A. Sułek - „W terenie, w archiwum i w laboratorium” od str. 51

1. Stronniczy dobór i wpływ ankieterów.

1. Efekt ankieterski - polega na uzgadnianiu odpowiedzi z własnymi wyobrażeniami o respondentach i z oczekiwaniami w stosunku do nich; ankieterzy wywierają samodzielny wpływ na wyniki sondażu poprzez selekcję respondentów, aranżację wywiadu, sposób zadawania pytań i zapisu odpowiedzi.

2. Okoliczności wpływające na możliwość stronniczego wpływu ankieterów na badanych (w kierunku zgodnym z nastawieniem badaczy)

1. Istnienie korelacji między charakterem ośrodka badawczego a cechami społecznymi i postawami politycznymi ankieterów

• Przeprowadzanie małych badań, w których badacz nie korzysta z istniejących sieci ankieterskich, lecz dobiera sobie ankieterów sam np. znajomych (w tamtych czasach kręgi towarzyskie postawały na podstawie poglądów na świat, często także na bazie wspólnoty poglądów politycznych)

2. Wiara ankieterów w trafność sprawdzanych hipotez - hipoteza, w którą badacz wierzy, działa trochę jak samospełniająca się przepowiednia

Stronniczy wpływ kwestionariusza.

1. Odpowiedzi badanych zależą od pytań - ich treści, redakcji, formy i miejsca w kwestionariuszu

2. Pytania zamknięte:

1. Zadawane są w określonym języku i tylko w takim języku badany może na nie odpowiedzieć, co może prowadzić do sytuacji, że do badacza wraca to co sam nadał

2. Sugerują sposób opisu rzeczywistości wyróżniony przez samego badacza.

3. Pytania ankietowe zawsze zawierają jakież założenia o świecie - zachęca to do udzielania odpowiedzi zgodnych z tym założeniem.

1. Różnica w sformułowaniu pytań może tłumaczyć różnice w uzyskanych wynikach

4. W badaniach opinii politycznych pytania zawierają często symbole ideologiczne o dużej sile oddziaływania - dlatego część badanych godzi się z poglądami wyraźnie sprzecznymi, jeśli tylko podać je im oddzielnie

Dobór i realizacja próby źródłem stronniczości wyników

1. Próbę można dobrać tak ,że spośród wybranych osób znajdzie się więcej osób o cechach sprzyjających udzielaniu odpowiedzi zgodnych z oczekiwaniami badacza.

2. 3 sytuacje sprzyjające stronniczości przez dobór i realizację próby:

1. Niepobieranie próby ogólnopolskiej lecz zadowalanie się próbą lokalną (gdy ma się na celu uogólnienie wyników na całe społeczeństwo)

2. Próby udziałowe - zadanie doboru respondentów spoczywa na ankieterze, który szuka spośród osób najłatwiej dostępnych i najbardziej do siebie podobnych

3. Odmowy wywiadu i odpowiedzi na niektóre pytania - badania ankietowe kojarzone jako instytucje państwowe. W zgodzie lub odmowie może wyrażać się stosunek obywateli do państwa

4. Mechanizm spirali milczenia - świadomość bycia w mniejszości zniechęca ludzi do wyrażania swoich poglądów w badaniach

Konformizujący wpływ wartości i opinii dominujących w społeczeństwie na wyniki sondaży

1. Dyformizm wartości - publiczna i prywatna sfera wartości.

1. To rozdarcie rzeczywistości na sferę prywatną i publiczną, w szczególnym stopniu dotyczy życia politycznego, a ponieważ wywiad jest sytuacją publiczną, to badani ulegają tendencji do występowania w nim w rolach publicznych. W konsekwencji wykazują skłonność do ukrywania wartości i poglądów prywatnych.

2. Na opisane wyżej zjawisko wpływ ma stopień pluralizmu i możliwości ekspresji w danym okresie

3. Ludzie powstrzymują się od wyrażania poglądów prywatnych zwłaszcza wtedy gdy nie oswoili się z badaniami sondażowymi (akulturacja badań sondażowych)

Wpływ charakteru ośrodka badawczego - dokonuje się przynajmniej trzema kanałami:

1. Poprzez rodzaj próby - rodzaj próby ma znaczenie dla wiary badanych w anonimowość badań, a ta z kolei - dla konwencji, w której będą udzielać odpowiedzi

2. Poprzez miejsce wywiadu - sprzyja przyjmowaniu przez niego jednych ról społecznych i unikaniu drugich

3. Poprzez społeczny obraz ośrodka badawczego - placówka musi być powszechnie znana a ankieterzy nie mogą unikać jej wyraźnego określenia

---