Owoc fructus

Podział:

• Owoc rzeczywisty - tworzy się z zalążni

• Owoc pozorny - tworzy się z części pozazalążkowych, np. dno kwiatowe

• Owoc złożony - powstaje ze zrośnięcia się kilku zalążni tego samego kwiatu

• Owocostan - powstaje z kwiatostanu . Złożony jest z poszczególnym mięsistych owoców, często ze sobą zrośniętych.

Morfologia owoców

Podział:

• Suche:

• Pękające (mieszek, łuszczyna, strąk, torebka, rozłupnia)

• Niepękające (ziarniak, niełupka, orzech, skrzydlak)

• Mięsiste (pestkowiec, jagoda)

Mieszek folliculus:

• Owoc wielonasienny powstały z 1 owocolistka

• Pęka jednostronnie wzdłuż szwu po stronie brzusznej

Strąk legumin:

• Powstaje z 1 owocolistka

• Pęka z 2 storn: od strony grzbietowej i brzusznej

• Nasiona są umieszczone wzdłuż brzegu łupiny nasiennej

Łuszczyna siliqua:

• Owoc wydłużony, niekiedy przewężony

• Powstaje z 2 owocolistków, pękających klapami

• Wewnątrz jest fałszywa przegroda, do której przytwierdzone są nasiona

• W tworzeniu się fałszywej przegrody biorą udział tkanki wyrastające z zalążni

Łuszczynka silicula:

• Odmiana łuszczyny

• Różni się od niej szeroką i spłaszczoną budową

Torebka capsula:

• Utworzona w zalążni górnej w wyniku zrośnięcia się 2, kilki, lub wielu owocolistków

Puszka pixidium:

• Rodzaj torebki zaopatrzonej na szczycie w wieczko, które pod dojrzeniu owocu odpada

Rozłupnia schizocarpium:

• Owoc rozpadający się na 2,4 lub liczne owocki - rozłupki mericarpia

• W typowej rozłupce nasienie jest przyrośnięte do owocni

• Rozłupki mogą mieć pokrój ziarniaków lub niełupek

Ziarniak caryopsis:

• Owoc suchy niepękający

• Zawiera jedno nasienie zrośnięte ze ścianą owocni

Niełupka achaenium:

• Powstaje z 1 lub więcej owocolistków

• Zawiera jedno niezrośnięte ze ścianą owocni nasienie

Orzech nux:

• Powstaje z 2-3 owocolistków

• Ma twardą zdrewniałą owocnię

• Przykład: orzech laskowy, który siedzi jest w stwardniałej szupince - miseczce

Orzeszek nucula:

• Powstaje z 1 owocolistka

• Kulisty lub kanciasty, małe wymiary

• Przykład: owoc pozorny poziomki, u której zmięśniałe dno kwiatowe pokrywają liczne drobne orzeszki

Skrzydlak samara:

• Stanowi orzech

• Ze ścian owocni wyrastają 1, 2 błoniaste skrzydełka, służące jako organy lotne

Pestkowiec drupa:

• Owoc mięsisty, jednonasienny

• Owoc ma 3 charakterystyczne warstwy:

• Zewnętrzną - skórkę exocarpium

• Śródowocnię mesocarpium, stanowiącą częśc mięsistą owocu

• Wewnętrzną endocarpium, silnie zdrewniała, pestka. Warstwa wewnętrzna zamyka nasienie

Jagoda bacca:

• Owoc mięsisty, wielonasienny

• Powstaje z kilku owocolistków

• Brak części stwardniałej na wewnętrznej ścianie owocni

• Środek owocu wypełnia soczysta śródowocnię, w której są nasiona

• Pokryta jest skórką epicapium

• Przykład: pomarańcza, dynia

Budowa morfologiczno - anatomiczna owoców

Cechy owoców:

• Kształt - postać ujęta w przestrzeni jako bryła geometryczna. Ważna cech rozpoznawcza:

• Trójgraniasty, kulisty, odwrotnie jajowaty

• Zarys - kształt przedstawiony na płaszczyźnie:

• Owalny, okrągły, eliptyczny, trójkątny

• Wymiar - długość owocu od przyczepu (u nasady) do szczytu oraz szerokość między krawędziami, mierzone w linii prostej. Ważny jest tu stosunek szerokości od długości owocu

• Budowa ścian i krawędzi

• Budowa szczytu i nasady - szczyt owocu może być ucięty, zaokrąglony, wklęsły, wypukły, a nasada - przewężona, zaokrąglona

• Forma blizny - blizna powstaje w miejscu oddzielenia się owocu od dna kwiatowego.

• Skulptura - wygląd powierzchni owocu: gładka, brodawkowata, punktowana, plamista, marmurkowata, uwypuklona lub z drobnymi wgłębieniami

• Unerwienie - bierze początek i nasady owocu i przebiega ku szczytowi, często jest mało widoczne

• Owłosienie - włoski występujące na owocach w różnych postaciach - ważna cecha diagnostyczna

• Barwa i połysk

• Symetria owocu - najczęściej jest to symetria dwuboczna

Owocnia zewnętrzna (egzokarp):

• Budowa anatomiczna skórki

• Często ma aparaty szparkowe i włoski

• Jedno - lub wielorzędowa o komórkach prostych lub wielościennych, niekiedy mających substancje barwne

• Pokryta gładką, prążkowaną kutykulą

• Czasem jej komórki grubieją, ulegają zdrewnieniu lub ześluzowacenia

• Pod skórką jest kolenchymatyczna hipoderma

Śródowocnia (mezokarp):

• Główna częśc owocu

• Wielowarstwowa, soczysta lub sucha (skórzasta, włóknista), zbudowana z komórek miękiszowych, czasami z udziałem twardzicy (sklerokarp)

• Są w niej wiązki przewodzące o elementach spiralnych i pierścieniowatych, którym towarzyszą tkanki mechaniczne

• W sklereidach występują niekiedy kryształy szczawianu wapnia

• W miękiszu gromadzą się substancje zapasowe i związki chemiczne, czasami komórki olejkowe, zbiorniki i przewody wydzielnicze i różne składniki morfologiczne (chromatofory)

Owocnia wewnętrzna (endokarp):

• Twarda (pestkowiec) lub torebkowata (jabłko)

• Zbudowana z tkanki wzmacniającej (twardzica)

• Niekiedy cienkościenna lub ulega redukcji

• W owocach jednonasiennych (ziarniak) zrasta się często z łupiną nasienną w postaci jednolitego organu.

---