Dr hab. Alicja Żywczok
Zakład Teorii Wychowania 2013
Zagadnienia egzaminacyjne z zakresu teorii wychowania (materiał autorski)
Teoria wychowania jako subdyscyplina pedagogiki. Przedmiot badań, struktura, metodologia, geneza i rozwój teorii wychowania.
Zadania oraz znaczenie teorii wychowania w kontekście innych naukowych dyscyplin pedagogicznych.
Czy pedagogom potrzebna jest nauka teoretyczna? Znaczenie teoretycznego przygotowania w sprawnym działaniu, praktyczne wdrożenia teorii wychowania.
Wyjaśnij sens słów J. Mirskiego: „pedagogika nie jest ani czystą teoria, ani czystą praktyką, ale systemem mieszanym”. Zależności między teoria, metodyką a praktyką pedagogiczną.
Wartość, wartościowanie i hierarchia wartości jako podstawowe pojęcia aksjologii. Dzieje kategorii „wartość”.
Ontologia humanistycznych wartości, czyli o sposobach istnienia wartości ludzkich.
Klasyfikacje wartości. Wartości, na których zasadza się wychowanie człowieka.
Specyfika aksjologicznej struktury człowieka.
Znaczenie aksjologii w wychowaniu. Pedagogika jako nauka silniej zorientowana na wartości czy cele wychowania?
Ideał wychowania - pojęcie, składniki współczesnego ideału wychowania.
Znaczenie stanowienia ideału wychowania.
Rodzaje ideałów wychowania i ich zmienność/stałość na przestrzeni wieków.
Istota celów wychowania - pojęcie, ich cechy, rodzaje celów wychowania (taksonomia).
Znaczenie uświadamiania sobie celów wychowania przez wychowawcę oraz wychowanków.
Źródła celów wychowania.
Koncepcje teoretyczne odnoszące się do ustanawiania celów wychowania.
Postawy wobec życia jako naczelne cele wychowania.
Zasady wychowania jako ogólne normy wychowania, wybrane klasyfikacje zasad wychowania.
Teleologia wychowania jako wyodrębniony dział filozofii wychowania.
Proces wychowawczy jako proces nadawania oraz odbioru wpływów.
Struktura procesu wychowawczego.
Modelowanie jako zasadnicza metoda wychowawczego oddziaływania.
Presja sytuacyjna - zastosowanie, znaczenie, zagrożenia wychowawcze.
Trening a tworzenie nawyków i przyzwyczajeń.
Funkcja nadawania znaczenia w internalizacji norm moralnych i ról społecznych.
Objawy kryzysu współczesnej cywilizacji. Symptomatologia zakłóceń w równowadze kultury oraz sposoby przeciwdziałania im poprzez wychowanie.
Istota ludzka w relacji z innymi bytami. Spojrzenie przedstawicieli różnych nauk na specyfikę człowieka.
Konstytutywne cech osoby ludzkiej.
Znaczenie budowania autorytetu nauczyciela w procesie wychowania.
Pojęcie autorytetu.
Wychowanie autorytatywne, autokratyczne i autorytarne - ocena wymienionych typów wychowania.
Rodzaje autorytetów. Autorytety i pseudoautorytety w wychowaniu człowieka.
Zasady, o których powinien pamiętać dobry pedagog wskazując wychowankom autorytety moralne.
Poszanowanie godności człowieka w procesie edukacji.
Rozwój człowieczeństwa - fundamentalna zasada relacji wychowawczych.
Radość życia jako wartość i cel wychowania. Funkcje radości życia.
Postawa optymizmu życiowego jako zadanie dla wychowawcy. Wzmacnianie pogody ducha w procesie wychowania i przeciwdziałanie stanom presuicydalnym.
Formy i przejawy doznawania radości życia u człowieka. Diagnozowanie chronicznego pesymizmu i depresji u dzieci.
Altruizm jako ideał wychowania i postulat prakseologiczny.
Poglądy i idee wychowawcze wybitnych pedagogów (J. Korczak, J. W. Dawid, R. Tagore, A.S. Neill, J. Bosko, Jan Paweł II)
Pokój jako ideał i cel współczesnej edukacji. Znaczenie kategorii „pokój” w teorii wychowania.
Samowychowanie jako proces wzrostu osobowego i dojrzewania moralnego (istota, treść, metody samowychowania).
Główne założenia teoretyczne pedagogiki antropologicznej i pedagogiki filozoficznej.