Układ Hormonalny

1. Informacje ogólne.

Do układu hormonalnego należą:

- gruczoły endokrynowe

- gruczoły mieszane

Oprócz gruczołów hormony wydzielane są także przez różne tkanki lub komórki rozsianego układu wydzielania wewnętrznego.

Endokrynologia - nauka o hormonach

Gruczoły endokrynowe - wydzielają bezpośrednio do krwi, nie mają przewodów wyprowadzających:

1. Przysadka Mózgowa Międzymózgowie

2. Szyszynka

3. 
   Tarczyca Antagonistyczne

4. Przytarczyce

5. Grasica - zanika

6. Nadnercza - kora i rdzeń

Gruczoły mieszane - wydzielania endo, jak i egzo krynowego. Hormony są wydzielane przez część endokrynową. Mają przewody wyprowadzające.:

1. Trzustka - egzokrynowo- sok trzustkowy

2. 
   Jądra i jajniki Gonady

Neurohormony:

- komórki neurosekrecyjne podwzgórza

- hormony przewodu pokarmowego

- hormony nerki (EPO, renina) Hormony Tkankowe

- hormon serca

2. Cechy hormonów:

a) jest inkretem {jest wydzielany do krwi i przez nią transportowany}

b) należą do dwóch grup chemicznych (peptydowe - białka i sterydowe - tłuszcze)

c) jest substancją oligodynamiczną (nawet niewielkie ilości powodują kaskadę wydarzeń w organizmie)

T! Łożysko występujące u kobiet w trakcie ciąży produkuje część hormonów sterydowych.

T! Które hormony są hormonami sterydowymi? - sterydami są hormony kory nadnerczy, jąder i jajników.

Komórki neurosekrecyjne - zdolne do wydzielania hormonów.

3. Sprzężenie zwrotne ujemne.

PODWZGÓRZE (dokładnie komórki neurosekrecyjne)

Statyny

Liberyny

Liberyny

Uwalniają

Pętla Długa Przysadka Mózgowa

Hormony tropowe (kierunkowe)

Pętla Krótka

Gruczoł Właściwy

Hormon do krwi - CEL

T! Statyny (-) - neuroinhibitory (inhibicja - hamowanie) - hamują

T! Liberyny (+) - neurostymulatory - pobudzają

T! Co się dzieje jeśli poziom hormonu tropowego jest:

- Poniżej normy - nadczynność

- Powyżej normy - niedoczynność

T! Nie wszystkie hormony są podległe podwzgórzu. Hormony podległe przysadce:

- nadnercza

- tarczyca

- jądra i jajnik (gonady)

4.Hormony produkowane przez podwzgórze i magazynowane w tylnym płacie przysadki:

B)Wazopresyna (ADH) - hormon antydiuretyczny - wzmaga resorpcję wody w komórkach nerwowych, oszczędzając ją.

Informacja o ciśnieniu (zawartość wody we krwi) jest odbierana przez baroreceptory.

• Niskie ciśnienie - mało H₂O

• Wysokie ciśnienie - dużo H₂O

T! Jeśli jest wysokie ciśnienie musi być niski poziom wazopresyny .

Niedoczynność tylnego płata przysadki - moczówka prosta (tracenie wody wraz z moczem)

B) Oksytocyna (OXY):

- przy podrażnieniu mechanicznym pochwy i szyjki macicy w trakcie stosunku - skurcze falowe ułatwiają transport plemników w stronę jajowodu.

- w trakcie porodu ułatwia wyjście dziecka na świat

-podczas podrażnienia brodawek sutkowych ułatwia produkcję mleka

- u mężczyzn w czasie stosunku powoduje skurcze nasieniowodów.

PRZYSADKA MÓZGOWA

(tak jak podwzgórze leży w międzymózgowiu)

Przedni Płat

(najaktywniejszy wydzielniczo)

I Hormony tropowe - kierunkowe:

- TSH - Tyreotropina tarczyca

- ACTH - Adrenokortykotropina kora nadnerczy

-Gonadotropiny:

• FSH - Folikulotropina

• LH - Luteinotropina

II Somatotropina - hormon wzrostu (już nie hormon tropowy)

- Niedoczynność - karłowatość

-Nadczynność

a) wiek pokwitania (dojrzewanie) - Gigantyzm

b) wiek po pokwitania - Akromegalia

!Efekt pro insulinowy - kiedy hormon działa jak insulina czyli obniża poziom glukozy we krwi

!Efekt przeciw insulinowy - kiedy hormon przeciwdziała działaniu insuliny (działa odwrotnie do insuliny)

Somatotropina działa przeciw insulinowo - przyśpiesza tempo metabolizmu (kojarz- glukoza źródłem energii potrzebnej do wzrostu)

Somatotropina działa w nocy.

-PRL - Prolaktyna:

- powoduje produkcję mleka - Laktacja

- zapewnia właściwą produkcję płynu nasienia

- hamuje wydzielanie gonadotropin. Dlatego w czasie karmienia piersią kobieta nie ma owulacji ani menstruacji.

Międzymózgowie

A)Podwzgórze - kieruje przysadką mózgową (p. sprzężenie zwrotne ujemne) (komórki neurosekrecyjne)

B) Szyszynka

Melatonina:

- regulacja snu i czuwania

- „strażnik cnoty” - światło rozkłada melatoninę przez oczy. Młodzi ludzie mają niski poziom melatoniny (niedoczynność)

Niedoczynność - zbyt szybki rozwój płciowy

Nadczynność - opóźnienie rozwoju płciowego

- opóźnia starzenie się

- w nocy poziom melatoniny jest wyższy niż w dzień.

ŚRODKOWY PŁAT PRZYSADKI MÓZGOWEJ

- Melanotropina (MSH) (Intermedyna) - prawidłowa koncentracja barwnika skóry - melaniny, w komórkach skóry.

Melaninotropina współdziała z innymi hormonami (hamują ją lub pobudzają) - Synergizm

Cisawica - przewlekła niedoczynność nadnerczy. Objawia się brunatnieniem błon śluzowych, obniżeniem ciśnienia tętniczego. - Arci uzupełni we wtorek

Tarczyca

- odpowiada za tempo metabolizmu

- T3 - Trójjodotyronina Hormony oparte na jodzie

- T4 - Tyroksyna

Dlaczego dzieci po wybuchu w Czarnobylu musiały pić płyn Lugola (żółtobrązowy - JKJ - jodek potasu)

Ze względu na to, że T3 i T4 są oparte na jodzie i dlatego musi on być wbudowywany. Gdyby nie był dostarczany w postaci płynu musiałby być pobierany. W tamtym czasie natomiast jod w powietrzu był promieniotwórczy. Dlatego trzeba było go dostarczyć, w inny sposób.

Przy niedoczynności tarczycy dobrze jest jeździć nad morze.

Natomiast przy nadczynności wyjazd nad morze będzie skutkował złym samopoczuciem.

T! Przy nadczynności tarczycy będzie większe czy mniejsze zużycie tlenu?

Będzie ono większe, ponieważ występuje wzmożony metabolizm. Jest zwiększone tempo oddychania wewnątrzkomórkowego tlenowego. Powstaje duża ilość energii, energii cieplnej, ATP.

T! Zadanie z Eskimosem

Eskimos tuż po przylocie i człowiek z klimatu umiarkowanego robią badania na poziom hormonów. Kiedy Eskimos ma wysoki poziom T3 i T4 jest zdrowy, ponieważ mieszka tam gdzie jest zimno i potrzebuje dużo energii. Eskimos również będzie miał niski poziom TSH

U człowieka natomiast wysoki poziom T3 i T4 oznacza nadczynność. Poziom TSH jest wtedy niski. Tarczyca wykonuje zadanie ponad normę, więc nie jest pobudzana przez przysadkę.

T! Czy wysoki poziom T3 i T4 będzie wpływał na tempo reakcji/ilości uwalnianej energii (czy będzie ono takie samo)?

Anabolizm - reakcje syntezy

Katabolizm - reakcje rozkładu

Duże ilości energii są uwalniane w procesach rozkładu (katabolicznych).

B) Kalcytonina obniża poziom wapnia we krwi, hamując uwalnianie wapnia z tkanki kostnej.

Przykładowe pytanie do testu: Kiedy będzie wysoki poziom kalcytoniny we krwi. Odp. Kiedy poziom wapnia będzie wysoki.

Niedoczynność - za wysoki poziom wapnia we krwi.

Przytarczyce - produkują Parathormon, który działa antagonistycznie względem kalcytoniny.

Osteoporoza - Nadmiar tyroksyny przy nadczynności tarczycy i kortyzolu w przypadku kory nadnerczy lub parathormonu w przypadku przytarczyc się do niej przyczynia.

T! Tężyczka - jest to znaczne obniżenie poziomu wapnia we krwi (nadczynność kalcytoniny) (to mamy sprawdzić z Arci) Choroba wieloobjawowa .

Niedoczynność tarczycy:

- człowiek jest ospały, otyły,

- tworzy się wole - obrzęk śluzakowaty,

- kretynizm tarczycowy

Nadczynność :

- wysokie ciśnienie, przyśpieszone tętno,

- w skrajnej nadczynności choroba Basedowa - człowiek jest chudy, nerwowy, ma wytrzeszcz oczu.

T! Który układ będzie unerwiał rdzeń nadnerczy - Układ Współczulny

Trzustka

- zawiera w miąższu liczne skupiska komórek wysepki Langerhansa. W wysepkach Langerhansa wyróżniamy komórki alfa i komórki Beta.

Komórki Alfa produkują Glukagon - komórki Beta insulinę.

Glukagon - uwalniany przy spadku stężenia cukru we krwi. Glikogenoliza - wzmożony rozkład glikogenu w wątrobie. Jego działanie podwyższa poziom cukru

Insulina - uwalniana przy podwyższonym stężeniu cukru we krwi Glikogenogeneza - proces syntezy glukagonu w wątrobie i mięśniach. Insulina obniża poziom cukru we krwi.

Glikogenogeneza Insulina k. beta

Glukoza Glikogen (polisacharyd)

Monosacharyd

Glikogenoliza

Glukagon (k. alfa)

Insulina - Glukagon - działanie antagonistyczne

Niedoczynność trzustki prowadzi do cukrzycy

Hipoglikemia - skrajny spadek cukru

Hiperglikemia - bardzo duże podwyższenie poziomu cukru (ilości glukozy we krwi)

Cukrzyca typu 1 - wrodzona

Cukrzyca typu 2 - nabyta w wyniku złego odżywiania, braku aktywności.

Nadnercza - parzyste gruczoły. W ich budowie wyróżniamy:

- korę nadnerczy

- rdzeń nadnerczy

Rdzeń Nadnerczy :

- Adrenalina - przyśpiesza rozkład glikogenu, rozszerza źrenice, zwęża naczynia skórne.

- Noradrenalina - powoduje zwężenie wszystkich naczyń oprócz skórnych, nie ma bezpośredniego wpływu na serce, utrzymuje gotowość nerwową.

Hormony rdzenia nadnerczy działają przeciw insulinowo.

Noradrenalina może być neuroprzekaźnikiem.

T! Pamiętać o pytaniu: Wymień/Wskaż pary hormonów antagonistycznych.

Kora nadnerczy:

1)Glikokortykoidy (Kortyzol) - odpowiadają za gospodarkę węglowodanową. Zbyt wysoki poziom powoduje obniżenie odporności (zwłaszcza w warunkach stresowych)

2)Mineralokortykoidy (Aldosteron)- działa podobnie jak wazopresyna. Obniża poziom sodu we krwi, poprzez wydalanie chlorku sodu. W ten sposób oszczędza wodę w organizmie.

3)Androgeny (DHEA) - budowa podobna do testosteronu (to też androgen). Pamiętać, że jest on produkowany nie tylko w korze nadnerczy, ale też jajnikach/jądrach.

Maskulinizacja -pojęcie medyczne oznaczające występowanie u kobiety cech somatycznych męskich (zmiana sylwetki ciała, nadmierne owłosienie, czyli hirsutyzm, obniżenie skali głosu), a także zmian zewnętrznych narządów płciowych (np. mastodynii, przerost łechtaczki) w wyniku zaburzenia hormonalnego - nadmiaru hormonów androgennych.

Wirylizm - choroba polegająca na ujawnianiu się wtórnych cech męskich u kobiet lub u chłopców przed pokwitaniem.

Zadanie dotyczące Melanotropiny:

Jeśli poziom hormonów kory nadnerczy jest odpowiednio wysoki. Melanotropina jest hamowana. Natomiast jeśli poziom hormonów kory nadnerczy jest zbyt niski , wydzielanie melanotropiny jest pobudzane. (Jej poziom jest wysoki). Występuje wtedy Cisawica - niedoczynność (kory) nadnerczy.

Choroba Addisona - niedobór hormonów kory nadnerczy (można powiedzieć, że to, to samo co cisawica). Objawy:

- obniżenie ciśnienia krwi

- hipoglikemia

- przebarwienia

Testosteron - produkowany przez jądra (LH)

- rozwój męskich narządów płciowych i drugorzędnych cech płciowych

- różnicowanie się ośrodka rozrodczego w podwzgórzu (narządów typu męskiego)

- wzmożona erytropoeza - produkcja większej ilości erytrocytów)

Estradiol - wytwarzany z testosteronu w procesie aromatazy - wpływa na ruchliwość plemników.

Estradiol: (FSH)

- rozrost błony śluzowej macicy - dobre ukrwienie - dobra pobudliwość

- rozwój drugorzędnych cech płciowych

- ośrodki wyzwalające popęd płciowy w kierunku płci męskiej

Progesteron - zmniejsza pobudliwość. Pomaga utrzymać. Dlatego w trakcie ciąży jego poziom się podnosi.

Progesteron działa antagonistycznie do estrogenu.

- ułatwia implantację zarodka

- wpływa na rozwój gruczołów mlecznych

-hamuje zwrotnie FSH

Grasica :

Tymozyna - zwiększa produkcję limfocytów, przez co wzrasta odporność.

---