Tkanka nabłonkowa
Pokrywa powierzchnie, wyściela wszystkie jamy.
Funkcje:
- pokrywowo- ochronna (np. naskórek)
- wydzielnicza (np. gruczoły)
- resorpcyjna (np. nabłonek jelita)
- barierowa (np. śródbłonek, nabłonek pęcherzyków płucnych)
- czuciowa (np. nabłonek węchowy, kubki smakowe)
Cechy tkanki nabłonkowej:
- ściśle do siebie przylega
- mała ilość substancji międzykomórkowej
- tkanka nie jest unaczyniona
Błona podstawna
- tworzy granicę między tkanką nabłonkową a innymi tkankami
- zbudowana z trzech warstw:
* blaszka jasna
* blaszka gęsta
* blaszka siateczkowa
Funkcja:
- barierowa
- wymiana produktów metabolicznych
- różnicowanie się komórek nabłonkowych
Klasyfikacja
1. Ze względu na kształt komórek
- płaski
- sześcienny
- walcowaty
2. Ze względu na liczbę warstw
- jednowarstwowy
- wielowarstwowy
Nabłonek jednowarstwowy
- płaski ( wydłużone jądro komórkowe, pęcherzyki płucne)
- sześcienny ( wysokość= szerokość= głębokość), centralnie położone jądro komórkowe (cewki nerkowe, oskrzeliki oddechowe, jajniki)
- walcowaty (wysokość komórek jest ok. 2-5 większa niż szerokość), wydłużone jądro komórkowe (jajowód, żołądek, jelito cienkie i grube)
Nabłonek jednowarstwowy- wielorzędowy
- wielorzędowy urzęsiony- układ oddechowy
- wielorzędowy przejściowy- układ moczowy
Nabłonek wielowarstwowy
- płaski (nierogowaciejący- przełyk)
- rogowaciejący (naskórek)
Mikrokosmki
- palczaste wypustki cytoplazmy przykryte błoną komórkową długości ok. 2 mikrom i średnicy 0,1 mikrom
- zwiększają powierzchnię komórki
Steracylia- mikrokosmki- najądrze
Rzęski- wrzeciono cytoplazmatyczne. Pokryte są błoną komórkową a wewnątrz zawierają aparat ruchowy aksonem. Drogi oddechowe i jajowód.
Gruczoły
1. Zewnątrz wydalnicze
- układ przewodów wyprowadzających
- kształt odcinków wydzielniczych
- rodzaj wydzieliny
- mechanizm wydzielania
2. Wewnątrzwydzielnicze
Typ wydzielania
- endokrynowe- endokrynowe
- egzokrynowe:
* merokrynowe- zewnątrz wydzielnicze trzustki
* apokrynowe- gruczoł mlekowy
* halokrynowe- gruczoł łzowy
Tkanka łączna
- rozpowszechniona w całym organizmie
- występuje pod różną postacią tzn. obejmuje wiele typów tkanki pełniącej różne funkcje
- różne typy wykazują różne cechy
- pochodzenie z mezenchymy lub z komórek szpiku
- znaczną przewagę ilościową istoty pozakomórkowej (macierzy) nad komórkami
Klasyfikacja komórek
- komórki stałe- fibroblasty i ich odpowiedniki chondroblasty, osteoblasty, komórki siateczki odontoblasty)
- komórki pochodzenia szpikowego- makrofagi (histiocyty), komórki Browicza- kupffera, osteoklasty, mikrofagi)
- komórki plazmatyczne (plazmocyty), komórki tuczne heparynocyty, mastocyty
- komórki krwiopochodne (napływowe)- neutrofile, eozmofile, bazofile, limfocyty, erytrocyty
Skład macierzy (istoty pozakomórkowej)
- włókna kolagenowe
- włókna sprężyste
- substancja podstawowa:
* proteoglikany
* glikozaminoglikany
* glikoproteiny
Włókna kolagenowe:
- występują w pęczkach
- są odporne na rozciąganie i rozerwanie
- poprzecznie prążkowane
- zbudowane z białka kolagenu, produkowane głównie przez fibroblasty
- podstawową jednostką budowy jest tropokolagen zbudowanych z trzech łańcuchów białkowych
- wyróżniamy kilkanaście typów kolagenu (typ I i III w skórze, typ II w chrząstce szklistej)
Włókna elastyczne
- występują pojedynczo tworząc sieć lub błony (w aorcie)
- mogą zwiększać swoją długość o 150%
- zbudowane z białka elastyny i mikrofibryli
- elastyna jest produkowana przez fibroblasty i komórki mięśniowe gładkie (np. błony elastyczne)
Substancja podstawowa tkanki łącznej
- wypełnia przestrzeń między komórkami i włóknami
- zbudowana z proteoglikanów i glikoproteidów
- produkowana przez fibroblasty
- zmiany w jej strukturze to przyczyna licznych chorób zwanych kolagenozami
Fibroblasty
- posiada ostre wypustki
- jądro z wyraźnym jąderkiem i rozproszoną chromatyną
- duża ilość RER
- dobrze rozwinięty aparat Goldiego
- liczne mikrotubule odpowiadają za wydłużony kształt komórki
- ich spoczynkowa forma to fibrocyty
- czynność ich jest regulowana m. in. hormonalnie (hormon wzrostu działa pobudzająco a hormony sterydowe hamująco)
Makrofagi
- pochodzą z komórki macierzystej szpiku
- cechuje je zdolność fagocytozy
- wydzielają wiele związków m. in. Enzymy lizosomalne, interferon, prostaglandyny, cytokiny ( biorą udział w reakcji immunologicznej)
- należą do układu fagocytów jednojądrowych tzw. MPS
Komórki tuczne
- pochodzą z komórki macierzystej szpiku
- występują we wszystkich tkankach gdzie towarzyszą naczyniom krwionośnym
- posiadają liczne ziarnistości z mediatorami reakcji alergicznej ( histamina, heparyna), które mogą wywołać obrzęk, ból wzrost temperatury, wstrząs (katar sienny, pokrzywka, astma oskrzelowa atopowa, wstrząs anafilaktyczny)
- reakcja alergiczna zawsze zachodzi w obecności immunoglobuliny E (Ig E)
Komórki plazmatyczne
- chromatyna w jądrze ma układ szprychowaty,
- dobrze rozbudowane RER, trzyjądrowo zlokalizowany aparat Golgiego i Centriole
- licznie występują w układzie limfatycznym oraz w błonie śluzowej przewodu pokarmowego
- powstają z limfocytów beta i produkują przeciwciała
Tkanka tłuszczowa żółta
- komórka o kształcie sygnetu- duża kropla tłuszczu otoczona przez wąski rąbek cytoplazmy z jądrem komórkowym i organellami komórkowymi, średnica komórek 25-250 mikrom
- funkcja to magazyn energii, izolator termiczny, amortyzacja urazów mechanicznych
- występuje w tkance podskórnej, otacza nerki, naczynia krwionośne
Tkanka tłuszczowa brunatna
- komórki o średnicy 20- 40 mikrom
- centralnie położone jądro komórkowe
- w cytoplazmie liczne drobne krople lipidowe i mitochondria z dobrze wykształconymi grzebieniami
- funkcja to termoregulacja ustroju (produkcja ciepła)
- występuje u noworodków, małych dzieci
- u dorosłych niewiele ( w śródpiersiu, w dołach pachowych)
Chrząstki
- zbudowane z komórek chondrocytów i substancji międzykomórkowej
- otoczone ochrzęstną ( wyjątek powierzchnie stawowe)- tkanka łączna zwarta o utkaniu nieregularnym, bogato unaczyniona
- chrząstki nie SA unaczynione
- odżywianie następuje przez dyfuzje z naczyń ochrzęstnej lub z płynu stawowego
- wyróżniamy 3 typy chrząstki:
* szklista
* sprężysta
* włóknista
Chrząstka szklista
- powierzchnie stawowe, oskrzela, tchawica,
- zbudowana z chondrocytów występujących w grupach izogenicznych i substancji międzykomórkowej
- jednostką strukturalną jest terytorium chrzęstne- chondron jest to grupa izogeniczna i otaczające ją: torebka, pole wewnętrzne i pole zewnętrzne
- substancja międzykomórkowa zbudowana jest z proteoglikanów bogatych w siarczany, chondrotyny i kreatyny oraz z kolagenu typu II
Chrząstka sprężysta
- małżowina uszna, trąbka słuchowa, nagłośnia
- mniej komórek w grupie izogenicznej (2- 3), w substancji międzykomórkowej występuje gęsta siatka włókien sprężystych, wykazują dużą elastyczność
Chrząstka włóknista
- spojenie łonowe, krążki międzykręgowe, miejsca przyczepu ścięgien i więzadeł do kości
- substancja międzykomórkowa jest wypełniona pęczkami włókien kolagenowych (typ I)
- między pęczkami kolagenu leżą raczej pojedynczo chondrocyty
Tkanka kostna
- płodowa
- dojrzała
* zwarta- korytalna (trzon kości długich) zewnętrzna warstwa nasad kości długich, pokrycie wszystkich kości płaskich
* gąbczasta ( nasady kości długich, wnętrza kości krótkich i płaskich)
Kość płodowa
- występuje w czasie rozwoju w życiu płodowym, w organizmach dojrzałych: szwy kostne, błędnik ucha wewnętrznego, w przebiegu chorób np. osteoporoza
- budowa: grube pęczki włókien kolagenowych o nieregularnym przebiegu
- cechuje mała wytrzymałość mechaniczna
Kość zwarta korytalna
Rysunek
Kość gąbczasta
- zbudowana z blaszek uformowanych w beleczki przebiegające w różnych kierunkach i tworzące sieci
- między beleczkami znajduje się szpik kostny
- jednostka architektoniczna: pakiet beleczkowy
Komórki kości
- osteoprogenitory- mogą się różnicować w osteoblasty lub chondroblasty
- osteoblasty- komórki kościotwórcze, biorą udział w produkcji macierzy kości, w procesie mineralizacji, ich aktywność pobudza parathormon, hormon wzrostu, hormony tarczycy a hamują kortykosteroidy
- osteocyty- najliczniejsze w dojrzałej kości, leżą w jamkach kostnych i nie produkują substancji międzykomórkowej
- komórki powierzchni kostnej- leża między tkanką kostną a naczyniami krwionośnymi, są wrażliwe na działanie hormonów: parathormonu i kalcytoniny
- osteoklasty- komórki kościogubne