PROPOZYCJE ĆWICZEŃ I ZABAW WSPOMAGAJĄCYCH ROZWÓJ, DO PRACY INDYWIDUALNEJ Z DZIECKIEM
ĆWICZENIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE MATEMATYCZNE:
Spostrzegania długości:
1.Określanie i porównywanie długości np. dobieranie sznurków do paczek różnej wielkości, szukanie
najdłuższej lub najkrótszej długości, porównywanie długości dróg itp.
2.Określanie długości przez mierzenie za pomocą dowolnie obranej miary.
3.Różnicowanie pojęć: wysoko - nisko, bliżej - dalej, niżej - wyżej, wolniej - szybciej.
Spostrzeganie wielkości:
1.Spostrzeganie i porównywanie wielkości przedmiotów: duży - mały, większy - mniejszy.
2.Dobieranie odpowiadających sobie wielkości np. duże ubranka dla dużej lalki itp.
3.Określanie i porównywanie wyodrębnionych cech wielkości: długość, szerokość, wysokość, grubość
np. przez zadawanie pytań:
* co jest dłuższe - krótsze? ( tramwaj - pociąg, szyja żyrafy - szyja lwa),
* co jest wyższe - niższe? (trawa - zboże, domek - wieżowiec),
* co jest szersze - węższe? (strumyk - rzeka, ścieżka - droga),
* co jest cieńsze - grubsze? (palec - noga, gałązka - pień).
4.Porównywanie ciężaru przedmiotów i określanie go: ciężki - lekki (,,na oko”) i przez ważenie.
Spostrzeganie kształtu :
1.Ćwiczenie spostrzegania kształtu, zapoznanie z kształtem podstawowych figur geometrycznych, wyszukiwanie przedmiotów kształcie danej figury geometrycznej.
2.Układanie szlaczków oraz całych kompozycji z figur geometrycznych.
3.Dzielenie figur na części i składanie w całość..
Klasyfikacja:
1.Tworzenie zbiorów przedmiotów na podstawie 1,2,3… cech wspólnych.
2.Zachęcanie dziecka do zakładania kolekcji i manipulowania nimi (widokówki, znaczki, obrazki, figurki, maskotki, klocki itp.)
3.Łączenie zbiorów np. zbiór samochodzików, zbiór lalek, zbiór klocków można połączyć w zbiór zabawek.
4.Rozpoznawanie kryterium podziału danego zbioru na podzbiory: np. ze zbioru widokówek można
wyodrębnić jakie podzbiory? ( widokówki o tematyce świątecznej, widokówek z kwiatami, z miastami, ze zwierzętami itp.)
Język arytmetyczny :
1.Kształcenie pojęcia liczby przez porównywanie liczebności zbiorów, przeliczanie elementów z
użyciem określeń mniej - więcej, tyle samo , o 1 mniej, o 1 więcej.
2.Badanie równoliczności zbiorów przez łączenie w pary.
3.Kojarzenie liczby elementów zbioru z cyfrą.
Szeregowanie :
1.Kształcenie umiejętności tworzenia konsekwentnych serii tzn. szeregowania zbiorów wg wzrastającej lub malejącej wielkości, wysokości, długości, koloru itp.
2.Szaregowanie liczb w aspekcie kardynalnym i porządkowym ( 1,2,3,4,5…- pierwszy, drugi, trzeci,
czwarty, piąty…)
3.Dodawanie i odejmowanie - matematyczne historyjki obrazkowe.
Pamięć wzrokowa :
1.Odtwarzanie z pamięci obserwowanych układów przedmiotów np.- zapamiętanie kolejności
przedmiotów ustawionych w szeregu (5), - odtwarzanie z pamięci kolejności przedmiotów(3) i
określanie ich kolejności przy przeciwnym kierunku ruchu.
2.Określanie z pamięci koloru, kształtu, wielkości np. klocków.
3.Składanie pociętych obrazków po wcześniejszym zobaczeniu ilustracji.
4.Składanie z pamięci zabawek konstrukcyjnych wcześniej składanych wg wzoru.
5.Rozpoznawanie znanych dziecku przedmiotów na podstawie opisu ich wyglądu.
ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE ORIENTACJĘ PRZESTRZENNĄ
1.Ćwiczenia związane z orientacją w schemacie własnego ciała:
*wskazywanie poszczególnych elementów własnego ciała i nazywanie ich,
*różnicowanie prawej i lewej strony ciała (to moja prawa ręka, to moja lewa ręka itp.)
*zabawy doskonalące umiejętność wyprowadzania kierunków od osi ciała np.: prostowanie rąk
przed siebie, za siebie, w bok, do przodu, do tyłu.
* naśladowanie przez dziecko demonstrowanych ruchów np. zabawa ,,Ojciec Wirgiliusz”
2.Ćwiczenia związane z ujmowaniem relacji między dzieckiem a innymi elementami otoczenia:
*określanie położenia dziecka w stosunku do otoczenia np. stań przodem do mnie, za mną, obok
mnie, między stołem a szafą, bliżej drzwi itp.
*określanie kierunku związanego z ruchem np. przemieszczanie się wg poleceń, zabawa w poszukiwanie ukrytego przedmiotu, chodzenie po śladzie z jednoczesnym określaniem przez dziecko kierunku (idź prosto, w prawo, na lewo, do tyłu itp.)
3.Ćwiczenia związane z ujmowaniem stosunków między przedmiotami w
przestrzeni:
*wykonywanie przez dziecko prostych poleceń z uwzględnieniem pojęć: na, pod, do, w, obok, za, między itp. np. wykorzystując np. : - krzesło ( siądź na krześle, stań za nim, przed nim itp.) lub pudełko (włóż do pudełka, połóż za pudełkiem, obok niego itp.)
*dziecko określa położenie przedmiotów w pomieszczeniu oraz poza nim np. za oknem, używając w/w pojęć,
*określa położenie przedmiotów w układzie np. klocków w kolorowej wieży, zabawek na półkach itp. zabawa co się zmieniło?
*samodzielne tworzenie przez dziecko prostych układów przestrzennych i określanie położenia elementów tego układu np. budowa konstrukcji pod dyktando.
4. Ćwiczenia utrwalające system pojęć przestrzennych na płaszczyźnie:
*wodzenie dłonią, palcem, stopą po narysowanej linii, konturach zamkniętych oraz otwartych wg kierunku wskazanego przez strzałkę,
*zapełnianie płaszczyzn ( kredką, pędzlem itp.) w określonym kierunku np. od strony lewej do prawej, z góry w dół…
*rysowanie po konturach, kalkowanie,
*łączenie kropek położonych blisko siebie lub oznaczonych cyframi lub wg kodu,
*kropkowanie kwadratów z określeniem położenia kropek,
*odtwarzanie układu elementów np. mozaiki, konturów figur…
*porównywanie i różnicowanie podobnych układów graficznych np. wyszukiwanie elementów
mających inne położenie niż pozostałe w danym układzie np. : ///_ ///, ( ( ( ) ( ( ;
*dorysowywanie lub dokładanie brakujących elementów:
*analiza położenia elementów na obrazkach (dziecko opowiada obrazek określając położenie
elementów rysunku,
*rysowanie pod dyktando, labirynty…
*samodzielne rysowanie wg osi symetrii,
*odwzorowywanie i uzupełnianie układów przedstawionych na rysunkach np. dziecko otrzymuje wzór, który odtwarza lub kończy rysować.
ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE FUNKCJE MOTORYCZNE
1.Polepszanie ogólnej koordynacji ruchów przez zachęcanie dzieci do aktywności fizycznej,
2.Usprawnianie ruchów rąk przez stosowanie różnorodnych technik plastycznych (układanki, lepienie, malowanie, rysowanie, wycinanie, wydzieranie, stemplowanie ) -wyzwalanie ruchów płynnych, swobodnych ruchów ramienia i przedramienia, zwalnianie lub wzmacnianie napięcia mięśniowego ręki.
3.Ćwiczenie umiejętności prawidłowego trzymania i posługiwania się narzędziem piszącym -
(trzymanie ok.2 cm od kartki, w trzech palcach: pomiędzy kciukiem, wskazującym i środkowym palcem); ćwiczenia ułatwiające opanowanie właściwego chwytu: -lepienie małych kulek z plasteliny, papieru, wyskubywanie nitek, ,,solenie”, kruszenie i rozsypywanie sypkiego materiału, rysowanie w pozycji stojącej na tablicy, lub stosowanie nasadki korekcyjnej.
4.Przestrzeganie wymogów zachowania prawidłowej postawy dziecka leworęcznego podczas pisania i rysowania:
- obie stopy oparte o podłogę, a przedramiona o stół, plecy wyprostowane,
- tułów nie opiera się o stolik, znajduje się w pewnej odległości, by zapewnić swobodę ruchów rąk,
- siedząc przy stoliku dziecko powinno mieć sąsiada po swojej prawej stronie,
- światło pada na kartkę z przodu lub od strony prawej,
- kartka powinna znajdować się w pewnej odległości od dziecka, by możliwe było oparcie na stoliku
całego przedramienia piszącej ręki,
- kartka powinna być ułożona ukośnie (lewy górny róg skierowany ku górze, zaś prawy ku dołowi),
5.Ćwiczenie prawidłowych nawyków ruchowych:
właściwy kierunek rysowania linii pionowych (z góry na dół), poziomych (z lewej ku prawej), ukośnych oraz okręgów (niezgodnie z ruchem wskazówek zegara). Przy odtwarzaniu sekwencji znaków graficznych powinien być zachowany
kierunek z lewej do prawej. W przypadku utrwalonych złych nawyków ruchowych, należy wskazać dziecku prawidłowy kierunek np. strzałką.
ĆWICZENIA DOSKONALĄCE PERCEPCJĘ WZROKOWĄ
Ćwiczenia spostrzegania na materiale bezsłownym
* obserwacja: - najbliższego otoczenia- przedmiotów będących w pokoju, określanie ich cech;
obserwacja i rozpoznawanie pór roku po ich cechach charakterystycznych; -wskazywanie i
nazywanie zabawek o kształcie podstawowych figur geometrycznych;
*wyszukiwanie: takich samych, podobnych lub ukrytych obrazów/symboli (np .dobieranie do pary:
but do buta, domina obrazkowe, memo obrazkowe; - wyszukiwanie elementów tworzących
całość: korona drzewa i pień; -wyszukiwanie elementu składowego danej ilustracji spośród innych
obrazków; -wyszukiwanie i dopasowywanie konturów, cieni do pojedynczych obrazków i łączenie
w pary: obraz i jego cień, itp.)
*układanie: obrazów/symboli wg wzoru, na wzorze, z pamięci, z części, z patyczków, pod dyktando;
- układanie ciągów rytmicznych, prostych szlaczków stworzonych z przedmiotów;
- układanie ciągów rytmicznych z dostrzeganiem przemienności, np. pory roku; - układanie historyjek obrazkowych itp.
*wyodrębnianie: elementów przedmiotów, figur, symboli z całości, z tła itp.(np. szukanie
przedmiotów za oknem);
*różnicowanie: wg określonego kryterium np. kształtu, wielkości, koloru - tworzenie zbiorów;
*porównywanie i uzupełnianie: par obrazków, wyszukiwanie różnic między obrazkami,
- porównywanie dwóch takich samych zabawek, kształtów, szlaczków, liter; - dorysowywanie brakujących elementów obrazka;
- wskazywanie różnic między obrazkami różniącymi się jedynie układem przestrzennym (lustrzane odbicie);
*odwzorowywanie: prostych symboli i znaków na wzorze, obok wzoru, po dłuższej i coraz krótszej ekspozycji, bez wzoru na bazie własnych doświadczeń (narysuj falę taką, jak na morzu); kalkowanie;
ĆWICZENIA DOSKONALĄCE PERCEPCJĘ SŁUCHOWĄ
1.Ćwiczenia rozwijające i usprawniające percepcję słuchową w zakresie pamięci słuchowej i słownej:
*dostrzeganie rymu w wierszach i piosenkach; zabawy z rymami np. dom-tom, kot-płot, itd.,
wymyślanie przez dziecko rymów np. ryba-szyba, rybka-szybka, itp.
*aktywne czytanie rymowanek i wierszyków rodzica z dzieckiem;
*rozpoznawanie i przeliczanie dźwięków naturalnych (dochodzących z otoczenia)
*porównywanie słyszanych dźwięków (ciągły-przerywany, długi-krótki, głośny-cichy, niski-wysoki),
*wystukiwanie rytmu do przedstawionego układu przestrzennego np.
X X X X X X X X X X XX
*wysłuchiwanie, rozpoznawanie i zapamiętywanie kolejności usłyszanych dźwięków, ciągów
słownych, tekstów.
2.Analiza i synteza wyrazowa zdań:
*wyodrębnianie zdań z mowy np. układanie zdań i rozdzielanie ich na wyrazy
*konstruowanie zdania z podanym wyrazem
*rozwijanie zdań prostych i porównywanie liczby wyrazów w zdaniu
*tworzenie zdań z podanych w rozsypce wyrazów
3.Analiza i synteza sylabowa wyrazów:
*dzielenie wyrazów na sylaby (rozmowa ufoludków)
*określanie długości wyrazów na podstawie liczby sylab
*ustalenie pozycji danej sylaby w wyrazie (na początku, na końcu, w środku)
*sztafety sylabowe: tworzenie wyrazów rozpoczynających się końcową sylabą wyrazu
poprzedniego np. so-wa, wa-ta, ta-ma, ma-sa,SA-la itd.
*wysłuchiwanie, które wyrazy rymują się (np. z obrazkami)
*dobieranie nazwy obrazka do podanej liczby sylab
4.Analiza i synteza głoskowa wyrazów :
*wyodrębnianie początkowej i końcowej głoski w wyrazie np. grupowanie przedmiotów,
obrazków, których nazwy zaczynają się lub kończą taką samą głoską
*sztafety wyrazowe: nazwa jednego obrazka rozpoczyna się taką samą głoską, jaką kończy się nazwa poprzedniego np. rak, kot, tor, rów, wór, itd.
*wyodrębnianie środkowej głoski w wyrazie (początkowo w wyrazach 3-głoskowych, potem w wyrazach dłuższych np. d -buda, pomidor, wiadro, mydło itp.
*rozpoznawanie głoski powtarzającej się w wyrazie np. samogłoski a - fajka, maska, sala, fala…
*wyodrębnianie kolejnych głosek w wyrazach - np. co słyszysz, gdy mówię: d o m e k -zadaniem
dziecka jest odgadnięcie, jaki wyraz usłyszało i dobranie obrazka, z kolei to ono zadaje zagadkę,
*rozpoznawanie głosek w wyrazach z przeliczaniem i porównywaniem ich liczby
*przekształcanie wyrazów przez zmianę lub dostawienie litery lub sylaby np. mapa-mata, kot-kos,
5.Ćwiczenia w różnicowaniu fonemów:
*różnicowanie głosek opozycyjnych - jakimi głoskami różnią się wyrazy?: koza-kosa, kura-góra, czapka-żabka, tama-dama, noce-nodze, cień-dzień, frak-wrak, łasić-łazić, wiesza-wieża, tacka-taczka
*różnicowanie sylab podobnych np. dziecko sygnalizuje daną sylabę spośród innych: ,,da”- ba,ga, da, ,,sa”- ba,za,sa itp.
*rozpoznawanie określonego wyrazu w szeregu wyrazów o podobnym brzmieniu: gdy dziecko usłyszy wyraz, ma klasnąć :(np.sos) nos, los, kos, sos, włos itp.
Materiał opracowała Urszula Proniewicz
w porozumieniu ze specjalistami z Samorządowego
Ośrodka Psychologiczno - Pedagogicznego Nr 4
1