Kodyfikacje Napoleona
XVII i XVIII w. => kształtowanie się szkoły prawa natury (ścisły związek teorii prawa z rozwojem racjonalizmu, wyłączenie z teologii moralnej, w praktyce > tworzenie prawa w oparciu o rozum i doświadczenie, niezależnie od autorytetów i tradycji). Prawo natury utworzyło możliwość nowych kodyfikacji.
Trzy podstawowe nurty> T.Hobbesa, J.Locke'a i J.J.Rousseau
T.Hobbes - uzasadnianie monarchii absolutnej
J.Locke - budowa teorii podziału władzy, którą później naśladował Monteskiusz
J.J.Rousseau -
Już od początku Rewolucji (np. zapowiedź w Konstytucji z 1791) świadomość, że trzeba dokonać nowej kodyfikacji, lecz dopiero Napoleonowi na pocz. XIX w. udało się tego dokonać.
Kodyfikacje zrealizowane przez Napoleona:
kodeks prawa cywilnego 1804
kodeks procedury cywilnej 1807
kodeks handlowy 1807
kodeks postępowania karnego 1808
kodeks karny 1810
Kodeks prawa cywilnego
Teoria umowy społecznej i zasada suwerenności ludu, legitymizacja do wystąpienia przeciw absolutyzmowi, gwarancja wolności osobistej oraz własności.
pierwszy na świecie wzorowy, burżuazyjny kodeks prawa cywilnego
zerwanie z wszelkimi ograniczeniami prawa feudalnego, podstawa do rozwoju kapitalizmu
choć to pewien regres wobec postulatów rewolucyjnych (stworzył normy dogodne dla klas posiadających sprzecznych czasem z interesami demokratycznymi innych warstw), to jednak przeważały tendencje liberalno-egalitarne
nie był to twór całkiem nowy; mimo wszystko zachowały się elementy konserwatywne (z prawa rzymskiego czy zwyczajowego francuskiego)
zwięzły, jasny, piękny język
powszechnie uznawany za arcydzieło sztuki legislacyjnej
Kodeks procedury cywilnej i kodeks handlowy
oparcie się na głównych zasadach wielkich ordonansów Colberta z 1667
Kodeks postępowania karnego i Kodeks karny
Podstawą w dziedzinie prawa karnego były idee humanitarne, zasady nullum crimen sine lege (nikt nie może być uwięziony poza wypadkami określonymi przez ustawę) i nulla poena sine lege (nikt nie może być karany inaczej jak na mocy ustawy), wcześniejsze kodyfikacje karne i ustawy to: 1789 (koniec tortur, jawność posiedzeń), 1790 (wszyscy podlegają karom), 1795 („kodeks i przestępstwach i karach”, zmiany w procedurze, ale nie materii), generalne uporządkowanie dopiero za Napoleona
KPK
wprowadzenie podst. zasad nowoczesnego procesu karnego, tzn. zasady jawności, ustności i swobodnej oceny dowodów (wyparcie zasady procesu inkwizycyjnego, tajności, pisemności i legalnej teorii dowodowej)
zasady tzw. procesu mieszanego (elementy procesu skargowego i inkwizycyjnego)
inicjatywa w ściganiu przestępstw - prokurator
prokurator jest tylko stroną w procesie, nie prowadzi go
prawo do obrony (z urzędu bądź sam wybrany)
ława orzekająca
KK
humanizacja prawa karnego
wprowadzenie licznych kar pozbawienia wolności
mimo to, utrzymanie takich kar jak> pręgierz, wypalania znaków
podkreślenie ochrony własności, duże kary za kradzież
kary także za zrzeszanie się robotników, mające na celu wstrzymanie pracy (strajk)
Znaczenie kodyfikacji napoleońskiej:
Ogromny wpływ na procesy legislacyjne, nie tylko w samej Francji i Europie, ale także na całym świecie
dążono odtąd do powielenia modelu francuskiego, tj. istnienia 4 lub 5 (z lub bez kh) kodeksów odpowiadającym głównym dziedzinom prawa
wielka żywotność zapisów (szczególnie kodeksu cywilnego), czerpanie bezpośrednie z zapisów (tereny polskie do 1946, w pruskiej Nadrenii do 1900, długo w Belgii, oparcie się na nim kodeksów Quebek, Kalifornii, Dakoty, Luizjany, włoski, hiszpański i portugalski w XIX w., również „nośny” kk, który był powielany m.in. w Austrii, Rosji Prusach i później Niemczech)
2