Prawa kompensacji:
kompensacja pośrednia jeden narząd zostaje zastąpiony przez inny, poprzez intensywne usprawnianie (np.: brak rąk usprawnianie nóg; niewidomi masażyści)
kompensacja bezpośrednia jedna grupa mięśni zastępuje inną
zasada zachowania rzez ustrój pewnego zasobu określonych sprawności, mimo urazu / choroby oceniamy pozostałą sprawność
zasada adaptacji do środowiska (niwelowanie barier architektonicznych)
aspekt fizyczny i psychiczny
współpraca i akceptacja niepełnosprawnego
Kinezyterapia - metoda terapeutyczna polegająca na wprowadzaniu i wykonywaniu odpowiednio dobranych ćwiczeń fizycznych w celu usprawnienia wydolności organizmu.
Wpływ ćwiczeń na układ / narządy:
kostno - stawowy
◦ zwiększenie / utrzymanie zakresu ruchu w stawach
◦ kształtowanie powierzchni stawowych
◦ poprawa uwapnienia kości
mięśniowy
◦ zwiększenie długości, siły i masy mięśni
◦ zwiększenie reakcji na bodziec (przez nerwy)
◦ zwiększenie krążenia krwi obwodowej, ułatwienie odpływu chłonki
◦ lepszy dopływ krwi tętniczej
◦ usuwanie produktów przemiany materii
nerwowy
◦ b. dobry bodziec
◦ ćw. bierne bodziec propioreceptywny
◦ ćw. czynne pobudzenie centr. ukł. nerw. rozwój pamięci ruchowej, łatwość w odbiorze bodźców zewn.
◦ ćw. specjalne koordynacja ruchowa + równowaga
oddechowy
◦ uelastycznienie tkanki płucnej i mięśni oddechowych
◦ zwiększenie pojemności życiowej płuc
◦ lepsze utlenienie krwi krążącej
◦ kształtowanie klatki piersiowej (pośrednio postawy)
krążenia
◦ zwiększenie wydolności układu
◦ zwiększenie ukrwienia obwodowego
narządy wewn.
◦ lepsza sprawność mięśni gładkich
◦ poprawa perystaltyki
◦ zwiększenie wydolności wątroby i nerek
Kinezyterapia jako środek leczniczy
metoda leczenia polegająca na celowym dawkowaniu ruchu
kierunki:
◦ zastosowanie dawkowego wysiłku miejscowego i ogólnego przy odp. doborze tempa / ilości ćwiczeń
◦ opracowanie programu ćwiczeń przyspieszenie regeneracji
◦ dobór ćwiczeń indywidualnych z uwzgl. ćw. izolowanych
◦ opracowanie treningu ruchowego utrwalenie wytworzonej kompensacji
◦ opracowanie indywidualnych pomocy
Podział ćwiczeń:
indywidualne
zespołowe
albo:
działające miejscowo
ogólnie usprawniające
albo:
bierne
czynne
specjalne (mix czynnych i biernych, np.: oddechowe, koordynacji ruchów, rozluźniające)
do kinezyterapii należy też:
gimnastyka wyrównawcza (wyrównuje niedobór ruchowy)
gimnastyka korekcyjna (naprawia coś, co uległo uszkodzeniu)
Ćwiczenia bierne (wykonuje terapeuta)
cel zachowanie pełnego zakresu ruchów w stawach + pełnej długości i elastyczności mięśni
płaszczyzny (strzałkowe, czołowe, poprzeczne) i osie (pionowe, strzałkowe, poprzeczne) ruchu
zakres ruchu (pełny, pośredni, półzakresy: wewnętrzny i zewnętrzny); mierzy się goniometrem (taki kątomierz)
pozycje i chwyty
◦ pozycje izolowane (leżące, siedząc; odcinek bliższy stawu na podłożu + stabilizacja (trzymać, albo przywiązać); odcinek dalszy stawu ująć jedną lub dwoma rękami.
charakter ruchu ruch musi:
◦ być wykonywany w pełnym zakresie
◦ delikatny, płynny, bezbolesny
◦ objąć wszystkie ruchy w poszczególnym stawie
◦ wykonywany w kilku powtórzeniach
wskazania do ćw. biernych:
◦ porażenia wiotkie i spastyczne mięśni
◦ znaczne niedowłady mięśni
◦ jako ćwiczenia wstępne po długotrwałym unieruchomieniu
przeciwwskazania:
◦ ostry stan zapalny stawu lub tkanek miękkich wokół stawu
◦ ciężki ogólny stan chorego (czasem długotrwały stan podgorączkowy nie jest przeciwwskazaniem)
Ćwiczenia bierne redresyjne wykonywane z użyciem pewnej siły
zalecane, gdy ograniczony ruch w stawie
przyczyny przykurczów i ograniczenia ruchów w stawie:
◦ zaburzenia w bilansie mięśniowym (np. porażenia, osłabienia jednej grupy mięśni grupa antagonistyczna sprawna)
◦ zmiany zapalne stawu (ważnym czynnikiem ból)
◦ długotrwałe unieruchomienie + zmiany urazowe
wykonanie ćwiczeń ułatwia przygotowanie stawu (okład parafinowy, ciepła kąpiel)
pozycje izolowane; stabilizacja bliższego odcinka i chwyt dalszego odcinka - bardzo blisko stawu, żeby nie połamać pacjenta
ruch bardzo ostrożny, stopniowanie siły
szczególna odmiana ćw. biernych redresyjnych to manipulacje - wykonywane pod narkozą lub w miejscowym znieczuleniu nowokainą
Stopnie siły mięśnia (wg Lovetta):
0 - brak czynnego skurczu mięśnia
1 - ślad czynnego skurczu
2 - skurcz i ruch, ale tylko w odciążeniu
3 - skurcz i ruch bez odciążenia
4 - skurcz i ruch z pewnym oporem
5 - skurcz i ruch z pełnym oporem
Ćwiczenia czynne (wykonuje pacjent pod kontrolą / przy pomocy terapeuty, źródłem bodźców układ nerwowy pacjenta)
cel zwiększenie siły i masy+ przywrócenie prawidłowego działania mięśni
główne wskazanie osłabienie masy mięśni + nieprawidłowe działanie
podział na:
◦ czynne w odciążeniu
◦ czynne wolne / właściwe
◦ czynne z oporem
Ćwiczenia czynne w odciążeniu
siła mięśnia 2
pozycje izolowane
odciążenie pozwala na wykonanie ruchu czynnego mięśni słabych poprawa ich siły + zwiększenie motywacji pacjenta
sposoby odciążenia:
◦ przez kinezyterapeutę
◦ przez zawieszenie na taśmach
osiowe (punkt zaczepienia nad stawem)
wahadłowe (punkt zawieszenia poza rzeczywistą osią ruchu)
◦ przez zmniejszenie tarcia podłoża (np.: posypanie stołu talkiem)
◦ przez zmianę kąta nachylenia płaszczyzny
◦ przez zanurzenie w wodzie
2 - 3 razy dziennie, czas trwania 15 - 30 min. + przerwy na masaż
Ćwiczenia czynne wolne / właściwe
siła mięśnia co najmniej 3, a przy 4 - 5 jako kształtujące
przy słabych mięśniach pozycje izolowane
etapy ruchu:
◦ pozycja wyjściowa
◦ skurcz i ruch w pełnym zakresie
◦ rozkurcz i powrót do poz. wyjściowej
◦ odpoczynek - przerwa
kilka razy dziennie, 15 - 45 min. + przerwy na masaż lub ćw. oddechowe
Ćwiczenia czynne z oporem
siła mięśni większa niż 3
można w poz. izolowanych
rodzaje oporu:
◦ stawiany ręką kinezyterapeuty
◦ zwiększenie tarcia podłoża
◦ zmiana kąta nachylenia płaszczyzny
◦ rozciąganie sprężyny
◦ ciężarki na bloczkach
dawkowanie oporu
ćwiczenia z narastającym oporem (De Lorme)
Trening oporowy (Mac Queen)
◦ obciążenie nieco mniejsze od maksymalnego
◦ obciążenie wzrasta „z seta na set”
◦ liczba powtórzeń wzrasta z obciążeniem
ćwiczenia izokinetyczne
◦ oparte na skurczu izometrycznym (napięcie bez zmiany długości)
◦ oparte na skurczu izotonicznym (zmiana długości bez zmiany napięcia)
Reedukacja mięśni
ćwiczenia mające na celu przywrócenie czynności mięśni
zalecana przy porażeniach mięśni z dobrym rokowaniem
postępowanie polega na pobudzeniu ośrodkowego układu nerwowego OUN (czyli rozwijaniu pamięci ruchowej) i torowaniu drogi dla bodźców ruchowych (czyli pobudzaniu i odtwarzaniu łuku odruchowego)
sposób postępowania:
◦ przygotowanie i ułożenie pacjenta
◦ objaśnienie choremu i pokazanie ruchu + przy sile 0 prośba o usiłowanie wykonania ruchu (czyli o wysłanie bodźca)
◦ lekkie bierne rozciągnięcie mięśnia (bodziec proprioceptywny)
◦ ruch bierny w pełnym zakresie przy współudziale pacjenta (ma myśleć, jakby to robił)
◦ przerwa - odpoczynek
◦ 2 - 3 razy dziennie, max 15 min.
◦ w miarę wzrostu siły mięśnia od chorego wymaga się coraz bardziej czynnego udziału w ćwiczeniach
Reedukacja metodą Kenny
◦ ćwiczenia prowadzone przez terapeutów (bez sprzętu!)
◦ podstawowym ćwiczeniem we wczesnym okresie choroby - stymulacja
◦ stymulacja - ruch bierny + drgania i wibracje naśladujące skurcz mięśnia drażnienie głębokiego czucia mięśniowego bodziec proprioceptywny
◦ stymuluje się poszczególne mięśnie, w niepełnym zakresie ruchu
Reedukacja metodą wzorów Kabat - Kaiser, czyli PNF
◦ opiera się na założeniu, że ruchy stosowane w powszechnych metodach reedukacji nie są zgodne z naturalną codzienną pracą mięśni oraz, że ruchy dowolne mają charakter diagonalny i spiralny
◦ podstawą metody - wzory ruchu (osobne dla różnych części ciała), naśladujące ruchy z życia codziennego
◦ nazwa wzoru określona przez ruch, który odbywa się w proksymalnym stawie kończyny
Metoda Bobath
stosowana głównie u dzieci z porażeniem spastycznym (uszkodzeniem OUN)
uszkodzenie OUN powoduje nie tylko zahamowanie / opóźnienie wytworzenia prawidłowego odruchu postawy, ale także wytworzenie nieprawidłowych odruchów postawy
metoda opiera się na ćwiczeniach:
◦ hamujących nieprawidłowe odruchy
◦ ułatwiających wykształcenie prawidłowych odruchów postawy i dowolnych
bodźce dla nieprawidłowej postawy wynikają najczęściej ze złego ułożenia i ruchów punktów kluczowych (głowy, szyi i obręczy barkowej); zmiana ich położenia hamuje odruchy patologiczne
dwie podstawowe grupy ćwiczeń:
◦ regulujące położenie ciała i kończyn w stosunku do głowy i szyi za pomocą ruchów głowy lub obręczy kończyny górnej
◦ regulujące ułożenie głowy w przestrzeni oraz w stosunku do tułowia za pomocą ruchów tułowia
Ćwiczenia oddechowe
wchodzą w skład innych ćwiczeń, albo istnieją same w sobie
fazy oddechu:
◦ wdech - faza czynna - zwiększenie objętości kl. piersiowej; m. międzyżebrowe zewnętrzne, pochyłe szyi, przepona, ewentualnie sutkowo - mostkowo - obojczykowe
◦ wydech - faza bierna; siły sprężyste + ewentualnie m. międzyżebrowe wewnętrzne
ich celem usprawnienie oddychania (wdech 4-krotnie krótszy od wydechu) i wydolności układu oddechowego + prawidłowy rozwój klatki pierś.
wskazania: przed i po operacjach (szczególnie na klatce), skoliozy, wady postawy, łagodne choroby ukł. oddech.
Ćwiczenia rozluźniające / relaksacyjne
poprzez odpowiednie ułożenie ciała / dobór ruchów rozluźnienie ogólne / zmniejszenie napięcia mięśni
celem możliwość świadomego kontrolowania napięcia mięsni
Ćwiczenia poranno - higieniczne
celem mobilizacja fizyczna i psychiczna na nowy dzień
na salach chorych, w salach kinetyterapii, na powietrzu
ćwiczenia proste, przeplatane oddechowymi, dopasowane do chorego, uwzględniające wszystkie elementy ruchu; max 15 min.
Ćwiczenia synergistyczne
wykorzystanie zjawisk promieniowania ruchowego
istotą wywołanie napięcia mięśni odległych topograficznie, w wyniku skurczu zupełnie innego zespołu mięśniowego
synergizmy tworzą się drogą łuku odruchowego
wyróżniamy synergizmy:
◦ bezwzględne - wrodzone (każdy je posiada); przykład: w leżeniu tyłem zgięcie grzbietowe stopy napięcie m. czworogłowego uda, w leżeniu tyłem uniesienie głowy napięcie m. prostego brzucha, w leżeniu przodem uniesienie głowy napięcie m. pośladkowego wielkiego
◦ względne - niezależne od bezwzględnych, u różnych osób w innym stopniu
ćwiczenia mogą być
◦ kontrlateralne (w trakcie unieruchomienia chory ćwiczy zdrową kończynę)
◦ psilateralne (niepełne unieruchomienie chory ćwiczy odsłonięte odcinki)