Program wykładu „Główne nurty psychoterapii”
Dr Jadwiga Rakowska
Cel wykładu
Celem wykładu jest zapoznanie jego uczestników z teoriami wyjaśniającymi mechanizmy powstawania zaburzeń psychicznych i mechanizmy ich eliminowania na drodze oddziaływania psychologicznego. Ponadto jego celem jest zapoznanie z wynikami badań nad skutecznością psychoterapii i ich implikacjami dla praktyki klinicznej
Tematy wykładów
1. Psychoanaliza
1.1.Założenia teoretyczne dotyczące powstawania zaburzeń psychicznych.
1.2.Techniki: konfrontacja, klaryfikacja, interpretacja i przepracowanie.
1.3. Techniki stosowane wobec pacjentów neurotycznych.
1.4. Techniki stosowane wobec pacjentów z zaburzeniami głębszymi niż neurotyczne.
2. Terapia behawioralna
2.1. Założenia teoretyczne dotyczące powstawania zaburzonego zachowania.
2.2. Techniki oparte na zasadach warunkowania klasycznego; (2.2.1) desensytyzacja wg Wolpe'ego i Shapiro; (2.2.2) terapia implozyjna; (2.2.3). awersyjne przewarunkowanie.
2.3. Techniki oparte na zasadach warunkowania instrumentalnego.
2.4. Techniki oparte na teorii społecznego uczenia się - Modelowanie: trening asertywności i innych umiejętności społecznych
3. Terapia behawioralno -poznawcza
3.1. Założenia teoretyczne dotyczące powstawania zaburzonego zachowania.
2. 2. Techniki terapii poznawczej oparte na modyfikacji przekonań.
3. Podejście fenomenologiczno-egyzstencjalne
3.1. Założenia dotyczące powstawania zaburzeń psychicznych.
3.2. Techniki psychoterapeutyczne: (3.2.1) niedyrektywne techniki Rogersa; (3.2.2) techniki terapii egzystencjalnej; techniki terapii Gestalt.
4. Podejście systemowe
4.1. Podejście behawioralne w terapii problemów małżeńskich oparte na teorii uczenia się - Patterson.
4.2. Podejścia do terapii problemów małżeńskich oparte na teorii systemów i cybernetyce: (4.2.1) Terapia interakcyjna - Don Jackson; (4.2.2) Terapia strukturalna - Minuchin; (4.2.3) Terapia strategiczna - zespół z Mental Research Institute; (4.2.4) Terapia strukturalno-strategiczna -Haley i Madanes; (4.2.3) Terapia systemowa - Selvini - Palazzoli i grupa z Mediolanu.
4. 3. Podejścia do terapii problemów małżeńskich skoncentrowane na trzech pokoleniach: (4.3.1.) Terapia międzypokoleniowa nastawiona na indywiduację - Bowen; (4.4. 3.2.) Terapia międzypokoleniowa oparta na teorii ukrytych lojalności - Boszormenyi - Nagy.
4.4. Podejście do problemów małżeńskich oparte na teorii relacji obiektem - Dicks.
4. 6. Podejście do problemów małżeńskich oparte na teorii egzystencjalno -fenomenologicznej akcentujące doświadczanie i wyrażanie emocji - Satir.
5. Wyniki badań nad skutecznością psychoterapii
5.1. Skuteczność określonych form psychoterapii, zastosowanych w określonej liczbie sesji, wobec osób z diagnozą zaburzeń: lękowych, depresyjnych, odżywiania się, uzależnień; schizofrenii, zaburzeń osobowości, problemów małżeńskich, dysfunkcji seksualnych.
5.2. Motywacja pacjenta do zmiany: cierpienie psychiczne, postrzeganie korzyści zmiany, oczekiwanie korzyści z terapii, oczekiwania dotyczące roli terapeuty i metody leczenia.
5.3. Interakcja cech pacjenta i metody psychoterapii: styl radzenia sobie ze stresem, opór przed wpływem, umiejscowienie źródła kontroli, jakość relacji z ludźmi, zdolność do introspekcji, uznawane wartości, rodzaj i poziom zaburzenia, płeć.
5.4. Cechy terapeuty związane ze skutecznością psychoterapii: kwalifikacja i doświadczenie; intencja wprowadzenia zmiany, umiejscowienie źródła kontroli, zdrowie psychiczne , cechy charakteru, uznawane wartości.
5.5. Relacja między pacjentem i terapeutą: wiara w użyteczność terapii, odnoszenie się terapeuty i pacjenta wobec siebie; komplementarność i podobieństwo zachowań.
5.6. Rezygnacja z terapii: oczekiwania pacjentów dotyczące celu i czasu terapii; kształtowanie oczekiwań pacjentów wobec terapii; wzajemne negatywne postrzeganie się pacjenta i terapeuty.
5.7. Cechy pacjenta, terapeuty i metody terapii związane z brakiem poprawy u pacjenta: poziom zaburzenia i technika terapeuty, brak motywacji pacjenta do zmiany, bierność i wrogość terapeuty w reakcji na przejawy patologii pacjenta, wykorzystanie pacjenta przez terapeutę, problemy relacyjne i technika nastawiona na indywidualną dysfunkcję.
Literatura
- Sęk H. (red.), (2000). Społeczna psychologia kliniczna. PWN.
- Rosenhan D. i Seligmann M. E. P. (2000). Psychopatologia. PWN.
- Czabała CZ. (1997). Czynniki leczące w psychoterapii. PWN.
- Kratochvil S. ( 2002). Podstawy psychoterapii. Zysk i S-ka Wydawnictwo.
- Rakowska J.M (2006). Podejście behawioralno-poznawcze. W: L Grzesiuk (red.), Psychoterapia. Teoria. Warszawa: Eneteia.
- Rakowska J.M. (2005) Skuteczność psychoterapii. Warszawa: Scholar
- Rakowska J.M. (2000) Terapia krótkoterminowa. Warszawa: PWN.
- Namysłowska I.(2000). Terapia rodzin. Instytut Psychiatrii i Neurologii.
- Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny.(1997). Barbaro B. (red): Collegium Medium UJ.
-de Barbaro B (red.). Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny. Collegium Medicum UJ, Kraków, 1994.
-Freud S. (1992).Wstęp do psychoanalizy, cz. Nauka o nerwicach. Warszawa: PWN.
-Namysłowska I. Psychologiczne teorie związków z obiektem, „Psychiatria Polska”, 1983, 5-6.
-Cierpiałkowska L., H. Nowicka-Gawęcka. (1992) Wybrane zagadnienia analizy transakcyjnej, W: Elementy psychologii klinicznej, t. II., Wyd. Naukowe UAM,
- Sills Ch., S., Fish P., Lapworth P. (1999). Pomoc psychologiczna w ujęciu Gestalt. Instytut Psychologii Zdrowia PTP.
-Rogers C. (1984). Teoria terapii osobowości i relacji interpersonalnych rozwinięta w oparciu o podejście skoncentrowane na kliencie. „Nowiny Psychologiczne”, 2-3.
-Laing R. D. (1995). Podzielone „ja”. Dom Wydawniczy Rebis.
-Lowen A. (1991). Duchowość ciała. Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza.
- Rakowska J.M. (2001). Zastosowanie koncepcji faz zmiany Jamesa Prochaski w praktyce klinicznej. W: B. Kaja (red), Wspomaganie rozwoju. Bydgoszcz: Akademia Bydgoska, 93-105.
-S. Geller. Terapia racjonalno-emotywna. W: M. Lis-Turlejska (red.), Nowe kierunki w psychoterapii, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1978.
- Tryjarska B. (1991). Terapia Miltona Ericksona - główne idee. W: M. Lis-Turlejska (red.), Nowe zjawiska w psychoterapii. Warszawa Agencja Wydawnicza Jacek Santorski & Co. Warszawa.
- Schafer J. (2002). Dlaczego dusza choruje i co ja uzdrawia. Wrocław: Wydawnictwo Sursum.