Pojęcie organu ochrony prawnej, klasyfikacja organów ochrony prawnej
Organ ochrony prawnej to organ specjalnie powołany i odpowiednio zorganizowany w celu ochrony prawa. Organy ochrony prawnej dzielą się na :
1. Rozstrzygające/ orzekające/ jurysdykcyjne/ judykacyjne
• Organy sądowe
• Quasi - sądowe
• Pozasądowe
2. Organy kontroli legalności/ przestrzegania prawa
3. Organy pomocy prawnej
Organy rozstrzygające zajmują się rozstrzyganiem sytuacji konfliktowych, spornych w drodze wiążących decyzji wydawanych przez organy państwowe lub społeczne.
Organy sądowe to organy powołane i odpowiednio zorganizowane w celu orzekania, działające na podstawie własnych kompetencji, da nich należą sądy i trybunały. Sądy dzielimy na powszechne i szczególne. Powszechne to sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Szczególne to sądy administracyjne: wojewódzkie sądy administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny, sądy wojskowe: garnizonowe i okręgowe i Sąd Najwyższy. Trybunały dzielimy na: Trybunał Stanu, Konstytucyjny oraz Trybunały i sądy międzynarodowe, czyli: Europejski Trybunał Praw Człowieka, E.T. Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich, Międzynarodowy Trybunał Karny.
Organy quasi - sądowe to organy rozstrzygające powołane i odpowiednio zorganizowane w celu orzekania, działające na podstawie własnych kompetencji i nie posiadają przynajmniej jednej z cech sądów w znaczeniu materialnym, np. komisja prawa autorskiego, izba morska, urząd patentowy, sąd polubowny.
Organy pozasądowe to organy rozstrzygające, realizujące tę funkcję ubocznie traktując ja jako uboczny rodzaj działalności, np. policja, inspekcje, straż miejska, graniczna
Organy pojednawcze to organy specjalnie powołane do prowadzenia działalności pojednawczej i odpowiednio w tym celu zorganizowane, np. mediator, komisja koncyliacyjna
Organy kontroli legalności to organy specjalnie powołane do kontroli przestrzegania prawa i odpowiednio w tym celu zorganizowane. W znaczeniu wąskim wyłącznym ich zadaniem jest kontrola przestrzegania prawa. W znaczeniu szerokim wykonują działalność kontrolna przestrzegania prawa łącznie z innymi rodzajami działalności, np. prokurator, rzecznik dyscyplinarny, inspekcje, urzędy kontroli skarbowej.
Organy pomocy prawnej to organy specjalnie powołane i odpowiednio zorganizowane w celu świadczenia pomocy prawnej, np. adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy.

Samorządowe kolegium odwoławcze - jest to organ wyższego stopnia, w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego i Ordynacji Podatkowej, w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego. Ustawy szczególne mogą przewidywać inny organ odwoławczy.

W szczególności Samorządowe kolegia odwoławcze rozpatrują odwołania od decyzji, zażalenia na postanowienia, żądania wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji.

W znaczeniu procesowym są organami jednostek samorządu terytorialnego, nie są nimi w znaczeniu ustrojowym.

Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej - centralny organ administracji rządowej utworzony 28 grudnia 1918, właściwy w sprawach z zakresu własności przemysłowej. Siedziba Urzędu Patentowego RP mieści się w Warszawie

Do zadań Urzędu Patentowego należy w szczególności:

• przyjmowanie i badanie zgłoszeń dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych oraz topografii układów scalonych, dokonanych w celu uzyskania ochrony;

• orzekanie w sprawach udzielania patentów i dodatkowych praw ochronnych na wynalazki, praw ochronnych na wzory użytkowe oraz znaki towarowe, a także praw z rejestracji wzorów przemysłowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych;

• rozstrzyganie spraw w postępowaniu spornym;

• prowadzenie rejestru patentowego oraz rejestrów: wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych oraz topografii układów scalonych;

• wydawanie organu urzędowego pod nazwą Wiadomości Urzędu Patentowego;

• wydawanie Biuletynu Urzędu Patentowego;

• udział w pracach organów międzynarodowych z tytułu zawartych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych w sprawach z zakresu własności przemysłowej, w szczególności Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej;

• prowadzenie centralnego zbioru polskich i zagranicznych opisów patentowych.

Prokuratura - urząd państwowy powołany do stania na straży praworządności. Zazwyczaj swój cel prokuratura realizuje poprzez zaskarżanie do sądów decyzji niezgodnych z prawem, ściganie przestępstw, pomoc prawną społeczeństwu oraz branie udziału w procesie legislacyjnym jako czynnik opiniodawczy.

W niektórych państwach (zwłaszcza w tych, w których panuje system prawa o charakterze anglosaskim), prokuratura jest instytucją niezależną, niezawisłą i samorządną (tak jak sądownictwo). W większości państw prokuratura jest podległa rządowi lub określonemu ministrowi. Powszechny jest też podział na pion cywilny i wojskowy (tak jak sądownictwo).

Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Zadanie to prokuratorzy wykonują przez:

• prowadzenie lub nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami

• wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli

• podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach

• sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności

• prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania

• zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji

• koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe

• współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa

• współpracę z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych

• opiniowanie projektów aktów normatywnych

• podejmowanie czynności określonych w ustawach

Najwyższa Izba Kontroli - to instytucja państwowa, podlegająca bezpośrednio Sejmowi i prowadząca kontrole w państwie. W zakresie NIK-u jest m.in.: kontrolowanie działalności organów państwa (administracji rządowej), NBP, osób prawnych działających na rzecz państwa, organizacji państwowych. Głównym zadaniem prowadzonych przez NIK kontroli jest dostarczanie Sejmowi i opinii publicznej informacji o działaniach państwa, które są oceniane pod kątem: legalności, gospodarności, celowości oraz rzetelności. Szczególną, konstytucyjną rolę zajmuje opinia NIK w procedurze zatwierdzania przez Parlament sprawozdania budżetowego Rządu.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych Kontroluje zgodność przetwarzania danych z przepisami ustawy, wydaje decyzje administracyjne i rozpatruje skargi w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych, prowadzi rejestr zbiorów danych, opiniuje akty prawne dotyczące ochrony danych osobowych, inicjuje i podejmuje przedsięwzięcia w zakresie doskonalenia ochrony danych osobowych, uczestniczy w pracach międzynarodowych organizacji i instytucji zajmujących się problematyką ochrony danych osobowych

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT lub KRRiTV) to organ konstytucyjny (art. 213 - 215), który stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.

• konstytucyjne (art 213 ust. 1 Konstytucji RP ): stanie na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji;

• ustawowe (art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami):

• projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunku polityki państwowej w dziedzinie radiofonii i telewizji;

• określanie warunków działalności nadawców programów radiowych i telewizyjnych;

• rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych;

• sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców w zakresie określonym ustawą;

• organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;

• określanie wysokości opłat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru;

• opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji;

• inicjowanie postępu naukowo - technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji;

• współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów radiowych i telewizyjnych;

Policja - umundurowana i uzbrojona formacja przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi i mienia oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do jej głównych zadań należy pilnowanie przestrzegania prawa i ściganie przestępców, jak również zapewnienie ochrony i pomocy w sytuacjach kryzysowych zarówno wobec ludzi jak i mienia. Jeżeli jest to konieczne, policja nadzoruje na poziomie operacyjnym także wszelkie służby ratownicze.

Policja jest fundamentem stabilnego i bezpiecznego państwa, jednak czasami bywa również skutecznym narzędziem w rękach władzy, stosowanym do narzucania społeczeństwu swej woli i tłumienia protestów.

• ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami godzącymi w te dobra;

• ochrona bezpieczeństwa i porządku, zapewnienie spokoju w miejscach publicznych, w transporcie i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach;

• wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw i wykroczeń

• działania profilaktyczne (prewencyjne) w celu ograniczenia popełniania przestępstw i wykroczeń a także wszelkim zachowaniom kryminogennym, współpraca w tym zakresie z innymi podmiotami;

• kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych obowiązujących w miejscach publicznych, a także związanych z działalnością publiczną;

• zarządzanie informacją kryminalną, prowadzenie baz danym Systemu Informacyjnego Schengen SIS, DNA;

• współpraca z policjami innych państw, realizacja zadań wynikających z podpisanych umów międzynarodowych i odrębnych przepisów;

• nadzór nad strażami gminnymi/miejskimi oraz nad innymi specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami

Państwowa Inspekcja Pracy jest wyspecjalizowanym centralnym organem państwowym, podległym Sejmowi RP. PIP sprawuje w imieniu państwa kontrolę i nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przez wszystkie zakłady pracy oraz inne podmioty, na rzecz których świadczona jest praca przez osoby fizyczne. Organy PIP są niezależna od administracji państwowej, nadzór nad nią sprawuje Rada Ochrony Pracy, powołana przez Marszałka Sejmu RP

Do podstawowych zadań Państwowej Inspekcji Pracy należą:

• nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

• kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy,

• kontrola legalności zatrudnienia,

• podejmowanie działań w celu zapobiegania i eliminowania zagrożeń w środowisku pracy,

• ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika,

• udzielanie porad i informacji technicznych w zakresie eliminowania zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników.

Rzecznik Praw Obywatelskich

Rzecznik, któremu pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stoi na straży wolności, praw człowieka i obywatela. Kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje albo instytucje zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Należy się zwrócić do Rzecznika Praw Obywatelskich w przypadku wykorzystania wszystkich możliwości załatwienia sprawy we właściwym trybie i niewątpliwego stwierdzenia rzeczywistego naruszenia wolności lub praw obywatelskich. Rzecznik jest ograniczony zakresem jego kompetencji, jego interwencje są uzależnione od wyników analizy okoliczności sprawy i ustalenia, faktycznego naruszenia prawa oraz tego, iż okoliczności te istotnie wymagają ingerencji Rzecznika.

---