Wykład 23 14.05.2008
Ustawa 24.12.1994
NIK został nazwany naczelnym organem kontroli państwowej.
Działa na zasadach kolegialności.
Kontrole NIK
obligatoryjne - kontrolowanie działalności
organów administracji rządowej
NBP
państwowych osób prawnych
inne państwowe jednostki organizacyjne
fakultatywne
samorządowe osoby prawnej i inne samorządowe jednostki organizacyjne
inne jednostki organizacyjne i indywidualne przedsiębiorstwa w zakresie w jakim podmioty te wykorzystują środki i majątek państwowy, komunalny (w tym także korzystające z subwencji, dotacji, wykonujące zadania z tytułu ubezpieczeń publicznych, otrzymujące zamówienia publiczne)
Kryteria kontroli
w przypadku kontroli obligatoryjnej
legalności - zgodności z prawem
rzetelności
gospodarności
celowości
w przypadku kontroli fakultatywnej:
a) samorządowe osoby prawnej i inne samorządowe jednostki organizacyjne
legalności
gospodarności
rzetelności
b) inne jednostki organizacyjne i indywidualne przedsiębiorstwa
legalności
gospodarności
NIK kontroluje także:
wykonanie budżetu państwa.
realizację ustaw
Izba działa na podstawie planów kontroli. Są one uchwalane przez kolegium NIK działające w tym wypadku z własnej inicjatywy. Kolegium ma możliwość uwzględnienia w planach kontroli zleceń Sejmu, Komisji, Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów.
analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej
opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów
informacje o wynikach kontroli zleconych przez Sejm lub jego organy
przedkłada Sejmowi informację o wynikach kontroli zleconych przez …
przedkłada Sejmowi szereg mniej ważnych dokumentów (art. 7 ustawy)
Struktura organizacyjna Izby
Prezes NIK
Odpowiada przed Sejmem za działalność NIK, powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów. Powołanie odbywa się bezwzględną większością głosów, tak samo wyrażenie zgody w Senacie. Senat ma 30 dni na podjęcie uchwały wyrażającej zgodę lub jej brak na daną kandydaturę. Jeżeli w tym terminie Senat nie uchwali uchwały przyjmuje się, że nie ma nic naprzeciw tej kandydaturze. Wybierany jest na kadencję 6 letnią, może ubiegać się o reelekcję.
Prezes może być odwołany w czterech przypadkach
zrzecze się stanowiska
zostanie stwierdzona dłuższa niezdolność do sprawowania obowiązków
został skazany prawomocnym wyrokiem za popełnie przestępstwa
Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz pełnienia funkcji kierowniczych …
Prezes NIK cieszy się immunitetem.
Zasada incompatibilitas.
Nie może być członkiem partii.
Bierze udział w posiedzeniach Sejmu, od roku 2001 nie ma prawa brania udziału w posiedzeniach Rady Ministrów.
Kolegium
Prezes jako przewodniczący
Wice-Prezesi - od 2 do 4 powolywanych przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK.
Dyrektor generalny - powoływany przez Prezesa za zgodą Marszałka Sejmu
14 członków kolegium
przedstawiciele nauk prawnych bądź ekonomicznych
7 - doradcy Prezesa NIK bądź…
Kadencja Kolegium trwa … lat.
16 depertamentów
8 kontrolnych
4 funkcyjne
2 wspomagajace
nie więcej niż 14 delegatur
NIK jak organ
zatwierdzający
sprawozdanie z działalności NIK
ocenę wykonania budżetu
uchwałodawczy
opinię w sprawie absolutorium dla rady ministrów
wniosków w sprawie rozpatrzenia problemów wskazanych przez Sejm itd.
wystąpienia przedstawiające zarzuty wobec najwyższych organów w państwie
opiniujący
sprawy przedstawione przez Prezesa
inne sprawy wniesione przez odpowiednią część Kolegium
Tutaj to się mocno pogubiłem co i kiedy:
Postępowanie ma charakter kontradyktoryjny. Nie kończy się ono możliwości złożenia skargi na wynik kontroli. Można złożyć jedynie zastrzeżenia do protokołu. Składa się je w ciągu 14 dni od otrzymania protokołu kontroli dyrektorowi odpowiedniej jednostki organizacyjnej (???).
Można odmówić podpisania protokołu w ciągu 7 dni od dnia otrzymania protokołu podając uzasadnienie dla niepodpisania. Zastrzeżenia do wystąpienia pokontrolnego można składać w ciągu…
Prawo wyborcze
Wybory i kadencja
Art. 96.
1. Sejm składa się z 460 posłów.
2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
Art. 97.
1. Senat składa się ze 100 senatorów.
2. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.
Art. 98.
1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.
2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.
3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.
4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.
5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.
6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.
Art. 99.
1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.
2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.
Art. 100.
1. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.
2. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.
3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.
Art. 101.
1. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.
2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie.
Wybory trwają od chwili ich zarządzenia aż do momentu ogłoszenia ich ważności przez Izbę Administracji, Pracy i czegoś jeszcze Sądu Najwyższego.
Prawo wyborcze podmiotowe i przedmiotowe
Ordynacje wyborcze stanowią o tzw. pojęciu prawa wyborczego w znaczeniu przedmiotowym.
Prawo wyborcze w znaczeniu podmiotowym - określone w obowiązujących normach uprawnienia ogółu obywateli w wyborach do organów przedstawicielskich.
Pojęcie systemu wyborczego
system wyborczy - całokształt zasad zawartych w normach prawa wyborczego.
w znaczeniu wąskim - zasady ustalania wyniku wyborów
w znaczeniu szerokim - system wyborczy to ogół zasad dotyczących trybu przygotowania i przeprowadzania wyborów oraz zasad podziału mandatów
Funkcje wyborów
Podstawowy instrument sprawowania władzy przez zbiorowego suwerena jakim jest naród lub ogół mieszkańców np. gminy, podstawowy mechanizm wpływu społeczeństwa na władzę, gospodarkę itd.
identyfikacja podstawowych problemów społecznych, gospodarczych, ekonomicznych oraz poszukiwanie sposobu ich rozwiązywania.
dyferencjacji wyborów - różnicują się poglądy wyborców, krystalizują się odmienne postawy w sprawach państwa
rozwiązywania napięć społecznych
polityczno-programowa (ideologiczna) - formułowanie programów wyborczych przez partie, w których zawarte są informacje o najważniejszych działaniach w celu rozwiązaniu problemów uznanych przez partię za najważniejsze w danym momencie.
integracyjna - wokół programów skupiają się wyborcy
w akcie głosowania uwidaczniają się preferencje programowe i personalne
kreacyjna - kształtowanie składu personalnego i politycznego wybieranych organów kolegialnych
zwierciadła narodu - w państwie demokratycznym organy przedstawicielskie powinny w sposób dość wierny odzwierciedlać strukturę społeczeństwa
wyłonienia stabilnej większości rządzącej
petryfikacyjna - oddziaływanie na kształt systemu partyjnego
kreowania elit politycznych - ma szczególne znaczenie dla liderów partyjnych
legitymizująca - daje ona określonym osobom prawny i moralny tytuł do sprawowania władzy
kontrolna - wybory są zawsze pewną formą rozliczenia zapowiedzianych w programach wyborczych działań
Zasady konstytucyjne prawa wyborczego
Zasady te tworzą pewien katalog.
Art. 96. ust. 2
Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
Art. 97. ust. 2.
Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.
Wybory Prezydenckie:
Powszechne, bezpośrednie, równe, tajne, odbywają się bezwzględną większością głosów.
Zasada powszechności
Określa krąg obywateli posiadających bierne i czynne prawo wyborcze, spełniających pewne cenzusy.
Czynne prawo wyborcze
Art. 62.
1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.
2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.
Bierne prawo wyborcze
Art. 99.
1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.
2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.
Od 1997 prawo do zgłaszania kandydatów utraciły organizacje inne niż partie polityczne.
W wyborach prezydenckich:
Każdy obywatel polski, który skończył 35 lat, korzysta z pełni praw wyborczych.
Kandydata może zgłosić grupa co najmniej 100tys obywateli mających prawa wyborcze.
Prawa wyborcze nie przysługują
ubezwłasnowolnionym z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego
osoby pozbawione praw publicznych na podstawie orzeczenia sądu
osoby pozbawione praw wyborczych na podstawie orzeczenie Trybunału Stanu
Cenzusy
płci - do 1918 w Polsce (chyba)
wykształcenia - wybory do Senatu pod rządami Konstytucji Kwietniowej
majątkowy
koloru skóry
inne
Zasada równości
znaczenie formalne - każdy wyborca posiada jeden bądź taką samą liczbę głosów
znaczenie materialne - siła każdego głosu jest taka sama, w równej mierze wpływa na wynik wyborów
Równość w znaczeniu materialnym zależy od:
ostatecznie ustalonej normy przedstawicielstwa
stała norma przedstawicielstwa - 460 posłów od 1952r
sposobu wyznaczania okręgów wyborczych
Ordynacja z 1991 -> 40 (???) okręgów, w których wybiera się co najmniej 7 posłów
systemu wyborczego
większościowy
proporcjonalny
mieszany - musi on być kombinacją systemu większościowego i proporcjonalnego w stosunku 50% do 50%. Stosowany jest obecnie np. w wyborach na Ukrainie.
5