Miejsce metodologii ma granice dziedzin pedagogicznych-jedna z dziedzin szczegółowych pedagogiki. Kryteria naukowości w odmienianiu do pedagogiki,
przedmiotu,
badaczy,
uogólnień teoretycznych
Poznanie subiektywne i obiektywne (prawdziwe, nie podważalna wiedza naukowca)
Rozumienia metod badan pedagogicznych:
1.Najszersze, należy kojarzyć z całą wiedzą obiektywną dot. poznania naukowego
2.Węższe, procedury badane, przy pomocy których prowadzimy badania(koncepcja badawcza, szkoła metodologiczna, struktura procesu badawczego, instrukcja postępowania nadawczego).Procedura-ogół czynności badawczych, ich suma, które badacz musi przeprowadzić na gruncie realizowanych przez niego badań. Wg Pilcha to 23 kroki badawcze w procedurze Gniteckiego natomiast to 14 kroków. Procedury opracowują liczne zespoły profesjonalistów. Procedur jest wiele więc badacz ma dylemat, które wybrać. Kryteria wyboru procedury badawczej właściwej na użytek własny:
1.K. świadomości metodologicznej badacza
2.zakres wiedzy badań z metodologii b.p. jego orientacje w odniesieniu do procedur. Można stosować tylko jedną procedurę,
3.k.celów badawczych( na początku każdego procesu badawczego należy sformułować cel badawczy - kogo i co chce zbadać. Na końcu rozlicza się z realizacji założonych celów. Co najmniej 2-3 cele badawcze: -cel poznawczy -cel teoretyczny -cel praktyczny
Należy z procedur wybrać taką, która posłuży nam do realizacji tych celów.
Badania cząstkowe, fragmentaryczne -badacz formułuje tylko 1 cel, najczęściej jest to cel poznawczy (pilch, Kamiński, Muszyński)
1.K. zapotrzebowania pedagogiki na nową, obiektywną, teoretyczna wiedzę
2.K. możliwości zastosowania wybranej procedury, dążeniu jej wykorzystania i o badaniach własnych 4. aspekty: rzeczowy (oprzyrządowanie badań) finansowy (koszty, środki pieniężne na badacza) , osobowy (sami czy włącznie innych osób), czasowy(harmonogram prac na gruncie czasu terminów)
Najwęższe, sprawdza się do 1 czynności badawczej, 1 kroku badawczego spośród wybranej procedury badawczej. Ta jedna czynność odnosi się do sposobu zbierania, pozyskiwania przez badacza informacji badanych w procesie badawczym. Np. u Pilicha spośród tych 23 kroków, a kroków 8 są sposoby zbierania informacji badawczej, u Gniteckiego też 8.
3 elementy sposobów zbierania informacji badawczych:
- metody badawcze
- techniki badawcze
- narzędzia badawcze
Jest to jedna z czynności występujących w procesie badawczym.
Procedura Pilicha
Procedura postępowania badawczego o pedagogicznych badaniach środowiskowych (empirycznych, terenowych)np. Tadeusza Pilicha
Etap I za początkujący proces budowy(wstępny)
Etap II Opracowywania koncepcji badań własnych
Etap III Realizacja badań i opracowywania wyników zebranego materiału badawczego
Etap IV Końcowy zamykający postępowanie badawcze
Etap I 4 Kroki
- wybór probl3ematyki badawczej
- uzasadnienie wybrane problematyki badawczej
- Określenie celów badawczych
- Krytyczna analiza literatury przedmiotu
Etap II 10 Kroków
- sformułowanie problemów badawczych
- sformułowanie domniemanych odpowiedzi badawczych
- Sporządzenie katalogu zmiennych i * do nich
- wybór metody badawczej, technik budowy i opracowanie narzędzi badanych
- Dobór próby badawczej( osób, które będziemy badali)
- Wybór terenu badań
- Ustalenie czasu badań
- Przeprowadzenie badań pilotowania
- opracowanie ostatecznej koncepcji badawczej
- organizacyjne zabezpieczenie badań
Etap III 6 kroków
- Realizacja badań przy użycia głównego narzędzia badanego
- Wstępna analiza i selekcja zabranego materiału badawczego
- realizacja badań przy użyciu dopełniającego narzędzia badawczego bądź dopełniających narzędzi badań
- przygotowanie zebranego materiału badawczego do analizy ilościowej (statystycznej)
- przeprowadzanie analizy ilościowej
- przeprowadzenie analizy jakościowej
Etap IV 3 kroki
- ustalenie w jakim stopniu rzeczywiste wyniki badań własnych odpowiadają wcześniejszym domniemywanią badawczym (etap II K.2)
- Ustalenie w jakim stopniu zostały osiągnięte wcześniej cele badawcze (etap I K. 3)
- sporządzenie opracowania końcowego
Etap I Wstępny- inicjowanie problemu badawczego
Krok 1) Wybór problematyki badawczej- dojście do tematu badawczego 4 czynności cząstkowe:
- określenie dyscypliny szczegółowej pedagogiki, gdzie badania będą prowadzone
- ustalenie grupy zagadnień badawczych wynika ona z pierwszej czynności cząstkowej
- z grupy zagadnień badacz ustala jedno zagadnienie badawcze
- próba ustalenia tematu badawczego ( najpóźniej w etapie II kroku 9
Musi zostać opracowany ostateczny temat)
Krok 2) Uzasadnienie wyboru problematyki badawczej 2 względy- decydują o wyborze problematyki badawczej
- względy formalne ( powody zewnętrzne, nie zależy od badacza, temat dyktuje nam kierunek studiów i specjalność)
- względy nie formalne ( powody wewnętrzne, doświadczania zawodowe zainteresowania i przeżycia osobiste, temat może być związany z przyszłymi pracami zawodowymi)
Krok 3) określenie celów badawczych:
3 cele warunkujące kolejne czynności;
-cel poznawczy- jak jest i dlaczego tak jest
- cel teoretyczny- ustalenie na gruncie wyników badań własnych jak powinno być, co zrobić żeby było lepiej, jak jest dobrze to co zrobić, żeby utrzymać ten stan
- cel praktyczny- sprawdzenie tego teoretycznego modelu.
Krok 4) Krytyczna analiza literatury przedmiotu- obejmuje takie źródła metodologii.
Etap II Opracowywanie koncepcji badań własnych
Krok 1) Sformułowanie problemów badawczych ( pytań badawczych)
Wynikają one z tematu badawczego.
Można je formułować w różnej postaci:
- 3 pytania spójne do tematu , nie zależne od siebie
- badacz formułuje 1 problem główny i ze 3 problemy szczegółowe. Problem główny ma charakter ogólny , jest dwuznaczny, niedopracowany, np. jak kształtuje się deficyt czasu studentów i jak mogą nim manipulować?
Pytanie szczegółowe są precyzyjne i dopracowane, np. na jakie rodzaje czynności badanym studentom najczęściej brakuje czasu? Jakie przyczyny obiektywnie i subiektywnie deformują deficyt czasu studentów? W jaki sposób badani studenci mogą zminimalizować swój deficyt czasu ?
- badacz formułuje 3-4 problemy główne i rozpisuje je na 3 problemy szczegółowe. Formułuje się kiedy mamy wszystkie 3 cele badawcze, badania grupowe, prace z podziałem ról.
Krok 2) Sformowanie domniemywanych odpowiedzi badawczych.
Na koniec badacz sprawdza na ile domniemywane odpowiedzi się sprawdziły muszą one być do pary z problemami badawczymi. 3 rodzaje odpowiedzi: - domniemywane odp. w postaci hipotek badacza
- założenia wyjaśniające
- domniemywane odpowiedzi mieszane
Hipotezy badacze (robocze) są domniemanymi odp. Literaturami z gęstymi przypisami.
Założenia wyjaśniające są subiektywne, odp. Są intuicyjne, zdroworozsądkowe, wynikają z doświadczeń.
Mieszane traktowane są z perspektywy dwóch poprzednich wszystkie odpowiedzi nie musza być hipotezami wszystkie nie muszą być założeniami wyjaśniającymi.
Krok3) Sporządzenie katalogów zmiennych i wskażników
Opracowanie katalogu- spisy wykazu, listy- zmiennych (określone czynności warunkujące badane zjawisko)- wskaźniki uszczegółowiają zmienne.
Zmienna przedmiotowa- przejawy deficytu czasu wskaźnik- np.sen.
Zmienne zależne:
- zależy od mnich przedmiot naszych badań. Nazywamy je wyjaśnianymi,
Np. czas Deficyt czasu Przejawy deficytu czasu Przyczyny deficytu czasu
Sposoby opisywania deficytu wskaźniki- tłumacza one te pojęcia, które są zmiennymi, określają ich zakres znaczeniowy, definiuje je(definicje operacyjne)- są one wskaźnikami zmiennych zależnych. Czas to…
Definicje literaturowe
Zmienne niezależne:
- Zmienne wyjaśniające- podmiotowe, osobowe.
(studenci) w odniesieniu do osób z próby badawczej
Płeć
Nastawienie
Wiek metrykalny
Miejsce zamieszkania w czasie studiów
Stan cywilny
Stan rodzinny(ile dzieci)
Stan zdrowia fizycznego
Typ uczelni
Tryb studiowanie
Kierunek studiów
Rok studiów
Wskaźniki uszczegóławiają zmienne niezależne.
Płeć- kobieta/mężczyzna
Wiek- faza wiekowa(młodzież…)
Wskaźniki do tych zmiennych będą informacje badawcze uzyskanie od badanych osób lub/co o badanych osobach w toku realizacji badań przy pomocy narządu badawczego
Krok 4) Wybór metody badawczej, technik badawczy i opracowanie narzędzi badawczych.
Najwęższe rozumienie badań pedagogicznych.
Metody badawcze- ogólnie, określają sposoby zbierania informacje budowanych
Techniki badawcze- szczegółowo określają sposoby zbierania informacji badawczych
Narzędzia badawcze- pozwalają te informacje zebrać, role instrumentalne
Metody badawcze: (wybieramy1)
- metoda monograficzna- zwane metodą uogólnień teoretycznych, metoda teoretyczna: w toku badań nie mamy do czynienia z ludźmi badanymi, informacje o tych podmiotach zbieramy poprzez analizę literatury, dokumentów, stron internetowych w bibliotekach, archiwach itd., metoda bezosobowa. Metoda eksperymentu pedagogicznego - powszechnie stosowana w metodach przyrodniczych, metoda osobowa, podmiotowa, ok. 50 osób- jedna połowa to grupa eksperymentalna, druga połowa to gr. Kontrolna, na gr. Eksperymentalną oddziałuje nowym bodźcem, na gr. Kontrolną, starym sprawdzonym bodźcem, badacz wchodzi w rolę obserwatora. Metoda analizy indywidualnych przypadków- jest metodą podmiotową, wybiera się 2-12 osób najlepiej 10, prowadzimy wywiady indywidualne, nie są kosztowne, miłe nie stresujące. Metoda ta nie upoważnia do uogólnień teoretycznych, gdyż próba badawcza jest za mała. Metoda sondażu diagnostycznego- sprowadza się do ustalenia stanu faktycznego, metoda osobowa, co najmniej 100 osób, przygotowanie ankiety mimo, że kłopotliwa metoda bardzo polecana. Techniki badawcze Pierwszą techniką jest t. Obligatoryjna- wynikająca z wybranej metody, musi być ona zawsze „do pary” z metodą. Metoda monograficzna- technika analizy dokumentów. Metoda analizy indywidualnych przypadków- technika wywiadu indywidualnego, metoda sondażu diagnostycznego- technika ankietowa zwana techniką wywiadu zbiorowego, metoda eksperymentu pedagogicznego- technika obserwacji. Technika analizy dokumentów/ metoda bezosobowa. Dokumenty można podzielić w rozumieniu; umownym - literatura przedmiotu- zawarte pozycje książkowe, artykuły naukowe w czasopismach naukowych, komunikaty z badań, prace dyplomowe; licen, magister, doktor, materiały metodyczne, wytwory podmiotów badawczych. Dosłownym- na gruncie literatury prawa, mające wartość prawną np. życiorysy, CV, kwestionariusze osobowe, dokumenty znajdujące się w teczkach uczniów: świadectwa opinie, dokumenty medyczne z przychodni, szpitala, sanatorium, wszelkiego rodzaju dokumenty policyjne, sądowe, służbowe, teczki osobowe w pracy. Technika obserwacji; obserwacja jedna z najczęstszych czynności poznania świata, obserwacja subiektywna, stosowana na co dzień. Technika obserwacji- musi być obserwacją obiektywną( lecz zdarza się obserwacja spontaniczna- niektóre procedury dopuszczają taką obserwację) wg. Pilcha obserwacja musi być naukowa obiektywna. Cechy naukowej obserwacji; czynność świadoma, zamierzona, celowa zaplanowana i zorganizowana. Powinna być utajona, nazywana też niejawną osoby postronne, które zgodziły się na nią, osoby obserwowane nie mogą być niczego świadome, gdyż ich zachowanie jest wtedy naturalne, gdyby wiedzieli zachowywali by się gorzej albo lepiej. Prowadzone z wykorzystaniem środków technicznych, aparat fotograficzny, mikrofon, dyktafon itp., należy to podłożyć tak, żeby nikt się nie zorientował, a później odsłuchać. Nieetyczne ale dla nauki trzeba sobie pozwolić na więcej. Powinna być obserwacją uczestniczącą, czynną. Techniki wywiadu indywidualnego- występuje jako efekt wyboru metody analizy indywidualnego przypadku, traktowana jako rozmowa prowadzona w cztery oczy, pojedynczo, badacz i badany, technika słowna, mało ekonomiczna czasowo, rozmowa nie powinna trwać dłużej niż 1 godz. zegarową. Technika audytoryjna typ wywiadu zbiorowego, ankietyzacja drogą korespondencyjną, jest skazana na porażkę, rzadko kiedy ankiety wracają spowrotem. Wybór metody i techniki-są to dobrze przemyślane wybory umysłowe. Opracowanie narzędzi badawczych. Stworzenie narzędzi może wynikać z krytycznej analizy literatury przedmiotu. Można żywcem ściągnąć z innych badań powołując się na źródło, weryfikacja narzędzi z podanej literatury, utworzenie od podstaw nowego narzędzia. Narzędzie stosujemy/ tworzymy w korelacji do wybranych technik badawczych. Jeśli mamy 3 techniki to musimy mieć 3 narzędzia. Technika wyznacza narzędzia. Do techniki analizy dokumentów narzędziem badawczym jest plan analizy dokumentów. Do techniki obserwacji narzędziem jest plan obserwacji, do techniki wywiadu indywidualnego - dyspozycja wywiadu, do wywiadu zbiorowego kwestionariusz ankiety(formularz ankietyzacji, arkusz ankiety) W żargonie można mówić ankieta, lecz w pracy zawsze będzie to kwestionariusz ankiety. Badacze początkujący sporządzają pełną wersję narzędzia; badacze doświadczeni z pewną praktyką mogą wykonać wersją skróconą. Plan analizy dokumentów- część organizacyjna: badacz określa dokumenty, które będzie analizował (dok. W rozumieniu umownym- ustawodawcze, wykonawcze, dok. W rozumieniu dosłownym, osobowym- świadectwa, dok. W rozumieniu umownym, dok. W rozumieniu osobowym). Określenie gdzie te dokumenty się znajdują, jak do nich dotrzeć. Określenie czasu, terminów. Wskazanie środków technicznych potrzebnych do utrwalenia, uwiecznienia tych dokumentów. Część właściwa: punkty wynikające z problemów badawczych. Część w której znajdują się problemy badawcze które narzucają, sugerują czego będziemy szukać w danych dokumentach wg. Części organizacyjnej. W ostatnim punkcie tej części inne ważne informacje wynikające z analizy dokumentów- punkt asekuracyjny, potrzebny gdy badacz nie określił pewnych treści. Wersja skrócona zawiera tylko część właściwą, organizacyjna zostaje pominięta przez badacza. Plan obserwacji- część organizacyjna: określenie kogo będziemy badali, obserwowali. Określenie gdzie będzie prowadzone badanie. Określenie czasu obserwacji, wskazanie środków technicznych; kamera itp. Służącej do rejestracji obserwacji. Część właściwa- określa na co badacz ma zwrócić szczególną uwagę w toku obserwacji. W punktach wskazujemy co będziemy w w szczególności badali, co rejestrowali. Z każdego punktu części organizacyjnej powinno być 2-3 punkty w cz. Właściwej. Na końcu powinien znajdować się punkt asekuracyjny. Dyspozycja wywiadu- może też być skrócona, najważniejszą częścią jest przygotowanie pytań, które będziemy zadawać w toku wywiadu indywidualnego. Część organizacyjna: określanie osób kogo będziemy poddawali wywiadom indywidualnym, określenie miejsca, wskazanie czasu, określenie środków technicznych służących rejestrowaniu. Część właściwa, zawiera punkty, w których konstruujemy pytania, które zadamy badanym, język pytań musi być zrozumiały, składany w prawidłowy szyk zdań, lista pytań ok.10. Na końcu 2 dodatkowe pytania; co chciałbyś dodać do naszej rozmowy, co tobie dała ta rozmowa. Kwestionariusz ankiety: najtrudniejsze z narzędzi, korzystamy z wzorów, można wykorzystać w całości lub zmieniamy do swoich potrzeb. Cz. Organizacyjna; kogo będziemy badać, miejsce ankietyzacji, czas, środki techniczne. Cz. właściwa, w postaci kwestionariusza ankiety, gdzie na piśmie badani odpowiadają na zadane pytania. Kwestionariusz ankiety musi spełniać pewne cechy: nie może być zbyt obszerny, pytania muszą wynikać z problemów badawczych, muszą być sensowne, zrozumiałe. Kwestionariusz powinien być narzędziem anonimowym, jezyk pytań musi być zrozumiały, poprawny, ankietowani nie lubią pytań otwartych, często omijają takie pytania, w przypadku odpowiedzi na te pytania badacz ma problemy w uporządkowaniu i interpretacji. Powinny znajdować się 2 pytania kontrolne sprawdzające wiarygodność osoby badanej. Krok 5) Dobór próby badawczej próba o charakterze osobowym. 3sposoby doboru próby badawczej: dobór losowy- badacz dobiera z populacji osoby w sposób losowy, przypadkowy, jedynym kryterium jest ilość osób, nie bierze pod uwagę cech osobowych. Dobór celowy- świadomy, osoby wybierane w sposób staranny, dobór mieszany celowo-losowy, w większej części celowy, mniejszej losowy. Krok 6) Wybór terenu badań- ma swoje odbicie w narzędziach, badacz powinien fizycznie odwiedzić i sprawdzić teren. Krok 7) Ustalenie czasu badań- musi być to czas optymalny, korzystny z punktu widzenia tematu badawczego. Krok 8) przeprowadzenie badań pilotażowych.