norm i ocen oraz terminów zabarwionych emocjonalnie, plastycznych i sugestywnych opisów, powtarzaniu odpowiednich twierdzeń.

Funkcja prognostyczna - uprawiając socjologię można dochodzić do takich informacji, które pozwalają na przewidywanie pewnych zjawisk na przyszłość. Prognozowanie w jednych dziedzinach jest proste (jak prognozowanie dat) ale bardzo skomplikowane. Na poziomie statystycznym jest łatwo prognozować ale jednostkowo bardzo ciężko.

Socjologia praktyczna - socjologii praktycznej nie można mylić z praktycznym zastosowaniem wiedzy socjologicznej. Jest to całkiem co innego. Stosowanie socjologii w praktyce jest nazywane socjotechniką. Rozumienie pewnych zachowań społecznych pozwala oddziaływać na działania społeczności. (przykład -> kapłani i zaćmienie słońca).

Socjologia praktyczna to wiedza w minimalnym stopniu oparta na wiedzy naukowej a przede wszystkim oparta na stereotypach, przekłamaniach, nieporozumieniach dotyczących tych kwestii którymi zajmuje się socjologia jako nauka. Wiedza ta funkcjonuje w społeczeństwie. Tj. w społeczeństwie funkcjonuje jakaś wiedza, którą zajmuje się socjologia. Na temat tych kwestii ludzie „coś” wiedzą i to nazwano socjologią praktyczną. Socjologia praktyczna bierze się stąd, mże ludzie popełniają błędy - a źródłami tych błędów są:

1. socjologia jako nauka posługuje się językiem potocznym - mało w socjologii jest sformułowań, które nie są potoczne. np. „grupa” - niby wszyscy wiedzą co to jest grupa a socjolog wie, że żeby była grupa musi spełniać ona 9 elementów;

2. jak w czymś uczestniczę to się na tym znam - co wcale nie jest prawdą;

3. wiemy, że świat się zmieni, ale przy rozwiązywaniu problemów szukamy rozwiązań tradycyjnych. Skuteczność karania bierze się z autorytety karnego. Kara jest tym bardziej skuteczna im większy jest autorytet karzącego;

4. w nauce dążymy do zrozumienia i wyprowadzenia wniosków, które można zastosować w praktyce. W życiu codziennym nie szukamy prawdy tylko rozwiązujemy problem od razu. A trzeba poznać prawdę, dostosować do tego sposób rozwiązania problemu;

5. przy badaniach naukowych stosujemy pewne techniki badawcze, które doprowadzają do … ale w życiu potocznym stosujemy obserwację potoczną (ona i on, ciężarówka i pocałunek)

Socjologia praktyczna blokuje dostęp do wiedzy technicznej. Z badań wynika, że można nauczyć ludzi technicznego myślenia, ale po jakimś czasie wraca się do starych nawyków.

Podstawa życia społecznego

1. Podstawy przyrodnicze - a w jej zakresie rozróżniamy podstawy:

1. biologiczne - rozbudowany system nerwowy - człowiek najbardziej odbiera podniety świata wewnętrznego, duży mózg, stosunek wagi mózgu do wagi ciała, mowa - my mówimy, my się kontaktujemy mową (psy szczekają, myszy piszą - ile rodzajów szczeków ma pies, ile rodzajów pisków ma mysz ). Człowiek dzięki temu, że jest w pewnym otoczeniu uczy się stosowania słów. Dla życia społecznego mowa jest jednym z najważniejszych elementów. Dzięki temu, że mówimy to wysolimy (pies myśli na poziomie swojej owym) - myślimy pojęciami znanymi z mowy. Myśląc kształtujemy swoje życie społeczne, kciuk przeciwstawny - dłoń z kciukiem przeciwstawnym jest precyzyjna. Gdyby nie kciuk przeciwstawny to poziom technologii byłby niewielki, długotrwały i stały popęd seksualny -> to cecha charakterystyczna u ludzi. Wiele instytucji naszego życia jest oparta na popędzie seksualnym, długi okres rozwoju osobnika ludzkiego do czasu aż się usamodzielni.

2. geograficzne - klimat -> jak sprzyja ludzi jest więcej i bardziej się kontaktują, pory roku -> latem są lepsze kontakty niż zimą, ukształtowanie terenu -> ludzie lubią chodzić na Rysy ale na Rysach mieszkach się nie da, surowce naturalne -> gdyby węgiel był pod Bielskiem to tam byłoby centrum a nie na Śląsku, kulturowe problemy -> tu praca była ciężka - mało kto o nauce myślał. Nie było takiego naboru na studia. Dopiero jak się zmieniło podejście ludzie zaczęli się domagać uczenia się, woda,

3. demograficzne - średni wiek życia ludzi -> im dłuższy tym społeczeństwo starsze - w konsekwencji więcej problemów. Gdyby więcej ludzi się rodziło niż umierało - społeczeństwo nie starzałoby się tak szybko, zdrowotność społeczeństwa, moment zawierania małżeństw, moment w którym kobieta rodzi pierwsze dziecko. Czynniki demograficzne są przewidywalne i to jest ich cecha charakterystyczna.

2. podstawy ekonomiczne - na które patrzymy dwojako

1. w sposób prosty - rozumienie proste -> im bogatsze społeczeństwo tym bardziej zróżnicowane Zycie społeczne. Podstawa to potrzeby fizjologiczne i na to go stać, ale jak zaczyna się mieć kasę i zaspokoi potrzeby podstawowe - zaczyna się mieć większe potrzeby - wyższego rzędu. O ile potrzeby niższego rzędu u wszystkich ludzi są takie same o tyle potrzeby wyższego rzędu znacznie się różnią.

2. w sposób złożony - przejawia się w zmienianiu sił wytwórczych. tj. technologii, umiejętności ludzi i narzędzia. na początku były drewniane chaty, potem pojawił się kamień, beton. Wraz ze wzrostem techniki pojawiły się nowe zawody, nowe instytucje. Dzięki rozwojowi sił wytwórczych jesteśmy gdzie jesteśmy.

3. podstawy kulturowe - kultura jest jednym z najbardziej wieloznacznych pojęć. Kiedyś uważano, że kultura jest materialna (nóż, stół, auto) i niematerialna (utwór literacki). Rozróżniano ideę i przedmiot. Obecnie nie rozróżnia się kultury na materialną i niematerialną. Jedynie wytwory kultury mogą być materialne i niematerialne (poglądy filozoficzne, sztuka, muzyka). To nie kultura niematerialna ale wytwór niematerialny kultury. Z tym poprzednim poglądem zerwano ponieważ nie oddaje to istoty rzeczy. Wytwór materialny jest następstwem pewnych idei. Wytwór materialny i niematerialny jest tak samo ważny. a nawet dla cywilizacji ważniejsze są wytwory materialne.

Definicja kultury: - kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej zarówno materialnej jak i niematerialnej, wzorów postępowania, wartości powstałych z określonej zbiorowości ludzkiej, przekazywanych z pokolenia na pokolenie albo innej zbiorowości. Kultura od przyrody różni się tym, że jest wytworem działalności ludzkiej.

Wytwory kultury powstają w pewnej zbiorowości. Kultura światowa - dziedzictwo ludzkości. Te zbiorowości przekazują część tych wartości następnym pokoleniom. Ważniejsze zostają w muzeach, mniej ważne zostają w domu, całkiem mało ważne zostają wyrzucone. To co jest cenne przekazuje się dalej. Ale w miejsce tych które nie zostają, pojawiają się nowe idee, nowe wytwory. Te wytwory przekazuje się nie tylko pokoleniom ale i sąsiedniej zbiorowości.

Mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne

1. Socjalizacja -> to uspołecznienie, nabycie umiejętności życia w zbiorowości. To nauczenie człowieka, że jest istota społeczną i nauczenie go jak powinien się zachowywać by jego udział w społeczeństwie był przydatny. …. powiedział, że człowiek nie rodzi się ludzki dopiero w wyniku socjalizacji staje się człowiekiem. Ta idea spotkała się z krytyka środowisk katolickich.

2. Kultura tworzy pewne wzory zachowania. tworzenie i wartości;

3. tworzenie wartości i kryteriów służących określaniu …, to jakimi wartościami się posługujemy wynika z kultury.

4. tworzenie ideałów - ideał to szczególna wartość, wartość najwyższej próby. Dążenie do ideału już samo w sobie jest wartością, już jest chwalebne.

Osobowość społeczna To jest osobowość człowieka kształtowana w warunkach społecznych i na potrzeby życia społecznego.

Elementy osobowości społecznej

Kulturowy ideał osobowości - jest to wzór wychowawczy występujący w określonej zbiorowości i określonym czasie, który ma zapewnić jak najlepsze przygotowanie człowieka do działania w społeczeństwie. Jeden wzór jest dominujący i ten przesądza o całym wychowaniu.;

Rola społeczna - wszelkie podobieństwa do roli granej przez aktora. Rola społeczna to pewien spójny system zachowań, wiążących się z pozycją jaką człowiek w zbiorowości zajmuje. To system zachowań to obowiązki i uprawnienia. Każdy w zbiorowości w jakiej jest zajmuje swoja pozycję. Z tymi pozycjami pojawiają się pewne role. Pewne zachowania sa identyczne, ale inne uprawnienia są, inne obowiązki. To co czyni się w stosunku do jednego, nie zawsze można czynić w stosunku do drugiego. Im lepiej się swoja rolę odegra tym lepiej dla zbiorowości. Aby odegrać właściwie swoja rolę należy brać pod uwagę pewne warunki:

1. właściwości psychofizyczne (np. bycie matką wymaga odpowiednich właściwości psychicznych i fizycznych,) często te właściwości przesądzają o tym, czy dobrze mu się uda spełnić swoja rolę, czy też nie,

2. precyzyjne określenie roli -> co należy zrobić, jakie mamy cele

3. klarowna, rzetelna struktura zbiorowości -> jeżeli wiadomo jaka jest struktura w której trzeba odgrywać rolę to odgrywa się ją dobrze

4. klarowny system kar i nagród związanych z odgrywaniem rioli społecznej.

Seplenienie powyższych warunków to podstawa dobrego odegrania roli społecznej.

Konflikt ról społecznych często jest utożsamiany z konfliktem społecznym. Ale konflikt społeczny to konflikt między co najmniej 2 jednostkami. Konflikt ról to konflikt tych ról, które ma odegrać jedna osoba. Ten konflikt tkwi wewnątrz człowieka. Każdy z nas odgrywa różne role w różnych środowiskach i może dojść do sytuacji, w której trzeba odegrać równocześnie dwie sprzeczne ze sobą role. Na ogół ludzie nie przyjmują do wykonania dwóch ról sprzecznych ze sobą. Ale technika pozwala na odegranie takich ról. Czasem konflikt ról daje się rozwiązać. Konflikt ról czasem doprowadza do konfliktu społecznego. Drogą do rozwiązania konfliktów społecznych jest opieranie się na pewnych wartościach które wywodzą się z kultury. To rozwiązanie zależy od stron. Konflikt ról pozwala na zgłębienie odgrywanej roli.

Jaźń - obraz samego siebie. Każdy coś o sobie myśli a to ma wpływ na odbiór społeczny.

Rodzaje jaźni:

1. jaźń pierwiastkowa - podstawowa -> to obraz samego siebie bez wpływów z zewnątrz. Ja o sobie tak myślę i z nikim się nie liczę.;

2. jaźń fasadowa - mój obraz pokazywany na zewnątrz, uwzględniając tylko jedną rzecz - korzyść (chodzi obraz korzystniejszy niż rzeczywisty)

3. jaźń odzwierciedlona - obraz samego siebie jaki budujemy na podstawie tego, jak inni nas oceniają. A oceniamy wg własnych kryteriów. To co inni o nas myślą czasami nas cieszy a czasami złości.

4. jaźń zobiektywizowana - to obraz samego siebie zbudowany na podstawie trzech poprzednich. Jest to proces którego wynik nie zawsze nas satysfakcjonuje. Nie każdy potrzebuje dojść do jaźni zobiektywizowanej.

Więź społeczna to ogół powiązań i zależności która łączy ludzi w zbiorowości. Jeżeli ma być zbiorowość to jednostki musza być czymś powiązane, połączone. ta więź tworzy się wg pewnego modelu (co nie znaczy, że każda więź tym schematem się toczy). Jeżeli zaczyna się proces tworzenia więzi społecznej nie jest to jednoznaczne z wytworzeniem się tej więzi.

---