Dr Andrzej Bukowski Porównawcze studia cywilizacji
Kurs: Socjologia Kultury
Całości społeczne: grupy, organizacje i wspólnoty
Od zbiorowości ludzkich do grup społecznych: kategorie, zbiorowości, grupy - różne rodzaje całości społecznych. Kategoria statystyczna, kategoria socjologiczna - zbiór ludzi podobnych pod względem cech społecznie doniosłych (więź obiektywna) - studenci, robotnicy, młodzież, krakowianie, a wymiary - zatrudnienie, wiek, płeć, obywatelsktwo, kategoria społeczna - gdy pojawia się tożsamość społeczna (feminizm u prześladowanych kobiet, świadomość klasowa u robotników), grupy społeczne - więź normatywna (lojalność, zaufanie, solidarność); grupy zorganizowane - stosunki społeczne - stałe relacje pomiędzy pozycjami.
Kryteria wyodrębniania grup społecznych: Ossowski („Wielogłowy lewiatan...”, Szmatka „Mała grupa społeczna...” - spór o grupę społeczną: od jakiej ilości rozpoczyna się grupa? Zewnętrzne i wewnętrzne określenie grupy: amorficzność i strukturalność cech grupowości. Obiektywne i subiektywne kryteria wyodrębniania grup: czy wystarczą jedynie subiektywne kryteria wyodrębniania grup - np. więź jako aprobująca przynależność do grupy (?), skoro są grupy, których członkami nie jesteśmy, a wobec których się odnosimy i mają ogromne znaczenie dla naszego działania: Żydzi dla skinów i faszystów jako negatywna grupa odniesienia, zespół naukowców-noblistów jako pozytywna grupa odniesienia dla młodego naukowca. Zdaniem Szmatki to istnienie grupy wymusza świadomość w skali społecznej (odrębność) i indywidualnej (aprobujące poczucie przynależności) - w momencie w którym pojawia się - trwałość, organizacja i struktura, regularne stosunki między członkami grupy oraz wyodrębnialna i stała liczba uczestników tych relacji - pojawia się grupa i jako taka autonomizuje się wobec oczekiwań jednostkowych - koncepcja strukturalistyczna.
Własności grup społecznych (Znaniecki; Merton, Sztompka)
Własności grupy wg. Znanieckiego: zasada odrębności: każdy członek należy do niej przede wszystkim przez to, że inni odnoszą się do niego i on do innych jako do członków tej samej grupy, w odróżnieniu od nieczłonków; trwałość grupy; wycinkowość ról (jednostka angażuje tylko te doświadczenia i czynności, w których występuje jako członek grupy); treść społeczna grupy (wąska, szeroka). Typologia grup: grupy pierwotne (hordy, grupy koczownicze, tłum uliczny, grupa pasażerów) - nie posiadają odrębności. Kolejne typy już posiadają zasadę odrębności: grupy genetyczne (wspólność pochodzenia); grupy religijne (wspólność wyznania), grupy celowe (wspólność celu, zadań), grupy kulturowe (właściwa jej i tylko jej kultura) - lud (kultura niska) i naród (kultura wysoka)
Własności grupy wg. Mertona - omówiona na ćwiczeniach. Wprowadzenie kryteriów względności statusu grup społecznych (np. liczebność względna i bezwzględna grupy)
Odmiany grup społecznych (Sztompka)
Obiektywne kryteria klasyfikacji: liczebność (Simmel, różnice pomiędzy diadą a triadą: koalicja, strategia dziel i rządź, mediacja, reprezentacja, zasada większości); trwałość (grupy dożywotnie); sposób rekrutacji (ekskluzywne i inkluzywne); intensywność uczestnictwa (jedno i wielofunkcyjne; grupy żarłoczne - sekty i firmy; rygoryzm i zakres kontroli); charakter korzyści - grupy zadaniowe; stopień zorganizowania
Subiektywne kryteria klasyfikacji - psychologiczna relacja jednostki do grupy: grupy członkowskie, grupy odniesienia: porównawczego - grupa asystentów zachodnich uniwersytetów, grupa profesorów; grupy odniesienia normatywnego; pozytywne
Syntetyczne typologie grup (grupy pierwotne: uniwersalne, angażujące, całościowe, wielozadaniowe, kontakty bezpośrednie i wtórne bardziej liczebne, mnie spontaniczne, wyspecjalizowane, anonimowe; wycinkowe; wspólnoty i stowarzyszenia - Toennies, utracona wspólnota - Putnam, kultura cynizmu Richard Stivers, próżnia socjologiczna - Stefan Nowak)
Przykłady: rodzina (grupa pierwotna - Znaniecki, czy wypadkowa zachowań indywidualnych - Giza-Poleszczuk), organizacja (organizacja społeczna - od biurokracji - Weber do adhokracji - Mintzberg), naród (wspólnota kulturowa czy wspólnota polityczna?) (artykuł Marcina Kuli, Znaniecki, Kłoskowska, koncepcja Gellnera).