1 GLEBY
- makroklimat - zalezy od szerokości geograficznej, odległości od dużych zbiornikow wodnych, wysokości nad poziom morza
mikroklimat - zalezny od rzezby terenu, ekspozycji i stromości stokow, stopnia zalesienia i
ilości terenow podmokłych
najważniejsze cechy klimatu: temperatura i opady
- próchnica - martwe szczatki organiczne
w jej skład wchodzą bituminy, kwasy huminowe i kwasy fulwowe (łatwo rozpuszczalne w wodzie)
prochnica o odczynie obojętnym - pochodzaca z rozkładu lisci drzew liściastych
nasycona jonami wapnia i magnezu, stanowi charakterystyczny składnik gleb
brunatnych, czarnoziemów, rędzin
prochnica o odczynie kwasnym - pochodzi z rozkładu lisci krzewinek i igieł drzew ilastych
nasycona jonami wodorowymi
wystepuje w glebach bielicowych i glejowych
próchnica o odczynie zasadowym (mull) - w lasach liściastych
proces humifikacji i gromadzenia się dużych ilości próchnicy najwyraźniej można
obserwowac na stepach klimatu kontynentalnego
istnieje tam rownowaga miedzy gromadzeniem się dużej ilości szczątków roślinnych i
ich przerabieniem przez mikroorganizmy glebowe w prochnice, dzieki czemu gromadza się jej znaczne ilości dajac czarnoziemy o dużej miąższości poziomu prochniczego
- jak powstają:
rędziny - z wapieni (gleby litogeniczne)
gleby autogeniczne:
gleby bielicowe - z piasków
brunatne - z lessow
gleba strefy stepów: czarnoziem
gleby strefy tundry: glejowe
gleby strefy tajgi: torfowo-bagienne, bielicowo-glejowe
- mineralizacja zw organicznych - zachodzi rownolegle z humifikacja
polega na przemianie zw organicznych w mineralne
przemiana ta może zachodzic w warunkach tlenowych (butwienie) lub beztlenowych (gnicie)
- proces brunatnienia - polega na wietrzeniu chemicznym minerałów pierwotnych
(glinokrzemianów) prowadzacym do powstania minerałów wtorych (ilastych) i tworzeniu się wodorotlenków żelaza o roznym stopniu uwodnienia
związki te na skutek koagulacji wywołanej przez Ca2+, Mg2+ lub Al3+ tworza koloidy otaczające ziarna mineralne i gromadzące się miedzy nimi, co daje brunatne zabarwienie
proces bielicowania - zachodzi w glebach lekkich o odczynie kwasnym, związanym
najczęściej z roślinnością borowa (drzewa ilaste i krzewinki)
obficie występujące w tym środowisku kwasy organiczne (glw fulwowe) powoduja rozklad minerałów pierwotnych, a także wtornych mineralow ilastych, rozpuszczaja i przemieszczaja także inne związki zawiarajace żelazo i glin, pozostawiając kwarc. Powstaja b jasne poziomy bielicowe
proces ten może zachodzic także przy korzeniach, co w przekroju daje formy
klinowate
w wyniku bielicowania, zaleznie od jego zaawansowania powstaja gleby typu bielicowego i bielice
proces glejowy - zachodzi w środowisku redukcyjnym, w warunkach silnego uwilgotnienia
polegaja na przejsciu przy udziale bakterii beztlenowych żelaza trójwartościowego w
dwuwartoscowe, co daje szarozielone lub szaroniebieskie zabarwienie
duza wilgotność spowodowana wysokim stanem wod gruntowych, istnieniem slabo
przepuszczalnej warstwy utrudniającej odpływ wod opadowych lub obecnością
wieloletniej zmarzliny. W strefie wahan poziomu wody nastepuje miejscowe
utlenienie i powstaja rdzawe wytracenia i konkrecje żelazowe
koagulacja - koloidy
- proces wietrzenia skał - rozkład (fosylizacja)
w miare postepowania procesu wietrzenia skala kruszy się i rozpada na coraz mniejsze czesci, az ostatecznie formuje się warstwa gleby
zwykle z chwila rozpoczęcia się procesu wietrzenia skał do działania włanczaja się rozne gatunki rozlin i zwierzat. W wyniku rozwoju, a nastepnie obumierania żywych organizmów do gleby dostaje się świeża materia organiczna i rozpoczynaja się różnorodne procesy rozkładu. Zatrzymywana w glebie woda zawiera oczywiście rozne rozpuszczone w niej substancje pochodzące z rozkładu skal oraz gazy, takie jak dwutlenek wegla i tlen.
W początkowych fazach rozkładu zanikaja szybko substancje rozpuszczalne w wodzie, skrobia i białka
- glebowa woda - typy
woda grawitacyjna, która porusza się w glebie pod wpływem sily ciążenia
woda gruntowa, utrzymujaca się poniżej zwiarciadla wody (nagromadzona w glebie na
skałach nieprzepuszczalnych)
woda zwiazana, zatrzymywana w glebie, na która już nie działają sily grawitacyjne
(kapilarna)
sily grawitacyjne działające na wode sa rownowazone przez siły kapilarne i adsorpcyjne
wywierane praz kapilary i koloidy glebowe
- analiza pyłkowa osadów
celem analizy pylkowej osadów jest sledzenie zmian w roślinności jakie zachodzily w czasie tworzenia osadow
do tego celu nadaja się zatem przede wszystkim utwory, w których sedymentacja odbywa się w sposób jednostajny, bez przepływu wód
Kwasy huminowe - frakcja związków próchnicznych o barwie ciemnobrązowej do czarnej, które mogą być ekstrahowane z gleby za pomocą alkalicznych rozpuszczalników (NaOH). Są nierozpuszczalne w wodzie w warunkach kwaśnych (pH < 2) i dlatego ulegają strąceniu po zakwaszeniu roztworu.
Kwasy fulwowe - frakcja związków próchnicznych o barwie żółtej do żółtobrązowej,
rozpuszczalnych w wodzie w całym zakresie pH. Pozostają one w roztworze po strąceniu kwasów huminowych w wyniku zakwaszenia roztworu.
Huminy - frakcja związków próchnicznych o barwie czarnej nierozpuszczalnych w wodzie w
całym zakresie pH (nierozpuszczalne w zasadach i kwasach). Huminy należą do najmniej zbadanych substancji próchnicznych.