ROKOKO WARSZAWSKIE:

Mariusz Karpowicz, Abstrakcja i surrealizm w Warszawie XVIII w., 1986.

Surrealizm w Warszawie:

Kamienica Prażmowskich przy Krakowskim Przedmieściu, uznana została przez Bohdziewicza za jeden z najlepszych w europie przykładów fasady kamienicy z epoki rokoka.

• Powstała ok. 1660 - 1667 - Joachim Pastorius, dr medycyny, pisarz, historiograf królewski, proboszcz parafii w Gdańsku, wykonawca Jakub Fontana

• 1666 - Mikołaj Prażmowski

• 1754 - przebudowa - dzisiejszy wygląd, za przyczyną Leszczyńskich

Wygląd:

• 5 osi, 3 piętra, bezporządkowa

• Ściana przepruta rytmem okien

• Oś: drzwi, pionowy rząd okien, podkreślona przez lizeny

• Kondygnacje oddzielone balkonami, wgłębienia na planie elipsy

2 podziały: wertykalny (na osi fasady) i horyzontalny (między ścianą a czerwoną dachówką), to daje efekt jakby napierające sąsiednie kamienice swym ciężarem ścisnęły tą, i ona się odkształciła. Dzięki temu podkreślone zostało zwieńczenie, w pewien sposób zbliżone do amsterdamskich (kartusz herbowy ale o niezwykłej formie - jest, jak to określa Karpowicz, surrealistyczny tzn. realizm puttów i naturalizm kwiatów zestawiony z abstrakcyjnymi formami).

Inne przykłady tego typu kompozycji:

Altana w pałacu Prymasa Polski przy Miodowej (dawny pałac Borcha) - jest trochę mniejsza)

Inne realizacje Jakuba Fontany:

1. Collegium Nobilium 1740 - 1742

2. pałac marszałka Fr. Bielińskiego przy Królewskiej (nieistniejący) 1742 - 1750

3. pałac Eustachego Potockiego w Radzyniu 1749 - 1755, wykonawca rzeźb w latach 1754 - 1759 Jan Chryzostom Redler; szczególnie ryzalit środkowy zachodniego skrzydła od strony dziedzińca - 2 putta, dywan i koń i zbroja, której szyszak zmienia się w pysk psa na bramie południowej

4. akroteria z płn. Elewacji Zamku Warszawskiego (1767) - są już spokojne

Według Karpowicza są to tendencje francuskie:

• stajnie w Chantilly Jeana Auberta, putta z tatarakiem, skaczący koń

Karpowicz pisze też o surrealizmie w malarstwie Walentego Żebrowskiego (1738 - 1765) (bernardyn) - czerpał z francuskiej grafiki książkowej:

• Wschowa

• Warta

• Skąpe

• Warszawa - k - ł . św. Anny (1750), elementy archit. fantazyjne

• Ostrołęka 1762 - 1764, fantazyjne bryły

• Kalisz - (1764 - 1765) tu zmarł, degradacja pejzażu na korzyść bryły.

Według Karpowicza ze smętnych pejzaży mazowieckich coraz bardziej idzie Walenty w kierunku surrealizmu. Elementy architektoniczne tracą swój realizm.

Iluminacja książkowa w Pawła Andrychowicza „Prokonsul Civitatis Antiqae Varsoviae”. Kartusz o przedziwnych kształtach.

Jan Jerzy Plersz „Zaślubiny”, grupa rzeźb z ołtarza k - ła Karmelitów na Krakowskim Przedmieściu (1772)

Zjawiska w sztuce sepulkralnej: nagrobek Marii Józefiny z Wesslów Sobieskiej w k - le Sakramentek w Warszawie - zwieńczenie w formie dymu.

Malowidło Józefa Pilza z Krytomieża u Trynitarzy w Krakowie. Katedra lubelska Józef Meyer - Chrzest w Jordanie

Jerzy Lileyko, recenzja M. Karpowicz. Piękne nieznajome… 1988

Na temat surrealizmu w sztuce polskiej w okresie rokoka pisze, że tendencja do abstrakcji jest sztuce tendencją ponadczasową, jednak surrealizm jest zjawiskiem historycznym, mającym własną ideologię i opartym na własnej teorii. Powiązania jednego i drugiego są tylko pozorne.

Te twory tak śmiesznie nazwane przez Karpowicza, są interpretowane przez Lileykę jako przejaw humoru i fantazji charakterystycznej dla rokoka. Podstawowy błąd Karpowicza to fakt, iż nie chce on uznać rokoka za fazę schyłkową baroku.

---